Morski Instytut Rybacki w Gdyni Zakład Ekonomiki Rybackiej MORSKA GOSPODARKA RYBNA W 2010 R.

Morski Instytut Rybacki w Gdyni Zakład Ekonomiki Rybackiej MORSKA GOSPODARKA RYBNA W 2010 R. Gdynia, czerwiec 2011

Morski Instytut Rybacki w Gdyni Zakład Ekonomiki Rybackiej MORSKA GOSPODARKA RYBNA W 2010 R. Wykonano w ramach tematu E-235 Opracował zespół w składzie: Stanisław Szostak - rozdz. I, tab. 10-14 Marcin Rakowski - tab. 1-6 Teresa Budny - tab. 7-9 Gdynia, czerwiec 2011

SPIS TREŚCI I. WYNIKI GOSPODARKI RYBNEJ W 2009 R. 1 1. Flota rybacka... 3 2. Połowy... 5 3. Przetwórstwo... 7 4. Handel zagraniczny... 9 5. Rynek... 11 6. Zatrudnienie... 12 II. TABELE I RYSUNKI 1. Flota rybacka w latach 2008-2010... 15 2. Flota bałtycka według klas długości jednostek w latach 2008-2010... 16 3. Wiek floty bałtyckiej w 2010 r. według klas długości... 17 4. Liczba, pojemność i moc floty kutrowej według portów rejestracji w latach 2008-2010... 18 5. Liczba, pojemność i moc floty łodziowej według portów rejestracji w latach 2008-2010... 19 6. Jednostki wycofane z eksploatacji z wykorzystaniem pomocy publicznej w latach 2004-2010 z podziałem na klasy długości 20 7. Połowy według obszarów morskich oraz waŝniejszych gatunków ryb i innych organizmów morskich w latach 2008-2010... 22 8. Połowy na Bałtyku według rejonów połowowych i gatunków z podziałem na kutry i łodzie w 2010 r 24 9. Połowy łodziowe na zalewach według gatunków ryb w 2010 r... 25 10. Wielkość i struktura produkcji przetwórstwa rybnego według grup wyrobów w zakładach przetwórczych zatrudniających 50 i więcej osób w latach 2009 2010... 26 11. Import ryb i przetworów rybnych według grup towarowych i głównych gatunków w latach 2009-2010... 28 12. Eksport ryb i przetworów rybnych według grup towarowych i głównych gatunków w latach 2009-2010... 28 13. Przeciętna liczba zatrudnionych w gospodarce rybnej w latach 2009-2010... 29 14. Przeciętna liczba zatrudnionych rybaków w latach 2009-2010... 29

I. WYNIKI GOSPODARKI RYBNEJ W 2010 R. Rok 2010 nie przyniósł znaczących zmian w polskim rybołówstwie. Za taką moŝna by co najwyŝej uznać wyraźny spadek połowów, ale fluktuacja ich wielkości, zwłaszcza na Bałtyku, jest w ostatnich latach zjawiskiem stałym. Decydują o tym warunki biologiczne na łowiskach, liczebność floty i decyzje administracyjne, wprowadzające róŝne ograniczenia i limity. Drugi rok z rzędu Rada Ministrów UE uznała, Ŝe poprawił się stan stad dorszy bałtyckich i zatwierdziła wzrost limitu połowowego TAC o 15% dla stada wschodniego i o 9% dla stada zachodniego. Z drugiej jednak strony uznała, Ŝe pogorszył się stan zasobów ryb pelagicznych i dokonała redukcji TAC dla stada śledzia zachodniego o 16,5% i o 12% dla stada śledzia basenu centralnego. O 5% zmniejszono równieŝ TAC dla szprotów i łososi. Mimo to, dla Ŝadnego z tych gatunków ryb przyznana Polsce kwota połowowa nie została wykorzystana. W rybołówstwie dorszowym, najbardziej newralgicznym dla polskich rybaków, drugi rok z rzędu funkcjonował system tzw. trójpolówki, w którym 1/3 floty poławiała dorsze, a pozostałe 2/3 łowiła inne gatunki i otrzymywała rekompensaty finansowe. System ten zakończy się w 2011 r., podobnie jak i program złomowania statków rybackich z wykorzystaniem pomocy publicznej. Rekompensaty finansowe dla rybaków za czasowe zaniechanie połowów dorszy są wypłacane ze środków unijnego Programu Operacyjnego ZrównowaŜony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeŝnych obszarów rybackich 2007-2013. Daje on moŝliwość skorzystania z olbrzymich środków przeznaczonych na restrukturyzację polskiego rybołówstwa, bowiem budŝet Programu wynosi prawie 978,8 mln EUR. Program obejmuje dostosowanie floty rybackiej, modernizację jednostek, portów i przystani rybackich, zakładów przetwórczych, akwakulturę, a takŝe działania okołorybackie, w których duŝą rolą do spełnienia będą miały samorządy lokalne we współpracy ze środowiskiem rybackim. NajwaŜniejsze dane o gospodarce rybnej w 2010 r. przedstawiono syntetycznie w poniŝszej tabeli. Dla porównania pokazano w niej takŝe dane z 2 lat poprzednich. W 2010 r. zmiany wyników gospodarki rybnej miały róŝny przebieg. Połowy morskie znacznie spadły, zarówno bałtyckie, jak i dalekomorskie, łącznie o 41,3 tys. ton. W rybołówstwie dalekomorskim zintensyfikowano połowy w rejonie południowego Pacyfiku, ale jeszcze mocniej ograniczono eksploatację łowisk afrykańskich. Jego udział w połowach ogółem zmniejszył się nieco z 38% do 35,5%. Na Bałtyku wzrosły połowy wszystkich 1

głównych gatunków ryb, poza szprotami. Te ostatnie zmniejszyły się aŝ o blisko 26 tys. ton i to zadecydowało o ogólnym spadku połowów bałtyckich Stało się tak przy mniejszym o 13 jednostek stanie zarejestrowanej tu floty. Podstawowe wyniki gospodarki rybnej w latach 2008 2010. Wyszczególnienie 2008 2009 2010 POŁOWY (tys. ton) 1. Połowy ogółem 126,2 212,1 170,8 w tym: dalekomorskie 31,5 80,7 60,7 bałtyckie 94,6 131,4 110,1 STAN FLOTY (na koniec roku) 2. Liczba statków - flota dalekomorska a/ 4 4 4 - flota kutrowa 197 161 146 - flota łodziowa 631 641 643 PRZETWÓRSTWO b/ 3. Wielkość produkcji finalnej na lądzie (tys. ton) 371,5 355,3 390,0 4. Wartość produkcji finalnej na lądzie (mln zł) c/ 4 374,3 5 241,8 5 600,0 HANDEL ZAGRANICZNY 5. Import (tys. ton) 425,0 419,8 458,1 6. Eksport ogółem (tys. ton) 232,5 328,8 318,0 w tym: z lądu 180,2 209,9 235,2 z burt statków 52,3 118,9 82,8 7. Saldo obrotów (mln EUR) - 63,8-12,4-88,9 RYNEK 8. Dostawy rynkowe (tys. ton) c/ 303,6 292,2 295,4 9. SpoŜycie na 1 mieszkańca (kg) - relacja pełna 13,3 12,8 12,9 ZATRUDNIENIE (tys. osób) c/ 10. Zatrudnienie ogółem 26,5 27,4 27,8 w tym: połowy 2,7 2,5 2,4 przetwórstwo 18,1 18,8 19,3 handel 5,6 6,0 6,1 11. Zatrudnienie rybaków 2,7 2,5 2,4 w tym: w rybołówstwie dalekomorskim 0,2 0,2 0,1 w rybołówstwie bałtyckim 2,5 2,3 2,3 a/ Tylko wpisane do polskiego rejestru statków. b/ Wyroby konsumpcyjne. c/ Dane szacunkowe. Dobrze rozwijało się przetwórstwo rybne. Przybyło kilka zakładów przetwórczych, a po spadku w 2009 r. ponownie zwiększyła się łączna wielkość produkcji. W dalszym ciągu rosły teŝ przychody przetwórców ze sprzedaŝy wyrobów. Finalna produkcja wyrobów konsumpcyjnych zwiększyła się szacunkowo o prawie 10% i wyniosła około 390 tys. ton, a jej wartość wzrosła o 7%, do około 5,6 mld zł. 2

Całkowity import ryb i przetworów rybnych do Polski zwiększył się o 38,3 tys. ton (9,1%), a jego wartość (koszty zakupu), wskutek wzrostu cen na rynkach światowych, wzrosła w ponad trzykrotnie szybszym tempie (o 30,4%). Z kolei całkowity eksport ryb i przetworów rybnych był niŝszy o 10,8 tys. ton (3,3%), w wyniku znacznego spadku eksportu ryb z burt trawlerów dalekomorskich i kutrów bałtyckich. Jednak jego wartość (uzyskane wpływy) wzrosła o 21,6%. Eksport bezpośredni ze statków stanowił 26% eksportu ogółem pod względem ilości, natomiast w ujęciu wartościowym około 92% przypadało na eksport z lądu. Saldo obrotów handlu zagranicznego gospodarki rybnej w 2010 r. wskazuje na stratę 88,9 mld EUR, co oznaczało jego duŝe pogorszenie w stosunku do roku poprzedniego. Poprawiło się nieco zaopatrzenie rynku krajowego w produkty rybne, głównie wskutek sporego wzrostu popytu na śledzie, które wysunęły się przed mintaje na pierwsze miejsce wśród najczęściej konsumowanych ryb. Natomiast po raz kolejny odnotowano spadek konsumpcji importowanej pangi. Dostawy rynkowe zwiększyły się łącznie o około 1% i wyniosły szacunkowo 295,4 tys. ton, a średnie spoŝycie ryb na 1 mieszkańca (bez uwzględnienia połowów wędkarskich), liczone w ekwiwalencie ich wagi Ŝywej, zwiększyło się o 0,14 kg. Szacowane łączne zatrudnienie w gospodarce rybnej było o 1,5% wyŝsze niŝ rok wcześniej, o czym zadecydował jego wzrost o około 0,5 tys. osób w przetwórstwie rybnym. Natomiast o około 4% zmniejszyła się w 2010 r. łączna liczba rybaków. 1. Flota rybacka (tabele 1-6). Na koniec 2010 r. flota rybacka wpisana do polskiego rejestru statków liczyła 793 jednostki o łącznym tonaŝu 37,3 tys. GT i mocy silników 86,9 tys. kw. Składała się ona z 4 trawlerów dalekomorskich (1 w sektorze publicznym i 3 w sektorze prywatnym), 146 kutrów bałtyckich i 643 łodzi motorowych i wiosłowych. Jednak nie wszystkie wpisane do rejestru statki prowadziły połowy na Bałtyku. śadnej aktywności połowowej nie wykazało 69 jednostek (8,7% stanu floty bałtyckiej). Natomiast w ramach programu restrukturyzacji floty 18 jednostek zostało wycofanych na trwałe z rybołówstwa, w zamian za rekompensaty finansowe. Flota dalekomorska sektora publicznego naleŝała do jednego armatora PPPiH Dalmor. Dla polskiego rybołówstwa pracował, tak jak przed rokiem, liczący 24 lata trawlerprzetwórnia B-408 Dalmor II, który poławiał głównie kryle na Atlantyku antarktycznym, ale miał teŝ mały udział w połowach na południowo-wschodnim Pacyfiku. Nie zmienił się teŝ w 2010 r. stan dalekomorskiej floty prywatnej. NaleŜała ona do Północnoatlantyckiej Organizacji Producentów sp. z o.o. (PAOP) i tworzyły ją 3 trawlery: średniej wielkości Polonus o długości 3

60 m i 2 duŝe siostrzane jednostki Alina i Sirius Gdy 43, o długości 105 m, zdolności zamraŝania ponad 200 ton ryb na dobę i składowania do 2,5 tys. ton ryb, zbudowane w stoczni w Vigo w Hiszpanii. Średni wiek trawlerów PAOP wynosił 18,3 lat. Polonus poławiał na północno-wschodnim Atlantyku, a Alina i Sirius na łowiskach afrykańskich i na południowowschodnim Pacyfiku. Stan wpisanej do rejestru floty kutrowej w 2010 r. zmniejszył się o 15 jednostek (9%). Łączny tonaŝ kutrów zmniejszył się o 8,5% (o 1,1 tys. GT), a moc silników o 10% (4,3 tys. kw). Flota kutrowa była niemal w całości eksploatowana przez armatorów prywatnych. Z przedsiębiorstw sektora publicznego własną działalność połowową na Bałtyku w 2010 r. prowadziło tylko PPiUR Szkuner, eksploatując 6 kutrów rufowych B-403/410 i B-280. W strukturze floty kutrowej nastąpiły istotne zmiany. Najwięcej statków ubyło w najliczniejszej i najstarszej grupie kutrów 15-17,9 m, w której stan floty zmniejszył się o 7 jednostek (10%). O 4 jednostki zmniejszył się potencjał kutrów 26 m i większych (6%), o 3 jednostki (7%) kutrów 25-25,9 m, a 1 jednostka (5%) ubyła w grupie kutrów 20-22,9 m. Nie zmieniła się natomiast liczba kutrów 18-19,9 m i 23-24,9 m. W Helu przybył 1 kuter, natomiast w pozostałych portach stan zarejestrowanej floty kutrowej zmniejszył się bądź nie zmienił się. Najwięcej, 5 kutrów ubyło w Kołobrzegu, a po 3 we Władysławowie i w Gdyni. Ten ostatni port przestał być tym samym miejscem rejestracji jakiegokolwiek kutra. Średni wiek kutrów na koniec 2010 r. zwiększył się o 1,3 roku i wynosił 41,6 lat. W poszczególnych grupach kutrów, jak i w poszczególnych portach ich rejestracji, zmiany tego wskaźnika były róŝne. Ogólnie tylko średni wiek kutrów 23-24,9 m nie zmienił się, a we wszystkich innych grupach długościowych zwiększył się od 0,3 lat do 2,7 lat. ObniŜył się średni wiek wszystkich kutrów zarejestrowanych w Górkach Wschodnich, Helu i Władysławowie, a w pozostałych portach zwiększył się, najwięcej w Dziwnowie (o 3,4 lat) i Darłowie (o 4 lata). Flota kutrowa jest więc ogólnie bardzo stara, choć wiek nie przesądza jeszcze o złym stanie technicznym kutrów. Wiele zaawansowanych wiekowo jednostek poddanych zostało całkowitej modernizacji i są obecnie wyposaŝone w nowe silniki oraz nowoczesne urządzenia nawigacyjne i połowowe. Nie było juŝ Ŝadnego kutra, który miałby mniej niŝ 16 lat, a wieku 25 lat nie przekroczyło jeszcze 19 kutrów. Kutrów starszych niŝ 25 lat było w 2010 r. aŝ 127 (87% stanu floty). Ponad połowa ogólnej liczby kutrów (67%) eksploatowana była dłuŝej niŝ 35 lat, a 66 jednostek (45%) ponad 45 lat. Najliczniejsza grupa jednostek rybackich - kutry 15-17,9 m (43% stanu floty), miały w 2010 r. średnio 50,9 lat. Z kolei najmłodszymi jednostkami we flocie bałtyckiej były kutry 26 m i większe, których średni wiek sięgał 27,0 lat. Ponad połowa 4

wszystkich kutrów (57%) zarejestrowana była w 3 portach: Władysławowie, Ustce i Kołobrzegu. Największą bazą było Władysławowo, gdzie stacjonowało 39 jednostek. Flota łodziowa na koniec 2010 r. składała się z 643 łodzi motorowych i wiosłowych. Liczbę łodzi pomocniczych, które nie były wpisane do rejestru statków, szacuje się na około 130. W stosunku do roku poprzedniego stan floty łodziowe znajdującej się w rejestrze statków zwiększył się o 2 jednostki (1%), po 1 w obu grupach długościowych. Zdecydowaną większość (616 jednostek, tj. 96%) stanowiły łodzie motorowe. Moc ich silników wynosiła 30,3 tys. kw i była o 0,4 tys. kw (1%) wyŝsza niŝ rok wcześniej. Dominującą grupą były łodzie w wieku do 25 lat (60%), a jednostek pływających dłuŝej niŝ 45 lat było 48 (7,5%). Średni wiek floty łodziowej na koniec 2010 r. wynosił 23,8 lat i był o 0,5 roku wyŝszy niŝ rok wcześniej. Największą bazą floty łodziowej była Ustka, gdzie stacjonowało, podobnie jak przed rokiem, 48 jednostek. 2. Połowy (tabele 7-9). W 2010 r. polskie połowy morskie wyniosły 170,8 tys. ton, czyli o 41,3 tys. ton mniej (19,5%) w porównaniu z rokiem poprzednim. Połowy bałtyckie spadły o 21,3 tys. ton (16,2%) i wyniosły 110,1 tys. ton, a dalekomorskie o 20,0 tys. ton (24,8%) i wyniosły 60,7 tys. ton. Na Bałtyku główną tego przyczyną było znaczne ograniczenie połowów szprotów, którego nie zrekompensowały zwiększone połowy dorszy, śledzi i storni, natomiast w rybołówstwie dalekomorskim przesunięcia w intensywności eksploatacji poszczególnych rejonów połowowych. Połowy dalekomorskie sektora publicznego koncentrowały się jak w poprzednich latach - na Atlantyku antarktycznym i stanowiły 11,4% tych połowów ogółem. Wyniosły one w tym rejonie 6,9 tys. ton kryli i były o 1,4 tys. ton niŝsze niŝ przed rokiem. Statek PPPiH Dalmor włączył się takŝe w nieduŝym stopniu do eksploatacji południowo-wschodniego Pacyfiku, gdzie złowił 53 tony ryb. Natomiast o 18,4 tys. ton (25,5%) spadły łączne połowy dalekomorskie sektora prywatnego i wyniosły 53,7 tys. ton. Spowodowane to było znacznym ograniczeniem eksploatacji głównego poprzednio rejonu połowowego na środkowo-wschodnim Atlantyku. Połowy róŝnych ryb pelagicznych (ostroboki, makrele, sardynele, sardynki i sardele) zmniejszyły się tu o 31,7 tys. ton (68,5%) w porównaniu z rokiem poprzednim i stanowiły 27,2% całkowitych połowów sektora (przed rokiem 64,2%). Tak duŝy spadek połowów na łowiskach afrykańskich został tylko częściowo zrekompensowany wzrostem połowów w 2 innych rejonach. W 2010 r. główną areną połowów był juŝ południowo-wschodni Pacyfik (poza 200 milową strefą Chile), gdzie 2 trawlery PAOP odłowiły 33,8 tys. ton ryb, głównie ostroboków chilijskich, co stanowiło 62,9% całości połowów spółki. W stosunku do poprzedniego roku połowy były tu wyŝsze 5

o 12,2 tys. ton (56,5%). Pozostała część połowów PAOP pochodziła z północno-wschodniego Atlantyku, gdzie w porównaniu z rokiem poprzednim wzrosły one o 1,0 tys. ton (23,3%). W strukturze gatunkowej połowów dalekomorskich dominowały ostroboki (65,4% całości, na które składało się 54,7% ostroboków chilijskich i 10,7% ostroboków z łowisk afrykańskich), a na drugim miejscu znajdowały się kryle (11,4%). Mniejszą rolę odgrywały sardynele (5,9%), makrele (3,6%) i sardynki (2,6%). W rybołówstwie bałtyckim spadły połowy na kutrach, natomiast na łodziach były wyŝsze. Połowy kutrowe zmniejszyły się o 22,2 tys. ton (19,3%), a łodziowe zwiększyły się o 0,9 tys. ton (5,5%). Te drugie stanowiły 15,8% całkowitych połowów bałtyckich (12,6% w 2009 r.). Ogólne połowy spadły we wszystkich rejonach Bałtyku na wschodnim wybrzeŝu o 9,4 tys. ton (13,9%), na środkowym wybrzeŝu o 4,7 tys. ton (9,3%) i na zachodnim wybrzeŝu o 7,1 tys. ton (46,2%), ale połowy samych łodzi na wschodnim i środkowym wybrzeŝu były nieco wyŝsze niŝ przed rokiem. Wschodnie wybrzeŝe pozostało w 2010 r. głównym rejonem połowów na Bałtyku z udziałem 52,7% (przed rokiem 51,3%). Na środkowe wybrzeŝe przypadało 41,8% połowów ogółem, a na zachodnie 5,5% (rok wcześniej odpowiednio 38,6% i 10,1%). Łączne połowy na zalewach utrzymały się praktycznie na tym samym poziomie jak rok wcześniej i wyniosły 3,5 tys. ton, przy czym na Zalewie Szczecińskim zmniejszyły się one o około 0,2 tys. ton, a na Zalewie Wiślanym o tę wielkość wzrosły. W rezultacie udział ogólnych połowów z Zalewu Wiślanego zwiększył się w 2010 r. do 53% (z 48,2% w 2009 r.). Dominującym gatunkiem pozostawały tu śledzie z udziałem 75,6%, natomiast na Zalewie Szczecińskim największy udział w połowach miały okonie (33%), leszcze (27,3%) i płocie (26,7%). W strukturze gatunkowej połowów bałtyckich dominowały nadal szproty z udziałem 53,4%, ale było to o 11 pkt. proc. mniej niŝ w 2009 r. Na kolejnych miejscach znajdowały się śledzie (22,4%), dorsze (11,1%) i stornie (10,2%). Połowy szprotów były w 2010 r. niŝsze niŝ przed rokiem o 25,8 tys. ton (30,5%), a pozostałych wyŝsze: śledzi o 2,2 tys. ton (9,8%), dorszy (oficjalnie raportowanych) o 1,0 tys. ton (8,9%) i storni o 1,6 tys. ton (15,5%). Połowy wszystkich innych gatunków ryb zmniejszyły się łącznie o 9%. Wśród nich wzrosły połowy troci, węgorzy i okoni, a spadły łososi, turbotów, witlinków, płoci, leszczy i sandaczy. Kwoty połowowe przyznane Polsce na 2010 r. nie zostały przez naszych rybaków zrealizowane dla Ŝadnego z limitowanych gatunków ryb. Ich ogólne wykorzystanie było duŝo gorsze niŝ w roku poprzednim i wyniosło 60%, co oznaczało spadek o 13 pkt. proc. Oficjalne połowy dorszy i łososi, określone na podstawie raportów rybaków, wskazują na wykorzystanie limitów odpowiednio w 87% i 50% (rok wcześniej 94% i 51%), przy czym kwota połowowa dorszy była wyŝsza o 2,1 tys. ton, a łososi mniejsza o około 1 tys. sztuk (około 0,5 tony) niŝ 6

w 2009 r. Limit połowowy na śledzie został wykorzystany w 68%, co oznaczało poprawę w stosunku do roku poprzedniego o 12 pkt. proc., przy czym wielkość kwoty połowowej w 2010 r. była o 6,9 tys. ton niŝsza w porównaniu z rokiem poprzednim. Kwota połowowa szprotów wykorzystana została w 55% (77% rok wcześniej), przy poziomie niŝszym o 2,1 tys. ton. Szacuje się, Ŝe na cele konsumpcyjne (konserwy, wędzenie) polskie przetwórstwo zagospodarowuje do 40 tys. ton szprotów, a pozostałą część przeznacza się na pasze, wyładowując je głównie w portach duńskich i szwedzkich. Połowy na Bałtyku i zalewach stanowiły w 2010 r. 64,5% ogólnych połowów (rok wcześniej 62%). Pozostała część przypadała na łowiska dalekomorskie, wśród których głównym rejonem był południowo-wschodni Pacyfik z udziałem 19,8% połowów ogółem. Od lat główną rolę w połowach odgrywa sektor prywatny, choć na stosunkowo nieduŝą skalę uczestniczą w nich jeszcze przedsiębiorstwa sektora publicznego Dalmor i Szkuner. W 2010 r. statki tych armatorów odłowiły łącznie 16,1 tys. ton kryli i ryb, czyli 9,4% całości połowów (7,7% przed rokiem). W rybołówstwie dalekomorskim udział Dalmoru wynosił 11,5%, a Szkunera w bałtyckim 8,4% (10,7% i 5,9% rok wcześniej). Łącznie wśród złowionych przez polskie rybołówstwo ryb i organizmów morskich największy udział miały w 2010 r. szproty (34,4%), wyprzedzając ostroboki (23,2%), śledzie (14,5%), dorsze (8,7%) i stornie (6,6%). Pięć dominujących gatunków stanowiło razem 87,4% całkowitych połowów morskich. 3. Przetwórstwo (tabela 10). W końcu 2010 r. w rejestrze Głównego Inspektoratu Weterynarii (GIW) znajdowało się 250 zakładów przetwórczych uprawnionych do handlu produktami rybnymi na obszarze UE, o 2 więcej niŝ przed rokiem (7 zakładów wpisano do rejestru, a 5 wykreślono bądź zawiesiły działalność). NaleŜały one do 241 przedsiębiorstw, z których 2 posiadały po 3 zakłady przetwórcze, a 5 miało po 2 zakłady (łącznie 7 spółek było właścicielami 16 przetwórni rybnych). Uprawnienia do eksportu do krajów trzecich posiadało w 2010 r. 85 zakładów przetwórczych. W regionie nadmorskim znajdowały się łącznie 144 zakłady z uprawnieniami do handlu z krajami UE (75 w woj. pomorskim i 69 w zachodniopomorskim), co stanowiło 57,6% wszystkich przetwórni w kraju. Na pozostałym obszarze kraju najwięcej takich zakładów było w woj.warmińsko-mazurskim (19), wielkopolskim (15), śląskim (14) oraz mazowieckim (12). śadnej przetwórni ryb z uprawnieniami do handlu na obszarze UE nie było w woj.opolskim. 7

Najwięcej zakładów z uprawnieniami do handlu z krajami trzecimi znajdowało się równieŝ w regionie nadmorskim w woj. pomorskim 36 i w zachodniopomorskim 30. W dalszym ciągu bardzo mocno zwiększała się liczba zakładów dopuszczonych do sprzedaŝy bezpośredniej tylko na rynki lokalne w kraju. W końcu 2010 r. w rejestrze GIW znajdowało się juŝ 350 podmiotów gospodarczych, o 139 więcej niŝ w końcu 2009 r. Najwięcej takich zakładów działało w woj. śląskim (94), a następnie w woj. lubuskim (40), wielkopolskim (39) i opolskim (26). W rejestrze wyraźnie dominują gospodarstwa rybackie i firmy zajmujące się sprzedaŝą słodkowodnych ryb Ŝywych i świeŝych. Tylko niektóre z nich prowadzą wstępną obróbkę ryb. Szacuje się, Ŝe spośród wszystkich znajdujących się w tym rejestrze podmiotów gospodarczych, przetwórstwem ryb zajmuje się około 50 zakładów. Dane o całkowitej produkcji wyrobów konsumpcyjnych duŝych przetwórni rybnych, zatrudniających 50 pracowników i więcej, wskazują na dobry stan przetwórstwa rybnego w Polsce w 2010 r. i Ŝe światowy kryzys gospodarczy nie miał negatywnego wpływu na jego dalszy rozwój. Ogólna produkcja tych zakładów wzrosła o 40,2 tys. ton, tj. o 14,3% w porównaniu z rokiem poprzednim. Tylko w grupie pozostałych wyrobów nastąpił jej duŝy spadek o 16,4 tys. ton, natomiast w odniesieniu do wszystkich innych grup wyrobów była ona wyŝsza. Ilościowo w największym stopniu zwiększyła się produkcja marynat (o 19,4 tys. ton, tj. o 33,4%) i ryb wędzonych (o 17,7 tys. ton, tj. o 26,5%). Produkcja konserw i prezerw była wyŝsza o 10,3 tys. ton, a ryb solonych o 5,4 tys. ton. W tym drugim przypadku oznaczało to najwyŝszy wzrost w ujęciu relatywnym o 38,2%. WyŜsza była produkcja filetów świeŝych o 2,2 tys. ton i mroŝonych o 1,3 tys. ton. Minimalnie, bo o niespełna 0,2 tys. ton, zwiększyła się produkcja ryb mroŝonych. Następstwem zmian w wielkości produkcji były zmiany w strukturze produkcji duŝych przetwórni rybnych. Zmniejszyła się w niej rola grupy pozostałych wyrobów, ryb mroŝonych i filetów mroŝonych, a zwiększyło się znaczenie innych grup wyrobów. Dominującymi wyrobami w produkcji tych zakładów pozostały ryby wędzone i marynaty, z udziałami odpowiednio 26,4% i 24,1%. W pierwszym przypadku nastąpił wzrost znaczenia w produkcji ogółem o 2,6 pkt. proc., a w drugim o 3,4 pkt. proc. Kolejne miejsca przypadało konserwom łącznie z prezerwami (18,0% udziału i wzrost znaczenia o1,1 pkt. proc.). Udziały innych wyrobów nie przekraczały 10%. Wśród nich największe znaczenie w produkcji ogółem miała grupa pozostałych wyrobów (9,2%), jednak w porównaniu z rokiem poprzednim spadło ono wyraźnie o 7,2 pkt. proc. Trzeba podkreślić, Ŝe zakres miesięcznych sprawozdań o produkcji jest ograniczony do określonych głównych grup wyrobów i nie obejmuje niektórych mniej waŝnych produktów. 8

Dlatego wielkość produkcji duŝych zakładów przetwórczych moŝe być w rzeczywistości trochę wyŝsza. Podana tu wielkość i struktura produkcji przetwórstwa rybnego w kraju została określona na podstawie miesięcznych sprawozdań o wielkości produkcji w przedsiębiorstwach zatrudniających 50 osób i więcej. Nie są to jeszcze dane ostateczne, a pełne zestawienie moŝliwe będzie w drugiej połowie roku, kiedy GUS opracuje roczne sprawozdania o wielkości produkcji wszystkich przetwórni rybnych zatrudniających co najmniej 10 osób. Wstępnie szacujemy, Ŝe w 2010 r. całkowita wielkość przetwórstwa rybnego w Polsce wyniosła około 390 tys. ton wyrobów konsumpcyjnych, co w porównaniu z rokiem poprzednim oznaczałoby wzrost o około 10%. Natomiast wartość produkcji finalnej szacujemy na około 5,6 mld zł, co daje wzrost o około 7%. 4. Handel zagraniczny (tabele 11-12). W 2010 r. całkowity import ryb i przetworów rybnych do Polski wyniósł 458,1 tys. ton, co oznaczało wzrost o 38,3 tys. ton (9,1%) w stosunku do roku poprzedniego. W znacznie większym stopniu, bo o 30,4% (258,3 mln EUR), wzrosła równieŝ jego wartość. Dominującą rolę w imporcie odgrywały surowce i półprodukty rybne, przeznaczone głównie do dalszego przetwórstwa w kraju, a więc ryby mroŝone oraz filety i mięso rybie. Łączne ich dostawy wyniosły 274 tys. ton i kosztowały 513 mln EUR, co stanowiło 59,8% całego importu pod względem ilości i 46,2% pod względem wartości. W porównaniu do roku poprzedniego import surowców rybnych zwiększył się o 12,1 tys. ton (4,6%) i kosztował więcej o 70,3 mln EUR (15,9%). Wzrosły równieŝ zakupy za granicą wszystkich innych grup wyrobów. Wśród nich szczególnie wyróŝniał się import ryb świeŝych, który wzrósł o 19,9 tys. ton (21,9%) i kosztował o 173,4 mln EUR (62,3%) więcej niŝ przed rokiem. Wydano na nie o 83,4 mln EUR więcej niŝ na zakup filetów i mięsa rybiego i ponad 3-krotnie więcej niŝ na import ryb mroŝonych. Ryby świeŝe stanowiły 24,1% ilości i 40,7% wartości całego importu w 2010 r. W strukturze gatunkowej importu pod względem ilości dominowały łososie (23,2% udziału) i śledzie (21,1%). W porównaniu z rokiem poprzednim łososi kupiliśmy za granicą więcej o 17,5 tys. ton (19,8%), a śledzi o 7,3 tys. ton mniej (8,2%). W ujęciu wartościowym nastąpił w 2010 r. bardzo duŝy, bo 65% wzrost kosztów importu łososi, spowodowany niemal skokowym wzrostem jego cen na rynkach światowych. Pod tym względem ryby te stanowiły 46,7% całego importu (wzrost o 10 pkt. proc. w stosunku do poprzedniego roku), śledzie 9

natomiast 10,1%. W 2010 r. nastąpił dalszy spadek popytu na pangę i import tych ryb zmniejszył się ilościowo i wartościowo o 23-24%. Całkowity eksport ryb i przetworów rybnych, zrealizowany przez granice Polski i ujęty w dokumentach celnych SAD oraz bezpośrednio z burt trawlerów dalekomorskich i kutrów bałtyckich, który w SAD nie jest ujmowany, wyniósł w 2010 r. 318 tys. ton i był o 10,8 tys. ton (3,3%) niŝszy niŝ w roku poprzednim. Jego wartość wzrosła natomiast o 181,8 mln EUR (21,6%). O spadku ilościowym całego eksportu zadecydowało znaczne ograniczenie sprzedaŝy ryb bezpośrednio z burt statków dalekomorskich, jak równieŝ sprzedaŝy z burt kutrów bałtyckich szprotów w portach duńskich i szwedzkich, co było następstwem duŝo niŝszych połowów tych ryb. Eksport z burt statków w 2010 r. wyniósł według wstępnych szacunków 82,8 tys. ton, co oznaczało, Ŝe stanowił 26% eksportu ogółem (37,5% w 2009 r.) i spadł o 36,1 tys. ton (30,4%) w porównaniu z rokiem poprzednim. Natomiast eksport z lądu zwiększył się o 25,3 tys. ton (12,1%) i dominował on wyraźnie pod względem wartości. Eksport z burt statków nie odgrywał tu zbyt duŝej roli, a jego udział w 2010 r. szacuje się na około 8%. Największy wzrost ilościowy, w granicach 5 tys. ton, nastąpił w eksporcie ryb wędzonych i solonych oraz filetów i mięsa rybiego. W ślad za wzrostem ilościowym nastąpił takŝe duŝy wzrost wartości eksportu tych grup wyrobów: ryb wędzonych i solonych o 98,2 mln EUR (33,6%), a filetów i mięsa rybiego o 72,1 mln EUR (34,7%). W strukturze wielkości eksportu główną pozycję nadal miały konserwy i marynaty (29,5%) oraz ryby mroŝone (21,2%), natomiast w strukturze wartości eksportu dominującą pozycję z udziałem 38,2% zachowały ryby wędzone i solone, wyprzedzając filety i mięso rybie (27,4%) oraz konserwy i marynaty (26,6%). W strukturze gatunkowej eksportu pierwsze miejsce w 2010 r. przejęły łososie (17,1% udziału), których sprzedaliśmy za granicę o 12,3 tys. ton (29,3%) więcej w porównaniu z rokiem poprzednim. Na kolejnych miejscach znalazły się śledzie, których sprzedaŝ za granicę zmniejszyła się o 1,7 tys. ton (3,6%), ostroboki (13,1%) i szproty (11,7%). Eksport tych ostatnich spadł aŝ o 23 tys. ton (38,3%). W ujęciu wartościowym eksport łososi przyniósł blisko 45% wzrost przychodów w porównaniu z 2009 r. Ryby te umocniły swoją dominującą pozycję, stanowiąc 51,4% wartości całego eksportu w 2010 r. (wzrost o 8,2 pkt. proc.), wyprzedzając śledzie (9,2%) i dorsze (7,5%). W eksporcie dorszy odnotowano tym razem wzrosty - o 2,2 tys. ton (14,6%) i o 11,7 mln EUR (18%). Pogorszył się mocno w 2010 r. bilans handlu zagranicznego rybami i przetworami rybnymi. Ujemne saldo wymiany handlowej w tym okresie było o 76,5 mln EUR gorsze niŝ rok wcześniej. 10

5. Rynek. Na rynku ryb rola lokalnych centrów pierwszej sprzedaŝy ryb (LCPSR) w 4 głównych portach rybackich wciąŝ była niewielka. Ich działalność była jeszcze dość ograniczona i tylko LCPSR w Kołobrzegu, zarządzane przez Kołobrzeską Grupę Producentów Ryb, miało obroty w miarę wysokie. Trzeba jednak odnotować postęp w toczącym się juŝ procesie zmian organizacyjnych Aukcji Rybnej w Ustce i LCPSR w Darłowie, mających doprowadzić je właściwego pełnienia swej roli. Zarządzanie nimi powierzono rybakom zrzeszonym w Krajowej Izbie Producentów Ryb w Ustce. Organizacja ta uzyskała w 2010 r. 15,6 mln zł dofinansowania z Programu Operacyjnego ZrównowaŜony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeŝnych obszarów rybackich 2007-2013 na zakup obiektów Aukcji Rybnej w Ustce oraz doposaŝenie jej w nowe maszyny i urządzenia. Nie udało się jednak jeszcze przejąć, mimo zgody Rady Miasta, LCPSR w Darłowie. Lokalne centra i aukcja nie przyciągały jeszcze wielu rybaków, którzy wciąŝ znaczną część transakcji sprzedaŝy ryb woleli przeprowadzać w drodze bezpośrednich umów z przetwórcami, handlowcami bądź pośrednikami. Nie było w 2010 r. zmian w handlu rybnym, który był bardzo rozdrobniony. Sieć handlowa naleŝała w całości do sektora prywatnego, a ryby i przetwory rybne sprzedawano zarówno w sklepach specjalistycznych, nowoczesnych marketach, jak i w bardzo duŝej ilości sklepów ogólnospoŝywczych. Mocną pozycję w handlu rybami miały sieci duŝych hipermarketów, będące dla innych podmiotów silną konkurencją cenową. Z drugiej strony nadal dobrze prosperował handel obwoźny i sprzedaŝ ryb wprost z samochodów lub prowizorycznych stoisk. W 2010 r. średnie spoŝycie ryb, przetworów rybnych i owoców morza liczone w ekwiwalencie wagi Ŝywej wyniosło 13,26 kg na 1 mieszkańca i zwiększyło się o 0,13 kg (0,6%) w stosunku do roku poprzedniego. 1 Konsumpcja importowanej pangi, wskutek zmniejszającego się kolejny rok popytu na te ryby, obniŝyła się z 1,97 kg do 1,51 kg na osobę, tj. o 23,4%. Spadło teŝ spoŝycie mintajów o 0,24 kg (8%), szprotów o 0,07 kg i karpi o 0,03 kg. Wzrosło natomiast spoŝycie innych gatunków ryb, najwięcej śledzi o 0,44 kg na osobę (17,7%). Śledzie powróciły na pierwsze miejsce wśród najczęściej konsumowanych ryb z udziałem 22,1% (2,93 kg na osobę) w spoŝyciu ryb ogółem. Kolejne miejsca w strukturze spoŝycia przypadało mintajom (20,8%, tj. 2,76 kg) i pangom (11,4%). PowyŜsze dane o ogólnym spoŝyciu ryb zawierają takŝe połowy indywidualne wędkarzy, które w 2010 r. szacowano łącznie na 14,2 tys. ton. W przeliczeniu na 1 mieszkańca odpowiadało 1 Rynek ryb stan i perspektywy. Analizy rynkowe, nr 15. IERiGś, MIR, Warszawa, kwiecień 2011. 11

to wielkości 0,37 kg i stanowiło około 3% całkowitego spoŝycia ryb w Polsce. Bez tych połowów, czyli uwzględniając tylko ryby i przetwory rybne nabywane przez konsumentów w oficjalnej sieci ich sprzedaŝy, spoŝycie ryb w masie Ŝywej na 1 mieszkańca kształtowało się w 2010 r. w wysokości 12,89 kg, podczas gdy rok wcześniej wynosiło 12,75 kg. Zatem w 2010 r. wzrosło ono o 1,1%. Całkowite dostawy na rynek krajowy, określone na podstawie wielkości średniego spoŝycia ryb na 1 mieszkańca (bez połowów wędkarskich), moŝna szacować w latach 2009-2010 na około 292,2 tys. ton i 295,4 tys. ton w przeliczeniu na relację handlową (masę wszystkich produktów). Nastąpił więc w tym okresie wzrost zaopatrzenia rynku o 3,2 tys. ton. 6. Zatrudnienie (tabele 13-14). Dane o zatrudnieniu w przetwórstwie i handlu rybnym zbierane przez GUS będą osiągalne w drugiej połowie roku i wówczas moŝna będzie dokładniej określić wielkość zatrudnienia. Wstępnie szacujemy, Ŝe w przetwórstwie rybnym wzrosło ono o około 0,5 tys. osób (2,7%), gdyŝ przybyło zakładów przetwórczych i wzrosła wielkości produkcji wyrobów konsumpcyjnych, a w handlu rybnym o około 0,1 tys. osób (1,7%). Zmniejszyła się o 77 osób (3,3%) łączna liczba rybaków pracujących na Bałtyku, bo zmniejszył się stan poławiającej tu floty kutrowej. Zmniejszyła się teŝ o 42 osoby (23%) liczba rybaków dalekomorskich. Całkowite zatrudnienie w gospodarce rybnej w 2010 r. szacujemy wstępnie na 27,8 tys. osób, co oznaczałoby wzrost o 0,4 tys. osób (1,5%) w stosunku do roku poprzedniego. Na rynku pracy w branŝy rybnej mamy od lat zdecydowaną dominację sektora prywatnego. Szacuje się, Ŝe w 2010 r. pracowało w nim 98,6% ogółu zatrudnionych. 12

II. TABELE i RYSUNKI

Flota rybacka w latach 2008-2010 Tabela 1 2008 2009 2010 Wyszczególnienie Liczba jednostek Pojemność w tys. GT Moc w tys. kw Średni wiek Liczba jednostek Pojemność w tys. GT Moc w tys. kw Średni wiek Liczba jednostek Pojemność w tys. GT Moc w tys. kw Średni wiek Flota ogółem 832 41,0 99,0 27,2 806 38,2 90,7 26,7 793 37,3 86,9 27,1 Państwowa flota dalekomorska 1 3,9 3,2 22,0 1 3,9 3,2 23,0 1 3,9 3,2 24,0 Prywatna flota dalekomorska 3 17,4 14,6 18,0 3 17,4 15,2 17,3 3 17,4 15,2 18,3 Flota kutrowa 197 15,7 50,8 39,8 161 12,9 42,5 40,3 146 11,8 38,2 41,6 Łodzie rybackie 631 4,0 30,4 23,4 641 4,1 29,9 23,3 643 4,2 30,3 23,8 Zmiany tonaŝu floty bałtyckiej w latach 2009-2010 45,0 40,0 35,0 2009 2010 30,0 [tys. BT] 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Flota ogółem Państw ow a flota dalekomorska Pryw atna flota dalekomorska Flota kutrow a Łodzie rybackie 15

Flota bałtycka według klas długości jednostek w latach 2008-2010 Tabela 2 Klasy długości Liczba jednostek GT 2008 2009 2010 Średni Liczba Średni Liczba kw GT kw GT wiek jednostek wiek jednostek Łodzie <12 m 578 2 783 23 842 23,2 590 2 862 23 614 23,3 591 2 953 23 920 23,8 Łodzie 12-14,9 m 53 1 265 6 536 24,9 51 1 217 6 240 23,8 52 1 241 6 366 24,1 Kutry 15-17,9 m 86 3 088 13 066 49,1 70 2 515 11 192 49,7 63 2 255 10 037 50,9 Kutry 18-19,9 m 19 917 4 345 41,6 15 743 3 358 42,7 15 743 3 358 43,7 Kutry 20-22,9 m 17 1 238 4 858 29,9 19 1 297 5 353 33,2 18 1 243 5 116 35,9 Kutry 23-24,9 m 23 2 291 6 397 36,7 14 1 438 4 150 37,4 14 1 498 4 181 37,4 Kutry 25-25,9 m 23 3 131 9 165 29,7 18 2 510 7 322 30,3 15 2 088 6 068 31,5 Kutry 26 m i większe 29 5 051 12 959 27,2 25 4 384 11 096 26,7 21 3 970 9 437 27,0 Razem 828 19 764 81 167 27,3 802 16 966 72 324 26,7 789 15 991 68 484 27,1 kw Średni wiek Zmiany w liczbie łodzi rybackich w latach 2008-2010 Zmiany w liczbie kutrów rybackich w latach 2008-2010 700 600 500 400 300 200 100 0 Łodzie <12 m 2008 2009 2010 Łodzie 12-14,9 m 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Kutry 15-17,9 m Kutry 18-19,9 m Kutry 20-22,9 m Kutry 23-24,9 m 2008 2009 2010 Kutry 25-25,9 m Kutry 26 m i większe 16

Wiek floty bałtyckiej w 2010 r. według klas długości Tabela 3 Klasy długości do 15 lat 16-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46 lat i więcej Razem Łodzie <12 m 180 172 110 93 36 591 Łodzie 12-14,9 m 29 5 2 4 12 52 Kutry 15-17,9 m 0 0 0 11 52 63 Kutry 18-19,9 m 0 1 1 6 7 15 Kutry 20-22,9 m 0 4 6 3 5 18 Kutry 23-24,9 m 0 1 2 11 0 14 Kutry 25-25,9 m 0 1 13 0 1 15 Kutry 26 m i większe 0 12 7 1 1 21 Razem 209 196 141 129 114 789 Struktura wiekowa floty bałtyckiej w 2010 r. 46 lat i więcej 14% do 15 lat 27% 36-45 lat 16% 26-35 lat 18% 16-25 lat 25% 17

Liczba, pojemność i moc floty kutrowej według portów rejestracji w latach 2008-2010 Tabela 4 Port Liczba kutrów GT 2008 2009 2010 Średni Liczba Średni Liczba kw GT kw GT wiek kutrów wiek kutrów Gdańsk 5 436 1 397 30,8 4 341 1 116 31,5 4 341 1 116 32,5 Górki Wschodnie 3 134,0 666,0 49,3 2 100 466 49,0 1 47 281 47,0 Górki Zachodnie 4 145,0 1 052,0 48,3 4 145 1 052 49,3 4 167 1 052 50,3 Gdynia 5 866,0 1 871,0 27,6 3 547 1 192 27,0 Hel 11 1 297,0 4 025,0 35,3 9 1 010 3 185 37,0 10 1 255 3 844 35,1 Jastarnia 14 536,0 2 990,0 48,6 14 536 2 990 49,6 14 536 2 990 50,6 Władysławowo 57 4 900,0 15 863,5 36,8 42 3 457 11 736 37,3 39 4 016 11 769 37,1 Łeba 14 553,0 2 344,6 47,2 10 416 1 871 47,1 10 416 1 871 48,1 Ustka 29 1 817,1 5 721,0 41,5 28 1 997 5 863 41,3 26 1 881 5 514 42,7 Darłowo 17 809,0 2 740,0 45,7 12 631 2 133 45,5 11 389 1 416 49,5 Kołobrzeg 24 2 942,0 8 352,4 31,6 23 2 804 7 933 32,9 18 2 083 5 999 34,3 Dziwnów 9 825,0 2 273,0 45,0 7 684 1 996 46,6 6 446 1 408 50,0 Świnoujście 5 456 1 493 46,8 3 219 937 45,0 3 220 937 46,0 Razem 197 15 716 50 789 39,8 161 12 887 42 470 40,3 146 11 797 38 197 41,6 kw Średni wiek Pojemność, moc i liczba kutrów w latach 2008-2010 [BT, kw] 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 2008 2009 2010 250 200 150 100 50 0 [liczba kutrów] GT kw Liczba kutrów 18

Liczba, pojemność i moc floty łodziowej według portów rejestracji w latach 2008-2010 Tabela 5 Port / przystań Liczba łodzi GT 2008 2009 2010 Średni Liczba Średni Liczba kw GT kw GT wiek łodzi wiek łodzi Ustka 52 732,3 4 295,9 32,9 48 664,22 3827,9 33,1 48 666,08 3792,9 34,1 Kołobrzeg 37 705,9 3 756,6 17,7 38 716,53 3837,33 19,3 38 727,09 3915,8 20,9 TrzebieŜ 35 112,9 869,4 19,5 34 109,82 845,9 20,1 34 109,82 845,9 21,1 Jastarnia 34 122,7 746,0 30,6 34 141,08 803,25 30,5 32 146,59 769,45 30,8 Kuźnica 29 131,0 655,8 27,6 30 134,35 655,83 28,0 28 134,31 666 27,8 Łeba 22 148,2 1 072,9 20,6 23 156,22 1079,4 21,8 23 163,79 1134 23,5 Nowa Pasłęka 14 51,2 915,2 16,8 21 47,34 826,8 11,7 23 51,68 867,2 12,4 Świnoujście 23 227,9 1 736,2 18,8 23 234,73 1774,86 20,2 23 247,18 1811,06 19,6 Darłowo 22 209,7 1 575,4 29,3 21 183,22 1366,8 28,2 22 186,09 1408,93 28,0 Jarosławiec 19 79,3 679,0 26,4 19 79,34 679 27,4 20 98,88 770,7 28,2 Władysławowo 18 157,1 973,7 21,0 19 197,68 1215,5 21,3 19 200,68 1215,1 22,3 Unieście 12 81,9 620,0 21,3 14 105,11 669,6 21,6 14 111,94 655,1 22,6 Dziwnów 11 111,3 883,3 13,7 13 126,24 987,7 14,5 13 141,67 987,7 15,2 Pozostałe 303 1 176,6 11 599,0 22,4 304 1183,59 11283,66 22,5 306 1208,45 11446,94 22,9 Razem 631 4 048,0 30 378,4 23,4 641 4079,47 29853,53 23,3 643 4194,25 30286,78 23,8 kw Średni wiek Pojemność, moc i liczba łodzi w latach 2008-2010 [GT, kw] 35 000,0 30 000,0 25 000,0 20 000,0 15 000,0 10 000,0 5 000,0 0,0 2008 2009 2010 645 640 635 630 625 [liczba łodzi] GT kw Liczba łodzi 19

Jednostki wycofane z eksploatacji z wykorzystaniem pomocy publicznej w latach 2004-2010 z podziałem na klasy długości 2004 2005 2006 2007 Klasy długości Ilość GT kw Średni wiek Ilość GT kw Średni wiek Ilość GT kw Średni wiek Ilość GT kw Tabela 6 Łodzie <12 m 16 67 834,4 21,1 116 614 5256 21,4 55 261 2358 23,3 15 74 663 28,1 Łodzie 12-14,9 m 5 117 667,8 35,8 2 60 334 35,0 1 11 70 18,0 Kutry 15-17,9 m 5 202 1058 40,0 53 1 866 6855 46,8 15 566 2076 44,5 4 147 471 51,3 Kutry 18-19,9 m 2 83 335 38,5 9 383 2072 42,3 Kutry 20-22,9 m 15 1 152 3709 25,9 Kutry 23-24,9 m 3 276 495,8 41,7 51 4 902 11822 35,2 4 388 938,8 34,5 1 92 165 45,0 Kutry 25-25,9 m 14 1 916 5709 26,6 3 422 1258 27,7 3 417 1 258 27,0 Kutry 26 m i większe 1 179 422 36,0 6 906 2466 29,7 5 772 2153 36,2 Dalekomorskie 1 3 708 3680 15,0 Razem 27 807 3145 28,7 270 15 564 42237 30,6 84 2 469 9118 28,8 24 741 2 626 32,1 Średni wiek Klasy długości Ilość GT kw 2008 2009 2010 Średni wiek Ilość GT kw Średni wiek Ilość GT kw Średni wiek Łodzie <12 m 17 100 824 24,6 7 30 295 28,3 5 31 183 23,4 Łodzie 12-14,9 m 1 12 70 17,0 3 67 342 52,7 Kutry 15-17,9 m 3 113 445 53,7 16 577 1 874 51,8 4 169 607 50,0 Kutry 18-19,9 m 3 132 577 43,0 1 38 121 44,0 Kutry 20-22,9 m 1 77 227 22,0 1 77 370 20,0 1 77 228 29,0 Kutry 23-24,9 m 2 190 537 34,0 9 853 2 121 38,3 1 112 257 37,0 Kutry 25-25,9 m 1 137 420 29,0 5 713 2 097 31,4 3 422 1 258 30,0 Kutry 26 m i większe 5 848 2 121 36,4 4 668 1 863 37,3 4 718 1 846 32,5 Dalekomorskie Razem 33 1 609 5 222 31,1 46 3 023 9 083 41,3 18 1 529 4 380 33,5 20

Międzynarodowy podział wód morskich na obszary (wg FAO) 21

Tabela 7 Połowy według obszarów morskich oraz waŝniejszych gatunków ryb i innych organizmów morskich w latach 2008-2010 (t) WYSZCZEGÓL- NIENIE 2008 2009 2010 ATLANTYK 1/ Atlantyk Bałtyk i Północnowschodnwschodni czny Środkowo- antarkty zalewy 27IIId 27(bez IIId) 34 48 Ogółem Atlantyk Pacyfik Południowowschodni 87 OGÓŁEM - 2008 126150,2 94623,0 5424,8 17708,8 8393,6 31527,2 OGÓŁEM - 2009 212115,7 131367,0 4254,2 46287,4 8304,1 58845,7 21903,0 OGÓŁEM - 2010 170771,1 110100,1 5309,4 14605,2 6910,8 26825,4 33845,6 Węgorze 48,7 50,6 53,4 53,4 Łososie 43,2 49,5 47,8 47,8 Trocie 128,3 364,5 371,8 371,8 Pstrągi tęczowe 0,2 1,2 0,2 0,2 Stornie 9119,3 9652,7 11228,4 11228,4 Gładzice 29,3 42,6 38,0 38,0 Turboty 110,9 103,3 100,7 100,7 Belony 24,1 12,4 23,1 23,1 Dorsze 12179,9 12368,6 14876,8 12190,7 2686,1 2686,1 Czarniaki 1477,4 1019,0 932,7 932,7 932,7 Halibuty 1565,6 1193,9 963,3 963,3 963,3 Śledzie 17031,5 22528,4 24747,2 24747,2 Szproty 55422,1 84625,3 58842,6 58842,6 Buławiki 4,6 0,3 3,7 3,7 3,7 Karmazyny mentela 229,5 515,6 3,9 3,9 3,9 Kryle 8393,3 8304,1 6910,8 6910,8 6910,8 Makrele 1742,2 3576,7 1860,6 3,5 1857,1 1857,1 Makrele kolias 920,6 318,7 318,7 Pelamidy 23,3 0,0 Morszczuki 56,0 5,0 5,0 5,0 Płocie 939,6 758,4 600,9 600,9 Leszcze 566,2 843,1 590,5 590,5 Okonie 737,3 690,9 837,6 837,6 Sandacze 190,0 188,5 151,5 151,5 Ciosy 18,4 24,1 26,4 26,4 Krąpie 26,4 36,2 71,5 71,5 Sieje 12,1 19,3 21,6 21,6 Miętusy 12,1 8,7 7,6 7,6 Węgorzyce 0,7 0,2 0,2 0,2 Szczupaki 9,5 6,0 5,8 5,8 Stynki 0,8 2,0 0,3 0,3 Sardynele 620,9 6959,2 3618,3 3618,3 3618,3 Sardele 611,6 3441,3 895,2 895,2 895,2 Witlinki 13,8 141,5 88,6 88,6 Pelamidy 16,4 16,4 16,4 Dentex spp 22,5 22,5 22,5 Dobijaki 0,4 0,5 1,5 1,5 Sardynki 3012,1 6773,6 1635,3 1635,3 1635,3 Ostroboki 11724,3 25391,4 6532,3 6532,3 6532,3 Ostroboki chilijskie 20896,9 33218,7 33218,7 Plamiaki 54,9 316,8 705,2 705,2 705,2 Zębacze 0,2 15,9 14,2 14,2 14,2 Brama japońska 101,1 309,7 4,3 4,3 305,4 Inne 48,8 91,5 70,6 48,7 0,3 18,8 19,1 2,8 1/ Numery obszarów według klasyfikacji FAO i ICES Źródło: MRiRW Departament Rybołówstwa 22

Połowy wg waŝniejszych gatunków ryb i organizmów morskich w 2010 r. Makrele 1% Ostroboki 4% Inne morskie 3% Stornie 7% Halibuty 1% Dorsze 9% Śledzie 14% Szproty 34% Sardele europejskie 1% Sardynele atlantyckie 2% Sardynki 1% Ostroboki chilijskie 19% Kryle 4% Połowy ryb i innych organizmów morskich wg obszarów morskich w 2010 r. Pacyfik Południow o- w schodni 20 % Atlantyk Antarktyczny 4% Atlantyk Środkow o - w schodni 9 % Atlantyk Północnow schodni 3% Bałtyk i zalew y 64% 23

Tabela 8 Połowy na Bałtyku według rejonów połowowych i gatunków z podziałem na kutry i łodzie w 2010 r. (t) Wyszczególnienie Ogółem BAŁTYK Razem Zachodnie Środkowe Wschodnie wybrzeŝe wybrzeŝe wybrzeŝe kutry łodzie kutry łodzie kutry łodzie kutry łodzie Dorsze 12 190,7 6 727,5 5 463,3 37,2 281,6 2 587,4 4 011,5 4 102,8 1 170,2 Śledzie 24 747,2 22 552,1 2 195,1 1 518,1 328,4 16 015,6 333,2 5 018,3 1 533,6 Szproty 58 842,6 58 809,3 33,3 111,3 15 022,5 33,3 43 675,5 Łososie 47,8 29,7 18,0 0,2 6,5 5,5 23,1 12,6 Trocie wędrowne 371,8 259,8 112,0 0,3 7,0 65,6 42,0 193,9 63,0 Pstrągi tęczowe 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 Węgorze 53,4 53,4 31,6 2,9 18,9 Turboty 100,7 19,1 81,5 6,4 36,1 10,6 39,7 2,2 5,7 Stornie 11 228,4 4 163,4 7 065,0 339,0 1 494,1 3 061,0 4 604,1 763,4 966,8 Gładzice 38,0 7,5 30,4 1,2 5,2 6,3 24,7 0,6 Sandacze 151,5 0,8 150,6 0,8 47,9 22,1 80,7 Okonie 837,6 11,6 825,9 11,6 720,3 19,6 86,1 Płocie 600,9 0,1 600,7 0,1 494,9 10,7 95,1 Leszcze 590,5 590,5 454,9 24,2 111,4 Ciosy 26,4 26,4 26,4 Krąpie 71,5 71,5 53,9 17,6 Sieje 21,6 0,9 20,8 0,9 18,3 2,2 0,3 Miętusy 7,6 7,6 5,6 2,0 Stynki 0,3 0,3 0,3 Karasie 16,2 16,2 1,4 14,8 Babkowate 0,6 0,6 0,6 Szczupaki 5,8 5,8 5,5 0,3 Liny 7,8 7,8 7,1 0,7 Węgorzyce 0,2 0,2 0,2 Belony 23,0 23,0 2,1 3,1 17,8 Bolenie 3,1 3,1 3,1 Witlinki 88,6 88,6 88,2 0,5 Inne 26,4 3,5 22,9 20,7 3,5 1,3 0,9 OGÓŁEM: 110 100,1 92 674,0 17 426,0 2 115,2 4 019,5 36 779,6 9 180,0 53 779,3 4 226,5 24

Połowy łodziowe na zalewach według gatunków ryb w 2010 r. (t) Tabela 9 Wyszczególnienie Ogółem Zalew Szczeciński Zalew Wiślany Śledzie 1 456,5 33,3 1 423,3 Stornie 28,0 0,9 27,0 Węgorze 39,9 29,9 10,0 Sandacze 101,8 35,4 66,4 Okonie 630,8 549,8 81,0 Płocie 538,0 444,4 93,6 Leszcze 564,0 454,7 109,3 Miętusy 7,6 5,6 2,0 Szczupaki 5,6 5,5 0,1 Sieje 15,7 15,7 Liny 7,8 7,1 0,7 Karasie 16,1 1,4 14,7 Ciosy 26,4 26,4 Stynki 0,3 0,3 Krąpie 71,2 53,9 17,3 Karpie 0,6 0,6 Sumy 3,1 3,1 Jazgarze 1,1 1,1 Bolenie 3,1 3,1 Babkowate 0,6 0,6 Łososie 0,2 0,2 Trocie wędrowne 6,9 5,7 1,2 Inne 23,6 16,0 7,6 OGÓŁEM: 3 548,7 1 667,1 1 881,6 25

Tabela 10 Wielkość i struktura produkcji przetwórstwa rybnego według grup wyrobów w zakładach przetwórczych zatrudniających 50 i więcej osób w latach 2009-2010 (tony) a/ Wyszczególnienie 2009 2010 Struktura (%) Wskaźnik 2009 2010 2010/2009 1.Ryby mroŝone 15 138 15 304 5,4 4,8 101,1 -ryby słodkowodne 260 2 029 0,1 0,6 780,4 -ryby morskie 8 571 6 896 3,1 2,1 80,5 -mięso z ryb morskich 6 307 6 379 2,2 2,0 101,1 2.Filety świeŝe 8 357 10 516 3,0 3,3 125,8 -z ryb słodkowodnych.. - - - -z ryb morskich 8 357 10 516 3,0 3,3 125,8 3.Filety mroŝone 24 719 26 031 8,8 8,1 105,3 -z ryb słodkowodnych.. - - - -z ryb morskich 24 719 26 031 8,8 8,1 105,3 4.Ryby solone 14 172 19 579 5,0 6,1 138,2 - ryby 3 806 9 400 1,3 2,9 247,0 - filety 10 366 10 179 3,7 3,2 98,2 5.Ryby wędzone 67 064 84 819 23,8 26,4 126,5 - z łososi 39 877 45 193 14,2 14,1 113,3 - ze śledzi 798 782 0,3 0,2 98,0 - z pozostałych ryb 26 389 38 844 9,4 12,1 147,2 6.Konserwy i prezerwy 47 691 b/ 58 034 16,9 18,0 121,7 7.Marynaty 58 195 b/ 77 630 20,7 24,1 133,4 8.Pozostałe wyroby c/ 46 162 b/ 29 767 16,4 9,2 64,5 OGÓŁEM 281 498 321 680 100,0 100,0 114,3 a/ Wyroby konsumpcyjne. b/ Szacunek. c/ Wyroby kulinarne i garmaŝeryjne, sałatki, paprykarze, pasty i pasztety z ryb. Źródło: Obliczenia własne na podstawie materiałów GUS o produkcji podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących wynosiła 50 i więcej osób. 26

Rozmieszczenie zakładów przetwórstwa rybnego posiadających uprawnienia do handlu na rynku UE (stan na koniec 2010 r.) 75 19 69 7 5 2 15 12 2 6 6 7 0 14 5 6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GIW. 27

Tabela 11 Import ryb i przetworów rybnych według grup towarowych i głównych gatunków w latach 2009-2010 2009 2010 a/ 2010/2009 Grupy towarowe tys. ton mln. EUR tys. ton mln. EUR tys. ton mln.eur Ryby Ŝywe 3,0 8,1 3,6 9,5 12% 17% Ryby świeŝe 90,7 278,4 110,6 451,8 22% 62% Ryby mroŝone 81,9 129,4 85,8 144,6 5% 12% Filety, mięso rybie 180,0 313,3 188,2 368,4 5% 18% Ryby wędzone, solone, suszone 2,5 11,6 2,6 11,6 4% 0% Ryby przetworzone i konserwowane 35,6 73,4 37,6 78,6 6% 7% Owoce morza świeŝe i mroŝone 6,0 16,9 6,6 20,2 10% 19% Owoce morza przetworzone 1,5 6,6 2,1 9,5 40% 44% Mączka, trany, odpadki 18,7 15,2 21,0 16,9 12% 11% Razem 419,8 852,9 458,1 1 111,2 9% 30% Główne gatunki Śledzie Łososie Pangi Makrele Mintaje Dorsze Tuńczyki a/ Dane nieostateczne. 89,3 88,6 27,9 33,7 35,1 27,6 8,7 104,8 313,3 41,5 37,1 61,5 54,2 22,3 96,6 106,1 21,4 36,7 32,2 31,4 11,9 112,3 518,4 31,4 40,3 55,1 57,5 28,5 Źródło: Rynek ryb stan i perspektywy. Analizy rynkowe, nr 15. IERiGś, MIR, Warszawa, kwiecień 2011. 8% 20% -23% 9% -8% 14% 37% Tabela 12 7% 65% -24% 9% -10% 6% 28% Eksport ryb i przetworów rybnych według grup towarowych i głównych gatunków w latach 2009-2010 2009 2010 a/ 2010/2009 Grupy towarowe tys. ton mln. EUR tys. ton mln. EUR tys. ton mln.eur Ryby Ŝywe 1,1 3,9 0,8 2,9-27% -26% Ryby świeŝe 51,7 10,2 29,9 8,6-42% -16% Ryby mroŝone 80,1 55,6 67,3 43,8-16% -21% Filety, mięso rybie 49,5 207,7 54,1 279,8 9% 35% Ryby wędzone, solone, suszone 31,5 292,1 36,4 390,3 16% 34% Ryby przetworzone i konserwowane 90,7 245,9 93,8 271,8 3% 11% Owoce morza świeŝe i mroŝone 6,7 7,5 5,9 6,6-12% -12% Owoce morza przetworzone 2,1 14,6 2,0 12,9-5% -12% Mączka, trany, odpadki 15,3 3,1 27,6 5,4 80% 74% Razem 328,8 840,5 318,0 1 022,3-3% 22% Główne gatunki Dorsze Śledzie Łososie Szproty Ostroboki Sardynki, sardynele a/ Dane nieostateczne. 15,1 47,0 42,0 60,1 46,1 15,7 65,1 93,4 362,7 21,8 33,5 9,1 17,3 45,3 54,3 37,1 41,5 8,3 76,8 94,2 525,4 22,9 23,3 6,6 Źródło: Rynek ryb stan i perspektywy. Analizy rynkowe, nr 15. IERiGś, MIR, Warszawa, kwiecień 2011. 15% -4% 29% -38% -10% -47% 18% 1% 45% 5% -30% -27% 28

Tabela 13 Przeciętna liczba zatrudnionych w gospodarce rybnej w latach 2009-2010 (tys. osób) Wyszczególnienie 2009 2010 Wskaźnik 2010/2009 Rybołówstwo morskie 2,5 2,4 96,0 w tym: rybacy 2,5 2,4 96,0 Przetwórstwo ryb 18,8 19,3 a/ 102,7 Handel 6,0 6,1 a/ 101,7 O g ó ł e m 27,4 27,8 a/ 101,5 a/ Dane nieostateczne. Przeciętna liczba zatrudnionych rybaków w latach 2009-2010 Tabela 14 2009 2010 Wyszczególnienie Sektor Sektor publiczny prywatny a/ Razem Sektor Sektor publiczny prywatny a/ Razem Rybołówstwo 112 71 183 70 71 141 dalekomorskie Rybołówstwo bałtyckie 51 2 291 2 342 47 2 218 2 265 O g ó ł e m 163 2 362 2 525 117 2 289 2 406 a/ Dane szacunkowe. 29