WPROWADZENIE DO UNIX A / LINUX A

Transkrypt

1 WPROWADZENIE DO UNIX A / LINUX A 1. Logowanie: Zanim zacznie się korzystać systemu UNIX, trzeba się z nim połączyć. W tym celu korzystamy z programu PuTTy. W polu Host Name wpisujemy: sendzimir.metal.agh.edu.pl Po połączeniu się z systemem UNIX pojawia się znak zachęty login as: zachęcający do zalogowania się w systemie. Następnie system zapyta o hasło. Ponieważ system UNIX rozróżnia duże i małe litery, nazwę konta (login) i hasło trzeba wpisać dokładnie tak, jak podał administrator systemu. Po zalogowaniu się uzyskujemy dostęp do swojej poczty elektronicznej, plików oraz ustawień konfiguracji. Zobaczymy komunikat: login as: iolejarc iolejarc@sendzimir.metal.agh.edu.pl's password: Last login: Mon Mar 25 10:40: from iza.metal.agh.e 1%{sendzimir}/home/stud/dokt/iolejarc> Po zakończonej pracy w systemie UNIX należy wylogować się poleceniem logout lub exit 2. Praca w shell u. Podstawowe komendy. Znak zachęty (command prompt) to wykorzystywany w wierszu poleceń znak lub sekwencja znaków wskazująca gotowość komputera do przyjmowania poleceń. Najczęściej znak zachęty zakończony jest przez $, #, : albo >. Zawiera także inne informacje jak np. ścieżka dostępu do bieżącego katalogu: regulski@tempus:~/infor1/katalog01$_ Jeśli widzisz na ekranie znak zachęty, oznacza to, że możesz wpisywać polecenia/komendy. Komendy zatwierdzasz klawiszem Enter Po zalogowaniu znajdujesz się w katalogu domowym (home directory). W tym katalogu możesz robić co chcesz tworzyć i usuwać pliki, katalogi, zarządzać prawami dostępu etc. Poza katalogiem domowym nie możesz zazwyczaj tworzyć plików, gdyż nie masz do tego uprawnień. Aby poznać umiejscowienie naszego katalogu bieżącego (sprawdzić gdzie się aktualnie znajdujesz) w strukturze katalogów całego systemu, wprowadź komendę pwd (ang. print working directory). Wynik będzie podobny do: /home/prac/regulski/infor1/katalog01 Aby wyświetlić zawartość katalogu, wypróbuj: ls (ang. list`) wyświetla zawartość katalogu. 1

2 ls -a wyświetlanie całej zawartości katalogu bieżącego ls / wyświetlanie zawartości katalogu głównego ls.. wyświetlanie zawartości katalogu nadrzędnego ls l wyświetlanie szczegółowe zawart ości katalogu Komendy w UNIXie mają składnię: <nazwa komendy> <opcje> <parametry> opcje mają modyfikować działanie komendy, najczęściej rozpoczynają się od znaku (np. f lub a) parametry to np. nazwa pliku Jeśli nie pamiętasz składni komendy, zawsze możesz skorzystać z pomocy. Do pomocy masz podręcznik użytkownika (manual) przywoływany poleceniem man <nazwakomendy> (wyjście z podręcznika klawiszem q) Wypróbuj: man ls Do przemieszczania się po drzewie katalogów służy polecenie cd (change directory). cd <nazwa katalogu> cd.. cd <katalog>/<podkatalog> cd / pwd Z kilkoma wyjątkami poleceń wbudowanych w samego shella, większość komend Unixa jest osobnymi wykonywalnymi programami. W momencie wprowadzenia komendy program powłoki przeszukuje katalogi wymienione w zmiennej środowiskowej PATH w poszukiwaniu wykonywalnego programu o wskazanej nazwie. W razie niepowodzenia wskaże błąd command not found. Gdy na ekranie pojawiają się krzaczki reset Czyszczenie ekranu clear 3. Edycja linii komend Można znacznie ułatwić sobie pracę na terminalu posługując się: Backspace usuwa poprzedni (względem kursora) znak., przesuwają kursor,, przesuwanie się po historii komend. Ctrl+A (^A) Przesuwa kursor na początek linii Ctrl+E (^E) Przesuwa kursor na koniec linii Ctrl+D (^D) Usuwa znak dokładnie pod kursorem Ctrl+S, Ctrl+Q Wstrzymuje oraz odblokowuje wyświetlanie informacji na monitorze PgUp, PgDn + Shift (Scroll) Przewijanie ekranów Istnieją też polecenia ułatwiające korzystanie z linii komend: history wyświetla ponumerowaną historię wykonywanych komend.!<numer> wykonuje polecenie z listy spod wskazanego numeru 2

3 !! poprzednia komenda!<pierwsze litery komendy> Przywołuje ostatnią komendę zaczynającą się od wskazanych liter 4. Twoje otoczenie whoami id podaje twój numer id df podaje dane o zajętości dysku hostname who, finger, w kto jest w sieci cal kalendarz date uname a Możesz sprawdzić czy masz włączoną obsługę wiadomości: mesg [y/n] write <login> wyślij komunikat do innego użytkownika. Gdy pracujesz z komendą write, użytkownik otrzyma komunikat w postaci: Message from regulski@tempus on pts/4 at 10:13... Wszelkie dalsze linie, które wprowadzisz, zostaną skopiowane na podany terminal użytkownika. Jeśli użytkownik chce ci odpowiedzieć, to musi również uruchomić write. Gdy skończysz, wpisz znak przerwania (Ctrl+C [^C]). Drugi użytkownik zobaczy komunikat EOF (end-of-file), wskazujący na koniec konwersacji. Tradycyjnie przyjęto w pisaniu do innych, że wpisanie -o na końcu linii lub w osobnej linii oznacza, że oczekujesz na odpowiedź rozmówcy. Napis oo oznacza, że osoba uważa konwersacje za skończoną. 5. Struktura katalogów Struktura katalogów Unixa jest stała i nienaruszalna. Może ona wyglądać jak na rysunku poniżej, lecz w zależności od wersji Unixa może być nieznacznie zmodyfikowana. Każdy katalog ma określoną funkcję i użytkownicy korzystają z niego w zakresie przydzielonych im uprawnień. Struktura katalogów w Unixie różni się od struktury Windows'a m.in. tym, że wszystkie urządzenia takie jak FDD, CD-ROM, HDD itd. są reprezentowane przez inne katalogi. /bin - programy wykonywalne /dev - pliki urządzeń komputera, portów, terminali /etc - pliki i narzędzia administracyjne systemu, skrypty startujące i zatrzymujące system, podsystemy autoryzacji i ustawień jądra systemu 3

4 /home - Katalog ten jest najważniejszym z punktu widzenia szarego użytkownika systemu. W tym katalogu znajdują się najczęściej katalogi domowe użytkowników. /lib - biblioteki programistyczne używane przez programy i narzędzia /mnt - katalog do montowania FDD, CD-ROM, HDD itd. /tcb - informacje o zabezpieczeniach systemu, hasła i logi użytkowników /tmp - katalog plików tymczasowych /usr - Katalog ten jest prawdopodobnie najbogatszym w różne dobra katalogiem w systemie. Znajdują się tam różne pliki, od źródeł poczynając na dokumentacjach skończywszy. 6. Wyświetlanie zawartości pliku poleceniem cat cat nazwa_pliku Polecenie cat służy tak naprawdę do łączenia plików. np: cat plik1 plik2 > suma_plików spowoduje połączenie plików plik1, plik2, w podanej kolejności i zapisanie wyników w nowo utworzonym pliku o nazwie suma_plików, a jeżeli istniał, usunięcie jego zawartości przed zapisem. Gdy zamiast > użyjemy >> spowoduje to jedynie dołączenie plików bez uprzedniego usuwania zawartości. Wypróbuj działanie polecenia w formie: cat > nowy.plik [Enter] Napisz dowolną wiadomość CTRL+D cat nowy.plik 7. Operacje na katalogach mkdir tworzenie katalogu mkdir ścieżka_dostępu/nazwakatalogu Jeśli podamy tylko nazwę katalogu zostanie on utworzony w katalogu bieżącym. mkdir p katalog1/katalog2/katalog3 tworzy katalog3 wewnątrz katalog2 zawartego w katalog1 rmdir nazwa_katalogu usuwamy pusty katalog o podanej nazwie mv zmiana nazwy lub przeniesienie katalogu mv [zródło] [cel] mv /home/user /tmp katalog /home/user zostanie przeniesiony do /tmp. mv plik1 plik2 - 'plik1' zmieni nazwę na 'plik2' rm rv nazwa_katalogu usuwa niepuste katalogi (rekurencyjnie) wyświetla przy tym nazwy usuniętych plików 8. Midnight Commander 4

5 Midnight Commander jest nakładką systemową podobną do Norton Commandera znanego z systemu DOS lub Windows Commander z Windows. Umożliwia przeglądanie katalogów, zarządzanie plikami (kopiowanie, usuwanie, przenoszenie i zmiana nazwy, zmiana atrybutów plików), edycję tekstów a także uruchamianie innych programów. Program mc uruchamiamy wpisując mc w linii poleceń. Po uruchomieniu programu (polecenie: mc) pojawia się główne okno MC, podzielone na dwa panele. W każdym z paneli możemy "zrobić" to samo. O tym, w którym panelu obecnie pracujemy informuje nas "belka" (podświetlenie). Pomiędzy panelami przemieszczamy się używając przycisku Tab (tabulator). Aby wykonać jakąś operację na pliku lub katalogu, należy ustawić belkę na danym pliku i użyć właściwego klawisza funkcyjnego (F1 - F10). Każdy z tych klawiszy posiada przypisaną na stałe akcję - są to: F1 - wyświetlenie pomocy F2 - dostęp do menu użytkownika (m.in. opcja kompresowania katalogów i plików) F3 - podgląd zawartości pliku F4 - edycja pliku (SHIFT+F4 - utworzenie nowego pliku tekstowego) F5 - kopiowanie plików F6- przenoszenie / zmiana nazwy plików F7 - tworzenie katalogu F8 - usuwanie plików F9 - rozwinięcie górnego menu F10 - zakończenie programu Znaczenie (działanie) każdego z klawiszy funkcyjnych zapisane jest (zawsze) u dołu terminala. CTRL+o pozwala na chwilę ukryć panele 9. Poczta z programem pine pine jest najłatwiejszym programem poczty w systemie UNIX. Aby uruchomić pine, należy wpisać pine w linii komend. Pojawi się menu główne programu zawierające polecenia HELP pomoc COMPOSE MESSAGE tworzenie i wysyłanie nowej wiadomości FOLDER INDEX wiadomości znajdujące się w aktualnym folderze FOLDER LIST spis folderów ADRESS BOOK książka adresowa SETUP konfiguracja pine QUIT wyjście z programu pine Po programie pine można poruszać się strzałkami oraz wchodzić i wychodzić z menu z użyciem klawiszy < >. Na samym dole widzimy skróty poleceń, które mogą być w danej chwili przez nas użyte. Aby wysłać wiadomość należy wcisnąć c. Pojawi się ekran tworzenia wiadomości. W miejsce To: należy wpisać adres osoby, do której chce się wysłać pocztę. W wierszu Cc: wpisuje się adresy osób, do których chcemy wysłać kopie listu 5

6 Attchmnt: załączniki W wierszu Subject: wpisujemy temat wiadomości Można rozpocząć wpisywanie listu. Po napisaniu listu należy wcisnąć Ctrl+X aby został wysłany. Możemy się rozmyślić i zrezygnować z jego wysłania, wpisujemy wtedy Ctrl+C Wysłana wiadomość jest również kopiowana do folderu send-mail. Przejrzyj teraz Folder list Wyślij wiadomość do osoby pracującej po Twojej lewej stronie (za Tobą). Odczytaj wiadomość od osoby z prawej strony (przed Toba). Odpowiedzieć na list należy wcisnąć r, żeby przesłać ten list na inny adres należy wcisnąć f. S zachowywanie listu w folderze saved messages D usuwanie przeczytanych wiadomości, list zostanie usunięty przy wychodzeniu z programu i zostaniemy zapytani o potwierdzenie polecenia usunięcia listu. Jeżeli chcesz utworzyć książkę adresową spis adresów, w menu głównym wciśnij a ukarze się ekran Adress Book. Aby dodać nowy adres do książki adresowej, wciśnij a wyświetli zgłoszenie: new full name - nazwisko i imię new nickname - login new e mail adress adres Jeśli chcesz automatycznie dodawać adres nadawcy bieżącego listu do swojej książki adresowej znajdując się w ekranie Message Index, wciśnij t, wpisz pseudonim danego nadawcy i wciśnij Enter następnie wciśnij Enter dwukrotnie, aby zaakceptować nazwisko i imię nadawcy. Jeśli na końcu każdego listu chcesz dołączyć standardowy podpis lub cytat, możesz utworzyć specjalny plik, tzw. plik podpisu. Wejdź w menu SETUP, naciśnij S, wprowadź swój wzór sygnatury, a następnie zatwierdź Ctrl+X lub odrzuć zmiany Ctrl+C Aby wyjść z programu naciśnij q Zadania: Zadanie 1 W swoim katalogu domowym utwórz katalog o nazwie weekend w katalogu weekend utwórz następującą strukturę katalogów: ~/-- weekend -- piatek -- sobota -- ranek -- wieczor -- noc 6

7 -- niedziela W katalogu ~/tydzień/sobota/wieczor/ stwórz plik impreza W katalogu ~/tydzień/niedziela stwórz plik kac o treści Nigdy więcej. Korzystając z mc skompresuj cały katalog tydzien. Zad. 2 Dodaj do książki adresowej dwa adresy maile. Wyślij wiadomość na oba adresy jednocześnie i zachowaj list w folderze saved messages. 7