Słowo wstępne...11 1. Wprowadzenie...13 1.1. Zarys tematu pracy...13 1.2. Układ pracy...16 1.3. Wprowadzenie do kultury Wietnamu: pojęcie tradycyjnej kultury wietnamskiej...17 1.4. Społeczeństwo wietnamskie w aspekcie zmiany społecznej...19 1.4.1. Przemiany ekonomiczne we współczesnym Wietnamie...19 1.4.2. Od przemian ekonomicznych do zmian społecznych...21 1.4.3. Zmiana społeczna perspektywa badanych...25 1.4.4. Co składa się na perspektywę badanych?...27 1.5. Rodzina w społeczeństwie wietnamskim...28 1.5.1. Kategorie rodziny i pokrewieństwa w socjologii i antropologii społecznej...28 1.5.2. Instytucja rodziny w kulturze Wietnamu...33 1.6. Dylematy związane z definiowaniem pojęcia rodziny w antropologii społecznej...35 1.6.1. Emiczna definicja pojęcia rodziny w społeczeństwie wietnamskim...37 1.7. Tradycyjna rodzina wietnamska w dyskursie publicznym Socjalistycznej Republiki Wietnamu...40 1.7.1. Zakres prowadzonej analizy...40 1.7.2. Mass media i literatura popularna...42 1.7.3. Oficjalny dyskurs a naukowe publikacje powstające w Wietnamie...44 1.7.3.1. Okres przed wprowadzeniem polityki đổi mới krytyka tradycji konfucjańskiej...44 1.7.3.2. Epoka đổi mới dalsza rehabilitacja tradycji...49 1.7.4. Ustawodawstwo Socjalistycznej Republiki Wietnamu jako wyraz oficjalnego dyskursu...53
6 Spis treści 1.7.4.1. Ustawa o małżeństwie i rodzinie z 1959 roku...53 1.7.4.2. Polityka społeczna w Socjalistycznej Republice Wietnamu...54 1.7.4.3. Polityka regulacji urodzeń...56 1.7.4.4. Stan prawny w okresie przeprowadzanych badań...59 2. Metodologia...62 2.1. Antropologiczna metoda terenowa...62 2.1.1. Metoda terenowa w ujęciu Bronisława Malinowskiego...63 2.1.2. Interakcyjne aspekty metody terenowej...66 2.1.3. Interakcja badacz badany a etnometodologia...68 2.1.4. Systemy istotności badacza w antropologicznym badaniu terenowym...71 2.1.5. Miejsce metody terenowej we współczesnej antropologii społecznej...72 2.1.6. Teren w domu? Badania Wietnamczyków zamieszkujących w Warszawie...74 2.1.7. Metoda terenowa w badaniach współczesnego społeczeństwa wietnamskiego...76 2.1.7.1. Prowadzenie badań terenowych w państwie autorytarnym...76 2.1.7.2. Badania w okresie post-đổi mới: doświadczenia terenowe badaczek...78 2.1.8. Badania przeprowadzane wśród Wietnamczyków zamieszkujących w Polsce...81 2.2. Techniki badawcze...83 2.2.1. Obserwacja uczestnicząca...84 2.2.1.1. Umiejscowienie badaczki w ramach rzeczywistości badawczej...84 2.2.1.2. Zakres prowadzonej obserwacji...87 2.2.2. Wywiady...88 2.2.2.1. Rola języka w przeprowadzanych badaniach...89 2.2.3. Ankiety...91 2.3. Badani posługujący się językiem polskim...92 2.4. Kluczowi informatorzy a badani...94 2.5. Etyczny wymiar badań terenowych...96 2.5.1. Standardy etyczne w badaniach socjologicznych...96 2.5.2. Dylematy etyczne specyficzne dla klasycznej metody terenowej...97 2.5.3. Specyfika relacji badacz badany w klasycznej metodzie terenowej...99 2.5.4. Sposoby nawiązywania i podtrzymywania interakcji badaczka badani...101 2.5.4.1. Pomoc w nauce angielskiego...101 2.5.4.2. Prestiż wynikający z kontaktów z cudzoziemcem/z Polką...101
7 2.5.4.3. Realizacja zobowiązań wynikających z szerszego zakresu relacji społecznych...102 2.5.4.4. Sympatia...103 3. Obraz tradycyjnej rodziny wietnamskiej wśród badanych Wietnamczyków z Hanoi...105 3.1. Czym jest tradycja? Porządek wiedzy naukowej...105 3.1.1. Geneza pojęcia tradycji w socjologii i antropologii społecznej...105 3.1.2. Pojęcie tradycji a teorie modernizacji...109 3.1.3. Problematyzacja pojęcia tradycji Shils i Szacki...110 3.1.4. Rewidując pojęcie tradycji tradycja wynaleziona...112 3.1.5. Rewidując rewizję pojęcia tradycji...114 3.2. Dychotomia tradycyjne nowoczesne jako oś strukturyzująca dyskurs o rodzinie. Literatura naukowa a materiał badawczy...117 3.2.1. Źródła obecności pojęcia tradycji podczas przeprowadzanych badań...119 3.3. Czym jest tradycja? Porządek wypowiedzi badanych...122 3.3.1. Wieloznaczność i złożoność pojęcia tradycji (truyền thống)...122 3.3.2. Tradycja obecność przeszłości w teraźniejszości czy zbiór świadomie wybieranych wartości?...124 3.4. Co składa się na tradycję? Porządek wypowiedzi badanych...131 3.4.1. Tradycyjne elementy kultury pojawiające się w przeprowadzanych wywiadach...132 3.4.1.1. Tradycja jako element wyróżniający Wietnam względem innych krajów...132 3.4.1.2. Tradycyjna relacja pomiędzy płciami...136 3.4.1.3. Tradycyjna relacja między pokoleniami...142 3.4.2. Tradycyjne elementy kultury na podstawie dziennika obserwacji...146 3.4.2.1. Tradycje/zwyczaje świąteczne...148 3.4.2.2. Tradycja w obrzędach związanych z cyklem życia...150 3.4.2.3. Tradycja jako własność czasów minionych...152 3.4.3. Tradycyjność kultu przodków?...153 3.4.3.1. Kult przodków sprawowany w domach lineażowych (nhà thờ họ)...154 3.4.3.2. Rocznice śmierci członków rodziny (ngày giỗ)...159 3.4.3.3. Kult przodków w życiu codziennym...163 3.4.3.4. Praktyki spirytystyczne a kult przodków...167 3.4.3.5. Podsumowanie tradycyjność kultu przodków?...171
8 Spis treści 4. Postrzeganie zmiany społecznej przez badanych Wietnamczyków z Hanoi...174 4.1. Wprowadzenie. Wychodząc poza nasuwające się klisze interpretacyjne...174 4.1.1. Klisza pierwsza. Tradycyjne starsze pokolenie i nowoczesna młodzież...177 4.1.2. Klisza druga. Tradycyjni mężczyźni i nowoczesne kobiety...187 4.1.2.1. Wpływ płci badaczki na uzyskane rezultaty badań: rozmowy o zmianach w obrębie rodziny z młodymi kobietami i młodymi mężczyznami...191 4.1.2.2. Płeć badanego a deklaracje dotyczące przedmałżeńskiej seksualności...192 4.1.2.3. Relacje damsko-męskie wśród młodego pokolenia obserwacje i doświadczenia. Przypadek relacji z Namem i Vinh...197 4.1.2.4. Druga klisza interpretacyjna podsumowanie...204 4.1.3. Klisza trzecia. Powierzchowne zmiany i niezmienny rdzeń kultury...218 4.2. Systemy filozoficzno-religijne obecne w Wietnamie...221 4.2.1. Zmiana jako podstawa ontologii starożytne Chiny...222 4.2.2. Konfucjusz i konfucjanizm...224 4.2.3. Taoizm wewnętrzna dynamika Tao...226 4.2.4. Buddyzm All about change...227 4.3. Koncepcje religijno-filozoficzne w Wietnamie a ideologia marksistowska...229 4.3.1. Marksizm a buddyzm...229 4.3.2. Marksizm a taoizm...230 4.3.3. Marksizm a konfucjanizm...232 4.4. Podsumowanie...234 5. Tradycja i zmiana w ujęciu młodych Wietnamczyków zamieszkujących w Polsce...236 5.1. Wietnamczycy z Warszawy i z Hanoi wspólne płaszczyzny i różnice...236 5.2. Kontakt kultury wietnamskiej z kulturą zachodnią w sytuacji migracyjnej...241 5.3. Czym jest tradycja? Tradycja jako kultura...245 5.4. Czym jest tradycja? Tradycja jako element konserwatywny...251 5.5. Zmiany zachodzące w kulturze wietnamskiej w Polsce i w Wietnamie...254 5.5.1. Zmiany zachodzące w Wietnamie w oczach Wietnamczyków z Polski...254 5.5.1.1. Sfera polityki...254 5.5.1.2. Sfera stylów życia...260 5.5.2. Zmiany zachodzące w społeczności Wietnamczyków z Polski...266 5.6. Dziewczyny, które nie chcą wyjść za mąż studium przypadku...273 5.7. Podsumowanie...278
9 6. Zakończenie...281 6.1. Dwie zbiorowości, dwa typy kontaktu z Zachodem...281 6.2. Sugerowane kierunki dalszych badań...284 Bibliografia...286 Aneks 1. Charakterystyka badanych...305 Aneks 2. Ankieta przeprowadzana wśród badanych w Hanoi wersja w języku polskim...309 Aneks 3. Ankieta przeprowadzana wśród badanych w Hanoi wersja w języku wietnamskim...313 Aneks 4. Materiał fotograficzny...317