Analiza parametrów Testu Organizacji Zmysłowej w grupie normy otoneurologicznej na materiale własnym wyniki

otolaryngologia polska 66 (2012) 274 279 Doste pne online www.sciencedirect.com journal homepage: www.elsevier.com/locate/otpol Artykuł oryginalny/original research article Analiza parametrów Testu Organizacji Zmysłowej w grupie normy otoneurologicznej na materiale własnym wyniki wstępne Sensory Organization Test outcomes in young, older and elderly healthy individuals preliminary results Katarzyna Pierchała *, Magdalena Lachowska, Krzysztof Morawski, Kazimierz Niemczyk Klinika Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Poland Kierownik Kliniki: prof. Kazimierz Niemczyk informacje o artykule abstract Historia artykułu: Otrzymano: 06.12.2011 Zaakceptowano: 31.01.2012 Dostępne online: 07.05.2012 Słowa kluczowe: kontrola równowagi starzenie się układu równowagi Test Organizacji Zmysłowej Keywords: Balance performance Age Aging Sensory Organization Test The goal of this study was to examine healthy young, mature, old and elderly using Computerized Dynamic Posturography (Smart EquiTest, Neurocom Int,), to collect their data and assess if balance differs significantly with age. Subjects were divided into four age groups: 20 30, 40 50, 60 69, 70 80 years. Their dynamic balance was tested using Sensory Organization Test under various sensory conditions and the data from this test were evaluated. Our data show that overall equilibrium score and strategy score differ significantly mainly between young and mature versus old and elderly individuals, but in some SOT conditions, significant differences are present within both younger between both older age groups. It means, that balance performance declines not only between young and elderly, but also from decade to decade. Analysis of our data also suggests, that balance performance depends on multiple factors and age is probably only one of them. 2012 Polish Otorhinolaryngology - Head and Neck Surgery Society. Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. All rights reserved. Kontrolę równowagi definiuje się jako złożoną interakcję informacji z obwodowych narządów zmysłowych, ich centralną integrację oraz efektywna odpowiedź motoryczną. Głównym zadaniem układu równowagi jest stabilizacja spojrzenia i postawy. Stabilizacja spojrzenia jest wyrazem interakcji przedsionkowo-wzrokowo-okoruchowej, w której udział biorą odruch przedsionkowo-oczny oraz układy ruchów śledzących, sakkadowych, optokinetycznych i ruchów zbieżnych gałek ocznych. Celem układu stabilizującego postawę jest utrzymywanie środka ciężkości ciała (COG) w pozycji zrównoważonej. Wszelkie bodźce przemieszczające położenie środka ciężkości (COG) uruchamiaja automatyczne reakcje korygujące (reakcje posturalne), które są efektem i sumą odruchów przedsionkowo-rdzeniowych (VSR), decydujących * Adres do korespondencji: Katarzyna Pierchała, Katedra i Klinika Otolaryngologii WUM, Banacha 1a, 02-097 Warszawa. Tel.: +48 604 471 951. Adres email: kasiapierchala@wp.pl (K. Pierchała). 0030-6657/$ see front matter 2012 Polish Otorhinolaryngology - Head and Neck Surgery Society. Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. All rights reserved. http://dx.doi.org/10.1016/j.otpol.2012.05.005

otolaryngologia polska 66 (2012) 274 279 275 o właściwym napięciu w mięśniach antygrawitacyjnych, odruchów miotatycznych, powstających na skutek pobudzenia proprioceptorów mięśni kontroluja cych zasadnicze dla strategii ruchowych stawy, oraz ośrodkowych odruchów długopętlowych. Narządem wykonawczym dla odruchów posturalnych jest układ kostno-szkieletowy wraz z zaopatrującymi je mięśniami. Definicja równowagi w pojęciu czynnościowym oznacza możliwość utrzymania stabilnej pozycji stojącej i wykonywania ruchów zamiarowych podczas stałych i zmiennych warunków otoczenia, tj. na ruchomym lub niestabilnym podłożu lub przy zmieniającym się otoczeniu kontrolowanym wzrokiem (nazywanym dalej otoczeniem wzrokowym lub ruchomym otoczeniem wzrokowym), a także zdolność generowania automatycznych odpowiedzi motorycznych na zewnętrzne bodźce destabilizuja ce. Jedną z kluczowych dolegliwości wieku podeszłego są zaburzenia równowagi, postawy i chodu. Procesy starzenia obejmujące wszystkie układy i narządy, choć w różnym stopniu i w różnym czasie u różnych osób, dotyczą także układu równowagi. Stwierdza się zaburzenia funkcji narządów zmysłowych [1 8], obniżenie sprawności układu nerwowo-mięśniowego i szkieletowego [9 11], a także zaburzenia integracji na poziomie ośrodkowego układu nerwowego [12, 13]. Skutkiem zmian zwyrodnieniowych w poszczególnych składowych układu równowagi sa zmiany postawy i zaburzenia kontroli równowagi, co oznacza rosnący wraz z wiekiem zakres wychyleń ciała, potwierdzony licznymi badaniami [14 18]. Wiadomo także, że osoby starsze mają mniejszą zdolność kontroli równowagi przy oczach zamkniętych lub podczas szybko zmieniających się warunków otoczenia wzrokowego oraz na niestabilnym podłożu [19 21]. Badaniem pozwalającym na ocenę zmian w układzie równowagi zachodza cych z wiekiem jest Test Organizacji Zmysłowej (Sensory Organization Test; SOT), opisany przez Nashnera [22]. Możliwość badania w warunkach konfliktów sensorycznych umożliwia także ocenę udziału poszczególnych składowych układu równowagi, tj. narza du przedsionkowego, narza du wzroku i receptorów czucia głębokiego w procesie kontroli równowagi. Cel pracy Celem pracy była analiza przydatności Testu Organizacji Zmysłowej dla oceny zmian w układzie równowagi zachodzących z wiekiem, na materiale własnym. Materiał i metody Materiał pracy stanowią wyniki SOT 52 osób z otoneurologicznego punktu widzenia uważanych za zdrowe. Osoby te nigdy nie zgłaszały zawrotów głowy, zaburzeń równowagi ani upadków. Nie stwierdzano u tych chorych także chorób uszu i zaburzeń słuchu oraz chorób neurologicznych i poważnych urazów w obrębie układu ruchu. U żadnej z badanych osób nie stwierdzano ewidentnych ograniczeń ruchowych. Z badania wyłączono także osoby z ciężkimi chorobami ogólnoustrojowymi (niewydolność układu oddechowego, układu kra żenia, niewydolność nerek) mogącymi wpływać na ogólna kondycję fizyczną. W sposób szczególny wyłączano z badania pacjentów z cukrzycą, z uwagi na możliwość subklinicznego zajęcia poszczególnych składowych układu równowagi, w szczególności narządu przedsionkowego i układu czucia głębokiego. Kandydatów do badania rekrutowano ze środowiska medycznego (pielęgniarki, lekarze, studenci) oraz z Klubów Emeryta, działaja cych w obrębie Warszawy. Materiał podzielono w dwojaki sposób. Dla potwierdzenia różnicy wyników między populacją osób młodych i starszych wyodrębniono dwie zasadnicze grupy: przed 60. rokiem życia (n = 29, śr. wieku 32,7, min. 21, max. 54) i po 60. roku życia (n = 22, śr. wieku 67,4, min. 60, max. 77). Dla oceny, czy pogarszanie się wyników równowagi z wiekiem zachodzi płynnie, czy gwałtownie, podzielono materiał na podgrupy wiekowe: 21 30 lat (młodzi) (n = 16, śr. wieku 22,8, min. 21, max. 24), 40 59 lat (dojrzali) (n = 13, śr. wieku 44,8, min. 40, max. 54), 60 69 lat (starsi) (n = 14, śr. wieku 62,9, min. 60, max. 67) oraz 70 80 lat (najstarsi) (n = 8, śr. wieku 73,6, min. 70, max. 77). Test Organizacji Zmysłowej wykonywano w kabinie posturograficznej urza dzenia Smart EquiTest (NeuroCom International), wg protokołu opisanego przez Nashnera [22]. Kabina posturograficzna zawiera platformę czujnik, mierzącą stopień nacisku stóp na podłoże i położenie środka ciężkości na początku każdej z kolejnych prób, a w przypadku prób z ruchomym podłożem porusza się ruchem wahadłowym w osi przednio-tylnej, który powoduje zgięcie podeszwowe lub grzbietowe stawów skokowych. Podczas badania pacjent zabezpieczony specjalnymi pasami pozostaje w pozycji wyprostnej, a jego stopy ustawione są tak, aby kostki przyśrodkowe obu stóp pozostawały w osi rotacji platformy. Ściany kabiny pomalowane w kolorowe obrazy stanowią otoczenie wzrokowe. Test Organizacji Zmysłowej składa się z 6 prób, każda próba zawiera 3 powtórzenia. Pierwsze 3 próby wykonywane są na nieruchomym podłożu i obejmują: SOT-1: nieruchome podłoże, oczy otwarte; SOT-2: nieruchome podłoże, oczy zamknięte, SOT-3: nieruchome podłoże, ruchome otoczenie wzrokowe. Kolejne 3 próby wykonywane są na ruchomym podłożu, przy czym zakres ruchów platformy jest proporcjonalny do ruchów pacjenta i wychwiań jego środka ciężkości. Próby na ruchomym podłożu obejmują: SOT-4: ruchome podłoże, oczy otwarte; SOT-5: ruchome podłoże, oczy zamknięte; SOT-6: ruchome podłoże, ruchome otoczenie wzrokowe. Próba SOT-5 uważana jest za próbę,,przedsionkowa. Parametry analizy Testu Organizacji Zmysłowej 1. Ogólny bilans równowagi jest średnią wynikówrównowagi wszystkich prób SOT. 2. Wynik równowagi (equilibrium score) opiera się na założeniu, że wychylenia zdrowej osoby w płaszczyźnie przednio- -tylnej nie przekraczają 12,58. Wynik równowagi dla każdej próby obliczany jest przez porównanie ka towej różnicy między maksymalnymi wychyleniami COG badanego, a wychyleniami osoby zdrowej. Wynik przedstawiany jest jako odwrócony odsetek pomiędzy wartościami 0 i 100. Wynik bliski 0 wskazuje na wychylenia COG bliskie granicom stabilności, bliski 100 oznacza niemal pełną stabilność.

276 otolaryngologia polska 66 (2012) 274 279 [(Ryc._1)TD$FIG] 3. Analiza Strategii Ruchowych (strategy analysis): ruchy wokół stawów skokowych i biodrowych oraz górnej części tułowia dla utrzymania równowagi odzwierciedlają strategie ruchowe. Każde przemieszczenie COG wywiera siły strzygące na podstawę podparcia. Ruchy wokół stawów skokowych charakteryzują się niską częstotliwościa i małą wartością sił strzygących, ruchy wokół stawów biodrowych są szybkie i generują większe siły strzyga ce o dużej częstotliwości. Wynik strategii obliczany jest poprzez porównanie maksymalnej amplitudy sił strzygących badanego z maksymalną wartością sił strzygących (11,4 kg). Wynik przedstawiany jest w wartościach procentowych, wartość 100 oznacza brak lub minimalną wartość sił strzygących (strategia stawu skokowego), wynik bliski 0 wskazuje na pełną strategię stawu biodrowego. 86 84 82 80 78 76 74 72 70 Equilibrium score 21-30 40-59 60-69 70-80 Ryc. 1 Ogólny bilans równowagi w poszczególnych przedziałach wiekowych Fig. 1 The overall balance of equilibrium in the different age ranges Metody analizy statystycznej Podczas analizy statystycznej dobierano metody adekwatne do typu zmiennych. W procesie testowania hipotez statystycznych przyjęto poziom istotności p < 0,05 z dwustronnym obszarem krytycznym. Analizowano zmienne ciągłe, dla każdej zmiennej obliczono odpowiednio statystyki podstawowe. Przeprowadzono analizę rozkładów zmiennych testem normalności. Przeprowadzono analizę średnich i zależnie od sytuacji badawczej stosowano test t-studenta, testy analizy wariancji, a także analizy szczegółowe. Wyniki Ogólny bilans równowagi Średnia wartość ogólnego bilansu równowagi w grupie <60. r. ż.: 84,17 (SD 2,88), w grupie >60.r.ż.: 78, 41 (SD 5,33). W podgrupach wiekowych średnia wartość ogólnego bilansu równowagi przedstawia się następująco: młodzi: 85,06 (SD 2,84), dojrzali: 83,08 (SD 2,63), starsi: 79,64 (SD 5,09), najstarsi: 76,25 (SD 5,37). Istotne statystycznie różnice stwierdzono między populacjami <60. r. ż. (śr. 84,17; SD 2,88) i >60. r. ż. (śr. 78,40; SD 5,33) (p = 0001), ale także między grupą dojrzałych (83,08; SD 2,36) i starszych osób (79,64; SD 5,09) (p = 0,04), co oznacza, że pogarszanie się ogólnego bilansu równowagi następuje gwałtownie między obu młodszymi i grupą starszych osób. Wobrębie obu młodszych oraz obu starszych grup wiekowych wynik jest podobny. Większe wartości SD w grupie >60. r. ż. wskazują na możliwość większego zróżnicowania wyników, natomiast w grupie <60. r. ż. wyniki są jednorodne (Tab. I, Ryc. 1). Przeanalizowano wynik równowagi w poszczególnych przedziałach wiekowych dla każdej z 6 prób SOT(Tab. II, Ryc. 2). Próba SOT-1, podobnie jak ogólny bilans równowagi, różnicuje populację na grupę <60. r. ż. (95,77; SD 1,18) i >60. r. ż. (94,35; SD 1,89), różnica jest znamienna statystycznie (p = 0,0018). Istotną różnicę stwierdzono także między grupą dojrzałych (95,56; SD 0,94) i starszych osób (94,71; SD 1,12) (p = 0,0428). Pogarszanie się wyniku równowagi w próbie SOT-1 następuje wyraźnie między obu młodszymi i grupą starszych osób, natomiast w obrębie obu młodszych i obu starszych grup wyniki są podobne. Małe wartości SD we wszystkich przedziałach wiekowych wskazują, że wyniki są jednorodne w obrębie danej grupy. W próbie SOT-2 i SOT-3 nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic wyniku równowagi między grupami wiekowymi. W próbie SOT-4 istotne różnice stwierdzono jedynie między grupą <60. r. ż. (88,36; SD 3,92) i >60. r. ż. (85,62; SD 3,81) (p = 0,0159). Wartości SD są największe w grupie młodych i najstarszych osób, co wskazuje na możliwość zróżnicowania wyników w obrębie grupy. W próbie SOT-5 stwierdzono istotne różnice między grupami <60 r. ż (72,66; SD 5,95) i >60 r. ż (63,92; SD 10,23) (p = 0,0004), a także między grupą dojrzałych (72,44; SD 6,19) i starszych osób (64; SD 11,89) (p = 0,0312). Wzrastaja ce wraz z wiekiem wartości SD wskazują na duże zróżnicowanie wyników we wszystkich grupach wiekowych, największe jednak w grupie starszych i najstarszych. W próbie SOT-6 stwierdzono różnice nie tylko między grupami <60. r. ż. (75,55; SD 8,91) i >60. r. ż. (63; SD 14,41) (p = 0,0004), ale także między grupa młodych (78,75; SD 6,51) i dojrzałych (71,62; SD 10,09) (p = 0,0292), dojrzałych (71,62; SD 10,09) i najstarszych (54,21; SD 16,04) (p = 0,0196) oraz starszych (68,02; SD 11,06) i najstarszych (54,21; SD 16,04) (p = 0,0266). We Tabela I Ogólny bilans równowagi w poszczególnych przedziałach wiekowych Table I The overall balance of equilibrium in the different age ranges Ogólny bilans równowagi Wiek <60 >60 21 30 40 59 60 69 70 80 Wynik 84,17 SD 2,88 78,41 SD 5,33 85,06 SD 2,84 83,08 SD 2,63 79, 64 SD 5,09 76,25 SD 5,37

otolaryngologia polska 66 (2012) 274 279 277 Tabela II Średni wynik równowagi w poszczególnych przedziałach wiekowych dla każdej próby SOT Table II The average equilibirum score in the various age ranges for each SOT sample Średni wynik równowagi (Equilibirum score) Wynik/Wiek SOT1 SOT2 SOT3 SOT4 SOT5 SOT6 Śr. SD Śr. SD Śr. SD Śr. SD Śr. SD Śr. SD 21 30 95,94 1,35 93,54 2,16 93,46 2,04 88,85 4,21 72,83 5,95 78,75 6,51 40 59 95,56 0,94 93,08 2,14 93 2,35 87,74 3,61 72,44 6,19 71,62 10,09 60 69 94,71 1,12 92,14 2,18 91,88 2,75 86,62 2,8 64 11,89 68,02 11,06 70 80 93,71 2,76 92,42 2,68 93 2,12 83,88 4,84 63,79 7,17 54,21 16,04 <60 lat 95,77 1,18 93,33 2,13 93,25 2,16 88,36 3,92 72,66 5,95 75,55 8,91 >60 lat 94,35 1,89 92,24 2,31 92,29 2,55 85,62 3,81 63,92 10,23 63 14,41 [(Ryc._2)TD$FIG] 120 100 80 60 40 20 0 SOT 1 SOT 2 SOT 3 SOT 4 SOT 5 SOT 6 Ryc. 2 Średni wynik równowagi w poszczególnych przedziałach wiekowych dla każdej próby SOT Fig. 2 The average equilibirum score in the various age ranges for each SOT sample wszystkich grupach wiekowych stwierdzono duże wartości SD wskazujące na duże zróżnicowanie wyników w obrębie grupy. Wynik strategii ruchowych 21-30 40-59 60-69 70-80 Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic wyniku strategii między grupami wiekowymi w próbach SOT-1, SOT-2 i SOT-3. W próbie SOT-4 stwierdzono istotne różnice wyników w grupach <60. r. ż. (91,71; SD 2,77) i >60. r. ż. (88,98; SD 3,7) (p = 0,0026) oraz między grupą dojrzałych (90,31; SD 2,93) i starszych (89,5; SD 3,07) (p = 0,0108). Próba SOT-5 wyraźnie różnicuje populację na osoby <60. r. ż. (83,93; SD 5,66) i >60. r. ż. (79,14; SD 8,48) (p = 0,0192). Duże wartości SD we wszystkich grupach, ale większe w grupie starszych i najstarszych, wskazują na duże zróżnicowanie wyników w obrębie grup. W próbie SOT-6 stwierdzono istotną statystycznie różnicę między populacjami <60. r. ż. (86,74; SD 4,54) i >60. r. ż. (78,89; SD 10,36) (p = 0,0026) i dodatkowo między grupą młodych (89,33; SD 2,85) i dojrzałych (83,56; SD 4,26) (p = 0,0005). Duże wartości SD odnotowano tylko w grupie starszych i najstarszych osób (Tab. III). Omówienie Przedstawione wyniki potwierdzaja użyteczność Testu Organizacji Zmysłowej dla oceny zmian w układzie kontroli równowagi zachodzących z wiekiem. Ogólny bilans równowagi, jak i wynik równowagi w niemal wszystkich próbach SOT dzieli badaną populację na dwie grupy: przed i po 60. roku życia. Potwierdza to obserwacje Abrahamovej i wsp. [23], że zmiany w układzie równowagi zaczynają się około 60. roku życia. Warto jednak zaznaczyć, że w prezentowanym materiale istotne różnice wyników w populacji przed i po 60. roku życia, a także w większości prób SOT między grupą osób dojrzałych i starszych, mogą wynikać z faktu, że w grupie wiekowej 40 59 lat, o średniej wieku 44,8 roku, znajdują się jedynie 3 osoby w wieku powyżej 50 lat, z których najstarsza ma 54 lata. Ta,,przerwa wiekowa być może odpowiada za gwałtowne pogarszanie się wyników w większości prób SOT między grupą osób dojrzałych i starszych, natomiast uwydatnia jeszcze różnice między obu młodszymi i obu starszymi grupami badanych. Możliwe, że rozszerzenie grupy wiekowej 50 59 lat spowodowałoby,,płynne pogarszanie się zarówno Tabela III Średni wynik strategii ruchowych w poszczególnych przedziałach wiekowych dla każdej próby SOT Table III The average strategy in the various age ranges for each SOT sample Średni wynik strategii ruchowych (Strategy) Wynik/Wiek SOT1 SOT2 SOT3 SOT4 SOT5 SOT6 Śr. SD Śr. SD Śr. SD Śr. SD Śr. SD Śr. SD 21 30 98,13 1,07 97,27 1,59 97,31 1,73 92,85 2,07 85,56 5,77 89,33 2,85 40 59 97,56 1,12 96,54 1,57 96,31 1,87 90,31 2,93 81,92 5,02 83,56 4,26 60 69 97,64 1,34 96,74 2,12 96,38 1,76 89,5 3,07 79,33 8,45 81,57 8,92 70 80 96,63 3,79 93,67 1,56 97,42 1,78 88,08 4,7 78,79 10 74,21 11,63 <60 lat 97,87 1,11 96,94 1,59 96,86 1,83 91,71 2,77 83,93 5,66 86,74 4,54 >60 lat 97,27 2,48 96,91 1,91 96,76 1,8 88,98 3,7 79,14 8,48 78,89 10,36

278 otolaryngologia polska 66 (2012) 274 279 ogólnego bilansu równowagi, jak i wyników w poszczególnych próbach SOT. Autorzy pracy przewiduja rozszerzenie materiału o przedział wiekowy 50 59 lat i ponowną jego analizę, stąd też wyniki tej pracy traktowane są jako wstępne. W przeciwieństwie do wyników Cohen i wsp. [24], w próbach SOT-2 i SOT-3 nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w wyniku równowagi pomiędzy poszczególnymi grupami wiekowymi. Zadziwiające, że najłatwiejsza próba SOT-1 różnicuje populację, podczas gdy próby z zamkniętymi oczami (SOT-2) i z ruchomym otoczeniem wzrokowym (SOT-3) wypadaja podobnie w grupie młodszych, starszych i najstarszych pacjentów. Wiadomo, że wychylenia ciała wzrastają przy oczach zamkniętych lub przy ruchomym otoczeniu wzrokowym [18, 19, 24, 25], można by więc oczekiwać gorszych wyników w próbie SOT-2 i SOT-3 w populacji osób starszych, biorąc pod uwagę spadek informacji proprioceptywnych w tej grupie wiekowej [7]. Wytłumaczenie może stanowić inny dobór grup wiekowych w materiale Cohen i wsp. [24] oraz większa koncentracja i usztywnienie sylwetki u osób starszych podczas trudniejszych prób SOT na stabilnym podłożu. Dowiedziono, że koncentracja u osób starszych jest ważnym czynnikiem kontroli równowagi [26, 27]. Nie bez znaczenia mogą być także czynniki emocjonalne. Badanie w nieznanych warunkach kabiny posturograficznej, obawa przed badaniem podczas pierwszej próby SOT różnicuje badaną populację, natomiast oswojenie z urza dzeniem i następowe ustępowanie lęku oraz większa mobilizacja podczas kolejnych prób wśród osób starszych może tłumaczyć brak istotnych statystycznie różnic pomiędzy grupami wiekowymi. Wykazano, że lęk wpływa na kontrolę równowagi zarówno negatywnie, jak i pozytywnie, poprzez wpływ na interakcję informacji wzrokowych, somatosensorycznych i przedsionkowych [28]. W próbie SOT-4 podział na dwie populacje przed i po 60. roku życia dotyczy wyniku równowagi, natomiast wynik strategii ruchowych jest nie tylko różny między tymi oboma głównymi populacjami, ale także między populacją osób młodych i dojrzałych. Oznacza to, że wynik strategii ruchowych może pogarszać się już od młodego wieku. W próbie SOT-5 wynik równowagi różni się istotnie nie tylko między populacjami przed i po 60. roku życia, ale także między grupą osób dojrzałych i starszych, co oznacza gwałtowne pogarszanie się wyniku równowagi w próbie SOT-5. Wynik strategii ruchowych jest różny jedynie między oboma głównymi populacjami (przed i po 60. r. ż.). W próbie SOT-6, podobnie jak w SOT-5, bardzo wyraźnie zaznacza się różnica między populacjami przed i po 60. roku życia, w odniesieniu zarówno do wyniku równowagi, jak i stosowanych strategii ruchowych. Przyczyną zróżnicowania strategii ruchu pomiędzy osobami młodymi i starszymi oraz między młodymi i osobami w średnim wieku w warunkach niestabilnego podłoża jest osłabienie funkcji receptorów czucia głębokiego, co wykazali Alexander i wsp. [29] oraz Keshner i wsp. [30]. Analiza wyników strategii ruchowych w różnych grupach wiekowych potwierdza obserwacje Cohen i wsp. [24], że osoby starsze wykorzystują bardziej zróżnicowane strategie ruchowe, co wynika z zależnych od wieku zmian w układzie kostno-szkieletowym i mięśniowym oraz zmniejszonej zdolności przewidywania reakcji motorycznych. Bardzo duże wartości odchylenia standardowego w próbach SOT-5 i SOT-6 wskazują na duże zróżnicowanie wyników w grupie starszych i najstarszych osób. Wydolność układu równowagi osoby starzejącej się jest z pewnością wypadkowa nie tylko zmysłowych, biomechanicznych i motorycznych jej składowych, ale także czynników genetycznych, współistniejących chorób, przyjmowanych leków, otyłości, aktywności fizycznej, uwarunkowań społecznych, nawyków prozdrowotnych i ogólnej kondycji, zarówno fizycznej, jak i psychicznej. Może to oznaczać, że pośród wielu czynników wpływających na wydolność układu równowagi wiek, z całą złożonością jego konsekwencji, jest tylko jednym z nich. Wnioski 1. Test Organizacji Zmysłowej jest użyteczną metodą badania, dokumentującą zmiany w układzie równowagi, zachodzące z wiekiem. 2. Wyraźne różnice wyników równowagi i strategii ruchowych stwierdzono między populacjami przed i po 60. roku życia. 3. Dla oceny, czy zmiany w układzie równowagi zachodzące z wiekiem dokonują się płynnie, czy gwałtownie, konieczne jest rozszerzenie i ujednolicenie grup wiekowych. 4. Wyniki przedstawionej pracy należy traktować jako wstępne. Wkład autorów/authors contributions Według kolejności. Konflikt interesu/conflict of interest Nie występuje. piśmiennictwo/references [1] Lord SR, Clark RD, Webster IW. Visual acuity and contrast sensitivity in relation to falls in an elderly population. Age Ageing 1991;20:175 181. [2] Lord SR, Menz HB. Visual contributions to postural stability in older adults. Gerontology 2000;46:306 310. [3] Paulus WM, Straube A, Brandt TH. Visual stabilization of posture: Physiological stimulus characteristics and clinical aspects. Brain 1984;107:1143 1163. [4] Rosenhall U, Rubin W. Degenerative changes in the human vestibular sensory epithelia. Acta Otolaryngol 1975;79: 67 80. [5] Lyon MJ, Wanamaker HH. Blood flow and assessement of capillaries in the ageing rat posterior canal crista. Hear Res 1993;67:157 165. [6] Whanger AD, Wang HS. Clinical correlates of the vibratory sense in elderly psychiatric patients. J Gerontol 1974;29: 39 45. [7] Skinner HB, Barrac RL, Cook SD. Age-related declines in proprioception. Clin Orthop 1984;184:208 211. [8] Fransson PA, Kristinsdottir EK, Hafstrom A, Magnusson M, Johansson R. Balance control and adaptation during vibratory perturbation in middle-aged and elderly humans. Eur J Appl Physiol 2004;91:595 603.

otolaryngologia polska 66 (2012) 274 279 279 [9] Porter MM, Vandervoort AA, Lexell J. Aging of human muscle: structure, function and adaptability. Scand J Med Sports 1995;5:129 142. [10] Hurley MV, Rees J, Newman DJ. Quadriceps function, proprioceptive acuity and functional performance in healthy young, middle-aged and elderly subjects. Age Ageing 1998;27:55 62. [11] Woollacott MH, Shumway-Cook A, Nashner LM. Ageing and posture control: Changes in sensory organization and muscular coordination. Int J Ageing Human Dev 1986; 23(2):97 114. [12] Camicioli R, Panzer VP, Kaye J. Balnce in the healthy elderly: Posturography and clinical assessement. Arch Neurol 1997;54:976 981. [13] Houx P, Jolles J. Age-related decline of psychomotor speed: Effects of age, brain health, sex and education. Percept Mot Skills 1993;76:195 211. [14] Gill J, Allum JHJ, Carpenter MG, Held-Ziółkowska M, Adkin AL, Honneger F, Pierchała K. Trunk sway measure of postural stability during clinical balance tests: effect of age. J Gerontol A Biol Sci Med 2001;56:438 447. [15] Kolleger H, Baumgartner C, Wober C, Oder W, Deecke L. Spontaneous body sway as a function of sex, age and vision: Posturographic study in 30 healthy adults. Eur Neurol 1992;32:253 259. [16] Manchester D, Woollacott M, Zederbauer-Hylton N, Marin O. Visual, vestibular and somatosensory contributions to balance control in the older adult. J Gerontol Med Sci 1989;44:118 127. [17] Colledge NR, Cantley P, Peaston I, Brash H, i wsp. Ageing and balance: the measurement of spontaneous sway by posturography. Gerontology 1994;40:273 278. [18] Fujita T, Nakamura S, Ohue M, Fuji Y, Mijauchi A, Takagi Y, Tsugeno H. Effect of age on body sway assessed by computerized posturography. J Bone Miner Metab 2005;23:152 156. [19] Teasdale N, Stelmach GE, Breuning A. Postural sway characteristics of the elderly under normal and altered visual and support surface conditions. J Gerontol 1991;46:238 244. [20] Wolfson L, Whipple R, Derby CA, Amerman P, Murphy T, Tobin JN, Nashner L. A dynamic posturography study of balance in healthy elderly. Neurology 1992;42:2069 2075. [21] Judge JO, King MB, Whipple R, Clive J, Wolfson LI. Dynamic balance in older persons: effect of reduced visual and proprioceptive input. J Gerontol A Biol Sci Med 1995; 50:263 270. [22] Nashner LM. Computerized dynamic posturography. (w): Jacobson GP, Newman CW, Kartush JM (red.). Handbook of balance function testing. St. Louis: Mosby Year Book, 1993, s. 280-305. [23] Abrahamova D, Hlavacka F. Age-related changes of human balance during quiet stance. Physiol Res 2008;57:957 964. [24] Whiple R, Wolfson L, Derby C, Singh D, Tobin J. Altered sensory function in balance in older persons. J Gerontol 1993;48:71 76. [25] Perrin PP, Jeandel C, Perrin CA, Bene MC. Influence of visual control, conduction and central integration on static and dynamic balance in healthy older adults. Gerontology 1997;43:223 231. [26] Stelmach GE, Zelaznik HN, Lowe D. The influence of ageing and attentional demands on recovery from postural instability. Age Ageing 1990;2:155 161. [27] De Hoon EW, Allum JHJ, Carpenter MG, Salis C, Bloem BR, i wsp. Quantitative assessement of the stops walking while talking test in the elderly. Arch Phys Med Rehabil 2003; 84(6):838 842. [28] Bolomont B, Gangloff P, Vouriot A, Perrin PP. Mood states and anxiety influence abilities to maintain balance control in healthy human subjects. Neurosci Lett 2002;329:96 100. [29] Alexander NB, Shepard N, Gu MJ, Schultz A. Postural control in young and elderly adults when stance is perturbed: kinematics. J Gerontol 1992;47:79 87. [30] Keshner EA, Allum JHJ, Honneger F. Predictors of less stable postural responses to support surface rotations in healthy human elderly. J Vest Res 1993;3:419 429.