Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA BIOMASY DO CELÓW ENERGETYCZNYCH W MAŁOPOLSCE Łukasz Lelek Pracownia Badań Strategicznych 1
2 Plan Prezentacji 1. Wprowadzenie, 2. Promocja odnawialnych źródeł energii, 3. Najlepsze praktyki energetycznego wykorzystania biomasy w Małopolsce, 4. Wpływ transportu na efekt ekologiczny energetycznego wykorzystania biomasy Ocena Cyklu śycia (LCA Life Cycle Assessment), 5. Podsumowanie - Szanse i bariery wykorzystania biomasy w małych kotłach w Małopolsce.
Wprowadzenie Paliwa Konwencjonalne, a OdnawialneŹródła Energii (OZE) 3 Paliwa Konwencjonalne powolne wyczerpywanie zasobów, szkody środowiskowe związane z ich eksploatacją, zanieczyszczenia emitowane podczas ich wykorzystywania, Odnawialne źródła energii (OZE) idea zrównowaŝonego rozwoju, obniŝenie emisji, zmniejszenia wpływu energetyki na globalne zmiany klimatu, rozwój gospodarczy danego regionu. Źródło: www. forsal.pl Źródło: www. forsal.pl Źródło: www.meritum.us Źródło: www.eko-samorzadowiec.pl
4 Wprowadzenie - Biomasa Według Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 23 lutego 2010 r. biomasa to: " stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej, a takŝe przemysłu przetwarzającego ich produkty, a takŝe części pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji, oraz ziarna zbóŝ niespełniające wymagań jakościowych (Dz. U. z 2010 r. Nr 34, poz. 128, str. 2877-2878).
5 Promocja Odnawialnych Źródeł Energii Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej określa poziom 14% OZE w bilansie energetycznym kraju do roku 2020, Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego, Obszar VI - Ochrona Środowiska, wskaźniki osiągnięć: - wzrost udziału energii odnawialnej w produkcji energii elektrycznej, - zmniejszenie poziomu maksymalnych notowanych stęŝeń podstawowych zanieczyszczeń powietrza (ug/m 3 ) " załoŝenia programowe: Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury słuŝącej do wykorzystania energii odnawialnej, ze szczególnym uwzględnieniem terenów cennych przyrodniczo oraz uzdrowiskowych, w tym: - budowa pilotaŝowych instalacji do wykorzystania biomasy
6 Promocja Odnawialnych Źródeł Energii W latach 2005 2010 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie współfinansował modernizację 11 systemów grzewczych, które zostały przystosowane do spalania róŝnych rodzajów biomasy, takich jak pellet, zrębki, słoma. Dotacje miały ma celu promowanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz obniŝenie emisji CO 2 poprzez modernizację starych kotłów węglowych.
Najlepsze praktyki energetycznego wykorzystania biomasy w Małopolsce 7 Zespół Szkół Ekonomicznych i Gospodarki śywnościowej w Wojniczu instalacja, składającą się z dwóch kotłów firmy WEISS typu Combicraft VOD, o łącznej mocy 1 MWt
8 Najlepsze praktyki energetycznego wykorzystania biomasy w Małopolsce Dom Pomocy Społecznej w Łyszkowicach trzy kotły (BIO PLEX w THERMOSTAL HL) o łącznej mocy 553 kw t
Najlepsze praktyki energetycznego wykorzystania biomasy w Małopolsce 9 Szkoła Podstawowa w Jordanowie dwa kotły (BIO-VOLCANO) o łącznej mocy 240 kwt
Najlepsze praktyki energetycznego wykorzystania biomasy w Małopolsce 10 Budynek Gminnego Centrum Kultury i Promocji w Nowym Brzesku jeden kocioł (THERMOSTAL) o mocy 60 kwt
11 Najlepsze praktyki energetycznego wykorzystania biomasy w Małopolsce Elektrociepłownia Andrychów S.A. modernizacja dwóch kotłów OSR 32/25 w celu przystosowania ich do współspalania węgla z biomasą (2007 r.) Elektrociepłownia Kraków S.A. uruchomienie w 2007 roku pierwszej instalacji współspalania węgla i biomasy. Wybudowana infrastruktura stanowi część nowej instalacji kotła OP-380 nr 1. W tym samy roku podjęto decyzję o budowie kolejnej instalacji dla kotła Op-380 nr 2.
12 Wnioski Brak dostępności paliwa na rynku Małopolski dla małych uŝytkowników. Biomasa (głównie pellet) sprowadzana z: - Wrocławia (woj. dolnośląskie), - Kościerzyny (woj. pomorskie), -śyliny (Słowacja). Kościerzyna Wrocław Niektórzy uŝytkownicy wykorzystują lokalne zasoby, w postaci nadwyŝek z upraw rolnych, bądź wycinki estetycznej zieleni ogólnodostępnej i drzew przy drogach (w danej gminie). Słowacja Ukraina Wszyscy uŝytkownicy jako paliwo zastępcze wykorzystywali ekogroszek.
13 Wpływ transportu na efekt ekologiczny energetycznego wykorzystania biomasy Ocena Cyklu śycia (LCA Life Cycle Assessment), Wyniki analizy produkcji 1 GJ energii cieplnej oraz transportu paliwa (50, 200, 500 km), po etapie waŝenia w 11 kategoriach wpływu
14 Szanse i bariery wykorzystania biomasy w małych kotłach w Małopolsce Analiza obecnych zasobów biomasy oraz ich przyszłego potencjału w Województwie Małopolskim, z upraw rolniczych i przemysłu tartacznego (Wspólnie z MODR w Karniowicach, Listopad, 2010) Źródło: : www.energetika.net Wnioski: Rynek biomasy w Małopolsce opiera się głównie na pozyskiwaniu surowca z leśnictwa, przemysłu drzewnego oraz w niewielkim stopniu z rolnictwa. Źródło: : www.energetika.net
15 Szanse i bariery wykorzystania biomasy w małych kotłach w Małopolsce Czynniki ograniczające uprawy roślin energetycznych na gruntach ornych w Małopolsce: rozdrobnienie gospodarstw -średnia powierzchnia gospodarstwa to około 3,5 ha, nieopłacalność plantacji roślin energetycznych na powierzchniach poniŝej 20 ha, duŝa bioróŝnorodność w środowisku - niewskazane monokultury roślin energetycznych, przyczyniające się do jałowienia gleby oraz zmiany estetyki krajobrazu (rośliny osiągają wysokość do kilku metrów),
16 Szanse i bariery wykorzystania biomasy w małych kotłach w Małopolsce niskiej jakości gleby na terenach o duŝych powierzchniach nieuŝytków rolnych (powiat chrzanowski i częściowo olkuski) - nieprzydatne do upraw energetycznych, zbyt mała produkcja zbóŝ deficytowe ilości słomy i zbóŝ ze względu na specyfikę rolnictwa (hodowla zwierząt), wzrastające ceny zbóŝ.
17 Szanse i bariery wykorzystania biomasy w małych kotłach w Małopolsce Źródło: M. Marek, Wykorzystanie biomasy pochodzenia rolniczego w polityce resortu rolnictwa, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Departament Rynków Rolnych, Wydział Energii Odnawialnych i Biopaliw, Łódź, 13 maja 2010 r.
18 Szanse i bariery wykorzystania biomasy w małych kotłach w Małopolsce Biomasa pochodząca z przemysłu tartacznego (głównie odpady drzewne typu: trociny, zrębki i niewykorzystana tarcica): dominacja MŚP (ok. 85%), większość odpadów wykorzystują na uŝytek własny, duŝe przedsiębiorstwa o produkcji przerobionego drewna powyŝej 10 tys.m 3 /rok są małą grupą, sprzedają większość swojej biomasy odpadowej koncernom energetycznym (elektrownie i elektrociepłownie), duŝa część biomasy odpadowej wykorzystywana jest równieŝ jako surowiec do produkcji płyt meblowych.
19 Szanse i bariery wykorzystania biomasy w małych kotłach w Małopolsce Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. (Dz. U. Nr 156, poz. 969) - większa dostępność MŚP do biomasy pochodzącej z przemysłu tartacznego określa zaleŝność pomiędzy ilością wykorzystywanej biomasy pochodzenia rolniczego, a mocą instalacji, dla jednostek wytwórczych o mocy elektrycznej powyŝej 5 MW, spalających biomasę wspólnie z innymi paliwami, udział biomasy pochodzenia rolniczego powinien kształtować się od 25% w 2010 r. do 100% - w 2017 r., dla jednostek hybrydowych oraz jednostek spalających wyłącznie biomasę o mocy elektrycznej powyŝej 20 MW, udział ten powinien kształtować się na poziomie od 20 % w 2010 r. do 60% w 2017 r.
20 Szanse i bariery wykorzystania biomasy w małych kotłach w Małopolsce Istotne zmiany w polityce regionalnej - opracowanie skutecznego planu energetycznego wykorzystania biomasy, Jedną z inicjatyw wspierania rozwoju rynku biomasy w Małopolsce jest projekt TIMBER (Tools for Integrated Management of Biomass Energy Resources) realizowany w ramach Europejskiego Programu POWER, którego celem jest rozwój narzędzi do zintegrowanego zarządzaniem zasobami energetycznymi biomasy w regionie. http://www.min-pan.krakow.pl/pbs/news/timber.htm
Literatura 21 1. Janowicz L., Biomasa w Polsce, Energetyka i Ekologia, Nr 8, s.601-604, 2006, 2. Kowalski Z., Kulczycka J., Góralczyk M., Ekologiczna ocena cyklu Ŝycia procesów wytwórczych (LCA), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2007 3. Kubica K., Spalanie biomasy i jej współspalanie z węglem, Biuletyn Ekologiczny, Nr 5, s. 3-5, 2003, 4. Lelek Ł. Pajdzik, J. Advantages and barriers to use of biomass for household heating in the Malopolska region 5. Lelek Ł., Ocena korzyści ekologicznych wynikających z wykorzystywania biomasy na cele energetyczne z zastosowaniem metodyki LCA (Life Cycle Assessment), 6. Pajdzik J., Analiza zasobów biomasy oraz potencjału w województwie małopolskim pochodzących z upraw rolniczych, Opracowanie IGSME, Kraków, 2010 (nie publikowane), 7. PN-EN ISO 14040:2009, Zarządzanie środowiskowe, Ocena cyklu Ŝycia, Zasady i struktura. 8. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii, Dz. U. z 28 sierpnia 2008 r. Nr 156, poz. 969, 9. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 23 lutego 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii, Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z późn. zm. 2), 10.Strategia Energetyki Odnawialnej, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2000, 11.Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, 12.Turkowska K. Analiza zasobów biomasy oraz potencjału w województwie małopolskim pochodzących z przemysłu drzewnego, Opracowanie IGSME, Kraków, 2010 (nie publikowane),
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ! 22