ODPOWIEDZIALNOŚĆ CZŁONKÓW ZARZĄDU Rafał Kos Henryk Gaertner Kubas Kos Gaertner Adwokaci 9 kwietnia 2008 roku
1. RODZAJE ODPOWIEDZIALNOŚCI i) prywatnoprawna (cywilnoprawna): wewnętrzna (wobec spółki i jej wspólników); zewnętrzna (wobec wierzycieli spółki i osób trzecich); ii) publicznoprawna (poza prawem prywatnym): administracyjnoprawna (prawo administracyjne); karna (kodeks karny, karny-skarbowy, pozakodeksowe prawo karne);
2. PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI i. źródła obowiązków członków zarządu: ustawa (kodeks spółek handlowych i pozakodeksowe przepisy prawa handlowego, np. ustawa o KRS); akty organiczne spółki (statut spółki akcyjnej, umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, itp.); regulaminy funkcjonowania organów spółki; umowy konstruujące stosunek zatrudnienia (kontrakty menedŝerskie); umowy wspólników, które członek zarządu zobowiązał się przestrzegać (np. joint venture agreements); ii. bezprawność jako podstawowa przesłanka odpowiedzialności iii. kryterium winy wina w postaci lekkomyślności i niedbalstwa, zamiar ewentualny;
iv. mierniki staranności (standardy zarządzania); SA Katowice 5.11.1998 (ACa 322/1998): Staranność sumiennego kupca powinna uwzględniać przewidywanie skutków załoŝonych działań, podejmowanie dostępnych środków faktycznych lub prawnych w celu wywiązania się z zobowiązania, wykazywanie zapobiegliwości, sumienności, ostroŝności i dbałości dla osiągnięcia rezultatu zgodnego z interesami spółki.
3. ZNACZENIE ABSOLUTORIUM Co do zasady wyłącza odpowiedzialność członka zarządu za szkodę względem spółki Udzielenie/odmowa nie jest powiązane z mandatem zarządcy
SA Katowice 5.11.2004 (I ACa 540/2004): ( ) sama odmowa udzielenia absolutorium nie jest równoznaczna z odpowiedzialnością członka zarządu i nie przesądza o działaniu lub zaniechaniu sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółki. Nie moŝna skutecznie domagać się ustalenia nieistnienia odpowiedzialności powoda z tytułu wszystkich nieskonkretyzowanych zdarzeń i zachowań mogących ewentualnie w przyszłości prowadzić do odpowiedzialności członka zarządu za szkodę wyrządzoną działaniem lub zachowaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu.
4. RYZYKO GOSPODARCZE (jako przesłanka wyłączenia odpowiedzialności członka zarządu + ograniczenia moŝliwości powoływania się na tę okoliczność) SN 9.05.2000 (IV CKN 117/2000): Powoływanie się na ryzyko związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, nie moŝe być uznane za skuteczne w sytuacji, gdy szkoda jest wynikiem nienaleŝytego prowadzenia spraw spółki.
5. PODZIAŁ KOMPETENCJI W ZARZĄDZIE A ODPOWIEDZIALNOŚĆ JEGO POSZCZEGÓLNYCH CZŁONKÓW SA Katowice 5.11.1998 (ACa 322/1998): Znaczny stopień samodzielności biura maklerskiego oraz jego wyodrębnienie finansowo-organizacyjne, które zezwalały mu na samodzielne podejmowanie decyzji, nie wyłączało go spod nadzoru organów banku, a kierujący biurem był powołany i odwoływany przez zarząd banku. Powierzenie nadzoru jednemu członkowi zarządu banku nad działalnością biura z reguły nie powinno zwalniać pozostałych członków zarządu od odpowiedzialności w tym zakresie.
6. PRZYKŁADY ODPOWIEDZIALNOŚCI: i. odpowiedzialność członków zarządu związana z wnoszeniem do spółki wkładów niepienięŝnych (w tym w razie zatajenia wad przez właściciela/wspólnika); ii. odpowiedzialność za niezgłoszenie wniosku o upadłość w terminie oraz w przypadku niewypłacalności spółki posiadającej jednego wierzyciela bez ogłaszania upadłości; iii. odpowiedzialność za działanie z przekroczeniem umocowania lub w przypadku jego braku (włączając działanie członka zarządu niewykreślonego z rejestru przedsiębiorców po wygaśnięciu mandatu);
iv. zatajenie przez członka zarządu wobec pozostałych członków zarządu i spółki okoliczności wyłączających dobrą wiarę spółki przy dokonywaniu określonych transakcji; v. misrepresentation delikty spółek i członków zarządu przy składaniu oświadczeń i zapewnień (warranties & representations) konkurencyjna i wielopoziomowa odpowiedzialność; vi. umocowanie przez zarząd pełnomocnika do określonej czynności i konsekwencje jego zaniechań lub oczywiście niewłaściwego działania (a nawet oszustwa wobec mocodawcy lub jego kontrahenta);
vii. negligent misstatement odpowiedzialność deliktowa za oświadczenia składane przez spółkę lub członków jej zarządu poza stosunkiem umownym czy bez obowiązku umownego; viii. odpowiedzialność deliktowa za czyny niedozwolone popełnione przez członka zarządu tylko przy okazji piastowania przez niego funkcji członka zarządu; ix. konsekwencje dokonywania czynności kontraktowych z samym sobą (jako drugą stroną transakcji), względnie reprezentowania obydwu stron transakcji (takŝe jako członek zarządu);
x. zakaz wydawania tzw. wytycznych brak konsekwencji niezastosowania się do nakazów lub zakazów ze strony wspólników, konsekwencje zachowań przeciwnych; xi. doktryna lifting/piercing the corporate veil (disregarding corporate identity) na świecie naprowadzenie charakteru koncepcji wyłączenia lub ograniczenia odpowiedzialności; xii. namiastka ad (xi) w praktyce polskiej nakładanie obowiązku naprawienia szkody w postępowaniu karnym lub postępowaniu z zakresu odpowiedzialności podmiotów zbiorowych;
xiii. zastosowanie reŝimu bezpodstawnego wzbogacenia w celu ominięcia korporacyjnych kwotowych lub rodzajowych ograniczeń odpowiedzialności przewidzianych w prawie handlowym; xiv. ryzyka zarządu w przypadku konfliktu między wspólnikami o udziały (kierowanie przez wspólników przeciwstawnych Ŝądań do zarządu przesłanki ewentualnej odpowiedzialności członków zarządu); xv. brak obligatoryjnej uchwały wspólników po dwóch miesiącach, problem tzw. warunku potestatywnego, wystąpienie tzw. fikcji spełnienia się warunku; trudności z czynnościami uwarunkowanymi. Dziękujemy za uwagę
Więcej informacji na www.kubas.pl Nasze biura: Kraków: tel.: + 48 12 619 40 40, fax: + 48 12 619 40 52 31-511 Kraków, Nowa Kamienica, ul. Rakowicka 7 email: krakow@kubas.pl Warszawa: tel.: + 48 22 321 83 00, fax: + 48 22 321 83 00 00-609 Warszawa, Budynek "Focus", al. Armii Ludowej 26 email: warszawa@kubas.pl