Zarządzanie badaniami naukowymi i pracami rozwojowymi w jednostkach naukowych

Zarządzanie badaniami naukowymi i pracami rozwojowymi w jednostkach naukowych

Skrypt dla uczestników studiów podyplomowych Zarządzanie badaniami naukowymi i pracami rozwojowymi w jednostkach naukowych Tom 7 Wydawnictwo Lubelskiej Szkoły Biznesu Lublin 2009

Projekt okładki Redakcja techniczna Skład i korekta Tomasz Ferenc Tomasz Piech TRUE COLOURS Publikacja opracowana w ramach projektu Zarządzanie systemem B+R w instytucjach naukowych realizowanego przez Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II oraz Lubelską Szkołę Biznesu. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego; Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Priorytet IV: Szkolnictwo wyższe i nauka, Działanie 4.2. Rozwój kwalifikacji kadr systemu B+R i wzrost świadomości roli nauki w rozwoju gospodarczym, na podstawie umowy o dofinansowanie projektu podpisanej z Ministrem Nauki i Szkolnictwa Wyższego, nr umowy UDA-POKL.04.02.00-00-007/08-00. Lubelska Szkoła Biznesu, Lublin 2009 ISBN: 978-83-61671-07-7 Lubelska Szkoła Biznesu Sp z o.o. Fundacji Rozwoju KUL ul. Konstantynów 1H, 20-708 Lublin e-mail: wydawnictwo@lsb.lublin.pl http://www.lbs.pl

Spis treści Wstęp... 7 Marta Kozal Zagadnienia prawne związane z udziałem w projektach 7. Programu Ramowego Badań i Rozwoju UE... 9 Monika Jach Zarządzanie projektami B+R. Case studies...31 Jan D. Antoszkiewicz, Dariusz Żuk Krajowe systemy sterowania innowacjami. Przykłady brytyjskie...51

Wstęp Niniejszy tom ostatni z serii towarzyszącej realizacji studiów podyplomowych KUL i LBS Zarządzanie badaniami naukowymi i pracami rozwojowymi w jednostkach naukowych dopełnia i poniekąd podsumowuje tematykę naukoznawczą. Zarówno od strony teoretycznej, jak i praktycznej. Działalność badawcza oraz rozwojowa i wdrożeniowa w naszym kraju jest dziś nieuchronnie postrzegana w perspektywie udziału w Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Stąd też, niezwykle istotna jest nadal niewystarczająco obecna w ośrodkach naukowych w Polsce znajomość podstawowych zasad uczestnictwa w projektach finansowanych poprzez instrument, jakim są programy ramowe. Marta Kozal w tekście Zagadnienia prawne związane z udziałem w projektach 7. Programu Ramowego Badań i Rozwoju UE szczegółowo prezentuje uwarunkowania prawne takiego uczestnictwa. Skupia się natomiast przede wszystkim na aktualnie obowiązujących zasadach prawnych, które dotyczą realizowanego w okresie od 2007 do 2013 roku programu ramowego. Czytelnicy otrzymują informatywny przegląd rodzajów projektów, zasadach oceny, a także szczególnie przydatne w przypadku skutecznej aplikacji umowach podpisywanych przed realizacją projektu. Monika Jach w tekście Zarządzanie projektami B+R: case studies podejmuje temat modelu kształcenia na potrzeby innowacyjności i współpracy z gospodarką, zwłaszcza w sektorze firm farmaceutycznych. Wskazuje przy tym ramy prawne, obowiązujące w ERA oraz w Polsce, a także przeszkody utrudniające w naszym kraju komercjalizację wyników badań. Przywołując pozytywne przykłady szczegółowo prezentuje ona pełny proces powstania innowacyjnego produktu, który wdraża wyniki badań naukowych. Jan Antoszkiewicz i Dariusz Żuk w tekście Krajowe systemy sterowania innowacjami. Przykłady brytyjskie omawiają przykłady efektywnego funkcjonowania systemu innowacji technologicznej na poziomie ogólnokrajowym. Poszukując modelowego rozwiązana dla naszego systemu innowacji i systemowych rozwiązań współpracy nauka-gospodarka omawiają funkcjonowanie agencji krajowej

8 w UK NESTA. Mimo scentralizowanego charakteru wpisuje się ona w wolnorynkową gospodarkę Wielkiej Brytanii i w znaczący sposób zwiększa jej konkurencyjność pod względem innowacyjności technologicznej na rynku globalnym. Wydruk publikacji finansowany w ramach projektu Zarządzanie systemem B+R w instytucjach naukowych realizowanego przez KUL i LBS, współfinansowanego z EFS........ Paweł Kawalec

Marta Kozal Zagadnienia prawne związane z udziałem w projektach 7. Programu Ramowego Badań i Rozwoju UE I. Program Ramowy ogólna charakterystyka 1. Cele 7. Programu Ramowego Celem strategicznym Unii Europejskiej, wynikającym z przyjętej przez nią strategii Lizbońskiej, jest przekształcenie gospodarki europejskiej w najbardziej konkurencyjną i dynamiczną, opartą na wiedzy gospodarkę na świecie, zdolną do zapewnienia trwałego wzrostu gospodarczego, stworzenia liczniejszych. i lepszych miejsc pracy oraz zapewnienia większej spójności społecznej. Do osiągnięcia tego celu niezbędne jest efektywne funkcjonowanie trójkąta wiedzy, którego wierzchołki stanowią edukacja, badania oraz innowacje. Dlatego też, konieczne jest wzmocnienie każdego z tych wierzchołków oraz stałe zacieśnianie współpracy między nimi. Siódmy program ramowy jest podstawowym instrumentem Wspólnoty Europejskiej stworzonym dla osiągnięcia tych celów, uzupełniającym wysiłki państw członkowskich i europejskiego przemysłu. Zgodnie z preambułą do decyzji ustanawiającej 7. Program Ramowy, jego nadrzędnym celem jest przyczynienie się do tego, by Unia stała się wiodącym obszarem badawczym na świecie. Program Ramowy powinien zatem skoncentrować się głównie na promocji światowej klasy badań na najwyższym poziomie, opartych na zasadzie doskonałości w badaniach, a także na wykorzystaniu wyników tych badań dla rozwoju gospodarki. Szczegółowymi celami Programu Ramowego, o których warto pamiętać konstruując wniosek projektowy są: Wspieranie współpracy ponadnarodowej w sferze badań naukowych. Zwiększenie dynamizmu, kreatywności i doskonałości europejskich badań naukowych w pionierskich dziedzinach wiedzy.

10 Marta Kozal Wzmacnianie kadry naukowej poprzez zapewnienie lepszej edukacji i szkoleń, łatwiejszego dostępu do potencjału badawczego oraz uznania dla zawodu naukowca, a także zwiększenie udziału kobiet w badaniach naukowych. Zintensyfikowanie dialogu między światem nauki i społeczeństwem celem zwiększenia społecznego zaufania do badań naukowych. Wspieranie naukowców rozpoczynających karierę zawodową. Wspieranie szerokiego stosowania rezultatów i rozpowszechniania wiedzy uzyskanej w wyniku działalności badawczej finansowanej ze środków publicznych. O sposobie wykorzystania budżetu PR decydują wyłącznie instytucje europejskie: Rada i Parlament Europejski uchwalając 7PR oraz Komisja Europejska odpowiedzialna za jego wdrożenie. Budżet nie jest dzielony na poszczególne kraje. Zgodnie z zasadą subsydiarności, Unia Europejska w swoich działaniach koncentruje się na podejmowaniu i wspieraniu inicjatyw, które w sposób najbardziej efektywny mogą być zrealizowane na szczeblu europejskim, pozostawiając jednocześnie rozwiązywanie spraw o mniejszym zasięgu poszczególnym. państwom lub regionom. Dlatego w 7. Programie Ramowym Wspólnota Europejska finansuje działania, które mają wymiar europejski, a nie tylko regionalny. Stąd wynika wymóg występujący w większości zaproszeń do składania wniosków, by projekt realizowany był w międzynarodowym konsorcjum składającym się z co najmniej trzech podmiotów z trzech różnych państw członkowskich UE lub stowarzyszonych z 7. PR. Dlatego również badania prowadzone ze środków 7. PR powinny rozwiązywać pewne zagadnienie o zasięgu co najmniej europejskim, a nie tylko lokalnym. Stąd, zanim zaczniemy inwestować czas i środki w przygotowanie wniosku projektowego do 7 Programu Ramowego warto zadać sobie następujące pytania: Czy planowane przez nas badania mają na celu rozwiązanie problemu o wymiarze europejskim? Czy planowane przez nas badania wykraczają poza state of the art w skali światowej? 2. Ramy prawne 7. Programu Ramowego Podstawowym aktem, który przewiduje powoływanie kolejnych wieloletnich Programów Ramowych w zakresie badań i rozwoju technicznego jest Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Zgodnie z art. 166 tego Traktatu, Rada

Zagadnienia prawne związane z udziałem w projektach 7. Programu 11 Unii Europejskiej wraz z Parlamentem Europejskim 18 grudnia 2006 roku wydały Decyzję nr 1982/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 grudnia 2006 dotyczącą siódmego programu ramowego Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji (2007-2013). Określono w niej cele naukowe i technologiczne oraz ogólne kierunki tematów i działań w 7. PR, budżet wraz z podziałem środków na poszczególne programy, a także Systemy finansowania, czyli rodzaje projektów finansowanych w 7. PR. Aktem wykonawczym do tej decyzji ustanawiającej 7. PR jest Rozporządzenie nr 1906/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające zasady uczestnictwa przedsiębiorstw, ośrodków badawczych i uczelni wyższych w działaniach prowadzonych w ramach siódmego Programu Ramowego oraz zasady upowszechniania wyników badań (Rules for participation). 7. Program Ramowy w zakresie działań badawczych i szkoleniowych w dziedzinie jądrowej (2007 2011) związany z działalnością Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej EURATOM funkcjonuje na podstawie odrębnej decyzji (Decyzja Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. dotycząca siódmego programu ramowego Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom) w zakresie działań badawczych i szkoleniowych w dziedzinie jądrowej (2007-2011)) oraz odrębnego rozporządzenia (Rozporządzenie Rady (Euratom) nr 1908/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustanawiające zasady uczestnictwa przedsiębiorstw, ośrodków badawczych i uczelni wyższych w działaniach prowadzonych w ramach siódmego programu ramowego Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej oraz zasady upowszechniania wyników badań (2007-2011)). Jednakże określone w nich zasady są bardzo zbliżone do tych obowiązujących w pozostałych obszarach badawczych. Jeszcze przed rozpoczęciem 7. Programu Ramowego zostały też określone programy szczegółowe przewidziane w Decyzji. Nastąpiło to na mocy decyzji Rady Unii Europejskiej w grudniu 2006 roku i dotyczyło następujących programów: Program Szczegółowy Współpraca, Program Szczegółowy Ludzie, Program Szczegółowy Pomysły, Program Szczegółowy Możliwości, Program Szczegółowy Euratom, Program Szczegółowy dla WCB (JRC). 1 Za wdrażanie tych programów odpowiada Komisja Europejska, która regularnie (zasadniczo raz do roku) ogłasza Programy Pracy dotyczące poszczególnych lat i tematów. W tych właśnie Programach Pracy można znaleźć treść kolejnych zaproszeń do składania wniosków projektowych. 1 Wszystkie powyższe dokumenty dostępne są pod adresem: http://cordis.europa.eu/fp7/ find-doc_en.html.

12 Marta Kozal W celu ułatwienia beneficjentom zapoznania się z zasadami obowiązującymi w 7. Programie Ramowym Komisja Europejska opracowała i opublikowała szereg opracowań zawierających wskazówki w zakresie ubiegania się o środki z programów ramowych, a także realizacji projektów finansowanych z tych środków. Należą do nich przewodniki dotyczące: zagadnień finansowych, własności intelektualnej, certyfikatów audytorów, negocjacji, raportowania, zmian umowy grantowej. Opracowania te nie są aktami prawnymi w sensie ścisłym, ale dzięki temu mogą w sposób mniej skomplikowany i bardziej przystępny opisywać reguły rządzące 7. PR. Niemniej jednak, spośród wszystkich powyższych dokumentów i opracowań, w momencie rozpoczynania pracy nad nowym wnioskiem projektowym szczególnie zalecane i wydaje się wręcz, że nieodzowne, jest zapoznanie się z: Programem Pracy opisującym zaproszenie do składania wniosków (Work Programme), Przewodnikiem dla wnioskodawców dotyczącym tego zaproszenia (Guide for applicants), Przewodnikiem po regułach własności intelektualnej w 7PR (Guide to IPR for FP7 Projects, ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/fp7/docs/ipr_en.pdf ), Regułami składania wniosków (Rules for submission of proposals, and the related evaluation, selection and award procedures, ftp://ftp.cordis.europa. eu/pub/fp7/docs/fp7-evrules_en.pdf ). 3. Zasady udziału w projektach 7. PR 3.1. Kto może brać udział? Do udziału w 7. Programie Ramowym zaproszone są podmioty posiadające osobowość prawną niezależnie od tego, czy mają swoją siedzibę w państwie członkowskim, czy jakimkolwiek państwie trzecim. Mogą to być między innymi: zespoły badawcze na uniwersytetach lub przy instytucjach badawczych, przedsiębiorstwa mające zamiar wprowadzić innowacje, małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), stowarzyszenia lub grupy MŚP, administracja publiczna lub rządowa (lokalna, regionalna lub krajowa),

Zagadnienia prawne związane z udziałem w projektach 7. Programu 13 początkujący naukowcy (doktoranci), doświadczeni naukowcy, instytucje wspierające infrastruktury badawcze o międzynarodowym znaczeniu, organizacje i naukowcy z państw trzecich, organizacje międzynarodowe, organizacje społeczne. 3.2. Kto może otrzymać finansowanie? Aby odpowiedzieć na to pytanie należy najpierw przyjrzeć się temu, jakie kategorie państw wyróżnić można na podstawie zasad 7 PR. Kategorie te są następujące: Państwa Członkowskie państwa należące do UE. Państwa Stowarzyszone podpisały ze Wspólnotą Europejską umowę, na mocy której wnoszą one wkład finansowy do 7 PR. W chwili obecnej do tej grupy należą: Islandia, Lichtenstein, Norwegia, Szwajcaria, Izrael, Turcja, Chorwacja, Serbia, Czarnogóra, Macedonia, Bośnia, Hercegowina, Albania. Państwa Trzecie wszystkie nie członkowskie, wliczając w to Państwa Stowarzyszone i ICPC. International Cooperation Partner Countries określone w aneksie I do Workprogramu Cooperation (http://ec.europa.eu/research/iscp/ pdf/icpc_countries_en.pdf). Pierwszeństwo dostępu do środków zapewnione mają podmioty z Państw Członkowskich i Stowarzyszonych. Na takich samych zasadach mogą uczestniczyć w projektach podmioty z Państw ICPC. Podmioty z pozostałych państw mogą otrzymać środki z Programu Ramowego, jeśli: a) w programach szczegółowych lub w odpowiednim programie prac przewi-. dziano taką możliwość; b) dofinansowanie tych podmiotów przez KE ma istotne znaczenie dla przeprowadzenia działania pośredniego; c) finansowanie takie jest przewidziane w dwustronnej umowie o współpracy naukowej i technicznej lub w innej umowie zawartej między Wspólnotą a państwem, w którym podmiot prawny ma swoją siedzibę. Uwaga!! Środki finansowe 7PR nie służą subsydiowaniu uczestniczących instytucji. Mogą być wykorzystane jedynie dla sfinansowania jasno określonych prac opisanych we wniosku projektowym oraz służących rozwojowi naukowemu i technologicznemu Europy. Ponadto działania realizowane w projektach są dofinansowywane, a nie finansowane.

14 Marta Kozal 3.3. Stuktura 7. Programu Ramowego Akty prawne stanowiące podstawę funkcjonowania 7. Programu Ramowego pogrupowały działania przewidziane do realizacji w 7.PR na 6 Programów Szczegółowych, noszących odpowiednio nazwy Współpraca, Ludzie, Pomysły, Możliwości, Działania JRC, Euratom. Jednocześnie określony został podział budżetu pomiędzy te programy. Przedstawia się on następująco: Program szczegółowy Przewidziany budżet Współpraca 32 413 Pomysły 7 510 Ludzie 4 750 Możliwości 4 097 Działania Wspólnego Centrum Badawczego nie należące do obszaru badań jądrowych 1 751 Euratom 2751 Program szczegółowy Współpraca (Cooperation) Ma on na celu wspieranie ponadnarodowej współpracy naukowo-badawczej w dziesięciu wybranych tematach. Są nimi: 1. Zdrowie, 2. Żywność, rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo i biotechnologia, 3. Technologie Informacyjne i komunikacyjne (ICT), 4. Nanowiedza, nanotechnologie, materiały i nowe technologie produkcji, 5. Energia, 6. Środowisko (w tym zmiany klimatu), 7. Transport (w tym aeronautyka), 8. Nauki społeczno-ekonomiczne i humanistyczne, 9. Przestrzeń kosmiczna, 10. Bezpieczeństwo. Program szczegółowy Pomysły (Ideas) Projekty w ramach tego programu szczegółowego oceniane oraz finansowane są w przez Europejską Radę Badań. Prace w projektach prowadzone są zasadniczo przez pojedyncze (czasem międzynarodowe) zespoły, ale jeśli naukowcy uznają to za stosowne, możliwe jest również stworzenie konsorcjum kilku instytucji świata nauki. Tematyka badań proponowana przez wnioskodawców, wykraczająca poza granice dzisiejszej wiedzy.

Zagadnienia prawne związane z udziałem w projektach 7. Programu 15 Program Szczegółowy Ludzie (People) Program ten ma zapewnić wsparcie na rzecz kształcenia i rozwoju kariery naukowców. Działania finansowane w tym programie powinny być nastawione na zwiększenie mobilności naukowców między poszczególnymi krajami, a także między nauką a przemysłem. W ramach tego programu można rozróżnić projekty skierowane do instytucji albo bezpośrednio do naukowców. W obu przypadkach umowę z Komisją podpisuje instytucja lub konsorcjum instytucji, ale różnią się one w sposobie przygotowania wniosku i realizacji zadań. Projekty instytucjonalne charakteryzuj się tym, ze instytucja lub konsorcjum instytucji aplikuje o konkretną liczbę miejsc szkoleniowych dla naukowców, którzy najczęściej rekrutowani są już po przyznaniu grantu. Pobyt szkoleniowy może trwać od 2 do 36 miesięcy (w zależności od rodzaju projektu). W przypadku projektów indywidualnych wniosek na projekt badawczo-. -szkoleniowy przygotowuje naukowiec we współpracy z instytucja, kontrakt z KE podpisuje instytucja przyjmująca, która następnie zatrudnia naukowca. Pobyt badawczo-szkoleniowy może trwać od 12 do 36 miesięcy (w zależności od typu projektu). Program szczegółowy Możliwości (Capacities) Nastawiony jest on zwiększenie potencjału naukowego i innowacyjnego podmiotów funkcjonujących w Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Obejmuje on następujące dziedziny: infrastruktury badawcze, badania na rzecz MŚP, regiony wiedzy, potencjał badawczy, nauka w społeczeństwie, spójny rozwój polityk badawczych, działania w zakresie współpracy międzynarodowej. 3.4. Rodzaje projektów Decyzja ustanawiająca 7. Program Ramowy określiła rodzaje projektów,. jakie mogą być realizowane ze środków tego programu, czyli tak zwane schematy finansowania. Są to: Projekty współpracy, Sieci doskonałości, Działania koordynacyjne i wspierające, Badania pionierskie, Akcje Marie Curie, Badania na rzecz określonych grup (w tym MŚP).

16 Marta Kozal Projekty Współpracy (Collaborative Projects) Projekty badawcze prowadzone przez konsorcja składające się z co najmniej trzech uczestników z różnych państw członkowskich lub stowarzyszonych. Mają one na celu stworzenie nowej wiedzy, nowych technologii, produktów, wdrożeń lub wspólnych zasobów przeznaczonych na badania. Projekty te występują w dwóch formach: projektów na małą lub średnią skalę, dotyczących ukierunkowanych działań badawczych oraz projektów integrujących na dużą skalę. Rozmiar, zakres i wewnętrzna organizacja tych projektów mogą być różne w zależności od dziedziny i tematu. Program pracy może dodatkowo określać grupę podmiotów do jakich skierowane jest dane zaproszenie do składania wniosków. Występują w programie szczegółowym Współpraca. Sieci Doskonałości (Networks of excellence) Projekty te mają na celu wsparcie Wspólnego Programu Działań (Joint Programme of Activities) tworzonego i wdrażanego przez pewną liczbę organizacji badawczych łączących swoje działania prowadzone w danej dziedzinie przez zespoły badawcze w ramach długoterminowej współpracy. Realizacja Wspólnego Programu Działań wymaga formalnego zobowiązania się organizacji do połączenia części swoich zasobów i działań. Obejmują zarówno działania badawcze jak i szkoleniowe. Sieci Doskonałości występują w Programie Szczegółowym Współpraca. Wsparcie na rzecz badań pionierskich (Support for frontier research) Projekty prowadzone przez pojedyncze, krajowe lub ponadnarodowe zespoły badawcze. Charakterystyczne dla programu szczegółowego Pomysły. Działania Koordynacyjne i Wspierające (Coordination and support actions) Mają one na celu wsparcie działań i polityk badawczych (tworzenie sieci, dostęp do infrastruktur badawczych, wspieranie potencjału badawczego, organizacja konferencji) Nie obejmują badań naukowych. W niektórych przypadkach do ich realizacji wystarczy jeden podmiot. Występują we wszystkich programach szczegółowych. Projekty na rzecz określonych grup (Research for the benefit of specific groups (in particular SMEs)) Mogą być prowadzone na rzecz MŚP, stowarzyszeń MŚP lub CSO. Mają na celu opracowanie konkretnej wiedzy. Obejmują badania naukowe zamawiane przez określoną grupę, a realizowane przez instytucje badawcze. Tematykę badań określają zamawiający. Występują w programie szczegółowych Możliwości.

Zagadnienia prawne związane z udziałem w projektach 7. Programu 17 3.5 Zasady oceny wniosków projektowych Wybór projektów skierowanych do finansowania odbywa się na drodze zaproszeń do składania wniosków (call for proposals) ogłaszanych regularnie przez KE. Oceny projektów dokonują niezależni eksperci powołani przez Komisję Europejską z różnych krajów. Oceniane są wszystkie wnioski złożone w odpowiedzi na zaproszenie do składania wniosków na podstawie zasad oceny oraz kryteriów wyboru i przyznania dotacji, określonych w programie szczegółowym oraz w programie prac. W przypadku programów szczegółowych Współpraca i Możliwości obowiązują następujące kryteria: doskonałość naukowa lub techniczna, znaczenie dla celów powyższych programów szczegółowych, potencjalne znaczenie rezultatów poprzez wspieranie rozwoju, upowszechnianie i wykorzystywanie wyników projektów, jakość i skuteczność realizacji i zarządzania. W przypadku programu Ludzie obowiązują następujące kryteria: doskonałość naukowa lub techniczna, znaczenie dla celów tego programu szczegółowego, jakość i zdolność wnioskodawców (naukowców/organizacji) do realizacji projektu oraz ich potencjał dalszego rozwoju, jakość zaproponowanego działania pod względem szkolenia naukowców lub transferu wiedzy. W przypadku badań pionierskich prowadzonych w ramach programu Pomysły stosowane jest wyłącznie kryterium doskonałości. Dla działań koordynacyjnych i wspierających można stosować kryteria odnoszące się do projektów. W tych ramach programy prac określają kryteria oceny i wyboru oraz mogą zawierać dodatkowe wymagania, wagi i progi lub określać dalsze szczegóły dotyczące stosowania tych kryteriów. Warto zwrócić uwagę na fakt, że w przypadku projektów w Programach szczegółowych Współpraca, Ludzie i Możliwości doskonałość naukowa i techniczna nie jest jedynym kryterium oceny. Co więcej, dość często równie ważnymi kryteriami są planowany sposób realizacji projektu oraz potencjalne znaczenie projektu np. w postaci użyteczności jego rezultatów. Zostań ekspertem w 7 PR! Jednym z lepszych sposobów poznania zasad działania 7. Programu Ramowego oraz procedur związanych z oceną wniosków projektowych składanych do tego programu jest sprawowanie funkcji eksperta oceniającego wnioski.

18 Marta Kozal Eksperci tacy wybierani są spośród osób, które zarejestrowały się w bazie ekspertów na stronie: https://cordis.europa.eu/emmfp7/. Użytecznym źródłem dodatkowych informacji na temat pracy ekspertów jest podstrona z najczęściej zadawanymi pytaniami: https://cordis.europa.eu/ emmfp7/index.cfm?fuseaction=wel.faq. II. Umowy w projektach Programów Ramowych W projektach finansowanych ze środków 7. Programu Ramowego występują dwa podstawowe rodzaje umów: umowa grantowa (Grant agreement), umowa konsorcjum (Consortium agreement). 1. Umowa grantowa W przypadku gdy konkretny projekt uzyska akceptację, pomiędzy Wspólnotą Europejską reprezentowaną przez Komisję Europejską oraz wszystkimi partnerami projektowymi podpisywana jest Umowa w sprawie przyznania grantu (Grant agreement), (na potrzeby tego opracowania nazywana umową grantową). Na jej podstawie z jednej strony Komisja zobowiązuje się do dofinansowania projektu w określonej wysokości, z drugiej beneficjenci zobowiązują się do przeprowadzenia określonych działań. Umowa grantowa podpisywana jest we wszystkich projektach uzyskujących dofinansowanie KE i określa wzajemne prawa i obowiązki pomiędzy KE i beneficjentami, a także w pewnym zakresie reguluje stosunki pomiędzy samymi beneficjentami. Jest ona sporządzana według ściśle określonego wzoru dostępnego na stronie: http://cordis.europa.eu/fp7/calls-grant-agreement_en.html. Wersja językowa Dostępne wzory umowy grantowej we wszystkich językach urzędowych UE, także w języku polskim. Jednak umowy do konkretnych projektów sporządzane i podpisywane są jedynie w języku angielskim. Dlatego też korzystanie z innych wersji językowych może mieć jedynie charakter pomocniczy, gdyż moc wiążącą ma tylko teks angielski.

Zagadnienia prawne związane z udziałem w projektach 7. Programu 19 Umowa grantowa składa się z następujących części: Core Grant agreement, Annex I opis prac, Annex II ogólne zasady realizacji projektu, Annex III zasady specyficzne dla danego rodzaju projektów, Annex IV VII wzory formularzy. W części zwanej Core grant agreement można znaleźć najistotniejsze postanowienia dotyczące każdego projektu. Należą do nich: lista beneficjentów realizujących projekt, czas trwania projektu (art. 3), data rozpoczęcia projektu (art. 3), data wejścia w życie Grant agreement (art. 11), okresy sprawozdawcze (art. 4), maksymalne dofinansowanie Komisji Europejskiej przyznane projektowi (art. 5), wysokość zaliczki jaką otrzymają beneficjenci na początku projektu (art. 6), klauzule specjalne, jeśli w toku negocjacji zauważono taką potrzebę (art. 7), adresy do kontaktu w celu wymiany informacji pomiędzy KE i koordynatorem projektu (art. 8). Zakres prac projektowych oraz szczegółowe tabele budżetowe zawiera Annex I (Description of Work), który ostateczny kształt otrzymuje w toku negocjacji przed podpisaniem umowy. Annex II zawiera wszystkie podstawowe warunki realizacji projektu, w tym: zasady rozliczania kosztów, zasady raportowania do Komisji Europejskiej, zasady odpowiedzialności beneficjentów, postanowienia dotyczące własności intelektualnej, przepisy dotyczące audytów i kontroli. Istotne jest by pamiętać, że zasady opisane w Annex II mają pierwszeństwo przed tymi wynikającymi z Annex I. Tak więc nawet jeśli z opisu prac lub z tabel budżetowych w Annex I wynika coś bardziej korzystnego, np. koszty pośrednie zostały naliczone wyższe niż należne dla danego beneficjenta, należy stosować zasady ogólne opisane w Annex II Jeśli natomiast w danym projekcie występuje Annex III, to jego zapisy mają pierwszeństwo nad ogólnymi zasadami, czyli tymi zapisanymi w Annex II!!

20 Marta Kozal Annex III używany jest w następujących typach projektów: ERA NET Plus, Projekty na rzecz MŚP, Projekty na rzecz CSO, Infrastruktury. Umowa grantowa wchodzi w życie po podpisaniu jej przez Koordynatora i Komisję. Pozostali partnerzy przystępują do niej poprzez podpisanie tzw. Form A, czyli formularza przystąpienia do projektu i dopiero po jego podpisaniu mogą otrzymać dofinansowanie Komisji. Projekt rozpoczyna się zgodnie z datą określoną w Core grant agreement. art. 3 (nie koniecznie z dniem podpisania grant agreement) W trakcie realizacji projektu nowi uczestnicy przyjmowani do konsorcjum przystępują do Grant agreement podpisując Form B. Jeżeli w toku realizacji projektu niezbędna okaże się zmiana pewnych zapisów umowy grantowej, wówczas należy zastosować odpowiednią procedurę opisaną w Amendment Guide for FP7 Grant Agreement dostępnym pod adresem: ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/fp7/docs/amendments-ga_en.pdf. Wprowadzenie zmian może zaproponować zarówno Komisja Europejska jak i konsorcjum Projektowe. Przy czym w imieniu konsorcjum występuje zawsze tylko Koordynator. Przeprowadzenie zmiany wymaga też zawsze wystąpienia z oficjalnym listem podpisanym przez osoby uprawnione do reprezentowania wnioskodawcy. Zgoda na wprowadzenie zmiany również następuje w formie oficjalnego pisma. 2. Umowa konsorcjum Umowa konsorcjum jest umową zawieraną pomiędzy członkami konsorcjum projektowego. Komisja Europejska nie jest jej stroną. Co do zasady zawarcie umowy konsorcjum jest obowiązkowe. Partnerzy projektowi powinni zawrzeć ją jeszcze przed podpisaniem umowy grantowej. I co prawda zdarzają się wezwania do składania wniosków (call for proposal), które znoszą obowiązek podpisania umowy konsorcjum, to jednak posiadanie takiej umowy jest rekomendowane i w razie nieporozumień między partnerami, bardzo przydatne. Umowa konsorcjum określa m.in.: wewnętrzną organizację konsorcjum, podział wkładu finansowego Komisji, zasady dotyczące własności intelektualnej i poufności, procedury rozstrzygania sporów, zasady odpowiedzialności.

Zagadnienia prawne związane z udziałem w projektach 7. Programu 21 Komisja Europejska nie narzuca beneficjentom żadnego wzoru, którym musieliby się posłużyć przy sporządzaniu umowy konsorcjum. Mają oni znaczną dowolność w określaniu wzajemnych relacji. Jedynym ograniczeniem w tej. kwestii jest fakt, że postanowienia umowy konsorcjum nie mogą być sprzeczne z postanowieniami umowy grantowej. W celu ułatwienia beneficjentom pracy nad umową konsorcjum Komisja opublikowała dość obszerny opis zagadnień, które powinny być uregulowane w tej umowie, czyli tzw. Checklist for the Consortium Agreement (dostępny. pod adresem ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/fp7/docs/checklist_en.pdf). Istnieje jednak kilka wzorów umów konsorcjum stworzonych przez podmioty biorące udział w projektach programów ramowych lub przez instytucje wspierające takie podmioty. Najpopularniejsze z dostępnych powszechnie modeli są: DESCA (http://www.desca-fp7.eu/); IPCA (http://www.eicta.org/index.php?id=32&id_article=93). W poniższej tabeli zebrane jest kilka przykładowych regulacji, które w obu wzorach zostały ujęte odmiennie. DESCA Koordynator ma wyłącznie rolę pośrednika między KE i partnerami. IPCA Koordynator związany z zarządzaniem, uprawniony do monitorowania prac. Każdy partner posiada jeden głos w General Assembly. General Assembly działa z własnej inicjatywy i swobodnie podejmuje najistotniejsze decyzje. Board składa się z Liderów subprojektów wyznaczonych przez General Assembly. Siła głosu w General Assembly zależy od udziału partnera w budżecie. General Assembly określa ogólne ramy realizacji projektu, działa głównie na wniosek Board u. Board składa się partnerów posiadających największy udział w budżecie. W przypadku współwłasności partnerzy mogą korzystać ze wspólnych rezultatów, ale przed udzieleniem na nie licencji muszą powiadomić pozostałych oraz zapewnić im odpowiednie wynagrodzenie. W przypadku współwłasności wszyscy współwłaściciele mogą korzystać ze wspólnych rezultatów i udzielać na nie licencji bez wynagrodzenia ani zgody innych. Sporządzając umowę konsorcjum, także jeśli korzystają z gotowych wzorów, partnerzy powinni zastanowić się nad szeregiem kwestii i w każdej wybrać rozwiązanie najlepiej pasujące do ich projektu. Nie ma rozwiązań uniwersalnych. Także gotowe wzory powinny zostać dostosowane do konkretnej sytuacji. Kilka istotnych elementów zostało omówionych poniżej.

22 Marta Kozal Wewnętrzna organizacja konsorcjum Już pisząc wniosek projektowy partnerzy zawierają w nim opis wewnętrznej organizacji przyszłego konsorcjum projektowego. Opis ten jest następnie przeniesiony do Annex I umowy grantowej, a jego zapisy stanowią podstawę przy konstruowaniu umowy konsorcjum. Dlatego też kwestia wewnętrznej organizacji konsorcjum musi być określona, przynajmniej w ogólnym zarysie na długo przed podpisaniem umowy konsorcjum. Na wewnętrzną organizację składają się następujące elementy: liczba i rodzaj organów zarządzających (najczęściej spotykane to Management Board, General Assembly, IPR Committee, Advisory Committee); skład organów zarządzających, kompetencje organów zarządzających, sposób podejmowania decyzji w poszczególnych organach. Podział wkładu finansowego Komisji Z Grant Agreement wynika, że Koordynator ma przesłać partnerom zaliczkę oraz pozostałe płatności niezwłocznie po ich otrzymaniu z KE. Partnerzy w umowie konsorcjum mogą jednak zgodzić się na inne rozwiązanie, np.: Pieniądze będą przesyłane - co kilka miesięcy w ratach lub - dopiero po dostarczeniu deliverables. Zaliczka zostanie podzielona - proporcjonalnie do udziału w całym budżecie lub - proporcjonalnie do budżetu pierwszego okresu lub - zależnie od zapotrzebowania. Procedury rozstrzygania sporów Większość umów konsorcjum odsyła do rozstrzygnięć Sądu Arbitrażowego funkcjonującego przy Międzynarodowej Izbie Handlowej ze wskazaniem miejsca rozstrzygania w Brukseli. Niektóre konsorcja przewidują też wewnętrzne procedury do zastosowania przed odwołaniem się do Sądu, np.: odwołanie się do właściwego organu wewnętrznego, odwołanie się do ciała doradczego, powołanie mediatorów.

Zagadnienia prawne związane z udziałem w projektach 7. Programu 23 3. Inne umowy podpisywane przy realizacji projektów badawczych Confidentiality agreements Umowy o zachowaniu poufności Umowy te są podpisywane aby zapewnić bezpieczny przepływ informacji oraz materiałów pomiędzy uczestnikami projektu. Umowa taka powinna zawierać: określenie informacji podlegających ochronie, określenie jakie informacje nie są objęte ta umową, zakres i cel, w jakich otrzymane informacje mogą być wykorzystane, wymogi, jakie powinien spełnić podmiot otrzymujący informacje w trakcie korzystania z nich, czas obowiązywania umowy, ewentualne kary za naruszenie poufności. Jeśli strony uznają to za stosowne, umowa taka powinna zostać zawarta jeszcze na etapie przygotowywania wniosku projektowego, ponieważ już wówczas partnerzy najczęściej wymieniają się w pewnym zakresie informacjami, których upublicznienie mogłoby być dla nich niekorzystne. Ponadto będzie ona zabezpieczać interesy stron nawet jeśli z jakichkolwiek powodów nie dojdzie do realizacji projektu Memorandum of understanding Porozumienie o współpracy Umowa o poufności jest czasem częścią obszerniejszego porozumienia zawieranego na początku prac nad wnioskiem projektowym. Obok postanowień dotyczących poufności, znajdować tu się mogą także: zakaz działań konkurencyjnych (np. udziału w przygotowaniach innego wniosku projektowego składanego w tym samym konkursie), uzgodnienia dotyczące kosztów przygotowania wniosku, pierwsze postanowienia dotyczące przyszłego kształtu konsorcjum projektowego. III. Własność intelektualna w projektach 7 Programu Ramowego Zagadnienia dotyczące własności intelektualnej mają znaczenie na wszystkich etapach realizacji projektu, począwszy od przygotowania wniosku projektowego po wdrożenie wyników badań.

24 Marta Kozal Przystępując do realizacji zadań projektowych partnerzy powinni mieć już opracowaną i uzgodnioną strategię dotyczącą identyfikacji własności intelektualnej będącej rezultatem projektu, jej ochrony oraz ewentualnej komercjalizacji. Partnerzy ustalając między sobą te kwestie muszą pamiętać o różnych, czasem przeciwstawnych, celach i interesach, jakie mogą mieć poszczególni uczestnicy projektu. 1. Podstawowe definicje Nowa Wiedza (Foregroud) obejmuje wyniki projektu, w tym wszelkie informacje, niezależnie od tego czy mogą być objęte ochroną, czy nie, w tym informacje, wynalazki, bazy danych, oprogramowanie, artykuły, rysunki i in., a także prawa własności intelektualnej do nich się odnoszące. Wiedza Istniejąca (Background) obejmuje informacje posiadane przez beneficjentów, zarówno chronione jak i niechronione, które są własnością uczestników przed ich przystąpieniem do umowy z Komisja, pod warunkiem, że są one potrzebne do przeprowadzenia projektu lub wykorzystania jego wyników. W odniesieniu do praw własności intelektualnej, Wiedza istniejąca obejmuje te prawa, które beneficjenci posiadali przed przystąpieniem do umowy grantowej oraz te, o których przyznanie wystąpili przed tym przystąpieniem Ochrona Nowej Wiedzy (Protection) objęcie rezultatów projektu prawami własności intelektualnej. W pewnych przypadkach wymaga to od beneficjentów dodatkowych działań, w szczególności złożenia odpowiedniego wniosku np. zgłoszenia patentowego. Innym razem może ona powstawać automatycznie wraz ze stworzeniem utworu np. artykułu. 2. Własność rezultatów projektu Właścicielem rezultatów projektu jest ten beneficjent, który je wypracował. Wyjątek od tej zasady stanowią najczęściej projekty prowadzone na rzecz określonych grup(sme, stowarzyszenia SME i CSO). Jeżeli personel wykonujący zadania w projekcie ma pewne prawa w stosunku do rezultatów swojej pracy, wówczas beneficjent powinien zapewnić by nie stały one w sprzeczności z jego zobowiązaniami wynikającymi z umowy grantowej.

Zagadnienia prawne związane z udziałem w projektach 7. Programu 25 W myśl polskich przepisów, jeśli co innego nie wynika z umowy, prawa własność intelektualnej powstałej w wyniku realizacji obowiązków pracowniczych należą do pracodawcy. (art. 12 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, art.11 ust. 3 ustawy Prawo własności przemysłowej). W przypadku gdy prace badawcze prowadziło kilka podmiotów tak, że nie da się oddzielić ich wkładu, wówczas mamy do czynienia ze współwłasnością rezultatów tych badań. W takim przypadku beneficjenci, zgodnie z umową grantową, zobowiązani są zawrzeć umowę dotyczącą podziału i zasad korzystania ze wspólnej Nowej Wiedzy. Do czasu jej zawarcia, jeśli nic innego nie wynika z umowy konsorcjum, każdy współwłaściciel może udzielać podmiotom trzecim niewyłącznych licencji jeżeli: powiadomi o tym przynajmniej 45 dni wcześniej pozostałych współwłaścicieli, zapewni im sprawiedliwe i godziwe wynagrodzenie. Transfer rezultatów projektu Beneficjent będący właścicielem Nowej Wiedzy może ją przenieść na podmiot trzeci, pod warunkiem obciążenia nabywcy obowiązkami wynikającymi z grant agreement (udzielanie praw dostępu, ochrona, upowszechnianie). W przypadku przeniesienia własności Nowej Wiedzy, pozostali beneficjenci danego projektu muszą być o tym poinformowani co najmniej 45 dni przed dokonaniem przeniesienia, chyba że: zgodzili się wcześniej na inny termin lub zgodzili się wcześniej na przeniesienie tej własności na rzecz określonego podmiotu. Pozostali beneficjenci mają prawo sprzeciwić się transferowi, jeśli takie przeniesienie utrudni im uzyskanie praw dostępu. Sprzeciw może zgłosić także KE jeśli przeniesienie ma nastąpić na rzecz podmiotu z siedzibą poza państwem członkowski lub stowarzyszonym i jest sprzeczne z rozwojem konkurencyjności gospodarki UE. 3. Prawa dostępu Praca nad projektem wiąże się najczęściej z wymianą wiedzy, zarówno tej posiadanej przez uczestników przed rozpoczęciem projektu, jak i tej wypracowanej w jego trakcie. Uczestnicy mają obowiązek udostępnienia sobie posiadanej wiedzy tylko jeśli jest to konieczne: w związku z realizacją projektu lub do wykorzystania własnej Nowej Wiedzy.

26 Marta Kozal Wykorzystanie Nowej Wiedzy obejmuje prowadzenie zarówno dalszej działalności badawczej nieobjętej projektem, jak i prac mających na celu opracowanie i wprowadzenie do obrotu produktu, procesu lub usługi. Udzielenie praw dostępu może być uzależnione od spełnienia pewnych warunków mających na celu zapewnienie poufności oraz użycie Wiedzy tylko w określonym celu. Uczestnicy w pisemnej umowie mogą na dwa sposoby określić Wiedzę jaką będą sobie udostępniali w ramach projektu, tzn. poprzez stworzenie pozytywnej listy Wiedzy, którą będą sobie udostępniać, lub stworzenie negatywnej listy określającej jedynie wiedzę, której nie będą udostępniać. Przy czym istnieje możliwość, by wykluczenie dotyczyło jedynie części Istniejącej Wiedzy, odnosić się do dostępu dla wybranych uczestników lub być tylko czasowe. Najlepiej by uczestnicy uzgodnili to przed odpisaniem umowy z Komisją, ale nie ma takiego wymogu prawnego. 4. Ochrona Upowszechnianie Jeżeli Nowa Wiedza może mieć zastosowanie przemysłowe lub handlowe, jej właściciel zobowiązany jest zapewnić jej odpowiednią i skuteczną ochronę. Jeżeli tego nie robi, musi powiadomić KE najpóźniej na 45 przed planowanym upowszechnieniem, a Wspólnota ma prawo, za zgodą właściciela przejąć własność Nowej Wiedzy i związane z nią obowiązki. Uczestnicy mają też obowiązek upowszechniania Nowej Wiedzy. Obowiązek ten jest jednak podporządkowany obowiązkowi ochrony i innym zobowiązaniom oraz interesom beneficjenta np. dotyczącym poufności. Jeśli uczestnik nie dopełnia tego obowiązku, Komisja może go wyręczyć. O planowanym upowszechnieniu należy powiadomić innych uczestników. Wszelkie formy upowszechnienia muszą zawierać informację o wsparciu finansowym Wspólnoty (art. II.30.4 Grant agreement). Najlepiej jednak by beneficjenci prowadzili wspólna i jednolitą politykę dotyczącą publikowania informacji o rezultatach projektu.

Zagadnienia prawne związane z udziałem w projektach 7. Programu 27 IV. Badania na rzecz MŚP 1. Ogólna charakterystyka Jednym z celów postawionych przed 7 Programem Ramowym jest zwiększenie innowacyjności Małych i Średnich Przedsiębiorstw działających na rynku europejskim. Jest to nowa, nieco bardziej przejrzysta wersja projektów typu CRAFT oraz Collaborative research znanych uczestnikom poprzedniego, 6. Programu Ramowego. Są to projekty skierowane szczególnie do tych MŚP, które chcą korzystać z innowacyjnych rozwiązań i technologii, ale same nie mają potencjału do prowadzenia badań. Projekty te służą wspieraniu niewielkich grup MŚP w rozwiązywaniu problemów technologicznych oraz zdobywaniu know-how w dziedzinie technologii. Podstawowa zasada tych projektów polega na tym, że MŚP zlecają większość zadań w zakresie badań i demonstracji wykonawcom BRT (RTD performer) otrzymując w zamian know-how potrzebne im do opracowania nowych lub udoskonalenia istniejących produktów, systemów, procesów lub usług. Wyjątkowość tego rodzaju projektów polega na tym, że MŚP i wykonawców BRT, czyli beneficjentów tego samego projektu, łączy relacja klient sprzedający, a dofinansowanie Komisji Europejskiej w znacznej mierze dofinansowuje koszty tej transakcji. Partner wykonujący badania na rzecz MŚP nie sprawozdaje kosztów tych badań do KE, tylko zgodnie z Transakcją zawarta z MŚP i na zasadach komercyjnych otrzymuje od niego zapłatę za wykonaną usługę. Oznacza to, że Partner BRT może otrzymać zwrot całych kosztów badań związanych z projektem,. a nawet osiągnąć zysk. Koszty badań realizowanych w projekcie sprawozdawane są do Komisji Europejskiej przez MŚP, które w tej kategorii kosztów wykazuje koszt faktury otrzymanej od Partnera BRT. Udział MŚP w tych projektach powinien być podyktowany zgodnością wnioskowanego projektu z całościową strategią rozwoju danego przedsiębiorstwa, a podstawowym bodźcem do zaangażowania powinno być zainteresowanie wiedzą, która ma powstać w toku projektu. Dofinansowanie udostępnione przez Komisję Europejską nie pokryje. nigdy wszystkich kosztów związanych z realizacją projektu. MŚP będzie musiało w każdy projekt zainwestować pewną ilość środków własnych. Komisja Europejska nie narzuca tematyki badań dla projektów na rzecz MŚP. Mogą one dotyczyć dowolnego tematu z wszystkich dziedzin nauki i techniki.

28 Marta Kozal W ramach omawianych projektów finansowane mogą być: Działania w zakresie badań i rozwoju technicznego stanowią one trzon projektu, a zasadniczy wkład w jego realizację wnoszą wykonawcy BRT Działania w zakresie demonstracji czyli działania stanowiące ostatni etap rozwoju produktów przed wprowadzeniem produktów i procesów do produkcji, np. testowanie prototypów zbliżonych do produktu. Inne działania, które mają na celu wdrożenie wyników mogą one np. obejmować szkolenia i upowszechnianie wiedzy zdobytej w projekcie. Działania w zakresie zarządzania, mające na celu koordynację prac w konsorcjum oraz utrzymanie stałego kontaktu z Komisją Europejską Definicja MŚP Za Małe lub Średnie Przedsiębiorstwo może zostać uznany podmiot prowadzący działalność gospodarczą, który spełnia wszystkie poniższe warunki: zatrudnia poniżej 250 pracowników jego roczny obrót nie przekracza 50 mln euro jego roczny bilans nie przekracza łącznie 43 mln euro. Jeżeli przedsiębiorstwo takie zależne jest od innych podmiotów gospodarczych, wówczas należy odpowiednio uwzględnić również wielkość tych innych podmiotów. Szczegółowe informacje na ten temat oraz narzędzie do zweryfikowania statusu MŚP dostępne są pod adresem: http://ec.europa.eu/research/sme-techweb/. 2. Zasady specyficzne dla projektów na rzecz MŚP W projektach na rzecz MŚP do umowy grantowej wprowadzana jest dodatkowa część, tzw. Annex III. Na jego mocy zmianie ulegają niektóre zasady obowiązujące w innych typach projektów. Istotne różnice dotyczą następujących zagadnień: Własność intelektualna w projektach na rzecz MSP W projektach na rzecz MŚP Nowa Wiedza jest współwłasnością MŚP, na rzecz których realizowany jest projekt, chyba że uczestnicy postanowią inaczej. Niezależnie jednak od tego co postanowią uczestnicy, MŚP na rzecz których realizowany jest projekt muszą mieć zagwarantowane wszystkie prawa niezbędne do realizacji celów projektu, tzn. możliwość korzystania rezultatów projektu. To, jaki kształt przyjmą zasady dotyczące własności intelektualnej w danym projekcie zależy od samych beneficjentów oraz ich interesów. Partnerzy powinni uzgodnić je przed złożeniem wniosku projektowego, a najpóźniej przed podpi-

Zagadnienia prawne związane z udziałem w projektach 7. Programu 29 saniem umowy z KE, ponieważ opis tych zasad stanowi obligatoryjny fragment Annex I (Description of work) zwany TRANSAKCJĄ. Rozwiązania, jakie przyjmą beneficjenci mogą się od siebie znacznie różnić. Następujące przykładowe sytuacje są zarówno możliwe jak i spotykane w praktyce: właścicielami Nowej Wiedzy stają się MŚP, właścicielami Nowej Wiedzy pozostają partnerzy realizujący badania, ale MŚP dysponują wyłączną licencją na jej komercyjne wykorzystanie, właścicielami Nowej Wiedzy pozostają partnerzy realizujący badania, ale MŚP dysponują wyłączną licencją na jej wykorzystanie w określony sposób lub w określonej dziedzinie. Należy jednak pamiętać, że cena, jaką płaci MŚP za uzyskanie dostępu do wyników badań powinna odpowiadać zakresowi praw, które otrzymuje. Zatem w przypadku gdy Partner BRT chce pozostawić dla siebie własność wyników projektu, powinien w ramach Transakcji otrzymać odpowiednio niższą sumę. Umowa konsorcjum W przypadku projektów na rzecz MŚP beneficjenci zobowiązani są przedstawić Komisji zawartą między nimi umowę konsorcjum. Zgodnie z ogólnymi zasadami przewidzianymi w Annex III powinni to uczynić w ciągu 2 miesięcy od rozpoczęcia projektu. Najczęściej jednak wezwania do składania wniosków narzucają partnerom bardziej restrykcyjny termin, tzn. obligują konsorcjum do przedstawienia tej umowy jeszcze przed podpisaniem umowy grantowej. Gwarancja dofinansowania dla Partnerów BRT Jeżeli MŚP nie jest w stanie zgodnie z prawem wypłacić wynagrodzenia ustanowionego w transakcji (np. w związku z własnym bankructwem), Komisja może upoważnić partnerów BRT do sprawozdania kosztów kwalifikowalnych związanych z realizacją ich zadań w projekcie bezpośrednio do Komisji. W takim przypadku Partner BRT może otrzymać jedynie dofinansowanie KE, a zatem np. w przypadku uczelni wyższych, ośrodków badawczych 75% kwalifikowalnych kosztów badań. Uprzywilejowana pozycja MŚP MŚP mają zapewniony wpływ na decyzje dotyczące realizacji projektu. Zgodnie z Annex III do umowy grantowej każda decyzja konsorcjum musi być zaakceptowana przez większość MŚP. W przypadku braku możliwości porozumienia, koordynator niezwłocznie informuje Komisję. Obok projektów na rzecz MŚP istnieje także typ projektów na rzecz stowarzyszeń MŚP. Jest on bardzo zbliżony do wyżej omawianego, przy czym skierowany do większej liczby MŚP w celu opracowania rozwiązań technicznych dla

30 Marta Kozal problemów występujących w określonych sektorach przemysłu lub segmentach łańcucha wartości. Projekty mogą np. zakładać opracowanie norm i standardów europejskich lub zapewnienie zgodności z nimi oraz spełnienie wymogów regulacyjnych w dziedzinach takich jak zdrowie, bezpieczeństwo czy ochrona środowiska. Dodatkowe źródła informacji Krajowy Punkt Kontaktowy http://www.kpk.gov.pl. Siódmy Program Ramowy http://cordis.europa.eu/fp7/home_en.html. http://ec.europa.eu/research/fp7 Konkursy http://cordis.europa.eu/fp7/dc/index.cfm Wysyłanie zapytań do KE http://ec.europa.eu/research/enquiries. IPR-Helpdesk..http://www.ipr-helpdesk.org/home.html.

Monika Jach Zarządzanie projektami B+R. Case studies Wstęp Tradycyjny model szkoły wyższej traktował komercjalizację wyników projektów badawczych jako uboczne działanie, dalekie od podstawowej misji uczelni. Obecnie transfer wiedzy do przemysłu staje się coraz ważniejszy lub tak samo ważny jak edukacja i działalność naukowo-badawcza. Kształcenie musi uwzględniać przekazywanie absolwentowi wiedzy o przedsiębiorczości, transferze technologii i własności intelektualnej. Dla przykładu, chemia leków jako nauka interdyscyplinarna z samej swej natury obejmuje elementy innych dyscyplin, między innymi chemii, biochemii, biotechnologii, biologii molekularnej, fizjologii, farmakologii i modelowania molekularnego. Absolwenci tych dziedzin dysponują umiejętnościami, które znajdują zastosowanie w różnych obszarach działania przemysłu farmaceutycznego, takich jak wymyślanie leków, ich szczegółowe projektowanie, kontrola jakości, synteza znakowanych analogów, produkcja leków. Dlatego przemysł farmaceutyczny opiera się na interdyscyplinarnych zespołach naukowców, którzy są specjalistami w swoich dziedzinach i potrafią współpracować przy konkretnych projektach. Jednak młodzi naukowcy z dyplomem tradycyjnych studiów nauk przyrodniczych mają niewielkie rozeznanie w tematyce związanej z chemią leków i muszą je dopiero zdobywać przy stanowisku pracy. W ostatnich latach wiele uczelni wprowadziło kursy chemii leków, zaprojektowane z myślą o kształceniu dla przemysłu farmaceutycznego. Kursy takie obejmują ważne elementy tradycyjnego wykładu chemii (tzn. chemia fizyczna, nieorganiczna i organiczna), ale dodatkowo zajmują się też takimi tematami, jak projektowanie leków, farmakologia, modelowanie cząsteczkowe, synteza kombinatoryczna, chemia bioorganiczna i bionieorganiczna 1. 1 Graham P. Chemia leków. Warszawa 2004.

32 Monika Jach Ustawa z dnia 27 lipca 2005 Prawo o szkolnictwie wyższym wprowadza możliwości stymulowania transferu wiedzy z uczelni akademickich do przemysłu. Uczelnie otrzymały prawne podstawy do organizowania współpracy z otoczeniem gospodarczym, w szczególności przez sprzedaż lub nieodpłatne przekazywanie wyników badań i prac rozwojowych przedsiębiorcom oraz szerzenie idei przedsiębiorczości w środowisku akademickim, w formie działalności gospodarczej wyodrębnionej organizacyjnie i finansowo od działalności uczelni 2. Współpraca pomiędzy przemysłem a nauką w Polsce Jak wynika z opublikowanego w 2006 roku raportu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) Innowacyjność 2006, pod względem poziomu innowacyjności gospodarka Polska zajmuje dopiero 21. miejsce wśród 25 krajów Unii Europejskiej biorąc pod uwagę Syntetyczny Wskaźnik Innowacyjności. Wskaźnik ten obejmował takie aspekty jak: liczba absolwentów studiów wyższych, wydatki na badania i rozwój oraz na innowacje, a także liczbę zgłoszeń patentowych. Korzystny wpływ na pozycję Polski wśród krajów UE wywarła stale rosnąca od 1998 roku liczba absolwentów studiów wyższych. Również jeśli wziąć pod uwagę przedsiębiorczość, pozycja naszego kraju jest dosyć silna. Tylko dzięki przedsiębiorczości będziemy mogli pokonać istniejącą przepaść w rozwoju nowoczesnych i innowacyjnych technologii 3. Tak odległa pozycja naszego kraju wymaga podjęcia szybkich i zdecydowanych działań zwłaszcza, że rozwój działalności innowacyjnej jest jednym z najważniejszych elementów decydujących o rozwoju gospodarczym, zaś współpraca nauki i przemysłu jest obecnie newralgicznym czynnikiem decydującym o konkurencyjności danego regionu lub kraju. Unia Europejska Podkreśleniem ważności i rangi problemu w Unii Europejskiej było opracowanie tzw. Strategii Lizbońskiej, w której założono zwiększenie konkurencyjności Europy i dogonienie światowego lidera pod względem innowacyjności Stanów Zjednoczonych. W 2000 roku na szczycie w Lizbonie szefowie rządów państw 2 Dz. U. Nr 164 poz. 1365. 3 Raport Innowacyjność 2006 stan innowacyjności, metody wspierania, programy badawcze pod red. Żołnierski A. PARP 2006.