WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII DLA KLASY 1a i 1b W GIMNAZJUM IM. WANDY RUTKIEWICZ W RZĄSCE W ROKU SZKOLNYM 2009/2010

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII DLA KLASY 1a i 1b W GIMNAZJUM IM. WANDY RUTKIEWICZ W RZĄSCE W ROKU SZKOLNYM 2009/2010 OCENA DOPUSZCZAJĄCA OCENA DOSTATECZNA OCENA DOBRA OCENA BARDZO DOBRA Wprowadzenie do historii Początki ludzkości i cywilizacje Bliskiego Wschodu rozumie pojęcia: wiek, era, epoka, historia, prehistoria, źródło historyczne oblicza upływ czasu pomiędzy erami i epokami przypisuje daty wydarzeń do konkretnego wieku rozumie pojęcia: homo sapiens, neolit wie, kiedy i w jakim rejonie na Ziemi pojawił się człowiek wymienia narzędzia, którymi posługiwali się ludzie pierwotni opowiada o sposobach zdobywania pożywienia, mieszkaniach i ubiorach ludzi w epoce paleolitu, opowiada, czym zajmowali się mieszkańcy Międzyrzecza umie wskazać na osi czasu neolit umie opowiedzieć o sposobach zdobywania pożywienia, sposobach zamieszkiwania i ubiorach ludzi w epoce neolitu wskazuje na mapie miejsca, gdzie najwcześniej rozwinęło się rolnictwo, terytorium starożytnego Egiptu, Mezopotamii zna i rozumie pojęcia: Mezopotamia, pismo klinowe, politeizm, ziggurat, kodeks Hammurabiego, sieć nawadniająca, faraon, system nawadniający, sieć irygacyjna, wymienia epoki historyczne wie, jakie są źródła historyczne zna podział źródeł historycznych wyjaśnią, dlaczego uczymy się historii rozumie pojęcia: paleolit, hominidy, neandertalczyk, rewolucja neolityczna, plemię, ceramika, epoka brązu zaznacza paleolit na osi czasu umie wskazać na mapie kierunki ekspansji człowieka współczesnego wie, dlaczego rozwinęły się rolnictwo i hodowla wie, kiedy doszło do rewolucji neolitycznej wie, jakie zwierzęta zostały najszybciej udomowione zna położenie geograficzne Mezopotamii, Egiptu, Palestyny wskazuje na mapie pierwsze państwa Bliskiego Wschodu zna postać Hammurabiego wie, w jaki sposób mieszkańcy Babilonii czcili swoich bogów wie, jakie były osiągnięcia cywilizacyjne Mezopotamii wymienia egipskie grupy społeczne, zna ich zadania podaje przykłady osiągnięć naukowych Egiptu rozpoznaje na ilustracjach zabytki starożytnego Egiptu i zna ich przeznaczenie przedstawia własne rozumienie konieczności nauki historii wie, dlaczego ludzie musieli żyć w grupach dostrzega wpływ klimatu na warunki życia ludzi wie, skąd pochodzi nazwa paleolit wskazuje wpływ klimatu na zmiany w życiu ludzi potrafi dostrzec różnice pomiędzy epokami paleolitu, neolitu i brązu wskazuje czynniki decydujące o rozwoju rolnictwa na obszarze Żyznego Półksiężyca omawia wpływ warunków naturalnych Mezopotamii na życie jej mieszkańców wie, które osiągnięcia cywilizacyjne Mezopotamii są wykorzystywane także współcześnie wyjaśnią, co znaczy powiedzenie: Egipt darem Nilu rozumie znaczenie sieci irygacyjnej dla rozwoju rolnictwa wymienia sposoby oddawania czci bogom w Egipcie rozumie znaczenie wiary w życie klasyfikuje źródła historyczne, posługując się przykładami uzasadnia przydatność źródeł w pracy historyka i archeologa rozumie wpływ warunków naturalnych na sposoby zdobywania pożywienia i mieszkania człowieka pierwotnego rozumie i uzasadnia, dlaczego Ziemia nie była zaludniona równomiernie rozumie, dlaczego nie wszyscy ludzie w epoce neolitu musieli zajmować się rolnictwem potrafi wskazać rewolucyjny charakter zmian w epoce neolitu rozumie wpływ nowych narzędzi na jakość życia ludzi wie, jakie znaczenie dla funkcjonowania państwa babilońskiego miały pismo i sieć nawadniająca wie, co oznacza zasada oko za oko... samodzielnie ocenia stosowaną w kodeksie Hammurabiego zasadę odwetu rozumie, dlaczego w Egipcie powstała organizacja państwowa wymienia osiągnięcia Egipcjan na różnych polach i wskazuje

Starożytna Grecja piramida, politeizm, hieroglify, papirus, politeizm, piramida, sarkofag, życie pozagrobowe, mumifikacja, monoteizm, Arka Przymierza, Ziemia Obiecana, czasy patriarchów, wyrok salomonowy, szabat, rabin, judaizm, naród wybrany, teokracja, Tora omawia wpływ położenia geograficznego Egiptu na życie jego mieszkańców charakteryzuje cechy judaizmu wskazuje na mapie starożytną Grecję opowiada o zajęciach Greków wskazuje na mapie Ateny, Spartę rozumie pojęcia: tyrania, demokracja, arystokracja, prawa drakońskie, strateg, agora, ostracyzm, falanga, hoplita, hegemonia, teatr, filozofia, filipika, rozciąć węzeł gordyjski, kultura hellenistyczna zna zasady sprawowania władzy w Sparcie krótko opisuje zasady wychowania dzieci w Sparcie wymienia najważniejszych greckich bogów: Zeusa, Posejdona, Hermesa, Apollona, Hefajstosa, Artemidę, Afrodytę, Atenę, Herę, Demeter zna formy oddawania czci bogom greckim (teatr, igrzyska, ofiary) zna datę pierwszych igrzysk wie, kiedy powstał Egipt jako państwo, potrafi wskazać ten moment na osi czasu potrafi wymienić najważniejszych bogów egipskich rozumie, dlaczego Egipcjanie mumifikowali swoich zmarłych potrafi omówić rolę kapłanów w życiu Egipcjan omawia wpływ warunków geograficznych Palestyny na życie jej mieszkańców wymienia postacie związane z historią narodu wybranego: Abrahama, Mojżesza, Dawida, Salomona rozumie pojęcia i terminy: cywilizacja minojska, cywilizacja mykeńska, Achajowie, polis, olimpiada, heros, mit podaje przykłady polis wie, kim byli: Homer Perykles, Drakon, Demostenes, Herakles, Dedal, Ikar, Tezeusz, Sofokles, Fidiasz, Archimedes, Sokrates, Platon, Arystoteles opowiada o przemianach ustrojowych w Atenach charakteryzuje demokrację ateńską zna genezę i znaczenie powiedzeń: mówić lakonicznie, z tarczą lub na tarczy, wychowanie spartańskie wyjaśnia przyczyny zwycięstw Sparty w wojnach wie, jak wyglądały igrzyska olimpijskie wymienia miejsce igrzysk i dyscypliny olimpijskie charakteryzuje grecki teatr, zna pozagrobowe dla codzienności Egipcjan wie, dlaczego i w jaki sposób powstawały piramidy wie, na jakie etapy można podzielić historię narodu wybranego wskazuje różnice pomiędzy religiami Egiptu, Mezopotamii i Izraela dostrzega korzenie chrześcijaństwa w judaizmie, wskazuje cechy wspólne obu religii wie, na jakie krainy dzieliła się Hellada charakteryzuje osiągnięcia cywilizacji minojskiej i mykeńskiej wskazuje na mapie Mykeny i Knossos porównuje różne formy sprawowania władzy w Grecji charakteryzuje i ocenia tyranię, oligarchię i demokrację wie, kim byli heloci i periojkowie porównuje ustrój spartański z ustrojami innych polis wie, jakie były przyczyny i skutki wychowania spartańskiego wskazuje cechy armii i zasady walki, które wojskom Starty zapewniły zwycięstwa w wojnach zna różne formy oddawania czci bogom, potrafi je scharakteryzować i wskazać te, które przetrwały do dziś jako kulturalne dziedzictwo dziedziny, w których do dziś wykorzystujemy wynalazki egipskie zna różne koncepcje dotyczące budowy piramid rozumie znaczenie Księgi umarłych jako źródła historycznego rozumie i uzasadnia wiodącą rolę kapłanów w Egipcie opisuje egipskie obyczaje pogrzebowe rozumie znaczenie Biblii jako źródła historycznego wie, gdzie mieszkają współcześni wyznawcy judaizmu porównuje warunki naturalne Grecji i państw Bliskiego Wschodu oraz wskazuje następstwa i źródła różnic w ich rozwoju dostrzega korzenie współczesnej demokracji w starożytności porównuje demokrację ateńską ze współczesną wyjaśnia, dlaczego Sparcie udało się osiągnąć hegemonię w Grecji rozumie związek między podziałem społecznym w Sparcie i sytuacją wewnętrzną tego państwa porównuje Ateny i Spartę i uzasadnia, która z form sprawowania władzy jest mu bliższa rozumie wpływ greckiej mitologii na współczesną kulturę zna poglądy czołowych greckich filozofów potrafi omówić wpływ sztuki greckiej na współczesne

Starożytny Rzym olimpijskich 776 r. p.n.e. wymienia najważniejsze bitwy wojen persko-greckich zna rezultaty tych bitew zna daty tych bitew: 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e., 479 r. p.n.e. zna postacie Miltiadesa i Leonidasa wie, w jaki sposób Aleksander zbudował swoje państwo wskazuje na mapie Rzym, obszar Cesarstwa wie, w którym wieku powstało państwo rzymskie rozumie pojęcia: republika, senat, konsul, legion, prowincja, namiestnik, imperium, romanizacja, wojna punicka, latyfundium, niewolnik, gladiator, proletariat, cesarstwo, kodeks, kodyfikacja, apostoł, Nowy Testament, podróż misyjna wymienia najwspanialsze budowle rzymskie: Koloseum, Panteon wie, kim był Romulus, jego genezę wie, jak wyglądał teatr grecki i przedstawienia teatralne wymienia dziedziny wiedzy, w których Grecy przodowali wyjaśnia genezę biegu maratońskiego omawia wynik wojny peloponeskiej wskazuje na mapie Persję, Maraton, Termopile Macedonię, Grecję, ziemie podbite przez Aleksandra zna działania Filipa II, które doprowadziły do zbudowania potęgi jego kraju zna datę bitwy pod Issos: 333 r. p.n.e. opisuje państwo stworzone przez Aleksandra Macedońskiego podaje przykłady sztuki hellenistycznej wymienia najważniejszych rzymskich urzędników i omawia ich zadania zna daty: 753 r. p.n.e., 73 71 p.n.e., 30 r. p.n.e. wskazuje na mapie obszar podbity przez Republikę Rzymską zna postacie Gajusza Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta, Odoakra, Dioklecjana wie, co oznaczają pojęcia: cesarz, pryncypat, cesarstwo plebejusze i patrycjusze, romanizacja, urbanizacja, Etruskowie wymienia pierwszego cezara (cesarza) starożytnej Grecji umie porównać igrzyska współczesne i starożytne umie opowiedzieć mity o Heraklesie, Tezeuszu, Dedalu i Ikarze wymienia dzieła Fidiasza, Myrona, Sofoklesa wyjaśnia genezę powstania teatru greckiego umie wskazać kolumny w porządku doryckim, jońskim i korynckim potrafi podać cechy charakterystyczne budowli greckich omawia przyczyny i skutki wojen persko-greckich wyjaśnia, dlaczego doszło do wojny peloponeskiej, i zna jej skutki omawia znaczenie reform Filipa II dla budowy potęgi Macedonii wyjaśnia założenia polityki wewnętrznej Aleksandra i rozumie ich związek z budową wielkiego imperium wymienia w odpowiedniej kolejności formy ustrojowe państwa rzymskiego wyjaśnia, jak funkcjonowała republika omawia okoliczności konfliktu patrycjuszy i plebejuszy wyjaśnia rolę sprzymierzeńców w prowadzeniu podbojów przez Rzym podaje datę bitwy pod Kannami wie, kim był Scypio, Spartakus wyjaśnia, dlaczego doszło do wojen punickich wyjaśnia skutki wojen punickich wyjaśnia, dlaczego dochodziło do powstań niewolników kanony piękna i architektury wyjaśnia, dlaczego Grekom udało się pokonać Persów uzasadnia, dlaczego potomni wystawili pomnik pod Termopilami omawia okoliczności zawarcie sojuszu Sparty z Persami uzasadnia, dlaczego imperium zbudowane przez Aleksandra musiało się rozpaść uzasadnia przydomek nadany Aleksandrowi przez potomnych wie, jak wyglądały dzieła sztuki epoki hellenistycznej, potrafi je opisać porównuje współczesną i starożytną republikę wyjaśnia przyczyny upadku królestwa i powstania Republiki dostrzega wady i zalety ustroju Republiki Rzymskiej omawia przyczyny i skutki podbojów wskazuje skutki wprowadzenia armii zawodowej wyjaśnia, dlaczego armia rzymska mogła z sukcesem prowadzić podboje wyjaśnia genezę i znaczenie powiedzeń: Koś ci zostały rzucone, I Ty, Brutusie, przeciw mnie?

Hannibal, Spartakus, św. Paweł wie, kiedy Rzym podbił Italię oraz kiedy toczyły się wojny punickie zna nauczanie Jezusa Chrystusa i okoliczności powstania Nowego Testamentu opowiada o prześladowaniach chrześcijan omawia reformy Dioklecjana wskazuje, skąd przybywali barbarzyńcy wie, co się stało w roku 476 wyjaśnia różnice pomiędzy Republiką a Cesarstwem omawia znaczenie dróg w prowadzeniu podbojów przez Rzym podaje przykłady rzymskiego budownictwa wymienia najważniejszych przedstawicieli rzymskiej literatury wymienia dziedziny, w których kultura grecka wpłynęła na rzymską opisuje wygląd akweduktu, term, Koloseum wie, w jakich okolicznościach doszło do podróży misyjnych apostołów rozumie, dlaczego Rzymianie odnosili się do chrześcijan nieufnie, a w końcu zaczęli ich prześladować zna strukturę Kościoła we wczesnym chrześcijaństwie wie, kto i kiedy zakończył prześladowania chrześcijan omawia sytuację Cesarstwa Zachodniego przed upadkiem wymienia przyczyny upadku Cesarstwa na Zachodzie opowiada o okolicznościach upadku Cesarstwa Zachodniego podaje przyczyny upadku Republiki wyjaśnia znaczenie limesu dla funkcjonowania państwa rozumie znaczenie sieci dróg dla utrzymania rzymskiego panowania rozumie, dlaczego Rzymianie przejęli greckie wierzenia, literaturę i filozofię wyjaśnia, dlaczego Rzymianie budowali wiele obiektów publicznych rozpoznaje na fotografiach typowe rzeźby rzymskie rozumie okoliczności rozwoju chrześcijaństwa w świecie rzymskim wie, jak doszło do zakończenia prześladowań chrześcijan wyjaśnia znaczenie reform Dioklecjana dla funkcjonowania państwa podaje argumenty za przyjęciem 476 r. jako cezury pomiędzy starożytnością a średniowieczem rozumie genezę i znaczenie słów: wandal, barbarzyńca wyjaśnia znaczenie procesu urbanizacji omawia skutki romanizacji wskazuje wpływy cywilizacji rzymskiej we współczesnym świecie porównuje osiągnięcia Rzymian i Greków wskazuje wpływ rzymskiej kultury we współczesnym prawodawstwie wyjaśnia, dlaczego chrześcijaństwo zmieniło świat antyczny rozumie przyczyny i skutki prześladowań chrześcijan zna mechanizmy zmian na tronie cesarskim oraz ich przyczyny i skutki rozumie, dlaczego Cesarstwo Rzymskie zostało podzielone rozumie przyczyny upadku Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie potrafi ocenić wpływ czynników zewnętrznych i wewnętrznych na upadek Cesarstwa Zachodniego

Wczesne średniowiecze wyjaśnia rolę biskupów i papieża rozumie pojęcia: chrystianizacja, klasztor, zakon, mnich, ikona, Bizancjum, kodeks Justyniana, prawosławie, podział Kościoła, herezja, renesans karoliński, majordomus, Państwo Kościelne, minuskuła, wasal, senior, feudalizm, rozdrobnienie feudalne, inwestytura, lenno, feudum, Rzesza niemiecka, głagolica, cyrylica, wiec, szlak bursztynowy, kultura materialna, arabeska, islam, Koran, haracz, islam, plemię, danina, biskupstwo misyjne, sukcesja, palatyn, monarchia patrymonialna, danina, regalia, prawo książęce, rycerstwo, duchowieństwo, gród, podgrodzie, monarchia patrymonialna, danina, regalia, prawo książęce, rycerstwo, duchowieństwo, gród, podgrodzie wskazuje na mapie Bizancjum, Konstantynopol, ziemie podbite przez Arabów, państwo Franków i Państwo Kościelne, państwo Bolesława Chrobrego zna podstawowe zasady islamu zna postacie: Chlodwiga, Karola Młota, Pepina Krótkiego, Karola Wielkiego, Wilhelma Zdobywcy, św. Benedykta, Mahometa wie, co się stało w roku: 496, 800, 843, 1066, 1054, 966, 1031, 1039, 1076, 1079, 972, omawia działalność zakonu benedyktynów porównuje działalność zakonów we wczesnym średniowieczu i współcześnie opowiada o sytuacji gospodarczej i politycznej w Cesarstwie Wschodnim wie, jak doszło do najazdów arabskich na Cesarstwo wskazuje zabytki charakterystyczne dla Bizancjum wymienia cechy Kościoła wschodniego omawia warunki naturalne na Półwyspie Arabskim i życie beduinów wyjaśnia, dlaczego Arabowie toczyli świętą wojnę wie, w jaki sposób Arabowie władali podbitymi ziemiami zna osiągnięcia cywilizacji arabskiej wyjaśnia, jak działało państwo Karola Wielkiego wymienia przejawy renesansu karolińskiego rozumie znaczenie przyjęcia tytułu cesarza przez Karola omawia postanowienia traktatu w Verdun charakteryzuje drabinę feudalną opisuje ceremoniał lenny opowiada o rozdrobnieniu feudalnym we Francji podaje okoliczności i czas powstania państwa niemieckiego wymienia działania podejmowane przez Ottona III wskazuje na mapie trasy najazdów Normanów opowiada o celach i przebiegu najazdów Normanów wymienia inne (poza benedyktynami) zakony założone w średniowieczu wie, jaka była rola Kościoła w zachowaniu dziedzictwa starożytności wie, jakie znaczenie miała działalność zakonów rozumie rolę Bizancjum dla przetrwania kultury starożytnej zna przyczyny trwania Cesarstwa Wschodniego po upadku Zachodniego rozumie, dlaczego doszło do podziału Kościoła dostrzega różnice pomiędzy Kościołami wschodnim i zachodnim rozumie, dlaczego Arabowie prowadzili podboje wymienia zabytki typowe dla architektury arabskiej i podaje ich cechy porównuje islam z innymi religiami podaje przyczyny objęcia tronu przez Karolingów opisuje, jak Karol Wielki budował swoje imperium rozumie, jakie znaczenie miało przywrócenie cesarstwa na Zachodzie wyjaśnia, dlaczego nie udało się utrzymać jedności cesarstwa karolińskiego omawia różnice między starożytnym Cesarstwem Rzymskim a cesarstwem Karola Wielkiego wyjaśnia genezę rozdrobnienia feudalnego omawia wpływ feudalizmu na władzę królewską na przykładzie Francji wie, dlaczego po upadku Cesarstwa Zachodniego zaczęły powstawać państwa plemienne dostrzega zmianę roli Kościoła po upadku Cesarstwa Zachodniego wskazuje różnice pomiędzy Kościołami prawosławnym i katolickim wie, jak układały się relacje pomiędzy cesarzem a Kościołem wschodnim rozumie skutki podziału Kościoła w dziejach chrześcijaństwa rozumie, jakie znaczenie dla funkcjonowania państwa ma sposób sprawowania władzy na terenach podbitych przytacza okoliczności powstania Państwa Kościelnego wyjaśnia znaczenie renesansu karolińskiego dla rozwoju kultury uzasadnia znaczenie traktatu w Verdun dla powstawania kolejnych państw w Europie wskazuje wady i zalety feudalizmu z punktu widzenia seniora i wasala zna przyczyny i skutki najazdów wikingów porównuje okoliczności powstawania państw w Europie Zachodniej i Wschodniej uzasadnia rolę głagolicy w chrystianizacji Słowian omawia znaczenie chrystianizacji w przemianie sposobu życia Słowian wymienia różnice między plemionami zamieszkującymi ziemie polskie, rozumie ich konsekwencje dla budowy

997, 1000, 1018, 1025 opisuje zależności lenne wie, czym handlowano na szlaku bursztynowym wymienia plemiona zamieszkujące ziemie polskie wie, kim byli: Mieszko I, Dobrawa, Jordan, Bolesław Chrobry, św. Wojciech, Otto III, Władysława Hermana opowiada o przyjęciu chrztu przez Mieszka I wie, jakie wojny toczył Bolesław Chrobry, zna ich skutki wymienia kolejnych władców Polski z dynastii Piastów opowiada o rządach Kazimierza Odnowiciela i Władysława Hermana wymienia daniny, jakie na rzecz państwa musieli uiszczać mieszkańcy rozumie pojęcia: konkordat, pójść do Canossy, reforma gregoriańska, celibat, konkordat, konklawe pamięta, kim byli Grzegorz VII i Henryk IV wyjaśnia istotę konfliktu pomiędzy cesarzem i papieżem wymienia pierwsze państwa słowiańskie opowiada o misyjnej działalności Cyryla i Metodego wskazuje na mapie ziemie podbite przez Mieszka I opowiada o funkcjonowaniu i organizacji państwa MieszkaI uzasadnia znaczenie koronacji dla położenia państwa wyjaśnia znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego dla przyszłości Polski przedstawia stanowisko Ottona III wobec Polski omawia sytuację Polski w czasie kryzysu po śmierci Mieszka II opisuje przebieg konfliktu pomiędzy królem Bolesławem Śmiałym a biskupem Stanisławem omawia pozycję księcia w państwie, rozumie zakres jego władzy wyjaśnia znaczenie systemu podatkowego dla działalności władzy pamięta datę konkordatu wormackiego: 1122 r. opowiada o przebiegu konfliktu między cesarzem i papieżem wyjaśnia, na czym polegał kompromis zawarty pomiędzy cesarzem a papieżem przedstawia skutki rozbicia feudalnego rozumie znaczenie podbicia Anglii przez Wilhelma Zdobywcę wyjaśnia znaczenie szlaku bursztynowego dla rozwoju handlu w Europie wyjaśnia przyczyny skuteczności podbojów Mieszka I wskazuje przyczyny i skutki chrztu Polski wyjaśnia, dlaczego za Mieszka I zmieniały się stosunki polskoniemieckie ocenia panowanie Bolesława Chrobrego podaje przyczyny i skutki zjazdu gnieźnieńskiego wyjaśnia przyczyny i skutki wojen toczonych za panowania Bolesława Chrobrego uzasadnia przydomek nadany Bolesławowi przez potomnych uzasadnia znaczenie koronacji Bolesława dla pozycji Polski w Europie przedstawia skutki kryzysu po śmierci Mieszka II uzasadnia, dlaczego potomni nadali Kazimierzowi przydomek Odnowiciel wyjaśnia okoliczności najazdu Czechów na Polskę ocenia rządy Kazimierza Odnowiciela, Bolesława Śmiałego, Władysława Hermana wyjaśnia przyczyny nierównomiernego rozłożenia sieci grodów w państwie piastowskim uzasadnia znaczenie systemu grodowego dla zapewnienia państwa dostrzega przełomowe znaczenie chrztu dla rozwoju państwa polskiego wyjaśnia zmienną postawę Niemiec wobec Polski za panowania Bolesława dostrzega znaczenie utworzenia arcybiskupstwa w Gnieźnie charakteryzuje politykę międzynarodową Bolesława wyjaśnia przyczyny kryzysu monarchii w czasach wczesnopiastowskich przedstawia okoliczności konfliktu króla Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem porównuje rządy twórców państwa polskiego z rządami ich następców dostrzega mechanizmy funkcjonowania władzy w kraju i je opisuje uzasadnia znaczenie reform kluniackich dla poprawy sytuacji w Koś ciele wskazuje skutki sporu pomiędzy papieżem a cesarzem

sprawnego funkcjonowania państwa uzasadnia znaczenie danin dla funkcjonowania państwa omawia przyczyny konfliktu pomiędzy papieżem i cesarzem uzasadnia, dlaczego ani papież, ani cesarz nie chcieli się wyrzec wpływu na obsadę stanowisk kościelnych Pełne średniowiecze wie, co oznaczają pojęcia: Seldżucy, synod, krucjata, Ziemia Święta, zakony rycerskie, Królestwo Jerozolimskie, rycerz, giermek, zbroja, pasowanie na rycerza, turniej, pańszczyzna, renta feudalna, stan, poddaństwo, trójpolówka, cech, gospodarka towarowo-pieniężna, czarna śmierć, mroczne wieki, scholastyka, gotyk, styl romański, witraż, teologia, żywoty świętych, uniwersytet, dominikanie, franciszkanie, uniwersalizm, koncyliaryzm, niewola awiniońska papieża, parlament, monarchia stanowa, Stany Generalne, stan, przywilej, Wielka Karta Swobód, Izba Gmin, Izba Lordów, Krzyżacy, seniorat, testament Bolesława Krzywoustego, kolonizacja, zasadźca, sąd papieski, prawo wie, co się stało w roku: 1095, 1096, 1291 opisuje przebieg krucjat omawia położenie pielgrzymów pod panowaniem Seldżuków wskazuje na mapie ziemie zajęte przez krzyżowców oraz trasę ich przemarszu wie, dlaczego ludzie brali udział w krucjatach zna obowiązki rycerza opowiada o powinnoś ciach giermka opisuje drogę do pasowania na rycerza wie, dlaczego rycerz był w swej epoce żywym pociskiem opisuje podboje Mongołów opisuje działalność Złotej Ordy opisuje zastój gospodarczy we wczesnym średniowieczu charakteryzuje włości seniora wyjaśni, jak i dlaczego rozwinęły się miasta zna postać św. Tomasza z wyjaśnia przyczyny ruchu krucjatowego omawia znaczenie krucjat dla położenia Kościoła omawia rolę wypraw krzyżowych dla położenia rycerstwa porównuje działalność zakonów rycerskich z innymi zakonami opisuje ceremonię pasowania na rycerza opisuje kulturę rycerską wyjaśnia, dlaczego Mongołowie podbili tak duże tereny podaje przyczyny klęski Polaków pod Legnicą wskazuje zmiany w rolnictwie w okresie średniowiecza wyjaśnia wpływ zmian w rolnictwie na życie codzienne ludzi w średniowieczu charakteryzuje i wskazuje budowle romańskie i gotyckie omawia znaczenie uniwersytetów wskazuje skutki wypraw krzyżowych wie, jaki utwór literacki opiewa cechy idealnego rycerza wie, dlaczego rycerz należał do elity społecznej umie opisać przemiany w uzbrojeniu rycerza porównuje taktykę walki Mongołów i rycerstwa europejskiego porównuje społeczeństwo średniowieczne ze społeczeństwem starożytnego Rzymu i Grecji dostrzega i omawia powiązania pomiędzy narzędziami upowszechnionymi w średniowieczu a sytuacją gospodarczą dostrzega rolę Kościoła i chrześcijaństwa w życiu ludzi okresu średniowiecza omawia przykłady jedności kultury europejskiej

składu, Akademia Krakowska, wieczysta jałmużna, unia personalna, Jagiellonowie, przywilej koszycki, inkorporacja, Związek Pruski, Prusy Krzyżackie, Prusy Królewskie, pokój toruński II, rada królewska, senat, sejm walny, sejmik ziemski, elekcja, Bogurodzica, ratusz, sukiennice, rocznik, kronika, rotunda wymienia zakony powstałe w Ziemi Świętej zna zadania rycerzy zakonnych wymienia uzbrojenie rycerza wie, kim był Czyngis-chan wskazuje na mapie tereny podbite przez Czyngis-chana wie, kiedy nastąpiła inwazja mongolska na Polskę i Węgry zna datę i rezultat bitwy pod Legnicą wymienia i opisuje stany tworzące średniowieczne społeczeństwo wymienia wynalazki, które doprowadziły do postępu w rolnictwie omawia przebieg i konsekwencje czarnej śmierci charakteryzuje kulturę rycerską, kościelną, ludową opowiada, czym zajmowano się na uniwersytecie wie, co się stało w roku: 1109, 1138, 1226, 1295, 1308, 1320, 1331, 1343, 1348, 1364, 1385, 1374, 1410, 1444, 1454, 1466 podaje zasady testamentu Bolesława Krzywoustego wyjaśnia, w jaki sposób została złamana zasada Akwinu rozróżnia budowle w stylu romańskim i gotyckim wymienia osiągnięcia cywilizacyjne średniowiecza wyjaśnia rolę zakonów podaje, czym różniły się między sobą stany w monarchii stanowej przytacza hasło, pod jakim powstawała polska monarchia stanowa uzasadnia, że korzeni współczesnego angielskiego parlamentu należy szukać w średniowieczu opowiada o przebiegu wojny Bolesława Krzywoustego z cesarzem Henrykiem V wskazuje na mapie ziemie przyłączone do Polski przez Bolesława Krzywoustego wskazuje na mapie dzielnice powstałe na mocy testamentu Bolesława Krzywoustego wymienia ziemie, które Polska utraciła w okresie rozbicia dzielnicowego, wskazuje je na mapie podaje okoliczności utraty Pomorza Gdańskiego przez Polskę wymienia zwolenników zjednoczenia Polski wskazuje na mapie ziemie, którymi władał Władysław Łokietek opowiada, jakie działania podjął Przemysł II, aby uzyskać koronę opowiada o polityce zagranicznej władcy wymienia działania podjęte przez Kazimierza w celu przyspieszenia rozwoju wyjaśnia przyczyny uniwersalizmu kultury w Europie wskazuje przejawy kryzysu w Kościele w XV w. wyjaśnia, czym charakteryzowała się działalność parlamentu angielskiego omawia mechanizmy powstania monarchii stanowej podaje przyczyny konfliktu pomiędzy Bolesławem Krzywoustym a Zbigniewem wyjaśnia przyczyny wprowadzenia zasady senioratu w Polsce omawia okoliczności złamania zasady senioratu wskazuje przyczyny sprowadzenia Krzyżaków na ziemie polskie podaje przyczyny dążeń zjednoczeniowych wskazuje trudności, jakie napotykali książęta chcący objąć władzę nad zjednoczonymi ziemiami polskimi rozumie rolę Kościoła w jednoczeniu polskich ziem, podaje przykłady wie, dlaczego Polska utraciła Pomorze Gdańskie, rozumie konsekwencje tego wydarzenia rozumie dlaczego Kazimierz Wielki rozwiązywał konflikty drogą pokojową, a nie zbrojną uzasadnia, dlaczego potomni nadali królowi przydomek Wielki wie, dlaczego w XIV w., panowały w Polsce trzy dynastie, zna okoliczności, w podaje, czym była i jakie znaczenie miała w Anglii Wielka Karta Swobód rozumie, że korzeni współczesnych form ustrojowych należy szukać nie tylko w starożytności, ale też w średniowieczu, potrafi wskazać przykłady wyjaśnia, dlaczego cesarz udzielił Zbigniewowi pomocy wymienia konsekwencje rozbicia dzielnicowego wskazuje przyczyny utraty przez Polskę kolejnych ziem podaje przyczyny i skutki kolonizacji prowadzonej przez książąt dzielnicowych podsumowuje panowanie Władysława Łokietka dostrzega zalety istnienia jednolitego państwa wyjaśnia, dlaczego Czesi próbowali przejąć polską koronę ocenia znaczenie powstania Akademii Krakowskiej, reform gospodarczych i prawnych dla rozwoju kraju wskazuje przykłady nowatorskich działań Kazimierza Wielkiego, rozumie ich przyczyny wyjaśnia znaczenie przywileju koszyckiego omawia przyczyny i skutki unii polsko-litewskiej dla obu państw omawia przyczyny i okoliczności powstania demokracji szlacheckiej wskazuje, czym różnił się nurt ludowy kultury od dworskiego wymienia cechy wspólne kultury

senioratu wie, kto, kiedy i dlaczego sprowadził na ziemie polskie Krzyżaków wie, kim byli: Jakub Świnka, Przemysł II, Wacław II, Władysław Łokietek, Ludwik Węgierski, Jadwiga, Władysław Jagiełło, Ulrich von Jungingen, Gali Anonim, Wincenty Kadłubek, Jan Długosz, Wit Stwosz, Paweł Włodkowic, Mikołaj Kopernik omawia efekt wojen z Krzyżakami za panowania Łokietka pokazuje na mapie państwo polskie za panowania Kazimierza Wielkiego państwa: litewskie, polskie, krzyżackie w XIV XV w, wskazuje dziedziny funkcjonowania państwa, które rozwijały się dzięki działalności Kazimierza Wielkiego wymienia dynastie władające Polską w XIV w. podaje miejsce największej bitwy w wojnach Polski z zakonem krzyżackim i omawia jej skutek podaje, kto zawarł unię polskowęgierską, określa wiek tego wydarzenia kojarzy postacie Kazimierza Jagiellończyka i Władysława Warneńczyka z konkretnymi wydarzeniami wymienia polskie kroniki wskazuje główne cechy stylów romańskiego i gotyckiego rozumie znaczenie Akademii Krakowskiej dla rozwoju gospodarczego Polski, podniesienia poziomu nauki, obronności oraz stanu prawa podaje przyczyny objęcia polskiego tronu przez Ludwika Węgierskiego wyjaśnia, dlaczego Polskę i Litwę połączyła unia personalna wymienia postanowienia unii w Krewie omawia skutki unii krewskiej dla Polski i Litwy opowiada o okolicznościach wybuchu wielkiej wojny z zakonem krzyżackim opisuje życie ziemianina wie, czym zajmowała się szlachta wyjaśnia zasady funkcjonowania sejmu wskazuje miejsca z budowlami romańskimi i gotyckimi na ziemiach polskich wie, że życie kulturalne rozkwitało wokół dworu i Kościoła wymienia zakony, które przyczyniły się do rozwoju kulturalnego w Polsce wymienia stany istniejące w średniowiecznej Europie wymienia zakony działające w średniowiecznej Europie wyjaśnia, czym były zakony rycerskie i podaje ich przykłady opisuje działania: Bolesława Krzywoustego, Władysława Łokietka, Kazimierza Wielkiego zna postać św. Tomasza z Akwinu omawia okoliczności sprowadzenia do Polski Krzyżaków oraz stosunki polsko-krzyżackie do panowania Kazimierza Wielkiego jakich obejmowały one władzę wyjaśnia, dlaczego doszło do wielkiej wojny z zakonem krzyżackim wyjaśnia i omawia przyczyny i skutki unii polsko-węgierskiej podaje, dlaczego wybuchła wojna trzynastoletnia porównuje styl gotycki z romańskim na podstawie fotografii rozpoznaje cechy stylów romańskiego i gotyckiego podaje przyczyny i skutki konfliktu pomiędzy cesarstwem a papiestwem przedstawia zmiany gospodarcze w Europie w okresie średniowiecza podaje przyczyny i skutki rozbicia dzielnicowego opowiada o zjednoczeniu ziem polskich, wskazując jego przyczyny przedstawia zmiany gospodarcze, jakie zaszły w Europie opisuje styl romański i gotycki polskiej i europejskiej w okresie średniowiecza podaje przyczyny i omawia przykłady rozwoju Europy w X XII w. diagnozuje kryzys XIV-XVw. wymienia skutki kryzysu dla Europy Zachodniej

polskiej nauki i kultury wskazuje okoliczności rozbicia dzielnicowego oraz zjednoczenia ziem polskich opisuje monarchię stanową opowiada o konflikcie Kościół cesarstwo opisuje przebieg krucjat wie, kiedy była bitwa pod Legnicą, zna jej rezultat