"Psałterz Dawidów" Jana Kochanowskiego psalm to gatunek liryczny, którego geneza sięga czasów starożytnych - czasów biblijnych; w Biblii, w Księdze Psalmów - znajduje się najbogatszy zbiór psalmów, który obejmuje 150 utworów; tradycja przypisywała ich autorstwo Dawidowi, królowi Izraela (panował ok. 1010-970 p.n.e.); psalmy powstawały w ciągu wieków; najwcześniejsze z nich zostały stworzone już w XI w p.n.e., a pełny zbiór uformował się prawdopodobnie w IV lub a może nawet jeszcze później - II wieku w czasie wojen machabejskich; król www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 1/12
Dawid napisał 73 z 150 psalmów zawartych w Biblii; Asaf, Etan, Mojżesz, Salomon, synowie Korego w hebrajskim oryginale Księga Psalmów nosiła nazwę SAFER TEHILLIUM - księga pochwał, czyli księga hymnów pochwalnych ; Septuaginta - pierwsze tłumaczenie Starego Testamentu z hebrajskiego i aramejskiego na grekę; nazwa pochodzi od liczby tłumaczy (70), którzy mieli brać udział w pracach nad przekładem; psalmos - to pieśń wykonywana przy wtórze instrumentu strunowego zwanego psalterionem; w średniowieczu łacińskie psalmus kojarzono już z hymnem i używano jako nazwy gatunkowej; psalm jest odmianą pieśni religijnej o charakterze błagalnym, pokutnym lub pochwalnej, której adresatem jest www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 2/12
zazwyczaj Bóg; psalmy miały ściśle określoną budowę; napisane były wierszem i ujęte w strofy; poezja hebrajska nie znała rytmu ani rymu; jej podstawowym środkiem wyrazu był paralelizm członów na czym polegał paralelizm psalmów? było to powtórzenie w utworze jakiegoś elementu, użyciu składnika, który pod pewnym względem analogicznego już użytego w utworze; werset jest zazwyczaj całością treściową, zbudowaną paralelnie z dwóch lub trzech członów; drugi człon powtarza, uzupełnia, lub przeciwstawia się myśli wyrażonej w członie pierwszym; w wersetach www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 3/12
trójczłonowych człon trzeci stanowi zazwyczaj zakończenie dwóch poprzednich język poetycki oryginału związany był ściśle z gramatyką języka hebrajskiego; charakteryzowało go między innymi: ubóstwo epitetów - język hebrajski miał słabo rozwinięte słowotwórstwo i niewiele możliwości tworzenia przymiotników odrzeczownikowych, biblijny typ metafory - połączenie dwóch rzeczowników, z których jeden jest zazwyczaj abstrakcyjny i pełni funkcję przydawki dopełniaczowej - kielich zbawienia, olej radości Księga Psalmów jest - podobnie jak inne księgi Biblii - całością niejednorodną; zawiera utwory, które powstawały na www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 4/12
przestrzeni wielu wieków w różnych uwarunkowaniach historyczno - kulturowych i sytuacjach osobistych ich autorów; zazwyczaj opiewają wielkość i dobroć Boga, wyrażają podziękowanie, prośbę, błaganie; często zdarzą się psalmy o treści pouczającej lub pokutnej PSALMY: błagalne, dziękczynne, pochwalne, królewskie (związane z uroczystościami dworu), patriotyczno-religijne (inaczej syjońskie, związane z Jerozolimą), mądrościowe (podejmujące różne refleksje dotyczące życia); uniwersalność psalmów i ich lirycznych charakter sprawił, że Księga Psalmów stała się jedną z najpopularniejszych ksiąg Starego Testamentu; w polskiej kulturze www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 5/12
sztuka tłumaczenia psalmu stała się miarą poetyckiego kunsztu INNE TŁUMACZENIA KSIEGI PSALMÓW: Psałterz floriański zwany również Psałterzem Jadwigi (koniec XIV w.), Psałterz puławski (koniec XV w.); Psałterz floriański, zwany jest również Psałterzem Jadwigi; pochodzi z końca XIV wieku, a jego nazwa pochodzi od miejscowości w Austrii Sankt Florian; został tam odkryty w 1827 roku i zakupiony przez polski rząd w 1931 roku; liczy 296 pergaminowych kart i napisany jest w trzech językach (łacina, polski, niemiecki); miniatury i inicjały znajdujące się w księdze wskazują, iż www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 6/12
pierwotnie była przeznaczona dla kogoś z rodziny królewskiej; najprawdopodobniej dla kobiety z rodu Andegawenów, Małgorzaty, Marii lub Jadwigi; tradycja utrzymuje, że był sporządzony na potrzeby królowej Jadwigi Psałterz puławski - stanowi polski przekład Księgi Psalmów powstały pod koniec XV wieku; nie jest znany jego autor, ani dokładny czas powstania; manuskrypt przechowywany jest w Muzeum Czartoryskich w Krakowie; został on wykonany w XV wieku starannie na pergaminie i ozdobiony inicjałami i kolorową ilustracją Trójcy Przenajświętszej na ostatniej karcie; na początku XVI wieku należał do rodziny Komorowskich Psałterz Dawidów Kochanowskiego został wydany w Krakowie w 1579 roku w drukarni Łazarza Andrysowicza; nie jest www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 7/12
dokładnym tłumaczeniem Psałterza w Starym Testamencie, ale jego parafrazą; parafraza - to swobodna przeróbka utworu literackiego, rozwijająca lub upraszczająca treść pierwotnego dzieła; Jan Kochanowski nie tylko przetłumaczył Księgę Psalmów, ale również ją przerobił, wzbogacił i dostosował psalmy biblijne do polskiej obyczajowości i warunków; Jan Kochanowski przy pracy nad Psałterzem korzystał z łacińskich tłumaczeń Księgi Psalmów; przy przekładzie posługiwał się przede wszystkim Wulgatą oraz www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 8/12
łacińskim przekładami psalmów z hebrajskiego poetów zagranicznych; poeta znał hebrajski jedynie połowicznie i prawdopodobnie przy pracy nad Psałterzem korzystał z pomocy biegłego hebraisty; konstrukcja psalmów w przekładzie Kochanowskiego Psałterz w przekładzie Kochanowskiego swoją forma odbiegał od oryginału i tzw. wersetu biblijnego; dla 150 psalmów zawartych w Psałterzu poeta zastosował 42 układy stroficzne (w tym aż 23 nowych typów zwrotek); każdy psalm zaopatrzony w motto, czyli www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 9/12
początek psalmu z Wulgaty ; strofy najczęściej były izosylabiczne o rozmaitych rozmiarach (dwuwersowe, trójwersowe itp.); Kochanowski dbał o ścisłość sylabiczną, dokładność rymów oraz ich różnorodność; w psałterzu pojawiają się zarówno krótkie formy wiersza (6, 7 zgłoskowe), jak i długie (13, 14 zgłoskowe) cechy renesansowego humanizmu; pod piórem Kochanowskiego starotestamentowy Jahwe, otrzymuje rysy miłosierne; Bóg nie jest surowym sędzią, lecz przyjacielem człowieka; ma cechy zbliżony do nowotestamentowego Chrystusa; przekład psalmów www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 10/12
dokonany przez Kochanowskiego cieszył się niezwykła popularnością; parafrazy Kochanowskiego, chociaż treściowo nie odbiegały od oryginału, zadziwiały swoją wynalazczością językową i pomysłowością stylistyczną; w Psałterzu Kochanowski ukazał swój niesamowity kunszt poetycki i udowodnił, że zasługuje na miano poety doctusa; poeta doctus - (łac. poeta uczony) pojęcie oznaczające osobę wszechstronnie wykształconą, erudytę znającego języki klasyczne, takie jak łacina czy greka, jak również człowieka o www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 11/12
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) Ściąga eksperta wszechstronnych zainteresowaniach; jest to również człowiek obeznany z literaturą poprzednich epok, kulturą, sztuką oraz tradycją www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 12/12