ZMIANY POZIOMÓW WODY W GDAŃSKU I NA ŻUŁAWACH WCZORAJ, DZIŚ I JUTRO Marzenna Sztobryn, Katarzyna Krzysztofik Biuro Prognoz Hydrologicznych, Oddział Morski IMGW w Gdyni przy współpracy Beaty Kowalskiej, Alicji Kańskiej i Rafała Pardy oraz Zakładu Modelowania Klimatycznego i Prognoz Sezonowych Konferencja Ochrona i zarządzanie ryzykiem powodziowym na Żuławach
Streszczenie Celem pracy była analiza zagrożeń powodziowych Żuław i Gdańska ze względu na czynniki generujące powódź ( sztormowa, opadowa, roztopowa itp.). Badaniami objęto okres od XV wieku do chwili obecnej. Materiał źródłowy dla okresu do 1946 obejmował zapiski i notatki historyczne, po 1946 dane zaobserwowane i pomierzone przez IMGW-PIB. Predykacja spodziewanych zagrożeń, ze względu na zmiany klimatu do 2100 stanowi wynik prac prowadzonych w projektach KLIMAT oraz THESEUS. Największym zagrożeniem powodziowym są powodzie sztormowe, należy również podkreślić potencjalne zagrożenie wywołane zatorem lodowym ze względu na fakt zwalczania tego zagrożenia przy pomocy Lodołamaczy. W XXI wieku wzrośnie wpływ falowania.
Hydrografia miasta Gdańska w XIII-XIV wg A.Zbierskiego
ZAGROŻENIA ZE STREFY MORSKIEJ Wezbranie sztormowe Wzrost średniego poziomu morza Napełnienie Bałtyku Falowanie Zlodzenie morza ZAGROŻENIA ZE STREFY PRZYMORSKIEJ Opady Roztopy Zatory Lokalne z zewnątrz fala powodziowa na Wiśle
cm 530 520 510 500 490 480 470 1810 1843 1876 1909 1942 1975 2008 Świnoujście Gdańsk Liniowy (Świnoujście) rok/ Średni poziom morza dzieki uprzejmości mgr inż. B.Kowalskiej
frequency [%] Wezbrania sztormowe. SEASONAL DISTRIBUTION OF MONTHLY SURGE FREQUENCY 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 August September October November December January February March April May June July months 1950-1978 1979-2007
1950/51 1952/53 1954/55 1956/57 1958/59 1960/61 1962/63 1964/65 1966/67 1968/69 1970/71 1972/73 1974/75 1976/77 1978/79 1980/81 1982/83 1984/85 1986/87 1988/89 1990/91 1992/93 1994/95 1996/97 1998/99 2000/01 2002/03 2004/05 2006/07 number of storm surges Posterunek Poziom alarmowy [cm] Zaobserwowany maksymalny [cm] poziom Data wystąpienia poziomu maksymalnego Gdynia 570 632 23.11.2004 Gdańsk 570 644 23.11.2004 Hel 570 622 14.01.1993 ANNUAL DISTRIBUTION OF STORM SURGES 14 12 10 8 6 4 2 0 years seasonal number of storm surge linear trend
Wezbrania zatorowe - powstają w okresie zamarzania rzeki (powstaje śryż, który zatrzymuje się na płyciznach i innych przeszkodach tworząc zatory) lub w okresie tajania pokrywy lodowej (pokruszona kra tworzy zatory w podobnych sytuacjach jak w podczas zatorów śryżowych) powodując zatory w ujściu
ZATOR LODOWY
Wezbrania opadowe wiążą się z dużymi opadami, często intensywnymi i ulewnymi, czasami o charakterze rozlewnym, wywołując gwałtowne wzrosty poziomu wody i przepływu. Wezbrania tego typu występują zwykle w porze letniej. Przykład : lipiec 2001
Wiek suma Fala powodzio wa ze stratami dla Gdańska Ekstrem alne fale bez strat dla Gdańsk a Sztormowe Zatorowe Opadowe i roztopowe Antrop XIV 11 11 0 0 0 0 XV 38 24 5 2 4 3 XVI 38 28 4 2 4 0 XVII 33 24 3 3 2 2 XVIII 18 14 1 2 0 1 XIX 29 13 3 7 4 2 XX 22 0 4 6 6 5 1 XXI do chwili obecnej 12 0 3 6 0 2 +1 0 suma 201 114 7 28 22 22 9
Kalendarium powodzi; analizowany materiał; przykłady 1371 Przerwanie Wisły od Gdańskiej Głowy do Gdańska i pierwsze utworzenie się gdańskiego przepływu Wisły, FPW 1434 Przerwanie wału [ ], woda stała na rynku w Gdańsku na wysokość jednego łokcia i dotarła do ratusza, wielkie straty w spichlerzach, FPW 7-04-1454 Przebicie Raduni (sztuczne, cele obronne), AP 8-04-1455 wylew Wisły do Ogrodów Gdańskich, z obawy przed Krzyżakami przebili Gdańszczanie wały Nogatu i zalali Żuławy Fiszewskie, AP 1456 Po 2 lutego ostra zima, tak, że morze zamarzło od Helu do Wisły i jeżdżono po nim sankami do 21 marca. Pochód lodu [ ] i Wisła wylała przelewając się przez tamy, a także je rozrywając i woda popłynęła na Długie Ogrody w Gdańsku, tak, że musiano pływać czółnami. PZ Jesień: woda przerwała wały w wyniku wielkiego sztormu, zalała las mieszczański i ogrody. PSz 1512 Powódź w Gdańsku,???? 3-08-1515 W piątek [ ] nad Gdańskiem przeszła silna burza z grzmotami, błyskawicami deszczem, że Radunia w 2 miejscach wylała. PO, PL
liczba powodzi 25 20 15 10 5 0 XV XVI XVII XVIII XIX XX XXI FP-Wisła Sztormowe Zatorowe Opadowe Antropogeniczne Roztopowe
Najwyższe wezbrania w ujściu Wisły z lat 1946-2012 ROK MIESIĄC DZIEŃ MAX TYP 1998 2 5 658 Z 1983 1 20 658 SZ 1980 8 2 656 fala 1992 1 17 651 SZ 1988 11 30 650 SZ 1994 2 24 649 Z 1995 1 24 648 Z 1981 11 2 642 SZ 1987 3 9 640 Z, SZ 1962 2 18 640 SZ 1988 11 29 640 SZ 2009 10 14 638 SZ 2012 1 14 636 SZ 1995 4 8 636 SZ 1993 2 21 636 SZ 1987 3 15 634 Z 1962 2 21 631 SZ 2007 1 19 628 SZ 2007 1 27 618 SZ 2010 6 11 612 fala 5 Z 14 SZ 2 F
Prognozy meteorologiczne Prognozy dopływu do zbiorników Prognozy 1-dniowe prognozy poziomu wody w morzu Prognozy kulminacji fali wezbraniowej 3-dniowe prognozy stanu wody Ostrzeżenia hydrologiczne Ostrzeżenia Ostrzeżenia morskie Ostrzeżenia meteorologiczne DZIŚ Komunikaty o aktualnej sytuacji hydrologicznometeorologicznej i przewidywanym rozwoju sytuacji Komunikaty przekazywane do RZGW i wojewódzkich struktur kryzysowych Komunikaty Komunikaty o wystąpieniu groźnych zjawisk hydrologicznometeorologicznych
PRZYSZŁOŚĆ (z projektu KLIMAT) Karwia, mapa terenu zagrożonego powodzią 1%, scenariusz A1B, 1950-2009, 2011-2030 oraz 2081-2100 z uwzględnieniem falowania
PRZYSZŁOŚĆ (z projektu THESEUS) Stan aktualny 10% A1B 2011-2050 A1B 2051-2080
PODSUMOWANIE do XIX wieku najczęściej występującym zagrożeniem, były fale powodziowe, szczególnie na Wiśle. kolejnymi zagrożeniami były powodzie sztormowe powodzie zatorowe stosunkowo duża ilość powodzi (przeciętnie 1/100 lat) to powodzie antropogeniczne. powstawały one w wyniku zamierzonych działań armii. powodzie roztopowe stanowią najrzadziej występujące zagrożenie powodziowe w historii Gdańska XX wiek. Powodzie sztormowe Powodzie zatorowe Powodzie lokalne (do nich możemy zaliczyć powódź z lipca 2001r) wywołane przez opady, XXI wiek wzrost średniego poziomu morza 1,5 x wzrost liczby wezbrań sztormowych 1,8 x wzrost wpływu falowania nawet do 30 x wzrost ilości opadu
Źródła pośrednie od 1328 Najważniejsze: 1. Opracowanie A.Majewski, T.Jednorał, Zb. Dziadziuszko 2. Kronika klęsk elementarnych Walawender 3. Kronika klęsk elementarnych Namaczyńska 4. Wyjątki ze żródeł historycznych o nadzwyczajnych zjawiskach H-M Girguś, Strupczewski 5. Memoriał dotyczący zagrożeń miasta Gdańska.- Bertram 6. Materiały archiwalne PIHM IMGW 7. Dyskusje (głównie SITWM), referaty, codzienna praca itp
Dziękuję za uwagę Marzenna Sztobryn Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy 01-673 Warszawa, ul.: Podleśna 61 Tel. (58) 6288 147 www.imgw.pl www.pogodynka.pl