KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Poprawa kondycji finansowej małych i średnich eksporterów w 2003 roku Styczeń 2004 Zdzisław Wołodkiewicz-Donimirski Informacja Nr 1029 Przedmiotem badania są małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP), zatrudniające od 10 do 249 osób. W 2002 r. liczba MSP-eksporterów wynosiła 11 147, a wartość ich eksportu prawie 45 mld zł. W informacji podano wyniki finansowe małych i średnich eksporterów w pierwszym półroczu 2003 r. w stosunku do ich wyników w latach 2000-2001. Szczególną uwagę poświęcono podmiotom eksportujących głównie na rynki krajów Unii Europejskiej. W pierwszych sześciu miesiącach 2003 r. ich kondycja znacznie się poprawiła.
BSiE 1 1. Uwagi metodologiczne 1. Dane przedstawione w niniejszej informacji pochodzą z opracowania wykonanego przez Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego na zamówienie Departamentu Rozwoju Przedsiębiorczości Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej. 2. Za małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) przyjmuje się podmioty zatrudniające mniej niż 250 osób. Jest to zgodne z definicją średniego przedsiębiorcy, która jest sformułowana w ustawie Prawo działalności gospodarczej. 3. Grupa badanych małych i średnich przedsiębiorstw została wyodrębniona ze zbioru przedsiębiorstw przekazujących do GUS sprawozdanie finansowe F-01 o przychodach, kosztach i wyniku finansowym. Obowiązkiem sprawozdawczym w zakresie F-01 są objęte podmioty zatrudniające powyżej 9 osób. Przedmiotem analizy jest więc grupa przedsiębiorstw zatrudniających od 10 do 249 osób. 4. Za eksportera został uznany ten podmiot, który w sprawozdaniu finansowym F-01 przynajmniej część swoich przychodów wykazywał eksport. Pozostałe podmioty zaliczono do nieeksporterów. 5. W ramach eksporterów wyodrębniono dwie kategorie podmiotów, biorąc pod uwagę udział eksportu w przychodach ogółem: eksporterów, dla których eksport stanowił powyżej 50% przychodów (eksporterzy wyspecjalizowani), eksporterów, dla których eksport stanowił do 50% przychodów (eksporterzy niewyspecjalizowani). 6. Podstawą do określenia sytuacji finansowej MSP są wskaźniki rentowności, a wśród nich wskaźnikiem najbardziej syntetycznym jest rentowność obrotu brutto. Wskaźnik ten stanowi relację wyniku finansowego brutto (zysku brutto lub straty brutto) do przychodów z całokształtu działalności. Uzupełniający charakter mają: rentowność obrotu netto (tj. wynik finansowy netto do przychodów z całokształtu działalności (w %), rentowność obrotu brutto na podstawie działalności operacyjnej (tzw. rentowność operacyjna), tj. wynik z działalności operacyjnej do przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i usług (w %). 7. Wyniki finansowe eksporterów przedstawiono według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), stosowanej przez Główny Urząd Statystyczny od 2000 r. PKD dzieli gospodarkę na sekcje, działy, grupy, klasy i podklasy. 8. Ostatnie, dostępne dane o wynikach finansowych małych i średnich przedsiębiorstw obejmują pierwszą połowę 2003 r. W informacji porównano je z wynikami dla lat 2001-2002. 2. Charakterystyka badanej grupy MSP Badaną grupę małych i średnich przedsiębiorstw scharakteryzowano na podstawie danych za 2002 r. tj. ostatniego okresu dla jakiego dostępne są informacje za cały rok. W 2002 r. liczba małych i średnich przedsiębiorstw, wykazywanych w sprawozdaniach finansowych F-01 (tj. firm zatrudniających od 10 do 249 osób), wyniosła 42 496, z czego 11 147 (26,2%) przypadało na MSP-eksporterów i 31 349 (73,8%) na MSP-nieeksporterów.
2 BSiE Najwięcej MSP-eksporterów reprezentowało takie sekcje jak: sekcja D (przemysł przetwórczy), sekcja G (handel), sekcja I (transport i łączność), sekcja F (budownictwo) oraz sekcja K (obsługa nieruchomości, wynajem i działalność związana z prowadzeniem interesów). Na przetwórstwo przemysłowe przypadało 57,5% wszystkich MSP-eksporterów w 2002 r., a łącznie z czterema pozostałymi, wyżej wymienionymi, sekcjami odsetek ten wzrastał do 97%. W sekcji D najliczniej byli reprezentowani mali i średni eksporterzy z następujących działów: produkcja metalowych wyrobów gotowych (845 firm), produkcja maszyn i urządzeń gdzie indziej nie sklasyfikowana (682), produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (607), produkcja artykułów spożywczych i napojów (598), produkcja odzieży (524), produkcja mebli (467), produkcja drewna i wyrobów z drewna, oprócz mebli (439). Większość małych i średnich eksporterów przypadała na przedsiębiorstwa, których udział wpływów z eksportu w przychodach ze sprzedaży kształtował się na poziomie nie przekraczającym 50,0%, a więc na eksporterów niewyspecjalizowanych. Od 2001 r. do pierwszej połowy 2003 r. nastąpił jednak wzrost roli podmiotów, zaliczanych do eksporterów wyspecjalizowanych, a więc takich firm, dla których rynki zagraniczne stanowiły główny rynek zbytu. Udział tych podmiotów w ogólnej liczbie MSP-eksporterów podniósł się z 19,9% w 2001 r. do 24,2% w 2002 r. i do 27,4% w pierwszym półroczu 2003 r. Wśród MSP-eksporterów zidentyfikowano grupę przedsiębiorstw, co do których można było określić kierunek geograficzny eksportu ich towarów. W grupie tej najliczniejsze były firmy eksportujące głównie na rynki krajów Unii Europejskiej (54,7%), a następnie podmioty eksportujące głównie do krajów Europy Środkowej i Wschodniej (37,8%). Resztę tej grupy (7,5%) stanowiły przedsiębiorstwa o innej strukturze geograficznej eksportu towarów. W 2002 r. spośród 4977 małych i średnich przedsiębiorstw o przewadze eksportu do UE, przemysł przetwórczy był reprezentowany przez 73,5% firm, a handel przez 16,3% firm. W przemyśle przetwórczym działami o największej liczebności MSP-eksporterów nastawionych na eksport do UE były: produkcja wyrobów metalowych (588 firm), produkcja maszyn i urządzeń (411), produkcja drewna i wyrobów z drewna (375), produkcja odzieży (340), produkcja mebli (322), produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych (288), produkcja artykułów spożywczych i napojów (223). Na 3 437 małych i średnich podmiotów o przewadze eksportu do krajów Europy Środkowej i Wschodniej, 54,9% przypadało na sekcję D, a 37,4% na sekcję G. W przemyśle przetwórczym najwięcej MSP-eksporterów nastawionych na eksport do tego regionu było w następujących działach: produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych (275 firm), produkcja artykułów spożywczych i napojów (228), produkcja chemikaliów (167), produkcja wyrobów metalowych (157) i produkcja maszyn i urządzeń (156). 3. Wartość i struktura eksportu MSP W 2002 r. wartość eksportu badanych MSP wynosiła 44,7 mld zł. Stanowiło to 30,3% całego eksportu rejestrowanego przez firmy składające półroczne sprawozdania F-01 (a więc te podmioty, które zatrudniają powyżej 9 osób). W 2001 r. analogiczny wskaźnik wynosił 31,7%, a w pierwszym półroczu 2003 r. 30,9%. Oznacza to, że w pierwszych sześciu miesiącach 2003 r. nastąpił ponowny wzrost roli MSP w eksporcie, po jego dość wyraźnym spadku w 2002 r. Można zakładać, że w drugiej połowie 2003 r. wskaźnik ten będzie jeszcze wyższy, gdyż MSP reagują z reguły szybciej niż większe firmy na poprawę opłacalności eksportu (taka sytuacja wystąpiła w związku z istotnym osłabieniem kursu złotego w relacji do euro).
BSiE 3 Dla porównania warto dodać, że wartość eksportu według statystyki celnej (opartej na dokumentach SAD) wyniosła w 2002 r. 167,3 mld zł. Należy sobie jednak uświadomić, że dane o eksporcie z tej statystyki nie są jednak w pełni porównywalne z danymi o eksporcie rejestrowanym w sprawozdaniach F-01. Po prostu, zakres przedmiotowy obu tych statystyk jest różny. W eksporcie MSP dominującą pozycję zajmowała sekcja przemysłu przetwórczego (sekcja D). W 2002 r. przypadało na nią 58,9% eksportu MSP. Znacząca rola przypadała również na takie sekcje jak handel, transport i łączność; obsługa nieruchomości i biznesu oraz budownictwo. W 2002 r. wartość eksportu MSP w tych pięciu wyżej wymienionych sekcjach wynosiła: w przemyśle przetwórczym 26,31 mld zł, w handlu 9,84 mld zł, w transporcie i łączności 5,77 mld zł, w obsłudze nieruchomości i biznesu 1,30 mld zł, w budownictwie 0,97 mld zł. Łącznie na wyżej wymienione sekcje przypadało 98,9% całego eksportu MSP w tym roku. Z pozostałych sekcji największy eksport w 2002 r. miały: rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo (241,5 mln zł), pośrednictwo finansowe (81,7 mln zł), górnictwo (63,5 mln zł) oraz pozostała działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna (50,8 mln zł). Minimalny był eksport takich sekcji jak: rybołówstwo i rybactwo (276 tys. zł), zaopatrywanie w energię, gaz i wodę (1,6 mln zł), edukacja (1,1 mln zł), czy ochrona zdrowia i opieka społeczna (9 mln zł). W 2002 r. nieco ponad 50% eksportu MSP w przemyśle przetwórczym przypadało na pięć działów: produkcji wyrobów metalowych (12,3%), produkcji artykułów spożywczych i napojów (11,5%), produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (9,3%), produkcji mebli (8,7%), produkcji maszyn i urządzeń, gdzie indziej nie klasyfikowanej (8,4%). W 2002 r. na eksporterów wyspecjalizowanych przypadało 60,5% eksportu MSP. W 2001 r. analogiczny odsetek był minimalnie niższy (60,2%), a w pierwszym półroczu 2003 r. wyraźnie wyższy (64,9%). W badanym okresie nastąpił więc wzrost roli eksporterów wyspecjalizowanych w eksporcie MSP. Na eksporterów niewyspecjalizowanych, a więc na przedsiębiorstwa sprzedające głównie na rynku krajowym, przypadało w 2002 r. 39,5% eksportu MSP. 4. Zdecydowana poprawa wyników MSP-eksporterów w I półroczu 2003 r. W pierwszym półroczu 2003 r. sytuacja finansowa MSP-eksporterów wyraźnie się poprawiła. Podstawowy wskaźnik tj. rentowność obrotu brutto zwiększył się z 1,1% w 2002 r. do 3,5% w pierwszej połowie 2003 r. (tablica 1). W zakresie rentowności obrotu netto było to odpowiednio 0% i 2,4%, a w zakresie rentowności operacyjnej, która bierze pod uwagę główny nurt działalności przedsiębiorstwa 3,2% i 4,9% (tablica 1 i 2). Progresja wyników finansowych objęła w większym stopniu eksporterów wyspecjalizowanych. Rentowność obrotu brutto tej podgrupy eksporterów wzrosła z 4,6% w 2002 r. do 7,5% w pierwszej połowie 2003 r. Dla eksporterów niewyspecjalizowanych był to wzrost z 0,4% do 2,6% (tablica 1). Różnica w poprawie wskaźników wystąpiła wyraźniej w zakresie rentowności operacyjnej. Jeśli eksporterzy niewyspecjalizowani zanotowali wzrost tego
4 BSiE wskaźnika z 2,8% do 4%, to firmy sprzedające głównie na rynkach zagranicznych z 5,9% do 8,8%. Na znaczną poprawę rentowności operacyjnej u eksporterów (a w szczególności u eksporterów wyspecjalizowanych) niewątpliwie wpływ miało osłabienie złotego w stosunku do euro, w której to walucie zawierana jest większość transakcji eksportowych. W pierwszym półroczu 2003 r. wyniki finansowe MSP-eksporterów poprawiły się we wszystkich pięciu głównych sekcjach. Imponująca poprawa miała miejsce w przemyśle przetwórczym (sekcja D). W sekcji tej, w pierwszych sześciu miesiącach 2003 r., rentowność brutto małych i średnich eksporterów zwiększyła się z 0,1% w 2002 r. do 4,1% W zakresie rentowności netto było to odpowiednio: 1% i 2,8%. Tablica 1. Rentowność obrotu brutto MSP-eksporterów (w %) Wyszczególnienie 2001 2002 I-II kwartał 2003 MSP-nieeksporterzy ogółem 1,0 0,7 0,1 MSP-eksporterzy ogółem, 1,8 1,1 3,5 w tym: przemysł przetwórczy (sekcja D) 1,9 0,1 4,1 budownictwo (F) 1,1 0,1 1,5 handel (G) 1,9 1,2 2,0 transport i łączność (I) 1,3 6,8 10,1 obsługa nieruchomości i biznesu (K) 4,5 3,0 3,7 MSP-eksporterzy wyspecjalizowani 1,7 4,6 7,5 MSP-eksporterzy niewyspecjalizowani 1,8 0,4 2,6 MSP-eksporterzy, z ponad 50% udziałem UE w ich eksporcie 0,6 0,6 3,4 MSP-eksporterzy, z ponad 50% udziałem Europy Środkowej i Wschodniej UE w ich eksporcie 3,0 2,8 3,2 Tablica 2. Rentowność obrotu netto MSP-eksporterów (w %) Wyszczególnienie 2001 2002 I II kwartał 2003 MSP-nieeksporterzy ogółem 0,2 0,0 0,8 MSP-eksporterzy ogółem, 0,8 0,0 2,4 w tym: przemysł przetwórczy (sekcja D) 0,7 1,0 2,8 budownictwo (F) 0,5 1,2 0,9 handel (G) 1,2 0,4 1,2 transport i łączność (I) 0,4 4,7 7,3 obsługa nieruchomości i biznesu (K) 2,8 1,4 1,8 MSP-eksporterzy wyspecjalizowani 0,5 3,0 5,5 MSP-eksporterzy niewyspecjalizowani 0,9 0,6 1,6 MSP-eksporterzy, z ponad 50% udziałem UE w 0,4 0,4 2,2 ich eksporcie MSP-eksporterzy, z ponad 50% udziałem 1,9 1,8 2,1 Europy Środkowej i Wschodniej UE w ich eksporcie
BSiE 5 Na 21 działów sekcji D, w 20 przypadkach kondycja MSP-eksporterów w pierwszej połowie 2003 r. poprawiła się w porównaniu do 2002 r. Wzrost rentowności brutto był największy w następujących działach: produkcja pozostałego sprzętu transportowego (wzrost wskaźnika z 75,5% do 8,3%), produkcja metali (z 10,4% do 2%), produkcja pojazdów mechanicznych (z 3,7% do 3,7%), produkcja maszyn biurowych i komputerów (z 2,4% do 8,3%), produkcja odzieży (z 0,9% do 3,8%), produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór wyprawionych (z 1,1% do 2,9%), produkcja wyrobów z surowców niemetalicznych pozostałych (z 2,4% do 6%), produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej nie sklasyfikowana z (0,6% do 4,1%), włókiennictwo (z 0,4% do 3,5%). Jedynym działem, w którym omawiany wskaźnik pogorszył się była produkcja artykułów spożywczych i napojów (spadek z 2,3% do 1,7%). 5. Wyniki małych i średnich podmiotów eksportujących głównie do krajów Unii Europejskiej Deprecjacja złotego w relacji do euro sprawiła, że zdecydowanie poprawiły się wyniki małych i średnich firm, specjalizujących się w eksporcie do krajów Unii Europejskiej. Rentowność brutto tej podgrupy podniosła się z 0,6% w 2002 r. do 3,4% w pierwszej połowie 2003 r. W tym samym czasie podmioty eksportujące głównie do krajów Europy Środkowej i Wschodniej zanotowały znacznie mniejszy wzrost rentowności (z 2,8% do 3,2%). W rezultacie, o ile w latach 2001-2002 lepsze wyniki uzyskiwały małe i średnie przedsiębiorstwa eksportujące przede wszystkim do krajów Europy Środkowej i Wschodniej, to w pierwszych sześciu miesiącach 2003 r. przewagę finansową osiągnęły firmy nastawione na eksport do UE (tablice 1-3). Poprawa sytuacji finansowej MSP eksportujących głównie do krajów UE była widoczna zwłaszcza w przemyśle przetwórczym. W sekcji tej rentowność brutto omawianej podgrupy przedsiębiorstw zwiększyła się z 0,3% w 2002 r. do 4,5% w pierwszej połowie 2003 r., podczas gdy firmy eksportujące głównie do krajów Europy Środkowej i Wschodniej zwiększyły analogiczny wskaźnik tylko z 3,7% do 4,3%. O skali poprawy sytuacji finansowej MSP nastawionych na eksport do UE w sekcji D świadczy fakt, że na 21 działów tej sekcji w 19 przypadkach nastąpił wzrost rentowności brutto. Największy wzrost omawianego wskaźnika nastąpił w przypadku następujących działów: produkcja pozostałego sprzętu transportowego (wzrost rentowności brutto z 24,2% do 11%, tj. o 13,2 pkt. proc.), produkcja metali (wzrost z 15,8% do 3,5%, tj. o 12,3 pkt proc.), produkcja pojazdów mechanicznych (wzrost z 6,1% do 4,3%, tj. o 10,4 pkt proc.), produkcja maszyn biurowych i komputerów (wzrost z 1,1% do 8,5% tj. o 8,4 pkt. proc.), produkcja skóry i wyrobów ze skóry (wzrost z 3,9% do 3,3% tj. o 7,2 pkt proc.), produkcja sprzętu RTV i telekomunikacyjnego (wzrost z 0% do 6,8% tj. o 6,8 pkt proc.), włókiennictwo (wzrost z 0,6% do 5,1% tj. o 5,7 pkt proc.), produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych (wzrost z 0,9% do 6,5% tj. o 5,6 pkt proc.), produkcja odzieży (wzrost z 2,3% do 3,3% tj. o 5,5 pkt proc.).
6 BSiE Niewielki regres wskaźnika rentowności brutto miał miejsce tylko w przypadku działu produkcji wyrobów chemicznych i produkcji instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych. Tablica 3. Rentowność obrotu brutto na podstawie działalności operacyjnej MSP-eksporterów (w %) Wyszczególnienie 2001 2002 I II kwartał 2003 MSP-nieeksporterzy ogółem 1,9 1,8 1,7 MSP-eksporterzy ogółem, 3,2 3,2 4,9 w tym: przemysł przetwórczy (sekcja D) 3,7 3,3 5,7 budownictwo (F) 4,6 1,3 1,7 handel (G) 2,7 2,7 2,8 transport i łączność (I) 2,4 6,6 11,3 obsługa nieruchomości i biznesu (K) 5,9 5,5 5,8 MSP-eksporterzy wyspecjalizowani 3,7 5,9 8,8 MSP-eksporterzy niewyspecjalizowani 3,2 2,8 4,0 MSP-eksporterzy, z ponad 50% udziałem UE w 2,0 2,6 4,7 ich eksporcie MSP-eksporterzy, z ponad 50% udziałem 4,4 4,5 4,5 Europy Środkowej i Wschodniej UE w ich eksporcie Przyjmując jako kryterium oceny sytuacji finansowej poziom wskaźnika rentowności obrotu brutto, do działów o najlepszej kondycji finansowej wśród firm specjalizujących się w eksporcie do UE należało w I połowie 2003 r. zaliczyć: produkcję maszyn biurowych i komputerów 8,5%, działalność wydawniczą 8,0%, produkcję wyrobów metalowych 7,4%, produkcję sprzętu RTV i telekomunikacyjnego 6,8%, produkcję celulozy i papieru 6%, produkcję wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych 6,5%. W I połowie 2003 r. najgorsza sytuacja finansowa (ujemna wartość wskaźnika rentowności obrotu brutto) występowała w dwóch działach: produkcja pozostałego sprzętu transportowego 11,1%, produkcja metali 3,5%. Warto podkreślić, że we wszystkich trzech okresach podmioty eksportujące głównie do krajów UE miały, w porównaniu z firmami eksportującymi głównie do krajów Europy Środkowej i Wschodniej, relatywnie wyższe koszty pracy, koszty materiałowe i koszty finansowe. Może to oznaczać, że na rynki UE małe i średnie firmy eksportują wyroby stosunkowo pracochłonne i materiałochłonne. Z kolei wyższy wskaźnik kosztów finansowych może oznaczać, że eksporterzy ci więcej inwestują. 6. Lepsza kondycja eksporterów niż nieeksporterów Od 2001 r. do I półrocza 2003 r. lepszą kondycję finansową w grupie badanych małych i średnich przedsiębiorstw notowali MSP-eksporterzy. Uzyskali oni lepsze wyniki finansowe we wszystkich trzech badanych okresach (tablice 1 3.). Podstawowy i najbardziej syntetyczny wskaźnik tzn. rentowność obrotu brutto wynosił dla eksporterów: 1,8% w 2001 r., 1,1%
BSiE 7 w 2002 r. i 3,5% w I połowie 2003 r. W tym samym okresie analogiczny wskaźnik dla nieeksporterów wynosił odpowiednio: 1%, 0,7% i 0,1%. Jeszcze wyższa (z wyjątkiem I półrocza 2003 r.) była przewaga eksporterów w dziedzinie rentowności operacyjnej. W przypadku eksporterów wskaźnik ten wynosił w trzech kolejnych, badanych okresach: 3,2%, 3,2% i 4,9%, a dla nieeksporterów 1,9%, 1,8% i 1,7%. Fakt, że MSP-eksporterzy uzyskiwali generalnie korzystniejsze wyniki finansowe niż MSP-nieeksporterzy, zawdzięczać należy temu, że eksporterami są z reguły lepsze firmy. Firmy te dysponują przeważnie większym kapitałem, więcej inwestują i są wyposażone w większy i nowocześniejszy park maszynowy. Ponadto są sprawniej zarządzane i zorganizowane. Prawidłowość ta występuje nie tylko w sektorze MSP, ale i w większych przedsiębiorstwach. O tym, że MSP-eksporterzy więcej inwestują niż MSP-nieeksporterzy świadczy wyższe zadłużenie firm eksportujących mające swoje odbicie w wyższym udziale kosztów finansowych w przychodach ogółem (głównym składnikiem tych kosztów są odsetki od zaciągniętych kredytów). W 2001 r. udział ten dla MSP-eksporterów wyniósł 5,1%, w 2002 r. 3,8%, a w pierwszym półroczu 2003 r. 2,6%. U MSP-nieeksporterów było to odpowiednio: 3,5%, 3% i 2,5%. Tendencja do zmniejszania kosztów finansowych wystąpiła we wszystkich wyodrębnionych podgrupach MSP, a także w dużych firmach i była naturalną konsekwencją spadku podstawowych stóp procentowych w tym okresie. 7. Podsumowanie 1. W pierwszym półroczu 2003 r. sytuacja finansowa MSP-eksporterów znacznie poprawiła się w stosunku do lat 2000-2001. Poprawa ta była widoczna w większym stopniu w u eksporterów wyspecjalizowanych, a więc w tych firmach, w których większość sprzedaży realizowana jest na rynkach zagranicznych. 2. Wzrost rentowności u MSP-eksporterów był spowodowany większą opłacalnością eksportu wskutek deprecjacji złotego. Ponieważ złoty osłabł przede wszystkim w relacji do euro, w szczególności poprawiły się wyniki finansowe firm specjalizujących się w eksporcie do krajów Unii Europejskiej. W rezultacie, o ile w latach 2001-2002 lepsze wyniki uzyskiwały małe i średnie przedsiębiorstwa eksportujące przede wszystkim do krajów Europy Środkowej i Wschodniej, to w pierwszych sześciu miesiącach 2003 r. przewagę finansową osiągnęły firmy nastawione na eksport do UE. 3. W pierwszej połowie 2003 r. w przemyśle przetwórczym do działów o najlepszej kondycji finansowej wśród małych i średnich firm specjalizujących się w eksporcie do UE należało zaliczyć: produkcję maszyn biurowych i komputerów, działalność wydawniczą, produkcję wyrobów metalowych, produkcję sprzętu RTV i telekomunikacyjnego, produkcję celulozy i papieru i produkcję wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych. Natomiast najgorsze wyniki finansowe wśród podmiotów nastawionych na eksport do UE zanotowali eksporterzy z działów: produkcja pozostałego sprzętu transportowego (m.in. przemysł stoczniowy) i produkcja metali (m.in. hutnictwo żelaza i stali). 4. Od 2001 r. do I półrocza 2003 r. lepszą kondycję finansową w grupie badanych małych i średnich przedsiębiorstw notowali MSP-eksporterzy. Uzyskali oni wyższe wskaźniki rentowności niż MSP-nieeksporterzy. Fakt, że MSP-eksporterzy uzyskiwali generalnie korzystniejsze wyniki finansowe zawdzięczać należy temu, że eksporterami są z reguły lepsze firmy. Firmy te dysponują przeważnie większym kapitałem, więcej inwestują, mają nowszą technologię, są sprawniej zarządzane i zorganizowane.
8 BSiE 5. Wszystko wskazuje na to, że druga połowa 2003 r. przyniosła dalszą poprawę wyników finansowych MSP-eksporterów. W szczególności można przypuszczać, że poprawiły się wskaźniki rentowności firm wyspecjalizowanych w eksporcie do UE, wskutek utrzymywania się tendencji do deprecjacji złotego wobec euro. Średni kurs euro w relacji do złotego podniósł się z 4,2687 w pierwszej połowie 2003 r. do 4,5241 w drugim półroczu tego roku, tj. 6%. 6. O tym, że polscy eksporterzy dobrze sobie radzili na rynku unijnym w 2003 r. świadczą wyniki handlu zagranicznego. Według Eurostatu (biuro statystyczne Unii Europejskiej), w pierwszych ośmiu miesiącach 2003 r. wartość polskiego eksportu do krajów UE osiągnęła wartość 19,8 mld euro i była wyższa o 8% w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego. Równolegle polski import z krajów Piętnastki wyniósł 24,9 mld euro i był wyższy o 2% niż w 2002 r. Należy jednak pamiętać, że wielkość polskiego eksportu do UE jest stosunkowo skromna, jeśli się ją porówna np. z eksportem innych krajów Europy Środkowej. I tak np. w tym samym czasie cztery razy mniej zaludnione od Polski Czechy uzyskały prawie taki sam poziom eksportu do UE (19,2 mld euro), co nasz kraj. Niewiele niższy był eksport z Węgier do UE (16,4 mld euro).