ROZLICZENIE ROCZNE z wykonania zadań programu wieloletniego PROGRAM WIELOLETNI pt. Rozwój zrównoważonych metod produkcji ogrodniczej w celu zapewnienia wysokiej jakości biologicznej i odżywczej produktów ogrodniczych oraz zachowania bioróżnorodności środowiska i ochrony jego zasobów w okresie od 01.01.2009 do 31.12.2009 roku określonego w umowie nr HORhn 061/2/2009 zawartej w dniu 10 września 2009 roku pomiędzy Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi z siedzibą w Warszawie, a Instytutem Sadownictwa i Kwiaciarstwa im. Szczepana Pieniążka z siedzibą w Skierniewicach Data złożenia rozliczenia:...
Część I. Rozliczenie w zakresie rzeczowym Zadanie nr 5.1 pt. Badanie pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych w ramach obowiązującego monitoringu krajowego oraz wymogów UE 1. W jakim stopniu planowane cele zostały zrealizowane Celem zadania była kontrola prawidłowego stosowania środków ochrony roślin poprzez ocenę pozostałości pestycydów w płodach rolnych oraz ocena pozostałości pestycydów w płodach rolnych wyprodukowanych metodami ekologicznymi. Określone w harmonogramie cele na 2009 rok w pełni zostały zrealizowane. 2. Opis wykonania zadania 1. Został opracowany harmonogram pobierania i dostarczania prób płodów rolnych przez pracowników PIORiN i zakres analiz przeprowadzonych w Pracowni Badania Bezpieczeństwa Żywności. 2. Podpisano bezterminowe umowy o współpracę z pięcioma jednostkami certyfikującymi w rolnictwie ekologicznym: COBICO Sp. z o.o., 31-559 Kraków, ul. Grzegórzecka 77; BIOEKSPERT Sp. z o.o., 00-621 Warszawa, ul. Boya Żeleńskiego 6/34; BIOCERT MAŁOPOLSKA Sp. z o.o., 31-503 Kraków, ul. Lubicz 25A; TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o., 02-146 Warszawa, ul. 17 Stycznia 56; SGS Polska Sp. z o.o., 01-233 Warszawa, ul. Bema 83. 3. Podpisano bezterminową umowę z firmą DPD Polska Sp. z o.o. dotyczącą transportu prób płodów rolnych od jednostek certyfikujących w rolnictwie ekologicznym do Pracowni Badania Bezpieczeństwa Żywności. 4. Przeprowadzony został audyt z Polskiego Centrum Akredytacji mający na celu ocenę utrzymywania kompetencji przez Pracownię Badania Bezpieczeństwa Żywności w obszarze wykonywania badań objętych zakresem akredytacji nr AB 757 w odniesieniu do normy PN-EN ISO/IEC 17025 i aktualnych wymagań akredytacyjnych. Zgodnie z przyjętym harmonogramem przeprowadzone zostały szkolenia 6 osób w następującym zakresie: System zarządzania w laboratorium zgodnie z wymaganiami normy PN-EN ISO/IEC 17025 Omex Centrum Zarządzania ul. Włodarzewska 67B/22A, 02-384 Warszawa. Nadzór nad wyposażeniem Omex Centrum Zarządzania ul. Włodarzewska 67B/22A, 02-384 Warszawa. Chromatografia gazowa - walidacja metody. Warsztaty A2KCeNT, Centrum Naukowo- Techniczne 04-039 Warszawa, ul. Opinogórska 2 lok. 69. Warsztaty doskonalące dla kierowników ds. jakości w laboratoriach - Omex Centrum Zarządzania ul. Włodarzewska 67B/22A, 02-384 Warszawa. Rola i zadania kierownictwa technicznego we wdrożeniu i utrzymaniu systemu zarządzania w laboratoriach - Omex Centrum Zarządzania ul. Włodarzewska 67B/22A, 02-384 Warszawa. 2
3. Wymierne rezultaty realizacji zadania Przyjęte we wniosku mierniki do monitorowania celów zadania zostały w pełni osiągnięte. Miernik 1. Liczba przebadanych prób płodów rolnych, dostarczanych przez Wojewódzkie Inspektoraty PIORiN, pod względem pozostałości środków ochrony roślin. Wartość docelowa miernika 2009 500 próbek. Wykonanie 500 próbek. W ramach kontroli prawidłowości stosowania środków ochrony roślin, zgodnie z harmonogramem pobierania prób, przebadano 500 prób płodów rolnych ze wszystkich województw Polski, w większości jednak próby pochodziły z trzech województw: łódzkiego (155), mazowieckiego (99) i świętokrzyskiego (130) oraz z pozostałych województw (116). Kontrolą objęto 28 upraw 7 upraw sadowniczych, 14 upraw warzyw, 4 uprawy rolnicze oraz 3 rodzaje upraw roślin zielnych i przyprawowych. Część prób była analizowana na potrzeby kontroli wyrywkowej. Pochodziły one z 17 rodzajów upraw. We wszystkich próbach sprawdzano obecność 172 środków ochrony roślin metodami akredytowanymi. W ramach kontroli prawidłowości stosowania środków ochrony roślin: W 31,6% badanych prób (158 prób) stwierdzono obecność 22 różnych środków ochrony roślin; Pozostałości wykryto w 47,6% badanych owoców, 44,4% warzyw, 7,4% Upraw rolniczych. Badane uprawy roślin zielnych i przyprawowych były wolne od pozostałości środków ochrony roślin. W innych gatunkach sprawdzanych wyrywkowo pozostałości wykryto w 22,2% próbek; Uprawami, które zawierały najwięcej pozostałości były: porzeczki czarne, cebula, czereśnia i szczypior. Wszystkie badane próbki pochodzące z tych upraw zawierały pozostałości po stosowanych środkach ochrony roślin; Oceniając uzyskane wyniki według norm krajowych zawartych w rozporządzeniach Ministra Zdrowia (Dz.U.04.85.801 z późniejszymi zmianami), oraz zgodnie z Regulacją Komisji Europejskiej i Rady nr 396/2005, przekroczenia najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości chemicznych środków ochrony roślin (NDP) stwierdzono w 10 próbkach, co stanowi 2,0% wszystkich badanych próbek. Przekroczenia wykryto w następujących uprawach: Brzoskwinia - przekroczenie NDP kaptanu; Rzepak - przekroczenie NDP pirymifosu metylowego; Czereśnia - przekroczenie NDP diazynonu; Jabłoń - przekroczenie NDP karbendazymu; Kapusta pekińska dwukrotnie stwierdzono przekroczenie NDP pirymetanilu; Malina - przekroczenie NDP fungicydów ditiokarbaminianowych; Porzeczka czarna - przekroczenie NDP propargitu; Fasola szparagowa - dwukrotnie stwierdzono przekroczenie NDP tiofanatu metylu. W badanych próbkach w 23 przypadkach, czyli w 4,6% wszystkich prób, wykryto pestycydy niedopuszczone do stosowania w danych uprawach. Wykrycia te dotyczyły: a) Procymidonu: - czterokrotnie wykrytego w uprawie sałaty; - dwukrotnie wykrytego w uprawie truskawki; - wykrytego w uprawie maliny; - pięciokrotnie wykrytego w uprawie fasoli szparagowej; b) Karbendazymu: - wykrytego dwukrotnie w uprawie fasoli szparagowej (próbki zawierały procymidon); - wykrytego dwukrotnie w uprawie pieczarek; 3
c) Pirymetanilu: - wykrytego dwukrotnie w uprawie śliwy; - wykrytego sześciokrotnie w uprawie kapusty pekińskiej; d) Diazynonu w uprawie czereśni. Wszystkie te przypadki zostały zgłoszone do odpowiednich wojewódzkich oddziałów Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Miernik 2. Liczba przebadanych prób z upraw ekologicznych dostarczanych przez jednostki cetryfikujące w rolnictwie ekologicznym. Wartość docelowa miernika 2009 100 próbek. Wykonanie 100 próbek. W ramach oceny pozostałości pestycydów w płodach rolnych wyprodukowanych metodami ekologicznymi przebadano 100 prób dostarczonych przez pięć jednostek certyfikujących w rolnictwie ekologicznym. - BIOCERT MAŁOPOLSKA Sp. z o.o. - 22 próbki; - BIOEKSPERT Sp. z o.o. 15 próbek; - COBICO Sp. z o.o. 26 próbek; - SGS Polska Sp. z o.o. 20 próbek; - TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. - 17 próbek. Próby obejmowały cztery gatunki roślin sadowniczych (30 próbek), 13 gatunków roślin warzywnych (17 próbek) oraz 16 produktów pochodzących z upraw rolniczych (53 próbek). W ramach oceny pozostałości pestycydów w płodach rolnych wyprodukowanych metodami ekologicznymi nie stwierdzono w żadnej próbce pozostałości po chemicznych środkach ochrony roślin. 4. Rola partnerów w realizacji zadania (ze szczególnym uwzględnieniem organów administracji publicznej) Prowadzona była współpraca z wojewódzkim oddziałami PIORiN z obszaru całej Polski. Wojewódzkie oddziały dostarczały próby płodów rolnych do badań i były odbiorcami sprawozdań z prowadzonych analiz. Szczegółowe sprawozdanie p.t. Analiza pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych Sprawozdanie za rok 2009 zostało złożone w Głównym Inspektoracie Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Prowadzona była także podobna współpraca z jednostkami certyfikującymi produkcję integrowaną i ekologiczną. 4
Zadanie nr 6.1 pt. Tworzenie postępu biologicznego i jego wykorzystanie w systemie zrównoważonej produkcji sadowniczej 1. W jakim stopniu planowane cele zostały zrealizowane Celem zadania było prowadzenie prac hodowlanych ukierunkowanych na wytworzenie nowych odmian roślin sadowniczych, bardziej wartościowych niż odmiany znajdujące się w uprawie i wdrożenie ich do produkcji w Polsce. Cele te były zrealizowane poprzez: A. Wytworzenie nowych genotypów roślin sadowniczych oraz ocenę, selekcję i rozmnażanie genotypów uzyskanych w poprzednich latach, B. Opracowanie cech biologicznych oraz wymagań agrotechnicznych wyhodowanych genotypów (odmian) przed ich wdrożeniem do produkcji sadowniczej. Określone w harmonogramie cele na 2009 rok w pełni zostały zrealizowane. 2. Opis wykonania zadania A. Wytworzenie nowych genotypów roślin sadowniczych oraz ocena, selekcja i rozmnażanie genotypów uzyskanych w poprzednich latach Hodowla jabłoni: Wykonano program krzyżowań, obejmujący 26 kombinacji zapyleń, z 18 formami rodzicielskimi, w sumie zapylono 3.040 kwiatów, uzyskano 3.211 nasion. Z nasion uzyskanych z programu krzyżowań wykonanego w roku ubiegłym, po selekcji na parcha jabłoni, wyprodukowano 1.953 siewki. Kontynuowano ocenę intensywności kwitnienia 8 klonów rosnących w kolekcji klonów oraz 3.934 siewek w kwaterze hodowlanej. Pobrano materiał roślinny i wyizolowano DNA następujących genotypów: 9525, 9542, 9546, 9548-4, 9551, 9747, 9944-1, 9944-2, 0108-1, 0108-2, 0119, 0120, 0121, Ligolina oraz wykonano ocenę ich czystości genetycznej przy użyciu techniki PCR w obecności 6 referencyjnych markerów mikrosatelitarnych (SSR). Utrzymywano w karkasie zdrowe rośliny genotypu J-82, wykonano termoterapię trzech mutantów odmiany Ligol oraz testy ELISA. Wyselekcjonowano 5 pojedynków (2001-08, 2003-05, 2003-09-01, 2003-09-02, 2003-11), z których pobrane zostaną zrazy w celu ich rozklonowania i przeprowadzenia dalszej oceny. Przeprowadzono także degustację owoców, w której najwyższą ocenę otrzymały owoce klonów 9805-03 ( Breaburn x Pinova ), 9805-02 ( Breaburn x Pinova ), 9805-01 ( Breaburn x Pinova ) i siewki 2001-08 ( Rubin x Gold Milenium ). Hodowla śliwy: Wykonano 88 kombinacji zapyleń, z użyciem 32 form rodzicielskich, o wysokiej jakości owoców oraz odmiany Jojo, odpornej na szarkę. Zapylono 21.510 kwiatów. Z nasion z ubiegłorocznego programu krzyżowań wyprodukowano 287 siewek. Prowadzono ocenę cech pomologicznych 23 najwartościowszych siewek wyselekcjonowanych w latach poprzednich. Prowadzono ocenę 160 najciekawszych klonów. Kontynuowano ocenę i selekcję 3.457 siewek w kwaterach selekcyjnych. Utrzymywano w karkasie zdrowe rośliny genotypów SL-3 oraz wykonano testy ELISA. Z kwatery hodowlanej usunięto 130 chorych na szarkę siewek oraz prowadzono selekcję i ocenę pozostałych 3.327 siewek owocujących, z których wyselekcjonowano 50 pojedynków. W kwaterze selekcyjnej posadzono 93 siewki oraz 59 klonów. Jesienią rozpoczęto stratyfikację 408 nasion. W tunelu foliowym posadzono 20 form matecznych, które będą wykorzystane w przyszłych programach krzyżowań. Hodowla wiśni: Wykonano program krzyżowań (42 kombinacje zapyleń). Zapylono 20.000 kwiatów. Kontynuowano ocenę 5.026 owocujących siewek rosnących w kwaterze selekcyjnej. Prowadzono obserwacje 41 wyselekcjonowanych pojedynków. Z nasion z ubiegłorocznego programu krzyżowań wyprodukowano 90 siewek. Utrzymywano w karkasie zdrowe rośliny genotypu D3-I-40 oraz wykonano 24 testy ELISA. Z kwatery hodowlanej 5
usunięto 229 chorych siewek oraz prowadzono selekcję i ocenę pozostałych 4.797 siewek owocujących, z których wyselekcjonowano 44 pojedynków. Jesienią w kwaterze selekcyjnej posadzono kolejne 43 siewki oraz 72 klony. Rozpoczęto stratyfikację 1.309 nasion. W tunelu foliowym posadzono 10 form matecznych, które będą wykorzystane w przyszłych programach krzyżowań. Hodowla czereśni: Wykonano 63 kombinacje zapyleń, w których użyto 15 form rodzicielskich. Zapylono 13.220 kwiatów, z których uzyskano 630 nasion. W kwaterze selekcyjnej posadzono 26 genotypów czereśni, które będą oceniane w latach następnych, w celu oceny ich przydatności do hodowli jako formy mateczne. W październiku rozpoczęto stratyfikację nasion uzyskanych z programu krzyżowań. W laboratorium Pracowni Niekonwencjonalnych Metod Hodowli wyłożono 100 nasion na pożywkę agarową, w celu zwiększenia liczby skiełkowanych nasion. Hodowla brzoskwini: Wykonano 35 kombinacji zapyleń, w których użyto 30 form rodzicielskich, zapylono 3.054 kwiaty. Z nasion uzyskanych z ubiegłorocznego programu zapyleń uzyskano 120 siewek. Dokonano oceny wielkości i jakości owocowania 17 klonów i 44 siewek. Przeprowadzono ocenę 145 odmian w kolekcji odmianowej brzoskwiń. Utrzymywano w karkasie zdrowe rośliny genotypów Nr 3754 i S-KW oraz wykonano testy ELISA. W kwaterze selekcyjnej posadzono 45 odmian, które będą wykorzystane w dalszych etapach prac hodowlanych brzoskwini jako potencjalne formy mateczne. Uzyskane siewki, przechowywane są w chłodni szkółkarskiej, w celu posadzenia ich wiosną w kwaterze selekcyjnej. Rozpoczęto stratyfikację 107 nasion. W tunelu foliowym posadzono 7 form matecznych, które będą wykorzystane w przyszłych programach krzyżowań. Hodowla moreli: Wykonano 29 kombinacji zapyleń, w których użyto 25 form rodzicielskich. Z nasion uzyskanych z ubiegłorocznego programu zapyleń uzyskano 370 siewek. Wykonano ocenę 427 siewek, 7 klonów i 117 odmian rosnących w kwaterze selekcyjnej siewek i w kolekcji odmianowej. Utrzymywano w karkasie zdrowe rośliny genotypów A-4, I-33, I-48 i I-69 oraz wykonano testy ELISA. W kwaterze selekcyjnej posadzono 60 odmian, które będą wykorzystane w dalszych etapach prac hodowlanych moreli jako potencjalne formy mateczne. Posadzono także 33 klony, w celu prowadzenia dalszej ich oceny oraz namnożono 9 kolejnych pojedynków. Przygotowano materiał roślinny do założenia doświadczenia odmianowo-porównawczego z klonami 1-7, 1-16, 1-33, standardowymi odmianami będą Early Orange i Harcot. W tunelu foliowym posadzono 17 form matecznych, które będą wykorzystane w przyszłych programach krzyżowań. Hodowla porzeczki czarnej: Wykonano program krzyżowań, obejmujący 139 kombinacji zapyleń, z czego 47 kombinacji dla deserowego typu owoców. Zapylono 7.567 kwiatów, uzyskano 3.330 owoców i ponad 40,0 tys. nasion. Z nasion z ubiegłorocznego programu krzyżowań (113 kombinacji) wyprodukowano ponad 15 tys. siewek (w tym 2.5 tys. selekcyjnych) Przebadano metodą RT-PCR 100 roślin matecznych pod kątem obecności wirusa rewersji porzeczki czarnej (BRV). Wykonano ocenę wartości produkcyjnej 21 genotypów w doświadczeniu odmianowo-porównawczym w Sadzie Doświadczalnym (SD) Dąbrowice w 2002 roku. Zebrano próbki owoców 25 genotypów do wykonania analiz składu chemicznego owoców oraz wartości przetwórczej. Wykonano ostateczną ocenę 3887 siewek i wyselekcjonowano 110 wartościowych pojedynków. Jesienią wszystkie pojedynki wysadzono w kolekcji klonów w SD Dąbrowice w celu dalszej oceny przez kolejne 3-4 lata. Wykonano wstępną ocenę najmłodszych siewek rosnących w kwaterach selekcyjnych pod względem najważniejszych cech użytkowych. Wykonano ocenę stopnia porażenia roślin przez choroby grzybowe ponad 100 klonów i odmian rosnących w doświadczeniu odmianowo-porównawczym i kolekcji klonów. Rozmnożono krzewy 3 klonów hodowlanych (Nr 1/4, Nr 7/13 i PC-425) w celu przekazania do badań rejestrowych COBORU w Słupi Wielkiej. 6
Hodowla agrestu: Wykonano program krzyżowań obejmujący 84 kombinacje zapyleń, zapylono 3.342 kwiaty, uzyskano 1.472 owoce, a z nich około 17,4 tys. nasion. Wyprodukowano 3.772 siewki z nasion pochodzących z ubiegłorocznego programu krzyżowań (84 kombinacje) i posadzono je w kwaterach selekcyjnych. Wykonano wstępną ocenę najstarszych siewek (3200 szt.) w kwaterach hodowlanych. Zebrano wyniki z kolejnego (3 roku) plonowania krzewów 18 odmian agrestu w doświadczeniu odmianowoporównawczym założonym w SD Dąbrowice w 2005 roku. Zebrano próbki owoców 20 genotypów do wykonania analiz składu chemicznego owoców oraz wartości przetwórczej. Wykonano ocenę stopnia porażenia roślin i owoców przez choroby grzybowe 18 odmian rosnących w doświadczeniu odmianowo-porównawczym. Jesienią rozmnożono i wysadzono krzewy nowych odmian i klonów hodowlanych w kolekcji odmian w SD Dąbrowice oraz w tunelu foliowym w Sadzie Pomologicznym w Skierniewicach. Hodowla borówki wysokiej: Wykonano program krzyżowań (110 kombinacji zapyleń, z czego 10 to samozapylenia). Zapylono 2.900 kwiatów, z których uzyskano 1287 owoców. Wyprodukowano pierwszą partię siewek (720 szt.) z nasion pochodzących z ubiegłorocznego programu zapyleń. Zgromadzono krzewy 32 odmian do założenia hodowlanej (roboczej) kolekcji odmian oraz 15 nowych odmian do założenia metodycznego doświadczenia odmianowo-porównawczego w Sadzie Pomologicznym w Skierniewicach. Przygotowano pole w SD Dąbrowice do wysadzenia wcześniej wyprodukowanej populacji 720 siewek w celu wykonania oceny i selekcji wartościowych pojedynków w kolejnych 4-5 latach. Hodowla maliny: Wykonano program krzyżowań, obejmujący 72 kombinacje zapyleń, z 42 formami rodzicielskimi, w sumie zapylono 2.370 kwiatów, uzyskano 73.706 nasion. Na pole selekcyjne wysadzono 4.416 siewek pochodzących z 52 kombinacji krzyżowań wykonanych w 2008 roku. Selekcja pojedynków została przeprowadzona wśród 7.655 siewek, należących do 82 kombinacji krzyżowań wykonanych w latach 2004-2006. Wybrano łącznie 102 pojedynki. Wykonano wstępną ocenę jakości owoców wyselekcjonowanych pojedynków za pomocą tzw. Testu trwałości pozbiorczej. Pobrano korzenie w celu rozmnożenia wyselekcjonowanych roślin oraz przygotowania do oceny wartości produkcyjnej najlepszych pojedynków. Hodowla truskawki: Wykonano program krzyżowań obejmujący 110 kombinacji zapyleń, z udziałem 37 form rodzicielskich o wysokiej jakości owoców i małej podatności na choroby liści i systemu korzeniowego. Ogółem zapylono 2.854 kwiaty, a zebrano 2.180 owoców, z których uzyskano około 150 tys. nasion. Latem wysiano nasiona z 49 kombinacji zapyleń i otrzymano 14.474 siewki. Z nasion z ubiegłorocznego programu krzyżowań wyprodukowano 8.233 siewki. Oceniono 7.195 owocujących siewek w kwaterze selekcyjnej, wyselekcjonowano 78 pojedynków, które posadzono w kolekcji klonów. Przeprowadzono ocenę 464 klonów rosnących w kolekcji klonów, 40 z nich wyselekcjonowano i przeznaczono do dalszych etapów oceny. Prowadzono matecznik elitarny odmian wyhodowanych w ISK: Segal, Panon, Vikat, Salut, Elsariusz, Aga, Filut, Selvik, Filon, Fara, Midek, Era, Feriusz, Recoda, Hokent i Marduk. Hodowla podkładek wegetatywnych dla jabłoni: Wykonano 8 kombinacji krzyżowań, w których użyto 9 form rodzicielskich, łącznie zapylono 1.930 kwiatów, uzyskano 4.729 nasion. Do zapyleń włączono formę rodzicielską Bemali tolerancyjną na zarazę ogniową. Z nasion uzyskanych z programu krzyżowań wykonanego w roku ubiegłym wyprodukowano 194 siewki. W mateczniku posadzono wyselekcjonowane w roku ubiegłym pojedynki (114/08, 115/08, 116/08, 117/08, 118/08, 119/08, 120/08, 121/08, 122/08, 123/08, 124/08, 125/08, 126/08) o wysokiej zdolności ukorzeniania, tworzących wzniosłe i bezcierniste lub nieznacznie cierniste pędy. Rozpoczęto ocenę zdolności ukorzenienia siewek. Siewki pochodzące z zapyleń wykonanych w 2002, 2003 i 2004 roku przycięto wiosną na wysokości 7
około 5 cm nad powierzchnią gleby. Wyrastające pędy obsypano trocinami i glebą na początku czerwca. Obsypywanie powtórzono po 2 tygodniach. Wyselekcjonowano 7 siewek (127/09, 128/09, 129/09, 130/09, 131/09, 132/09, 133/09) o wysokiej zdolności ukorzeniania, tworzących wzniosłe i bezcierniste lub nieznacznie cierniste pędy. Hodowla podkładek wegetatywnych dla śliwy: Wykonano program krzyżowań (6 kombinacji zapyleń), używając 5 form rodzicielskich. Do zapyleń włączono odmianę Jojo odporną na szarkę. Zapylono 1.410 kwiatów. W mateczniku podkładek posadzono 268 siewek. Wiosną wysadzono 15 wyselekcjonowanych wcześniej klonów podkładek wegetatywnych. Kontynuowano ocenę 150 klonów selekcyjnych w mateczniku założonym w 2001 roku. Jesienią posadzono 10 klonów, odebrano z matecznika i wykonano pomiary ciernistości, liczby korzeni, średnicy i wysokości odrostów dla 165 klonów i 915 siewek. Prace hodowlane prowadzono w następujących obiektach Instytutu: kompleks szklarniowy na powierzchni 600 m 2 karkas (owadoszczelna szklarnia) na powierzchni 240 m 2 wysokie tunele foliowe na powierzchni 1.890 m 2 belgijki na powierzchni 630 m 2 kwatery selekcyjne i doświadczenia odmianowo-porównawcze na powierzchni 18,1 ha B. Opracowanie cech biologicznych oraz wymagań agrotechnicznych wyhodowanych genotypów (odmian) przed ich wdrożeniem do produkcji sadowniczej. W 2009 roku prowadzono 23 doświadczenia odmianowo-porównawczych w tym: 12 kontynuowanych, 5 nowo założonych, 6 doświadczeń zostało zakończonych: Doświadczenia kontynuowane (12): 1 doświadczenie odmianowo-podkładkowe (odmiany jabłoni Ligolina i Jonagold ) x (4 podkładki M.9, M.26, P 14 i P 16), 3 doświadczenia odmianowo-porównawczych z 49 klonami truskawek 1 doświadczenie odmianowo-porównawcze z nowym klonem hodowlanym moreli Taja, 3 doświadczenia odmianowo-porównawcze z nowymi odmianami śliwy Kalipso, Polinka i Emper na podkładkach Ałycza, Wangenheima, 1 doświadczenie odmianowo-porównawcze z nową odmianą wiśni Galena na 2 podkładkach Antypka i F12/1, 1 doświadczenie odmianowo-porównawcze z trzema klonami podkładek wegetatywnych śliwy: PS 11, PS 45 i PS 77 i odmianami Węgierka Zwykła i Kalipso, 2 doświadczenia odmianowo-porównawcze z 17 klonami hodowlanymi maliny. Doświadczenia nowo założone (5): 1 doświadczenie rizoboksowe, w którym badano wpływ naszczepionych odmian Free Redstar i Melfree na wzrost i rozwój systemu korzeniowego podkładek M.9 (standard) oraz P 66, P 67, P 68, 1 doświadczenie odmianowo-porównawcze z nowym klonem czereśni C 1 na podkładkach Gisela 5 i F12/1, 3 doświadczenia odmianowo-porównawcze z 37 klonami truskawki. Doświadczenia zakończone (6): 1 doświadczenie odmianowo-porównawcze z 5 klonami hodowlanymi porzeczki czarnej, 1 doświadczenie odmianowo-porównawcze z 8 klonami hodowlanymi maliny, 4 doświadczenia odmianowo-porównawcze z 50 klonami truskawek. Efektem zakończonych doświadczeń było zgłoszenie do badań rejestrowych COBORU dwóch odmian porzeczki czarnej i jednej odmiany truskawki. 8
3. Wymierne rezultaty realizacji zadania 1. Przyjęte we wniosku mierniki do monitorowania celów zadania zostały w pełni osiągnięte. Miernik 1. Liczba wykonanych kombinacji krzyżowań. Wartość docelowa miernika 2009 600 krzyżowań. Wykonanie 844 krzyżowań. Miernik 2. Liczba wyprodukowanych i ocenianych siewek. Wartość docelowa miernika 2009-90 000 siewek. Wykonanie 96 615 siewek. Miernik 3. Liczba wyselekcjonowanych pojedynków i ocenianych klonów. Wartość docelowa miernika 2009-2 000 klonów. Wykonanie 2 027 klonów. Miernik 4. Liczba klonów zgłoszonych do badań rejestrowych w COBORU. Wartość docelowa miernika 2009 (2 klony). Wykonanie 4 klony. Wymierne korzyści, uzyskane w trakcie realizacji Programu Wieloletniego w 2009 r.: 1. Wpisanie ośmiu odmian do krajowego rejestru odmian (pismo COBORU nr DO/48/2009 z dnia 23.01.2009 r.) i księgi ochrony wyłącznego prawa (pismo COBORU nr DO/58/2009 z 26.01.2009 r.): Odmiana śliwy domowej KALIPSO Odmiany wiśni WISOK, WIBLEK, WIFOR, WINER i SKIERKA Odmiany truskawki MARDUK i HOKENT 2. Przyjęcie jednej odmiany do badań rejestrowych COBORU (zawiadomienie COBORU nr WID 42/ RS 550 z dnia 20.02.2009 r.): Odmiana wiśni - KOLIA 3. Zgłoszenie 3 odmian do badań rejestrowych COBORU (pismo ISK znak L.dz. ZHRS/116/2009 z dnia 15.12.2009r): Odmiany porzeczki czarnej PC 7/13, PC 425 Odmiana truskawki K-02064-01 4. Udzielenie licencji na rozmnażanie i rozpowszechnianie odmian: Odmiana porzeczki czarnej BONA umowa licencyjna nr 141/2009 Odmiana truskawki FILUT umowa licencyjna nr 142/2009 Odmiana porzeczki czarnej GOFERT umowa licencyjna nr 143/2009 Odmiana truskawki ELKAT umowa licencyjna nr 144/2009 Odmiana maliny BENEFIS umowa licencyjna nr 145/2009 Odmiana maliny LASZKA umowa licencyjna nr 146/2009 Odmiana porzeczki czarnej ORES umowa licencyjna nr 147/2009 Odmiana porzeczki czarnej RUBEN umowa licencyjna nr 148/2009 Odmiana porzeczki czarnej TIBEN umowa licencyjna nr 149/2009 Odmiana porzeczki czarnej TINES umowa licencyjna nr 150/2009 Odmiana porzeczki czarnej TISEL umowa licencyjna nr 151/2009 Odmiana truskawki ELKAT umowa licencyjna nr 152/2009 Odmiana truskawki PANON umowa licencyjna nr 153/2009 Odmiana truskawki PANON umowa licencyjna nr 154/2009 Odmiana porzeczki czarnej GOFERT umowa licencyjna nr 155/2009 Odmiana porzeczki czarnej TIBEN i TISEL umowa licencyjna nr 156/2009 Odmiana porzeczki czarnej RUBEN umowa licencyjna nr 157/2009 9
4. Rola partnerów w realizacji zadania (ze szczególnym uwzględnieniem organów administracji publicznej) Zadanie było realizowane przy współpracy z Centralnym Ośrodkiem Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej i przy konsultacji z ekspertami Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie w zakresie metodyki doświadczeń. Materiał roślinny znajdujący się w matecznikach elitarnych był kwalifikowany przez komisję powoływaną przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Łodzi. Kontrole stanu zdrowotnego mateczników dokonywali pracownicy delegatury WIORiN w Skierniewicach poprzez lustracje i badania laboratoryjne roślin i gleby. Prace nad szarką prowadzono pod kontrolą Działu Nadzoru Fitosanitarnego WIORiN w Łodzi. Prowadzono konsultacje z ośrodkami zagranicznymi: USA (University of Maine, Michigan State University), Kanady (Agriculture and Agri-Food Canada, Horticulture Research and Development Centre, Saint-Jean-sur-Richelieu, QUEBECK) Portugalii (Lizbona Oeiras) i Hiszpanii (Chane Segovia Viveros Campinas SCA) celem uzyskania nowych genotypów roślin jagodowych dla zwiększenia intensyfikacji hodowli roślin jagodowych w ISK. Prowadzono także spotkania informacyjne dla producentów owoców oraz szkółkarzy posiadających licencje na odmiany wyhodowane w ISK. 10
Zadanie nr 6.2 pt. Uzyskiwanie i utrzymanie elitarnego materiału szkółkarskiego roślin sadowniczych wolnego od wirusów, fitoplazm i wiroidów 1. W jakim stopniu planowane cele zostały zrealizowane Celem zadania było uzyskiwanie materiału szkółkarskiego wolnego od chorób wirusowych i wirozopodobnych, a w efekcie poprawienie zdrowotności sadów i jakości produkowanych owoców. Określone w harmonogramie cele na 2009 rok w pełni zostały zrealizowane. 2. Opis wykonania zadania 1. Prowadzone były prace nad uwalnianiem od chorób wirusowych 19 odmian roślin sadowniczych, w tym: jabłonie 7 odmian, śliwa 2 odmiany, leszczyna 4 odmiany, porzeczka czerwona 3 odmiany, porzeczka czarna 1 odmiana, grusza 2 odmiany. W wyniku termoterapii, selekcji, testów serologicznych i biologicznych podjęto decyzję o uznaniu 3 odmian leszczyny, 1 odmiany jabłoni i 1 odmiany porzeczki za wolne od wirusów. W praktyce oznacza to zakończenie najważniejszego, najdłuższego i bardzo kosztownego etapu badań tych roślin i skierowanie ich do namnożenia a w dalszej perspektywie produkcji. 2. Termoterapii poddano 11 odmian. Zakończono badania nad 3 odmianami jabłoni 3. Wykonano 14 000 testów serologicznych ELISA, 306 testów PCR i RT-PCR. Do grupy odmian będących w badaniach wieloletnich (testy biologiczne w szkółce i sadzie testowym) włączono 4 odmiany jabłoni w szkółce testowej (432 testy), 13 odmian pestkowych (50 testów). Dla 93 odmian pestkowych i 37 odmian grusz znajdujących się już w karkasie wykonano testy biologiczne w celu kontroli zdrowotności. Wyniki tych testów poznane będą najwcześniej w przyszłym roku, w przypadku grusz po trzech latach ich owocowania w sadzie testowym. 4. W wieloletnich testach biologicznych znajduje się obecnie 91 odmian drzew ziarnkowych i 106 odmian pestkowych. W sadzie testowym badane jest 97 odmian. 5. Testy serologiczne wykonywane były: w karkasie dla nowo dosadzonych drzew, w sadzie matecznym testowano 1/6 nasadzeń, sadzie nasiennym 3 letnie drzewka w szkółkach i matecznikach minimum 1%. Testy na obecność organizmów kwarantannowych ze szczególnym uwzględnieniem osowatości śliw (PPV) wykonywane były w laboratorium PIORiN dla 100% materiału rozmnożeniowego. Pracownicy inspekcji testowali również 10% spośród roślin testowanych w OEMS na obecność chorób przenoszonych z pyłkiem, wywołujących choroby groźne gospodarczo. 6. W sezonie wegetacyjnym 2009 dokonywano na bieżąco lustracji całości nasadzeń znajdujących się w OEMS ze szczególnym uwzględnieniem monitorowania występowania wirusa drobnienia owoców czereśni, fitoplazmy zamierania gruszy i fitoplazmy proliferacji jabłoni (organizmy kwarantannowe). Szczegółowa lustracja daje gwarancje uchronienia przed chorobami dającymi objawy na roślinach, dla których nie ma jeszcze opracowanych skutecznych metod laboratoryjnych. 7. Równolegle do szczegółowych badań na obecność chorób prowadzono ocenę tożsamości odmiany i przygotowano materiał wyjściowy, który będzie początkiem produkcji. 11
8. W owadoszczelnych szklarniach utrzymywano zgodnie z przepisami zawartymi w załączniku nr 9 Ustawy o Nasiennictwie szczegółowe wymagania dotyczące wytwarzania i jakości materiału szkółkarskiego roślin sadowniczych i winorośli rośliny przedbazowe, pochodzące z tożsamych odmianowo roślin kandydackich dostarczonych do badań od hodowcy. Utrzymywano w karkasie w stanie wolnym od chorób wirusowych 189 odmian roślin sadowniczych, w tym: 39 odmian jabłoni, 19 klonów wegetatywne podkładki jabłoni, 16 odmian grusz, 2 klony wegetatywnych podkładek gruszy, 26 odmian śliwy domowej, 4 odmiany ałyczy, 2 odmiany lubaszki, 12 odmian brzoskwini, 4 odmiany morela, 11 odmian wiśni, 2 odmiany antypki, 1 odmiana wiśni stepowej, 18 odmian czereśnia, 2 klony podkładek wegetatywnych czereśni. Utrzymywano w karkasie w stanie wolnym od chorób wirusowych następujące gatunki roślin jagodowych w tym: 9 odmian maliny, 3 odmiany agrestu, 7 odmian truskawki, 8 odmian porzeczki czarnej, 3 odmiany porzeczki czerwonej, 1 odmiana porzeczki białej. 9. Zakładano i prowadzono plantacje elitarne: elitarne sady mateczne, elitarne plantacje mateczne roślin jagodowych, elitarne plantacje podkładek wegetatywnych, elitarne sady nasienne drzew ziarnkowych i pestkowych. Na plantacjach elitarnych i w karkasach prowadzone były niezbędne zabiegi agrotechniczne. 3. Wymierne rezultaty realizacji zadania 1. Przyjęte we wniosku mierniki do monitorowania celów zadania zostały w pełni osiągnięte. Miernik 1. Liczba odmian uwalnianych od chorób wirusowych, fitoplazm i wiroidów. Wartość docelowa miernika 2009 19 odmian. Wykonanie 19 odmian. Od chorób fitoplaz i wiroidów uwolniono 19 odmian roślin sadowniczych, w tym: jabłonie 7 odmian, śliwa 2 odmiany, leszczyna 4 odmiany, porzeczka czerwona 3 odmiany, porzeczka czarna 1 odmiana, grusza 2 odmiany, w tym celu stosowano następujące metody: selekcja, testy serologiczne ELISA, testy biologiczne, PCR, termoterapia. Wykonano 14 000 testów ELISA na monitorowanie występowania wirusa drobnienia owoców czereśni, fitoplazmy zamierania gruszy i fitoplazmy proliferacji jabłoni. Miernik 2. Liczba odmian przedbazowych utrzymywanych w karkasach i testowanych pod względem zdrowotnym. Wartość docelowa miernika 2009 189 odmian. Wykonanie 189 odmian. W karkasach testowano pod względem zdrowotnym 189 odmian, roślin sadowniczych, w tym: jabłoni 39 odmian, jabłoni wegetatywne (podkładki) 19 klonów, grusze 16 odmian, grusze wegetatywne (podkładki) 2 klony, śliwa domowa 26 odmian, ałycza 4 odmiany, lubaszka 2 odmiany, brzoskwinie 12 odmian, morela 4 odmiany, wiśnia 11 odmian, antypka 2 odmiany, wiśnia stepowa 1 odmiana, czereśnia 18 odmian, czereśnia wegetatywna (podkładki) 2 klony. Utrzymywano w karkasie w stanie wolnym od chorób wirusowych następujące odmiany roślin jagodowych: malina 9 odmian, agrest 3 odmiany, truskawka 7 odmian, porzeczka czarna 8 odmian, porzeczka czerwona 3 odmiany, porzeczka biała 1 odmiana. Miernik 3. Powierzchnia plantacji elitarnych. Wartość docelowa miernika 15 ha. Wykonanie 15 ha. Plantacje elitarne roślin sadowniczych prowadzono na powierzchni 15 ha, w tym: 12
plantacje elitarne roślin jagodowych: agrest 0,35ha, truskawka 1,50ha, porzeczka 1,20 ha, maliny 0,3ha, plantacje elitarne podkładek wegetatywnych (5,50 ha), sad nasienny 1,50ha, sad zraźnikowy 4,95 ha. Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Naisennictw zakwalifikowała 2 037 450 sztuk oczek drzew pestkowych i ziarnkowych, 553 tys. elitarnych podkładek wegetatywnych, 10 tys. elitarnych podkładek generatywnych, 267 tys. sadzonek roślin jagodowych. 2. Elitarne sady drzew owocowych, w Ośrodku założone zostały z materiału uzyskanego z rozmnożenia roślin przedbazowych rosnących w karkasie. 3. Materiał wyjściowy do zakładania plantacji matecznych malin i truskawek przygotowujemy metodą mikrorozmnażania w laboratorium OEMS w Prusach. 4. Wszystkie mateczniki podkładek wegetatywnych są zakładane z roślin wyprodukowanych metodą mikrorozmnażania 4. Rola partnerów w realizacji zadania (ze szczególnym uwzględnieniem organów administracji publicznej) W pracach korzystamy z wiedzy i doświadczenia specjalistów z Pracowni Wirusologii oraz Zakładu Odmianoznawstwa, Zasobów Genowych i Szkółkarstwa ISK. Materiał roślinny znajdujący się w nasadzeniach jest kwalifikowany przez komisję powoływaną przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Łodzi. Kontrole stanu zdrowotnego nasadzeń dokonują pracownicy delegatury WIORiN w Skierniewicach poprzez lustracje i badania laboratoryjne roślin i gleby. Kontroli podlega też laboratorium testów ELISA znajdujące się w Ośrodku: Laboratorium uzyskało akredytację WIORiN do oceny laboratoryjnej własnego materiału roślin sadowniczych testem ELISA na obecność organizmów niekwarantannowych. Przy OEMS funkcjonuje Rada Programowa złożona z przedstawicieli: MRiRW, Związku Sadowników Polskich, Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa oraz uczelni rolniczych. Odbiorcami materiału wytworzonego OEMS Prusy są szkółkarze i sadownicy. 13
Zadanie nr 7.1 pt. Ochrona różnorodności biologicznej roślin sadowniczych, i ozdobnych dla zrównoważonego rolnictwa 1. W jakim stopniu planowane cele zostały zrealizowane Celem zadania była ochrona różnorodności biologicznej roślin sadowniczych i ozdobnych poprzez gromadzenie i utrzymywanie w kolekcji genotypów: jabłoni, gruszy, śliwy, wiśni, czereśni, brzoskwini, moreli, leszczyny i orzecha włoskiego oraz podkładek dla drzew ziarnkowych i pestkowych. Ponadto utrzymywano kolekcje rzadkich gatunków roślin sadowniczych jak również kolekcje genotypów roślin jagodowych (truskawka, poziomka, malina, jeżyna, porzeczka, agrest, borówka wysoka, żurawina). W kolekcji roślin ozdobnych utrzymywano zasoby genowe lilii, narcyzów, tulipanów i mieczyków. Określone w harmonogramie cele na 2009 rok w pełni zostały zrealizowane. 2. Opis wykonania zadania 1. Oceniono stan zdrowotny i stopień przezimowania utrzymywanych w kolekcjach genotypów drzew owocowych i roślin jagodowych. 2. Przeprowadzono obserwacje fenologiczne dla wszystkich genotypów drzew owocowych i roślin jagodowych zgromadzonych w kolekcjach ze szczególnym uwzględnieniem terminu i intensywności kwitnienia, stopnia przemarznięcia kwiatów po przymrozkach wiosennych. 3. Założono szkółkę podkładek przeznaczoną do rozmnażania nowo pozyskiwanych taksonów, w której są szczepione genotypy pozyskiwane z ekspedycji terenowych i z zagranicy. 4. Kolekcję roślin ozdobnych prowadzono w Skierniewicach i w Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Radostowie Punkt Doświadczalny w Lisewie. Kolekcja w Skierniewicach obejmowała 219 taksonów róż, 194 taksonów lilii, 134 taksonów narcyzy, 421 taksonów tulipana, 14 taksonów mieczyka. Kolekcja roślin cebulowych w Lisewie obejmowała 130 taksonów mieczyka, 90 taksonów narcyza, 351 taksonów tulipana. Kolekcja ta prowadzona była na podstawie umowy pt. Prowadzenie kolekcji roślin ozdobnych w Lisewie. Umowa została zakończona sprawozdaniem i protokołem zdawczo-odbiorczym. 5. W 2009 roku z wykorzystaniem deskryptorów UPOV wykonano opisy pomologiczne i dokumentację fotograficzną dla 15 odmian jabłoni, 5 odmian gruszy, 8 odmian czereśni, 4 odmian wiśni, 4 odmian śliwy, 6 odmian brzoskwini, 6 odmian moreli, 4 odmian orzecha włoskiego, 8 odmian jeżyny i 4 odmian borówki wysokiej. 6. W 2009 roku z wykorzystaniem deskryptorów UPOV wykonano opisy morfologiczne w kolekcjach roślin ozdobnych w Skierniewicach dla 10 odmian narcyza, 10 odmian tulipana, 10 odmian lilii i 10 odmian róży, a w kolekcji w Radostowie dla 10 odmian mieczyka, 21 odmian tulipana. 7. Wykonano dokumentację fotograficzną dla 5 904 obiektów roślinnych znajdujących się w kolekcjach roślin sadowniczych z uwzględnieniem kwitnienia, zawiązywania owoców i ich cech morfologicznych. 14
8. Zorganizowano 4 krajowe ekspedycje terenowe. Łącznie w ramach ekspedycji zebrano zrazy 114 genotypów jabłoni, 16 gruszy, 1 śliwy, 1 pigwy wielkoowocowej i 1 genotyp orzecha włoskiego. 3. Wymierne rezultaty realizacji zadania 1. Przyjęte we wniosku mierniki do monitorowania celów zadania zostały w pełni osiągnięte. Miernik 1. Liczba utrzymywanych w kolekcji genotypów drzew i krzewów owocowych. Wartość docelowa miernika 2009 4 310 genotypów. Wykonanie 4 487 genotypów. W kolekcji drzew owocowych i roślin jagodowych utrzymywano 4 487 genotypów: jabłoni, gruszy, śliwy, wiśni, czereśni, brzoskwini, moreli, leszczyny, orzecha włoskiego, podkładek drzew ziarnkowych, podkładek drzew pestkowych, dzikie gatunki drzew owocowych, truskawki, poziomki, porzeczki czarnej, porzeczki białej i czerwonej, agrest, dzikie gatunki Ribes, maliny i jeżyny, winorośli, borówki wysokiej, żurawiny wielkoowocowej. Miernik 2. Liczba utrzymywanych genotypów w kolekcjach rzadkich gatunków roślin sadowniczych. Wartość docelowa miernika 2009-65 genotypów. Wykonanie 65 genotypów. W kolekcji rzadkich gatunków roślin sadowniczych utrzymywano 65 genotypów, w tym: aktinidia, aronia czarnoowocowa, bez czarny, dereń, lonicera, rokitnik, róża owocowa, świdosliwa, cytryniec chiński. Miernik 3. Liczba utrzymywanych genotypów w kolekcjach roślin ozdobnych. Wartość docelowa miernika 2009 1 513 genotypów. Wykonanie 1 541 genotypów. W kolekcji roślin ozdobnych utrzymywano genotypy: lilii, narcyza, tulipana, mieczyka i róży. Miernik 4. Liczba zwaloryzowanych taksonów. Wartość docelowa miernika 2009 110 taksonów. Wykonanie 111 taksonów. Waloryzowano wg deskryptorów UPOV opis pomologiczny taksonów: jabłoni, gruszy, czereśni, wiśni, śliwy, moreli, brzoskwini, orzecha włoskiego, jeżyny, borówki wysokiej oraz taksony narcyza, tulipana, lilii, róży. Informacje pozyskane na bazie prowadzonych kolekcji pozwoliły na napisanie 32 publikacji oraz na prowadzenie działalności upowszechnieniowej: 2. Udział w konferencjach krajowych i zagranicznych oraz ekspedycjach terenowych: a) Wyjazdy krajowe - Udział 6 osób w konferencji pt.: Ochrona Zasobów Genowych Roślin Uprawnych, Zakopane 20-23.09.2009. Każda z wyjeżdżających osób przedstawiła na konferencji doniesienie w formie prezentacji multimedialnej lub posteru - Udział w 4 krajowych ekspedycjach naukowych, których celem było poszukiwanie dawnych odmian drzew owocowych: okolice Łęknicy; Rzepina, Gorzowa Wielkopolskiego i Sierakowa; w rejon Wzniesień Łódzkich, Świecia i Brodnicy; w okolice Starego Sącza i Tarnowa. 15
b) Wyjazdy zagraniczne - Udział dr E. Rozpara w 6th International Cherry Symposium, które odbyło się w Reneca-Vina Del Mar w Chile, w dniach 15-19.11.2009 celem przedstawienia doniesienia pt.: Promising new sweet cherry cultivars in gene bank collections of the RIPF Skierniewice. - Udział dr E. Rozpara i dr D. Kruczyńskiej w ekspedycji terenowej do Tyrolu, Styrii i w okolice Jeziora Bodeńskiego w dniach 6-12.09.2009. Celem wyjazdu było zapoznanie się z włoskimi, szwajcarskimi, niemieckimi i austriackimi osiągnięciami w hodowli nowych odmian jabłoni, grusz i śliw. Ważnym aspektem wyjazdu było także zapoznanie się z zasobami genowymi starych odmian wymienionych wyżej gatunków oraz możliwościami ich wykorzystania w hodowli twórczej do otrzymywania klonów odpornych na choroby i szkodniki. 3. Działalność upowszechnieniowa - Na XXIV Ogólnopolskiej Wystawie Lilli i Kompozycji Kwiatowych w Warszawie stoisko ISK, na którym prezentowano odmiany z kolekcji zajęło II miejsce. - W czasie dnia otwartych drzwi w SD w Dąbrowicach udzielono sadownikom i studentom wydziałów ogrodniczych kilkudziesięciu specjalistycznych konsultacji, a wciągu roku sprawozdawczego kilkuset porad telefonicznych. 4. Wymiana materiału genetycznego Pozyskano z kraju i z zagranicy 5 odmian jabłoni, 1 odmianę gruszy, 7 odmian czereśni, 9 odmian śliwy i 13 odmian brzoskwini. Do odbiorców krajowych i zagranicznych wysłano materiał rozmnożeniowy 4 odmian wiśni, 8 odmian czereśni, 9 odmian śliwy i 5 odmian moreli. 4. Rola partnerów w realizacji zadania (ze szczególnym uwzględnieniem organów administracji publicznej) 1. Prowadzona była współpraca z MRiRW poprzez Krajowe Centrum Ochrony Zasobów Genowych Roślin Użytkowych przy Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie. 2. Kontynuowano była współpraca z Białowieskim Parkiem Narodowym w zakresie poszukiwania dzikich gatunków roślin sadowniczych oraz z Bieszczadzki Parkiem Narodowym dotycząca wprowadzania do otuliny Parku genotypów roślin sadowniczych, które występowały tam dawniej. 3. Kontynuowana była współpraca z Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu w zakresie odbudowy starego drzewostanu owocowego rosnącego na wsiach Mazowsza. 4. Prowadzona była współpraca z Towarzystwem Przyjaciół Dolnej Wisły i Kujaw w zakresie inwentaryzacji miejscowych zasobów genowych roślin sadowniczych. Kontynuowana była współpraca z Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Minikowie, Oddział w Przysieku w zakresie opieki merytorycznej nad regionalną kolekcją starych odmian drzew owocowych. 5. Szczegółowe sprawozdanie za rok 2009 zostało złożone w Krajowym Centrum Roślinnych Zasobów Genowych przy Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie. 16
Zadanie nr 7.3 pt. Kolekcja roślin miododajnych 1. W jakim stopniu planowane cele zostały zrealizowane Celem zadania było utrzymanie kolekcji roślin miododajnych, która służy jako pomoc dydaktyczna i szkoleniowa, pozwoliło to na rozpowszechnianie cennych roślin miododajnych w celu poprawy pożytków pszczelich. Określone w harmonogramie cele na 2009 rok w pełni zostały zrealizowane. 2. Opis wykonania zadania 1. Założono poletka z roślinami rocznymi oraz z kwietną łąką czyli mieszanką różnych dobrych roślin miododajnych wysianych w jednym terminie lecz rozkwitających sukcesywnie. 2. Prowadzono ręczną i mechaniczną pielęgnację poletek z roślinami miododajnymi dzięki czemu utrzymywano całą kolekcję roślin w dobrej kondycji. 3. Z większości taksonów zebrano nasiona, oczyszczono je i przygotowano do rozpowszechniania. 4. Zgłaszającym się zainteresowanym wysłano próbki nasion i sadzonki wartościowych roślin miododajnych. 5. W trakcie sezonu wprowadzono na próbę do kolekcji nowe gatunki roślin miododajnych. 6. W kolekcji prowadzono demonstracje, pokazy i szkolenia. 3. Wymierne rezultaty realizacji zadania Przyjęte we wniosku mierniki do monitorowania celów zadania zostały w pełni osiągnięte. Miernik 1. Liczba utrzymywanych taksonów w kolekcji. Wartość docelowa miernika 2009 291 taksonów. Wykonanie 291 taksonów W kolekcji utrzymywanych jest 291 taksonów roślin miododajnych. Miernik 2. Liczba wysłanych próbek nasion. Wartość docelowa miernika 2009 1 000 próbek. Wykonanie 2000 próbek. Wysłano 1000 próbek nasion. Miernik 3. Liczba wysłanych sadzonek. Wartość docelowa miernika 2009 2 000 sadzonek. Wykonanie 2000 sadzonek. Wysłano ponad 2000 sadzonek. Próbki nasion i sadzonki wysyłano do pszczelarzy z różnych stron kraju gdzie zakładane były ogródki przypasieczne w celu poprawy pożytków pszczelich i zwiększenia ich bioróżnorodności. Wzbogacono kolekcję o trzy nowe gatunki roślin, były to: trojeść bulwiasta Asclepias tuberoza L., werbena krzaczasta Werbena hastata L., cyklantera stopowa Cyclanthera pedata L. Pozostałe nowo wprowadzone gatunki: dziwaczek jalapa, koper ogrodowy, ogórek, dynia wymagają dalszych obserwacji przed włączeniem ich do kolekcji. Prowadzono szkolenia dla odwiedzających kolekcję pszczelarzy, młodzieży akademickiej i wygłaszano specjalistyczne wykłady na temat pożytków pszczelich. 17
4. Rola partnerów w realizacji zadania (ze szczególnym uwzględnieniem organów administracji publicznej) Bezpośrednimi odbiorcami wszystkich działań w zakresie realizowanego zadania są doradcy z ODR, Związki i Koła Pszczelarskie oraz indywidualni pszczelarze z obszaru całej Polski. Prowadzona była również współpraca z placówkami naukowymi i Ogrodami Botanicznymi w zakresie wymiany materiału kolekcyjnego i literatury, a także bezpośrednie porównanie materiału zgromadzonego w kolekcjach podczas odwiedzin. 18