Leszek Karski Zakład Prawa Ochrony Środowiska UKSW Energetyka odnawialna na tle bezpieczeństwa energetycznego w kontekście problematyki zmian klimatu aspekt prawa międzynarodowego, prawa UE i prawa krajowego I. Prawo globalne międzynarodowe Na poziomie międzynarodowym o zasięgu globalnym podstawowe znaczenie posiada Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z dnia 9 maja 1992 roku. Jest to najistotniejsza regulacja globalna, odnosząca się do transformacji sektora energetycznego. Stabilizacja gazów cieplarnianych w obszarze redukcji emisji ściśle jest powiązana z wprowadzaniem nowych technologii w sektorze energetycznym. Konwencja jest fundamentem prawa zmian klimatu, wyznacza długofalowe cele, zmierzające do transformacji gospodarki z wysokoemisyjnej na niskoemisyjną. Stanowi długofalową strategię rozwoju społeczno-gospodarczego. Zatem jej charakter jest bardzo ogólny. Wdrożenie postanowień Konwencji w krótkim okresie czasu scedowano na Protokół z Kyoto. W jego treści przeważa ścieżka ograniczenia emisji. Został ściśle określony przedział czasowy zobowiązań redukcyjnych na lata 2008-2012. Protokół bezpośrednio odnosi się do rozwoju energetyki odnawialnej - badania, wsparcie, rozwój i wzrost wykorzystania nowych i odnawialnych zasobów energii. Dla sektora energetycznego są istotne mechanizmy elastyczne, które zostały zawarte w treści protokołu: czysty handel jednostkami emisyjnymi ET, system zielonych inwestycji GIS, mechanizm wspólnych wdrożeń JI, mechanizm czystego rozwoju CDM. Za ich pomocą można realizować przedsięwzięcia z zakresu bezpieczeństwa energetycznego w kontekście zmian klimatu. Po pewnym impasie w Kopenhadze, spowodowanym zbyt dużymi ambicjami Europy Zachodniej, obecnie rozpoczynają się negocjacje nad post-kyoto. W przypadku braku porozumienia globalnego, najprawdopodobniej może dojść do częściowego związania się państw treścią aktu globalnego i rozwinięciem postanowień w porozumieniach regionalnych. Na poziomie międzynarodowym warto wspomnieć o Traktacie Karty Energetycznej z 17 grudnia 1994 roku. Stanowi ona podstawę energetycznego prawa inwestycyjnego. Niestety nie udało się doprowadzić do tego, aby traktat stał się porozumieniem globalnym. Po negatywnej decyzji Rosji w sprawie ratyfikowania traktatu, upadły plany w sprawie globalnego zasięgu tego porozumienia. W przypadku energetyki odnawialnej warto także pamiętać o Statucie Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej (IRENA) z 26 stycznia 2009 roku. II. Prawo unijne Dla Polski poziom regulacji regionalny, to przede wszystkim system prawa UE. Organizacja ta w coraz większym zakresie przypomina organizację państwową zwłaszcza
po zmianach wprowadzonych Traktatem Lizbońskim. Wpływa to niezmiernie mocno na reżim prawny, dotyczący bezpieczeństwa energetycznego. Do sektora energetycznego odnosi się zarówno prawo pierwotne w postaci traktatów oraz prawo wtórne, mające na celu wdrożenie prawa pierwotnego. Traktat o Funkcjonowaniu UE określa kompetencje wyłączne przewidziane dla UE i kompetencje dzielone pomiędzy UE i krajami członkowskimi. Do energetyki odnoszą się zarówno kompetencje wyłączne UE, jak i kompetencje dzielone. Zgodnie z art. 3 ust. 1 Unia ma wyłączne kompetencje w następujących dziedzinach: unia celna - lit. a, ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego - lit. b oraz wspólna polityka handlowa - lit. e. Powyższe kompetencje wyłączne niezwykle mocno wpływają na regulacje dotyczące bezpieczeństwa energetycznego i zmian klimatu. Zgodnie z art. 4 Traktatu o funkcjonowaniu UE do kompetencji dzielonych należą: energia - lit i, transport - lit g oraz środowisko - lit e. Jest oczywiste, iż wspomniane obszary kompetencji opierają się na bezpieczeństwie energetycznym bezpieczeństwo energetyczne niezwykle mocno wpływa na zakres kompetencji. Z drugiej strony kompetencje dzielone umożliwiają szeroką ingerencję w energetykę. Ponieważ kraje członkowskie mają, zdaniem organów UE, dosyć istotne problemy z bezpieczeństwem energetycznym. Dlatego też UE, zgodnie z zasadą subsydiarności, przejęła w ostatnim czasie całkowicie stanowienie najwyższego prawa na terytorium UE w zakresie energii i środowiska. Można powiedzieć, iż obszary te stały się polem eksperymentu, w ramach którego sprawdzano, jak daleko może posunąć się UE, kosztem uprawnień Krajów Członkowskich. Okazało się, iż kraje członkowskie są dosyć opieszałe i trudno jest im z własnej inicjatywy, na poziomie krajowym, przygotować ambitne strategie i następujące po nich regulacje prawne. W konsekwencji kraje członkowskie utraciły samodzielność stanowienia najwyższego prawa na swoim terytorium w obszarze energii i ochrony środowiska. W przeważającej mierze pozostaje im jedynie dostosowanie się do prawa unijnego. W prawie wtórnym istotne znaczenie dla powiązania bezpieczeństwa energetycznego z kwestiami klimatycznymi dotychczas posiadały takie akty jak: dyrektywa 2001/77/EC z dnia 27 września 2001 roku w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych; dyrektywa 2003/30/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 maja 2003 roku w sprawie wspierania użycia w transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych; dyrektywa 2003/87/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 roku ustanawiająca system handlu przydziałami do emisji gazów cieplarnianych cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE; dyrektywa 2006/32/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 roku w sprawie wydajności energii końcowej oraz usług energetycznych oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/76/EEC, dyrektywa 2004/8/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii oraz zmieniająca dyrektywę 92/42/EEC; dyrektywa 2002/91/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 roku w sprawie charakterystyki energetycznej budynków; dyrektywa Rady 2003/96/EC z dnia 27 października 2003 roku w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania. Nie należy zapominać o drugim pakiecie energetycznym oraz dyrektywie 2001/81/EC i Dyrektywie 2001/80/EC, jak również aktach, odnoszących się do efektywności energetycznej sprzętu czy samochodów. III. Energetyka odnawialna na tle pakietu Obszarem przenikania się celów energetycznych i celów klimatycznych jest rozwój energetyki odnawialnej oraz wzrost efektywności energetycznej. Dla rozwoju energetyki
odnawialnej swoistą konstytucją stała się dyrektywa 2001/77/EC. Nie była ona jednak w stanie uregulować wszystkich zagadnień i nie było to też jej zadaniem. Akt ten stanowił podstawę przyszłych rozwiązań. Doświadczenia z funkcjonowania dyrektywy 2001/77/EC niezwykle mocno wpłynęły na kształt pakietu klimatyczno-energetycznego zaproponowanego przez Komisję 23 stycznia 2008 roku 1. Pakiet ten składa się z aktów o istotnym znaczeniu dla środowiska, gospodarki i społeczeństwa, czyli: dyrektywy w sprawie promocji energii wytworzonej w odnawialnych źródłach energii, dyrektywy w sprawie wzmocnienia i poszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji, dyrektywy w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla, nowych wytycznych w sprawie pomocy publicznej na ochronę środowiska. Pakiet klimatyczno-energetyczny jest instrumentem wywiązania się z długofalowych zobowiązań Konwencji Klimatycznej oraz jednym z podstawowych elementów bezpieczeństwa energetycznego, rozumianego jako zrównoważony rozwój w sektorze energetycznym. W ramach pakietu określono cele, które UE powinna osiągnąć do 2020 roku. Są to: 20-procentowy udział energii wyprodukowanej w OZE w ogólnej konsumpcji energii, w tym 10-procentowy udział biopaliw lub innych zasobów odnawialnych w transporcie cel wiążący, 20-procentowa redukcja emisji gazów cieplarnianych w porównaniu do 1990 roku - cel wiążący, 20-procentowa oszczędność energii cel wskaźnikowy. Szczególną rolę dla bezpieczeństwa energetycznego może odegrać nowa dyrektywa 2009/28/EC z dnia 23 kwietnia 2009 roku w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE. Akt ten jest rozwinięciem postanowień dyrektywy 2001/77/EC. Akt przygotowany przez komisję dał możliwość wprowadzenia energetyki odnawialnej na nowe tory rozwoju. Powiązanie polityki środowiskowej z polityką energetyczną powoduje, iż zaczynamy mieć do czynienia, dzięki temu nowemu aktowi, z coraz bardziej kompleksowym podejściem w zakresie korzystania z paliw, ciepła, czy energii elektrycznej. Jednak należy pamiętać, iż bez podstaw zawartych w dyrektywie 2001/77/EC UE nie byłaby zdolna do stworzenia silnej struktury systemu wsparcia energetyki odnawialnej. W przeciwieństwie do poprzedniczki nowa dyrektywa nakłada na kraje członkowskie cele obligatoryjne w zakresie udziału energetyki odnawialnej w bilansie energetycznym. Dyrektywa z 2009 roku odnosi się zarówno do energii elektrycznej, jak i ciepła oraz transportu. kraje członkowskie zachowują uprawnienia do decydowania o udziale tych sektorów w osiągnięciu celu krajowego. Na marcowej Radzie 2008 roku ustalono podział pomiędzy kraje członkowskie zobowiązań, zgodnie z zasadą wspólnej lecz zróżnicowanej odpowiedzialności. W myśl tych ustaleń Polska powinna posiadać 15 % udział OZE w 2020 roku. Warto pamiętać, iż oprócz działań wewnętrznych dopuszczalne są działania offsetowe. Dla przykładu importowana energia elektryczna, wyprodukowana poza terytorium UE 1 Projekt był poprzedzony Rezolucją Parlamentu w sprawie zmian klimatu energetyka posiada podstawowe znaczenie przy opóźnianiu zmian klimatu (14 luty 2007); Rezolucją Parlamentu w sprawie planu rozwoju Energetyki odnawialnej w Europie wezwanie Komisji do przygotowania wiążących celów dla Państw Członkowskich w zakresie procentowych udziałów (25 września 2007) oraz konkluzjami Rady Marcowej
ze źródeł odnawialnych, może być zaliczana na poczet realizacji celów krajów członkowskich, pod pewnymi warunkami. IV. Systemy wsparcia oraz środki i mechanizmy dyrektywy 2009/28 Realizacji celów dyrektywy mają służyć odpowiednie krajowe systemy wsparcia przygotowane i wdrażane przez kraje członkowskie. System wsparcia oznacza system wywodzący się z interwencji Kraju Członkowskiego na rynku, który przyczynia się do znalezienia rynku zbytu dla energii ze źródeł odnawialnych dzięki zmniejszeniu kosztów produkcji tej energii, zwiększeniu ceny, za którą można ją sprzedać, lub zwiększeniu jej nabywanej ilości poprzez nałożenie obowiązku wykorzystania zielonej energii lub w inny sposób. Przy czym obowiązek stosowania energii ze źródeł odnawialnych oznacza element krajowego systemu wsparcia zobowiązujący producentów energii do wytwarzania części energii ze źródeł odnawialnych, zobowiązujący dostawców energii do pokrywania części swoich dostaw przez energię ze źródeł odnawialnych lub zobowiązujący użytkowników energii do pokrywania części swojego zapotrzebowania przez energię ze źródeł odnawialnych. System wsparcia może obejmować np.: pomoc inwestycyjną, zwolnienia z podatków lub ulgi podatkowe, zwrot podatków, systemy wsparcia polegające na nałożeniu obowiązku wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych, w tym również systemy posługujące się zielonymi certyfikatami, oraz systemy bezpośredniego wsparcia cen, w tym gwarantowane ceny zakupu oraz premie opcyjne. Warto jednak pamiętać, iż system wsparcia nie musi być ograniczony do wymienionych mechanizmów i może być znacznie bardziej rozbudowany. Podstawą aktywności krajów członkowskich powinny być krajowe plany działań. Każdy kraj członkowski przyjmuje krajowy plan działania, w którym określa się dla danego kraju członkowskiego docelowe udziały energii ze źródeł odnawialnych w 2020 roku oraz odpowiednie środki, które należy podjąć dla osiągnięcia tych celów, w tym krajowe strategie ukierunkowane na rozwój istniejących zasobów biomasy i zmobilizowanie nowych zasobów biomasy do różnych zastosowań, a także środki, które należy podjąć w celu wypełnienia zobowiązań. kraje członkowskie powiadamiają komisję o swoich krajowych planach działania najpóźniej do dnia 30 czerwca 2010 roku. Kraj członkowski, którego udział energii ze źródeł odnawialnych spadł poniżej orientacyjnego kursu, przekazuje Komisji zmieniony krajowy plan działania najpóźniej do dnia 30 czerwca następnego roku, w którym określa odpowiednie środki. Polska przygotowała projekt planu działań, wykorzystując schemat przygotowany przez Komisję. Jednak wydaje się, iż w dużej mierze plan spełnia jedynie założenia formalne. Wydaje się, iż brakuje długofalowej strategii rozwoju co powinno być podstawowym zagadnieniem projektu planu działań. Zaskakujące jest podkreślenie braku wprowadzania nowych lub dodatkowych form wsparcia dla OZE w latach 2010 i 2011, w sytuacji obowiązku wdrażania pakietu klimatyczno-energetycznego. Wypada również zauważyć, iż nie ujęto wszystkich mechanizmów wsparcia kierowanych przez prawodawcę polskiego. Projekt planu jest niezmiernie pożądanym dokumentem, który wymaga jednak modyfikacji. Modyfikacja jest niezbędna nie tylko po to, aby zyskał uznanie Komisji Europejskiej. Znacznie ważniejszym powodem modyfikacji jest potrzeba umożliwienia realizacji celów wiążących przewidzianych dla Polski w ramach pakietu. Warto zauważyć, iż plan działań powinien mieć charakter na tyle wizjonerski, aby umożliwić wprowadzenie Polski na ścieżkę transformacji gospodarki z wysokoemisyjnej na niskoemisyjną. Ponadto warto zauważyć, iż polskie strategie i polskie prawo powinny przygotować Polskę nie tylko na to co mamy osiągnąć do 2020 roku, lecz również na to co nas spotka po 2020 roku. Należy się spodziewać, iż ze względu na bezpieczeństwo energetyczne, UE będzie nakładała coraz wyższe zobowiązania na kraje członkowskie w zakresie udziału energetyki odnawialnej
i efektywności energetycznej. Zatem okres do 2020 roku powinniśmy potraktować jako przygotowanie do tego co nas czeka po 2020 roku w omawianym obszarze. Dyrektywa 2009/28/EC zawiera szereg środków i mechanizmów, które mają na celu zniesienie barier i ułatwienie rozwoju OZE. W tym zakresie można wymienić: Proporcjonalność i niezbędność procedur autoryzacji, certyfikacji i licencjonowania jest to zwłaszcza istotne w kontekście ułatwień dla małych źródeł, w tym być może zniesienia obowiązku koncesji i zastąpienia go zezwoleniem np. na poziomie gminy albo powiatu. Informowanie i szkolenie budowanie świadomości jest szczególnie ważne w Krajach Europy Środkowej. Bez społecznego zrozumienia dlaczego należy inwestować w bezpieczeństwo energetyczne, w tym rozwój OZE, nie jest możliwe osiągnięcie celów klimatycznych i energetycznych. Wraz z rozwojem świadomości rynek OZE może być silnie wspierany poprze zapotrzebowanie odbiorców końcowych na energię o wysokiej jakości środowiskowej i społecznej. Gwarancja pochodzenia jest oczywistą kontynuacją postanowień dyrektywy 2001/77/EC. Jednak jej kształt ostatecznie przyjęty w ramach dyrektywy z 2009 roku różni się istotnie od propozycji komisji. Nie oznacza to, iż nie jest możliwe stworzenie europejskiego rynku gwarancji pochodzenia. Jednak obrót gwarancją pochodzenia na poziomie europejskim wymaga determinacji krajów członkowskich i odpowiednich regulacji na poziomie krajowym. Z pewnością mamy pewne namiastki i zaczątki tworzenia europejskiego rynku uprawnień związanych z energetyką odnawialną w postaci chociażby mechanizmów offsetowych. Mechanizmy offsetowe i wspólne realizacja celu powinna być przeprowadzona po jak najniższych kosztach ekonomicznych i społecznych. Zdając sobie sprawę, iż rozwój energetyki odnawialnej w pewnych krajach członkowskich będzie droższy a w pewnych tańszy zezwolono na wykorzystanie działań zewnętrznych w ramach różnych form handlu. Zezwolono między innymi na: transfer pomiędzy krajami członkowskimi, obrót na poziomie instalacji pod pewnymi warunkami, wspólne projekty pomiędzy krajami członkowskimi, wspólne projekty z państwami trzecimi oraz wspólne systemy wsparcia, które umożliwiają wspólne rozliczanie krajów członkowskich. Mechanizmy te są zaczerpnięte z doświadczeń na tle handlu jednostkami emisyjnymi. Dostęp do sieci jest kolejnym ważnym mechanizmem, który kraje członkowskie powinny zapewnić dla energii wyprodukowanej w odnawialnych źródłach. Transpozycja dyrektywy z 2009 roku powinna być przeprowadzona przez kraje członkowskie do dnia 5 grudnia 2010. W ramach przyszłych regulacji krajowych dotyczących bezpieczeństwa energetycznego w kontekście zmian klimatu podstawowe znaczenie posiada pakiet klimatycznoenergetyczny. Jednak przy jego implementacji w krajach członkowskich nie można zapomnieć o powiązaniu go z III pakietem energetycznym. V. Prawo Polskie Podstawy bezpieczeństwa energetycznego są zawarte w polskiej ustawie zasadniczej Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 roku. Są one związane przede wszystkim z ustrojową zasadą zrównoważonego rozwoju, która została wyartykułowana w art. 5. Również należy wspomnieć o postanowieniach dotyczących: bezpieczeństwa Państwa, praw i wolności człowieka i obywatela oraz działalności gospodarczej. Na poziomie ustaw zwykłych wypada wspomnieć, iż cele, środki, instrumenty i mechanizmy, które zaliczamy do prawa energetycznego, prawa ochrony środowiska, czy prawa zmian klimatu w dużej mierze się porywają. Składają się one na system wdrażania bezpieczeństwa
energetycznego. Zawarte są w szeregu regulacji. Priorytetowe znaczenie posiada ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia. Jednak obok jej reżimu, znajdziemy szereg postanowień dotyczących bezpieczeństwa energetycznego w takich aktach jak: ustawa Prawo ochrony środowiska, ustawa Prawo wodne, ustawa Prawo geologiczne i górnicze, ustawa o ochronie przyrody, ustawa o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji, ustawa o podatku rolnym, ustawa o podatku akcyzowym, ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, ustawa o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji, ustawa o gospodarce nieruchomościami, ustawa Prawo budowlane. Motorem działań dla polskiego prawodawcy był i jest obowiązek dostosowania się do postanowień prawa unijnego. Z pewnością rozwój prawa polskiego w tym obszarze w dużej mierze jest skutkiem polskiej akcesji do Unii. Jednak warto podkreślić, iż proces dostosowania jest procesem ciągłym i nic nie zapowiada, aby w najbliższej przyszłości miał się zakończyć. Świadczy o tym zarówno pakiet klimatyczno-energetyczny, jak i III pakiet energetyczny. VI. Polski system wsparcia energetyki odnawialnej Polski system wsparcia dla energetyki odnawialnej jest przewidziany w wielu aktach prawnych i składa się z wielu różnorodnych mechanizmów. Można go podzielić na: mechanizmy związane z ograniczeniem wolności gospodarczej i budowaniem świadomości, pomoc publiczną mechanizmy udzielania środków, pomoc publiczna mechanizmy zmniejszające obciążenia. Mechanizmy związane z ograniczeniem wolności gospodarczej i budowaniem świadomości znajdują się w podstawowym akcie rangi ustawy zwykłej, czyli ustawie Prawo energetyczne. Akt ten zawiera kompleksową regulację odnoszącą się do energetyki. W ramowej ustawie energetycznej został uregulowany między innymi podstawowy instrument wsparcia energetyki odnawialnej obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia OZE. Ponadto uregulowane zostały inne instrumenty, które można zaliczyć do krajowego systemu wsparcia: opłata zastępcza, system świadectw pochodzenia biogazu, obowiązek zakupu energii elektrycznej, obowiązek zakupu ciepła, wsparcie przy przyłączeniu do sieci, atrybuty energii, zawieranie umów, ulgi przy przyłączeniu, pierwszeństwo w świadczeniu usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii, planowanie. Do mechanizmów pomocy publicznej w postaci udzielania środków należy zaliczyć: środki Funduszu Termomodernizacyjnego, środki Funduszy Ochrony Środowiska, środki budżetu Państwa i środki samorządów,
środki unijne, mechanizm wspólnych wdrożeń, system zielonych inwestycji. Natomiast na mechanizmy pomocy publicznej w postaci zmniejszenia obciążenia składają się: zwolnienia z akcyzy energii elektrycznej wytworzonej w źródłach odnawialnych, ulga w podatku rolnym z tytułu wydatków poniesionych na zakup i zainstalowanie urządzeń do wykorzystywania na cele produkcyjne odnawialnych zasobów energii, zwolnienie z kar administracyjnych i opłat za korzystanie ze środowiska, zwolnienie z opłaty skarbowej za wydanie koncesji, zwolnienie z opłaty skarbowej za wydanie świadectwa pochodzenia, zwolnienie z opłaty za wpis do rejestru świadectw pochodzenia i za zmiany w rejestrze. Dzięki regulacjom krajowym powstał dosyć sprawny system wsparcia energetyki odnawialnej. Ważne jest, aby postanowienia prawa zostały w całości wdrożone. Jednak zasadniczo polskie prawo w obszarze bezpieczeństwa energetycznego w kontekście zmian klimatu charakteryzuje się słabym usystematyzowaniem instrumentów i brakiem długofalowej wizji działań. Zwłaszcza, iż w dłuższej perspektywie Polska przyjęła na siebie znaczące zobowiązania w zakresie rozwoju energetyki odnawialnej. Nowy pakiet klimatyczno-energetyczny oznacza dla Polski perspektywę istotnego wysiłku legislacyjnego i gospodarczego. Jednak może stanowić jeden z ważniejszych bodźców rozwoju w najbliższych latach. VII.Podsumowanie Na poziomie globalnym istnieje silne powiązanie rozwoju energetyki odnawialnej z redukcją emisji. Na poziomie unijnym środki zaczynają być rozbieżne i niekiedy zapomina się o powiązaniu celów energetycznych i klimatycznych. Rozejściu się celów obu obszarów miał zapobiec pakiet klimatyczno-energetyczny. Na poziomie krajowym można zaobserwować brak większego powiązania - można traktować prawo energetyki odnawialnej oraz prawo redukcji emisji jako dwa odrębne i słabo powiązane obszary. Integracja wymagałaby podporządkowania jednego z systemów drugiemu. Z poziomu globalnego jasno wynika, iż rozwój energetyki odnawialnej jest środkiem w kierunku osiągnięcia celu w postaci gospodarki niskoemisyjnej. W obecnym systemie prawa polskiego dysponujemy systemem wsparcia, który zawiera szereg różnorodnych instrumentów. Jednak nie jest on na tyle sprawny i kompleksowy, aby mógł doprowadzić do realizacji długofalowych postanowień Konwencji Klimatycznej i najprawdopodobniej krótkoterminowych postanowień pakietu klimatyczno-energetycznego. Zwłaszcza w perspektywie dalszych regulacji unijnych po 2020 roku polski system wymaga modyfikacji. Warto jednak podkreślić, iż wraz z wprowadzeniem wiążących celów unijnych w najbliższym czasie powinien nastąpić szybki rozwój energetyki odnawialnej. Podstawowy instrument wsparcia w postaci systemu świadectw pochodzenia należy ocenić pozytywnie, jednak on również wymaga pewnych ulepszeń. Nadal brakuje silnych instrumentów wsparcia dla energetyki odnawialnej w sektorze transportu oraz ciepła i chłodu należałoby w tym zakresie skorzystać z doświadczeń elektroenergetyki. Niezbędne jest przygotowanie samodzielnej i czytelnej ustawy dotyczącej systemu wsparcia energetyki odnawialnej, która stanowiłaby jeden z fundamentów bezpieczeństwa energetycznego, zwłaszcza w kontekście problematyki zmian klimatu. Z pewnością przyszłe rozwiązania post-2012 w obszarze zmian klimatu oraz unijny pakiet klimatyczno-energetyczny będą wymagały od polskiego prawodawcy bardziej kompleksowego podejścia do omawianych obszarów. Szczególne znaczenie posiada rozwój
OZE. Tylko wzmocnienie systemu wsparcia, ulepszenia organizacyjne oraz właściwa egzekucja prawa dają szansę na realizację celów stawianych w obszarze rozwoju energetyki odnawialnej.