ROZKŁAD MATERIAŁU Z CHEMII W KLASIE II Temat i numer kolejny lekcji Zagadnienia programowe Wymagania: podstawowe (P) ponadpodstawowe (PP) Przykłady metod i form pracy 1. Organizacja pracy na lekcjach chemii. Omówienie zasad BHP. Przypomnienie zasad współpracy Integracja grupy Omówienie wymagań i przedmiotowego systemu oceniania Gry i zabawy integrujące grupę Pokaz ciekawych eksperymentów chemicznych Omówienie podstawowych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy 26
Dział 6: WODOROTLENKI A ZASADY Temat lekcji 1. (2) W jaki sposób woda działa na tlenki metali? Zagadnienia programowe podstawowe (P) Wymagania: ponadpodstawowe (PP) Przykłady metod i form pracy Działanie wody na tlenki wybranych metali Rodzaje wskaźników Budowa i wzór ogólny wodorotlenków definiuje wskaźnik; wyjaśnia pojęcie: wodorotlenek; wymienia rodzaje wskaźników; podaje przykłady tlenków metali reagujących z wodą; pisze wzór ogólny wodorotlenku oraz wzory wodorotlenków metali; nazywa wodorotlenki na podstawie wzoru. sprawdza doświadczalnie działanie wody na tlenki metali; zna zabarwienie wskaźników w wodzie i zasadach; tlenków metali z wodą; przedstawia za pomocą modeli reakcję tlenków metali z wodą. Doświadczalne sprawdzenie działania wody na tlenki metali Zapoznanie się z rodzajami wskaźników kwasowozasadowych Modelowanie reakcji tlenków metali z wodą Pisanie równań reakcji tlenków metali z wodą Pisanie wzoru ogólnego wodorotlenków Nazywanie wodorotlenków na podstawie wzoru chemicznego 27
2. (3)Czy metale mogą reagować z wodą? Działanie wody na wybrane metale Podział metali na aktywne i mniej aktywne wskazuje metale aktywne i szlachetne; wymienia dwie metody otrzymywania wodorotlenków; podaje zasady bezpiecznego obchodzenia się z bardzo aktywnymi metalami i zachowuje ostrożność w pracy z nimi; pisze schematy słowne równań reakcji otrzymywania wodorotlenków. sprawdza doświadczalnie działanie wody na metale; metali z wodą; potrafi zidentyfikować produkty reakcji aktywnych metali z wodą. Sprawdzenie działania wody na metale Zapoznanie się z zasadami bezpiecznego obchodzenia się z bardzo aktywnymi metalami i zachowania ostrożności w pracy z nimi Identyfikacja produktów reakcji aktywnych metali z wodą Wskazywanie metali aktywnych i mniej aktywnych Pisanie równań reakcji metali z wodą 3.(4) Jakie właściwości i zastosowanie mają wodorotlenki? Właściwości wodorotlenków: sodu, potasu i wapnia Rozpuszczalność wodorotlenków w wodzie Najważniejsze zastosowania wodorotlenków stosuje zasady bezpiecznego obchodzenia się ze stężonymi zasadami (ługami); wymienia przykłady zastosowania wodorotlenków sodu i potasu; opisuje właściwości wodorotlenków sodu, potasu, wapnia i magnezu; tłumaczy, czym różni się wodorotlenek od zasady. bada właściwości wybranych wodorotlenków; tłumaczy, w jakich postaciach można spotkać wodorotlenek wapnia i jakie ma on zastosowanie. Opisywanie właściwości wodorotlenków sodu, potasu, wapnia i magnezu Stosowanie zasad bezpiecznego obchodzenia się ze stężonymi zasadami (ługami) Wskazywanie wodorotlenków będących zasadami Szukanie przykładów zastosowań poznanych wodorotlenków 28
4.(5) Dlaczego zasady powodują zmianę barwy wskaźników? Barwienie się wskaźników w zasadach Przewodzenie prądu elektrycznego przez zasady Dysocjacja jonowa zasad definiuje zasadę na podstawie dysocjacji jonowej; tłumaczy dysocjację jonową zasad. interpretuje przewodzenie prądu elektrycznego przez zasady; pisze równania dysocjacji jonowej przykładowych zasad i ogólne równanie dysocjacji jonowej zasad; przedstawia za pomocą modeli przebieg dysocjacji jonowej przykładowych zasad. Rysowanie schematu prostego obwodu elektrycznego i budowanie go Interpretacja przewodzenia prądu elektrycznego przez zasady Pisanie równań dysocjacji jonowej zasad Definiowanie zasady na podstawie dysocjacji jonowej 5. (6) Powtórzenie wiadomości z działu Wodorotlenki a zasady 6. (7) Praca klasowa wodorotlenki a zasady 7. (8) Omówienie wyników sprawdzianu. j.w j.w Praca z tekstem (materiałami źródłowymi) Praca w grupach Podanie poprawnych odpowiedzi Poprawne rozwiązanie zadań w zeszytach 29
Dział 7: KWASY Temat lekcji Zagadnienia programowe Wymagania: podstawowe (P) ponadpodstawowe (PP) Przykłady metod i form pracy 1. (9) Czy woda reaguje z tlenkami niemetali? Otrzymywanie kwasów Tlenki kwasowe Powstawanie kwaśnych opadów Skutki kwaśnych opadów dla środowiska podaje przykłady tlenków niemetali reagujących z wodą; zna wzory sumaryczne trzech poznanych kwasów; definiuje kwasy jako produkty reakcji tlenków kwasowych z wodą; nazywa kwasy tlenowe na podstawie ich wzoru; zapisuje równania reakcji otrzymywania trzech dowolnych kwasów tlenowych w reakcji odpowiednich tlenków kwasowych z wodą. rozumie pojęcie: kwaśne opady; wymienia skutki kwaśnych opadów; wyjaśnia pochodzenie kwaśnych opadów; wie, w jaki sposób można zapobiegać kwaśnym opadom; bada odczyn opadów w swojej okolicy. zapisuje równania reakcji otrzymywania pięciu kwasów (siarkowego(iv), siarkowego(vi), fosforowego(v), azotowego(v) i węglowego w reakcji odpowiednich tlenków kwasowych z wodą; podaje, jakie barwy przyjmują wskaźniki w roztworach kwasów; przeprowadza pod kontrolą nauczyciela reakcje wody z tlenkami kwasowymi: SO 2, SO 3, P 4 O 10, N 2 O 5, CO 2. omawia, czym różnią się od siebie formy kwaśnych opadów: sucha i mokra; bada oddziaływanie kwaśnych opadów na rośliny; przygotowuje raport z badań odczynu opadów w swojej okolicy; wskazuje działania zmierzające do ograniczenia kwaśnych opadów. Przeprowadzenie pod kontrolą nauczyciela reakcji wody z tlenkami niemetali Badanie zachowania się wskaźników w roztworach otrzymanych w wyniku reakcji tlenków niemetali z wodą Zapisywanie równań reakcji otrzymywania kwasów Nazywanie kwasów tlenowych Przygotowanie raportu z przeprowadzonych badań odczynu opadów. Omawianie, czym różnią się od siebie formy kwaśnych opadów: sucha i mokra Wykonanie referatów uczniowskich na temat kwaśnych opadów Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2006 30
2. (10) Jak są zbudowane cząsteczki kwasów tlenowych? Wzór ogólny kwasów Reszta kwasowa i jej wartościowość Wzory i modele kwasów tlenowych podaje definicję kwasów jako związków chemicznych zbudowanych z atomu (atomów) wodoru i reszty kwasowej; wskazuje we wzorze kwasu resztę kwasową oraz ustala jej wartościowość; zapisuje wzory strukturalne poznanych kwasów. rysuje modele cząsteczek poznanych kwasów (lub wykona ich modele przestrzenne); ustala wzory kwasów (sumaryczne i strukturalne) na podstawie ich modeli; oblicza na podstawie wzoru sumarycznego kwasu wartościowość niemetalu, od którego kwas bierze nazwę. Wskazywanie we wzorze kwasu reszty kwasowej oraz ustalanie jej wartościowości Obliczanie na podstawie wzoru sumarycznego kwasu wartościowości niemetalu, od którego kwas bierze nazwę Pisanie wzorów strukturalnych poznanych kwasów Rysowanie modeli cząsteczek poznanych kwasów (lub wykonywanie ich modeli przestrzennych) 3. (11) Czy istnieją kwasy beztlenowe? Chlorowodór i siarkowodór trujące gazy Budowa cząsteczek i nazewnictwo kwasów beztlenowych podaje przykłady kwasów beztlenowych: chlorowodorowego (solnego) i siarkowodorowego; zapisuje wzory sumaryczne, poznanych kwasów beztlenowych; zna nazwę zwyczajową kwasu chlorowodorowego; podaje metody unikania zagrożeń ze strony kwasów beztlenowych; zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne kwasów beztlenowych oraz podaje nazwy tych kwasów; zapisuje równania otrzymywania kwasów beztlenowych. zna trujące właściwości chlorowodoru, siarkowodoru i otrzymanych (w wyniku ich rozpuszczenia w wodzie) kwasów; sprawdza doświadczalnie zachowanie się wskaźników w rozcieńczonym roztworze kwasu solnego; zna i stosuje zasady bezpiecznej pracy z kwasami: solnym i siarkowodorowym; tworzy modele kwasów beztlenowych; wyjaśnia metody otrzymywania kwasów beztlenowych. Pisanie wzorów sumarycznych i strukturalnych kwasów beztlenowych Tworzenie modeli cząsteczek kwasów beztlenowych Wyjaśnianie metod otrzymywania kwasów beztlenowych Badanie właściwości kwasu chlorowodorowego Sprawdzanie zachowania się wskaźników w rozcieńczonym roztworze kwasu solnego Wyjaśnianie konieczności przestrzegania zasad bezpiecznej pracy z kwasami: solnym i siarkowodorowym Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2006 31
4. (12) Jakie właściwości i zastosowania mają kwasy? Badanie właściwości wybranych kwasów Zasady postępowania ze stężonymi kwasami Działanie kwasów na metale Przewodzenie prądu elektrycznego przez roztwory kwasów Dysocjacja jonowa kwasów Przykłady zastosowań kwasów Kwasy w naszym otoczeniu wymienia właściwości wybranych kwasów; zapisuje równania dysocjacji jonowej poznanych kwasów; definiuje kwas na podstawie dysocjacji jonowej; wyjaśnia zasady bezpiecznej pracy z kwasami, zwłaszcza stężonymi, oraz zachowuje ostrożność w pracy z kwasami. podaje przykłady zastosowań wybranych kwasów; wskazuje kwasy w produktach spożywczych i środkach czystości w swoim domu; rozumie potrzebę spożywania naturalnych produktów zawierających kwasy o właściwościach zdrowotnych (kwasy: jabłkowy, mlekowy i askorbinowy). bada pod kontrolą nauczyciela niektóre właściwości wybranego kwasu; bada działanie kwasu siarkowego(vi) na żelazo; bada przewodzenie prądu elektrycznego przez roztwory wybranych kwasów; układa wzory kwasów z podanych jonów; przedstawia za pomocą modeli przebieg dysocjacji jonowej wybranego kwasu; opisuje wspólne właściwości poznanych kwasów. wymienia nazwy zwyczajowe kilku kwasów organicznych, które może znaleźć w kuchni i w domowej apteczce; bada zachowanie się wskaźników w roztworach kwasów ze swojego otoczenia; rozumie podział kwasów na kwasy nieorganiczne (mineralne) i kwasy organiczne; sporządza listę produktów spożywczych będących naturalnym źródłem witaminy C. Badanie właściwości wybranych kwasów Wyjaśnianie i zachowanie zasady bezpiecznej pracy z kwasami, zwłaszcza stężonymi Badanie działania kwasu siarkowego(vi) na żelazo Badanie przewodzenia prądu elektrycznego przez roztwory wybranych kwasów Pisanie równań dysocjacji jonowych poznanych kwasów Modelowanie przebiegu dysocjacji jonowej wybranego kwasu Opisywanie wspólnych właściwości kwasów Badanie zachowania się wskaźników w roztworach kwasów pochodzących z otoczenia ucznia Przygotowanie referatów uczniowskich na temat zastosowania kwasów w życiu; Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2006 32
5. (13) ph co to oznacza? Odczyn, skala ph Określanie ph substancji wie, do czego służy skala ph; wie, jakie wartości ph oznaczają, że rozwór ma odczyn kwasowy, obojętny lub zasadowy. bada odczyn (lub określa ph) różnych substancji stosowanych w życiu codziennym; wyjaśnia, co oznacza odczyn roztworu; tłumaczy sens i zastosowanie skali ph. Wyjaśnianie, co oznacza termin odczyn roztworu Tłumaczenie sensu i zastosowania skali ph Badanie odczynu (lub określanie ph) różnych substancji stosowanych w życiu codziennym 6. (14) Powtórzenie wiadomości kwasy 7. (15) Praca klasowa- kwasy 8. (16) Omówienie wyników sprawdzianu. J.w J.w Praca z tekstem (materiałami źródłowymi) Praca w grupach Podanie poprawnych odpowiedzi Poprawne rozwiązanie zadań w zeszytach Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2006 33
Dział 8: SOLE Temat lekcji 1. (17) Czy kwasy można zobojętnić? Zagadnienia programowe podstawowe (P) Wymagania: ponadpodstawowe (PP) Przykłady metod i form pracy Reakcja kwasu z zasadą Pojęcie i ogólny wzór soli przeprowadza reakcję kwasu z zasadą wobec wskaźnika; definiuje sól; otrzymywania soli w reakcji kwasów z zasadami. planuje doświadczalne otrzymywanie soli z wybranych substratów; przewiduje wynik doświadczenia. kwasu solnego z zasadą sodową w obecności wskaźnika Pisanie równań reakcji chemicznych otrzymywania soli w reakcji zobojętniania kwasu zasadą wobec wskaźnika Obserwacja różnych kryształów soli 2-3. (18-19) Jak są zbudowane sole i jak się tworzy ich nazwy? Wzory sumaryczne soli Nazewnictwo soli podaje budowę cząsteczki soli; podaje nazwę soli, znając jej wzór; wie, jak tworzy się nazwy soli; wie, że sole występują w postaci kryształów. ustala wzór soli na podstawie nazwy i odwrotnie; wykazuje związek miedzy budową soli a jej nazwą; zapisuje wzór ogólny soli. Ustalanie wzorów soli na podstawie nazwy i odwrotnie Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2006 34
4-5. (20-21) Co się dzieje z solami w wodzie? Przewodzenie prądu elektrycznego przez roztwory soli Dysocjacja jonowa soli Cząsteczkowy i jonowy zapis reakcji chemicznych zachodzących w roztworach wodnych Elektroliza soli F podaje definicję dysocjacji jonowej; rozumie definicję dysocjacji jonowej; wie, jak przebiega dysocjacja jonowa soli; podaje nazwy jonów powstałych w wyniku dysocjacji soli; pisze cząsteczkowo równania reakcji chemicznych otrzymywania soli wybranymi metodami. bada, czy wodne roztwory soli przewodzą prąd, pisze równania dysocjacji soli interpretuje równania dysocjacji soli. pisze i odczytuje równania reakcji otrzymywania soli wybranymi metodami zapisane cząsteczkowo, jonowo i jonowo w sposób skrócony. zna pojęcia: katoda i anoda, wie, na czym polega elektroliza oraz reakcje elektrodowe; F określa produkty elektrolizy procesu soli; F elektrodowych. F Przeprowadzenie doświadczenia sprawdzającego, czy wodne roztwory soli przewodzą prąd Interpretacja wyników doświadczenia Pisanie równań dysocjacji wybranych soli Ustalanie nazw jonów powstałych w wyniku dysocjacji Pisanie i odczytywanie reakcji chemicznych otrzymywania soli wybranymi metodami cząsteczkowo, jonowo i jonowo w sposób skrócony Przeprowadzenie elektrolizy chlorku miedzi(ii) F 6.(22) Czy tlenki reagują z kwasami i z zasadami? Reakcje tlenków zasadowych z kwasami Reakcje tlenków kwasowych z zasadami Reakcje tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi tlenków zasadowych z kwasami; tlenków kwasowych z zasadami; tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi. przeprowadza w obecności nauczyciela reakcje tlenków zasadowych z kwasami, tlenków kwasowych z zasadami oraz tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi; przewiduje wynik doświadczeń, weryfikuje założone hipotezy otrzymania soli wybraną metodą. tlenku zasadowego z kwasem tlenku kwasowego z zasadą tlenku kwasowego z zasadą Pisanie równań reakcji chemicznych do przeprowadzonych reakcji Projektowanie otrzymywania soli poznanymi metodami Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2006 35
7. (23) Czy są znane inne metody otrzymywania soli? Działanie kwasów na metale Reakcje metalu z niemetalem kwasu z metalem; metalu z niemetalem. przeprowadza w obecności nauczyciela reakcje metali z kwasami; przewiduje wynik reakcji metalu z niemetalem. kwasu z metalem metalu z niemetalem Pisanie równań reakcji chemicznych do przeprowadzonych doświadczeń 8-9. (24-25) Czy wszystkie sole są rozpuszczalne w wodzie? Reakcje strącania wybranych soli Tabela rozpuszczalności soli sprawdza doświadczalnie, czy sole są rozpuszczalne w wodzie; na podstawie przeprowadzonego doświadczenia dzieli sole na łatwo i trudno rozpuszczalne; korzysta z tabeli rozpuszczalności soli oraz wskazuje sole łatwo i trudno rozpuszczalne. ustala na podstawie tabeli rozpuszczalności wzory i nazwy soli łatwo i trudno rozpuszczalnych; przeprowadza i omawia przebieg reakcji strącania; doświadczalnie wytrąca sól z roztworu wodnego, dobierając odpowiednie reagenty. Doświadczalne sprawdzenie rozpuszczalności soli z wodzie strąceniowej i jej interpretacja w ujęciu jakościowym Pisanie równań reakcji strąceniowych Korzystanie z tabeli rozpuszczalności 10-11. (26-27) Jak przebiegają reakcje soli z zasadami i z kwasami? Reakcje soli z zasadami Reakcje soli z kwasami Działanie kwasów na węglany pisze cząsteczkowo równania reakcji: soli z kwasami oraz soli z zasadami; przeprowadza reakcję kwasów z węglanami. wyjaśnia, w jakich warunkach zachodzą reakcje: soli z zasadami i soli z kwasami; doświadczalnie wykrywa węglany w produktach pochodzenia zwierzęcego (muszlach i kościach zwierzęcych); tłumaczy, na czym polega reakcja kwasów z węglanami i identyfikuje produkt tej reakcji. soli z zasadami soli z kwasami działania kwasu na węglany i identyfikacja produktów reakcji Pisanie równań reakcji: soli z zasadami i soli z kwasami Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2006 36
12. (28) Jakie funkcje pełnią sole w życiu człowieka? Sole jako budulec organizmów Wpływ nawożenia na rośliny (nawozy mineralne) Przykłady zastosowań soli w życiu codziennym Zastosowanie soli w budownictwie podaje nazwy soli obecnych w organizmie człowieka; wskazuje mikroi makroelementy; podaje przykłady soli obecnych i przydatnych w codziennym życiu (w kuchni i łazience); wie, w jakim celu stosuje się sole jako nawozy mineralne. wymienia rodzaje materiałów budowlanych; wymienia rodzaje skał wapiennych i podaje ich właściwości; wie, z czego się sporządza zaprawę wapienną, rozumie pojęcia: wapno palone a wapno gaszone, gips uwodniony a gips palony. omawia rolę soli w organizmach tłumaczy rolę mikroi makroelementów (pierwiastków biogennych); wyjaśnia rolę nawozów mineralnych; podaje przykłady zastosowania soli do wytwarzania produktów codziennego użytku. podaje wzory i właściwości wapna palonego i wapna gaszonego; otrzymywania wapna palonego i wapna gaszonego; podaje wzór i omawia właściwości gipsu palonego i gipsu uwodnionego; wyjaśnia różnicę w procesie twardnienia zaprawy gipsowej i zaprawy wapiennej. Praca z tekstem źródłowym (lub podręcznikiem) Obserwacja soli obecnych i przydatnych w codziennym życiu Wykonanie plakatu o zastosowaniu soli w życiu 13. (29) Powtórzenie wiadomości sole 14. (30) Praca klasowa- sole 15. (31) Omówienie wyników sprawdzianu. J.w J.w Praca z tekstem (materiałami źródłowymi) Praca w grupach Podanie poprawnych odpowiedzi Poprawne rozwiązanie zadań w zeszytach Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2006 37