Systemy teleinformatyczne AiR Ćwiczenie 9 Linux - operacje systemu plików 1. Ściągnąć program PUTTY - (portal tbajorek.prz.rzeszow.pl lub www.prz.rzeszow.pl/~tbajorek - dostęp po zalogowaniu: użytkownik: student hasło: samoloty) 2. Skonfigurować połączenie z adresem IP: 192.168.11.110, protokół SSH 3. Zmienić czcionkę konsoli (appearance-font - change) na większą, 4. Wykonać połączenie z serwerem linuxowym (open): -użytkownicy: lxc01, lxc02, lxc03 itd. aż do 12 (sala komputerowa C, na innych salach wstawić w miejsce c litery a, b lub d) - uzgodnić logowanie w grupie aby uniknąć konfliktu pomiędzy użytkownikami - hasło: samoloty System plików - wprowadzenie System plików jest sposobem organizacji danych. Dane przechowywane są w plikach, pliki natomiast w katalogach. Katalogi mogą zawierać także następne katalogi często zwane podkatalogami. Dzięki temu powstaje hierarchiczna struktura katalogów - tzw. hierarchiczny system plików. Istnieje pojedynczy katalog zwany katalogiem głównym (ang. root directory - katalog korzeń), w którym zawiera się cały system plików jak w Windows. Katalog główny jest oznaczany "/". Taka jest jego nazwa i jest to jedyny katalog, którego nazwy nie można zmienić. W Linuxie nie ma oznaczeń dysków. Istnieje tylko jedna struktura katalogów, która obejmuje wszystkie dyski (nawet te, które są zamontowane w innych komputerach). Każdemu użytkownikowi podczas tworzenia konta jest zakładany katalog użytkownika (zwanym też katalogiem domowym od ang. "home directory"). Katalog domowy należy tylko do tego jednego użytkownika, który jako jedyny może tam tworzyć nowe katalogi i umieszczać pliki. Rozpoczynamy pracę będą w swoim katalogu domowym. Katalog bieżący jest to ten katalog, w którym się w danej chwili znajdujemy, w którym pracujemy. Ścieżki dostępu ścieżki bezwzględne zaczynają się zawsze od nazwy katalogu głównego "/" ścieżki względne nigdy nie zaczynają się od nazwy katalogu głównego i identyfikują plik/katalog z punktu widzenia katalogu bieżącego. Nazwy katalogów w ścieżkach oddzielamy znakiem "/", a więc odwrotnie niż w DOS. "." oznacza katalog bieżący, ".." katalog nadrzędny. Wszystko w Linuks'ie jest plikiem. Jest nim więc także katalog. Mimo że katalogi są inaczej traktowane przez różne polecenia. Do informacji o pliku (katalogu) należą m.in. nazwa, oznaczenie typu (plik zwykły, specjalny, katalog), prawa dostępu, nazwa właściciela, data modyfikacji, rozmiar i kilka innych. Polecenia systemowe - wiersz poleceń Jeśli w trakcie wprowadzania polecenia chcemy je poprawić, możemy użyć klawisza Backspace. Historia poprzednich poleceń dostępna jest przy użyciu strzałek "góra" "dół" na klawiaturze. Katalogi Co można zrobić z katalogami: dowiedzieć się jaka jest nazwa katalogu bieżącego (komenda pwd) co jest w katalogu bieżącym lub jakimkolwiek innym (ls) zmienić katalog bieżący (cd)
utworzyć (mkdir) usunąć (rmdir) zmienić nazwę (mv) W swoim katalogu domowym użytkownik ma pełne prawa, tzn. może w nim tworzyć pliki i katalogi, modyfikować je, usuwać, kopiować, nadawać prawa itd. pwd Do sprawdzania, w jakim katalogu użytkownik znajduje się w danym momencie (jaki katalog jest katalogiem bieżącym) służy polecenie pwd. Jego wynik dla użytkownika lxc01 zaraz po jego zalogowaniu będzie następujący: $ pwd /users/lxc01 ls Aby przejrzeć zawartość katalogu bieżącego należy wydać polecenie ls: $ ls Polecenia można uzupełniać o opcje poprzedzone znakiem " ", ustalające dodatkowe możliwości polecenia. Jest możliwość wydawania polecenia ls z opcjami (ls -l, ls al. Odpowiednikiem polecenia ls -l jest ll: $ ll Generowanie nazw plików (metaznaki)? zastępuje dowolny pojedynczy znak występujący w nazwie pliku * zastępuje 0 lub więcej znaków Oba znaki nie zastępują "." (kropki). Przykład: $ ls?? (pliki o nazwie dwuznakowej) cd Do zmiany katalogu bieżącego służy polecenie cd (od ang. change directory - zmień katalog) $ cd.. (do nadrzędnego) $ cd / (do głównego) $ cd (wróć do domowego) $ cd./teksty (przejdź do podrzędnego katalogu teksty) Nazwy plików i katalogów Nazwy plików (a więc i katalogów) w Linuksie mogą być o wiele dłuższe, niż np. w systemie DOS. Mogą one zawierać wielkie i małe litery (!), liczby, dowolną ilość kropek, myślniki, podkreślenia, przecinki itd. Mogą zawierać nawet 255 Rozszerzenia, jakie mogą zawierać nazwy plików, mają znaczenie tylko informacyjne i porządkujące - dla systemu nie ma to większego znaczenia. Niektóre jednak znaki (jak &, >, <,!, *,?, [, ], spacja, tab, @,#, $, ^,(, ),', ", `,, /, \, ;) mają specjalne znaczenie dla shell'a ( unikać). W nazwach plików nie należy używać polskich znaków Nie należy stosować - (minusa) ani + (plusa) jako pierwszego znaku nazwy - polecenia potraktują taką nazwę jako zestaw opcji. Kropka na pierwszej pozycji spowoduje utworzenie pliku ukrytego. Tworzenie i kasowanie katalogów - mkdir i rmdir Do tworzenia nowych katalogów służy polecenie mkdir (z ang. make directory - "utwórz katalog"). Argumentem tego polecenia jest nazwa katalogu, który chcemy utworzyć: $ mkdir przyklad Nazwę katalogu do usunięcia można podawać również razem ze ścieżką dostępu: $ rmdir./przyklad
$ rmdir /users/lxc01/przyklad co da taki sam efekt. Katalog nie może zostać usunięty jeśli znajduje się między katalogiem głównym i bieżącym. Nie zadziała więc np. komenda rmdir.. lub rmdir. Polecenie rmdir usuwa tylko puste katalogi. Jeśli katalog nie jest pusty trzeba z niego wcześniej usunąć wszystkie pliki. Można też posłużyć się poleceniem rm, które potrafi usuwać niepuste katalogi: rm r nazwa_kat mv Polecenie mv (ang. move) służy do zmiany nazwy pliku lub katalogu. Jego uproszczona składnia to: mv [-i] nazwa_oryginalna nazwa_docelowa Należy bardzo uważać, ponieważ jest to polecenie stosowane także do przenoszenia plików między katalogami. Aby zmieniło nazwę musimy podać dokładnie 2 argumenty, a oba muszą być katalogami lub oba plikami. Przydatną opcją jest -i, która powoduje, że w razie "nieprzewidzianych okoliczności" mv poprosi nas o potwierdzenie wykonania operacji. Przykład: $ mv przyklad proba Pliki Plik jest ciągiem informacji/danych zapisanych na dysku, posiadającym następujące atrybuty: nazwa rozmiar data ostatniej modyfikacji zawartości typ (katalog, plik zwykły lub specjalny) prawa dostępu właściciel i grupa liczba dowiązań (mówi ile jest różnych ścieżek dostępu do tego pliku) Z plikiem można: obejrzeć jego zawartość (komendy cat, more, tail, head) zrobić kopię (skopiować) (cp) zmienić nazwę (mv) przenieść do innego katalogu (mv) usunąć (rm) utworzyć inną nazwę tego samego pliku (ln) utworzyć plik (cat, touch, vi i inne programy) zmienić jego zawartość (vi i inne programy) Tworzenie plików (touch, cat) $ touch nowy.plik Inną możliwością utworzenia pliku jest wykorzystanie polecenia cat w postaci: cat > plik $ cat > plik.z.cat Ala ma kota Kot ma ogon ^D (jednocześnie CTRL+D koniec pliku) Oglądanie zawartości pliku cat Do wyświetlania na ekranie zawartości pliku służy polecenie cat (od ang. concatenate): cat plik
Jeżeli jako argument podamy nazwy kilku plików, system połączy je i wyświetli na ekranie jako jeden długi plik. more Polecenie more plik (ang. more - więcej) umożliwia wyświetlenie zawartości pliku podzielonej na strony mieszczące się na ekranie, następną stronę obejrzymy naciskając spację. Przesunięcie tekstu o jedną linię w dół nastąpi po naciśnięciu klawisza Enter. Wyjście z trybu oglądania do shella uzyskamy po naciśnięciu litery q. tail W niektórych przypadkach chcielibyśmy obejrzeć tylko końcówkę pliku. W tym przypadku posłużyć się można poleceniem: tail [-x] plik Polecenie bez opcji wyświetla ostatnie 10 wierszy: head head [-x] plik (od ang. head - głowa, nagłówek) jest poleceniem podobnym do tail, ale wyświetlającym domyślnie 10 początkowych wierszy: cp - kopiowanie plików i katalogów Jedną z podstawowych operacji na plikach jest ich kopiowanie. Do tego celu służy komenda cp (od ang. copy - kopiuj). Składnia polecenia jest następująca: cp plik [plik...] cel Jako argumentów należy więc użyć: nazwy kopiowanego pliku lub plików nowej nazwy pliku lub nowego miejsca, gdzie kopia ma się znajdować. Uwaga: jeśli kopiujemy plik z katalogu bieżącego to cel może być nową nazwą (kopiowanie w tym samym katalogu) lub zawierać pełną ścieżkę (względną lub bezwzględną) do katalogu docelowego (ewentualnie też inna nazwa pliku). Można również kopiować całe grupy plików stosując metaznaki. Zmiana nazwy i przenoszenie (mv) Do fizycznego przenoszenia pliku w inne miejsce lub pod inną nazwę służy polecenie mv (od ang. move - przenieś). Składnia polecenia jest podobna, jak przy cp mv plik [plik...] cel $ mv kopia.pliku nowy.plik Usuwanie (rm) Usuwanie plików możliwe jest dzięki poleceniu rm (od ang. remove - usuń, wymaż). Składnia polecenia jest następująca: rm [-i] plik Wydanie polecenia bez opcji powoduje usuniecie pliku bez ostrzeżenia, stąd też należy ostrożnie używać tej komendy. Opcja -i (od ang. interactiv) powoduje wyświetlanie pytania o potwierdzenie operacji przy każdym kasowanym pliku, usunięcie pliku nastąpi dopiero po potwierdzeniu naszego zamiaru przez y (yes). Polecenie rm z opcją -r: rm -r katalog usuwa katalog (z plikami!). Zestawienie podstawowych poleceń
Polecenie Objaśnienie Przykład ls Wyświetla pliki w podanym katalogu; samo 'ls' wyświetli bieżący katalog, posiada wiele opcji, m.in. -a- wszystkie pliki łącznie z ukrytymi -l- wyświetlaj jako listę, prawa,rozmiar,użytkownik -R- z podkatalogami --color- powoduje wyświetlanie katalogów, plików, archiwów innymi kolorami ls ls -l ls -a pwd cd cp mv podaje ścieżkę do bieżącego katalogu Zmienia katalog na podany cd.. katalog nadrzędny Kopiuje podany plik do podanej ścieżki Opcje: -v - wyświetlanie kopiowanych plików, włącznie z miejscem docelowym -R - rekursywne kopiowanie z podkatalogami -f - zastępuje pliki nowymi bez pytania o zgodę użytkownika Przenosi podany plik do katalogu o podanej ścieżce; może być użyty do zmiany nazwy pliku cd mp3 cp skaner.cpp /home/inch/ mv skaner.cpp /home/inch mv skaner.cpp skaner-1.0.cpp find Wyszukiwanie plików find /-name dane.* find.-name dane.* wyszukiwanie pliku o nazwie dane.* man cat manual dokumentacja poleceń Także dla niektórych poleceń: polecenie help Wyświetla zawartość podanego pliku, także utworzenie nowego pliku man ls ls --help cat skaner.cpp cat > nowy xx.txt tekst ^Z touch Tworzenie pustego pliku touch plik.tx more To samo, co 'cat', jednak możliwość przewijania w dół tekstu more skaner.cpp grep szukanie wg tekstu w pliku...znaleźć opis w manualu head tail wyświetl domyślnie 10 pierwszych wiersza pliku head -5 /etc/passwd wyświetl domyślnie 10 ostatnich wierszy pliku tail -5 /etc/passwd mkdir Tworzenie katalogu mkdir linux rm Usuwa pliki -i- prosi o potwierdzenie usunięcia -r usuwa katalog (z plikami!) rm skaner.cpp su whoami Tymczasowe zalogowanie na innego użytkownika; samo 'su' oznacza logowanie na konto roota Wyświetla nazwę użytkownika, w jakim su lxb05
arch date df obecnie pracujemy architektura komputera wyświetlenie lub zmiana daty pokazuje ile pozostało nam miejsca na HDD. du zajętość foldera w bajtach du h./folder ps wyświetla listę aktualnych procesów Opcje: -e - wyświetla wszystkie procesy write prosty komunikator write lxc11 <<<Hello Podstawowe katalogi linuxa to: Katalog /bin /dev /boot /etc /home /lib /proc /root /sbin /tmp /usr Zawiera Pliki binarne; narzędzia systemowe Pliki obsługujące urządzenia: cdrom, modem Informacje odnośnie bootowania systemu Globalne pliki konfiguracyjne Katalogi użytkowników (oprócz katalogu roota) Skompilowane biblioteki potrzebne do obsługi systemu Informacje o procesach Katalog super-użytkownika root Pliki binarne; narzędzia Pliki tymczasowe, w tym pliki internetowe Narzędzia i aplikacje /var Pliki pocztowe, kolejki drukarki i logi systemowe W sprawozdaniu zamieścić: 1. Wykonać połączenie z serwerem i przećwiczyć polecenia systemu plików. a. tworzenie katalogu, b. przemieszczanie się po strukturze katalogów, c. tworzenie, kopiowanie, przenoszenie i zmianę nazwy plików, d. wyświetlanie spisu zawartości katalogu (z zastosowaniem wzorców nazw z * i?, według własnych pomysłów). 2. Sprawdzić możliwość przemieszczenia się do katalogu innego użytkownika (czy da się tam dostać i wykonywać operacje na cudzych plikach). 3. Sprawdzić zawartość innych katalogów systemu. 4. Spróbować zalogować się tymczasowo na inne konto. 5. Poszerzyć wykorzystanie przykładowych poleceń, wykonując je z opcją h. 6. Zamieścić dokumentację testów w sprawozdaniu. 7. Wysłać sprawozdanie na adres e-mailowy prowadzącego.