WYKORZYSTANIE WARTOŚCI OBSZARÓW CENNYCH EKOLOGICZNIE W CELU URZĄDZANIA SZLAKÓW TURYSTYCZNYCH THE USAGE OF WORTH OF ECOLOGICALLY VALUABLE AREAS FOR ARRANGING TOURIST TRAILS Katarzyna Ruszczycka, Marzena Płaza, Anna Mazur Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa Katedra Architektury Krajobrazu i Agroturystyki Obszary cenne ekologiczne stanowiące najwartościowsze zasoby środowiska naturalnego i posiadające szczególne walory przyrodniczokrajobrazowe, są zazwyczaj objęte ochroną prawną. Podlegają szeregowi restrykcji wynikających z realizowanej tam ochrony przyrody. Tworzy się je między innymi w celu: zachowania różnorodności biologicznej, ochrony zasobów, tworów i składników przyrody ożywionej i nieożywionej, ochrony wyjątkowych walorów krajobrazowych. 1
Wysokie walory przyrodnicze w obrębie cennych przyrodniczo obszarów, są jednocześnie najatrakcyjniejszymi i najbardziej pożądanymi wartościami dla społeczeństwa. Elementy decydujące o wysokim zainteresowaniu tymi terenami to: bogactwo flory i fauny, urozmaicona rzeźba terenu, swoisty bioklimat, dostępnośćakwenów i kompleksów leśnych, niski stopień zanieczyszczenia powietrza Cenne zasoby środowiska przyrodniczego i kulturowego powinny: podlegać wzmożonej ochronie stwarzać lokalnym społecznościom możliwość rozwoju społeczno-gospodarczego. Kierunkiem, który godzi te dwa aspekty jest turystyka. Poszanowanie praw przyrody podczas prowadzenia aktywnej działalności turystycznej stanowi niezbędny warunek zrównoważonego rozwoju obszarów przyrodniczo cennych. Preferowanymi formami turystki na obszarach ekologicznie cennych, a jednocześnie najmniej uciążliwymi dla otoczenia przyrodniczego są: turystyka poznawcza i kwalifikowana 2
Na potrzeby turystyki poznawczej i kwalifikowanej wykorzystuje się: złożoną sieć dróg kołowych, rowerowych, do jazdy konnej, pieszych. ścieżek spacerowych, zdrowia, dydaktycznych. W celu uniknięcia monotonii, wyprowadza się trasę z wnętrza drzewostanu i na pewnym odcinku drogę prowadzi się skrajem lasu, czy brzegiem rzeki. 3
Szczególne miejsce wśród terenów cennych przyrodniczo zajmują znakowane szlaki turystyczne. Są to trasy wycieczkowe oznaczone kolorowymi znakami umieszczonymi wzdłuż drogi na drzewach, murach, czy kamieniach. Powinny one przebiegać przez tereny najciekawsze pod względem przyrodniczo-krajobrazowym. Szlaki piesze -najbardziej popularne na obszarach chronionych Wytyczane wzdłuż istniejących dróg polnych, ścieżek, unika się dróg o utwardzonej nawierzchni. Szerokość szlaku powinna wynosić 1,5 m - swobodne poruszanie się dwóch osób. Cała trasa powinna być wyposażona drewniane ławy, stoły z siedziskami. Tam gdzie trasa jest trudniejsza, powinna posiadać mostki, kładki, barierki ochronne, poręcze itp. Istotne są tu także znaki i tablice informacyjne, ułatwiające orientację w terenie. Tablice powinny: - być ustawione na początku i końcu każdego szlaku - zawierać zwięzłą informację o długości trasy, (w godzinach przeciętnego spaceru, a nie w kilometrach). - zawierać podstawowe informacje o ciekawszych obiektach na szlaku oraz ogólne dane o obiekcie leśnym, przez który przebiega trasa. 4
Ścieżki dydaktyczne - szlaki szkoleniowe/przyrodnicze Zaczęto je tworzyć dając możliwość stosowania różnych form edukacji społeczeństwa, w celu kształtowaniu postaw proekologicznych. Szlaki te są przeznaczone do : rozwijania umiejętność obserwacji przyrody, poznawania gatunków roślin i zwierząt, elementów przyrody nieożywionej, zjawisk zachodzących w naturze, aktywnego wypoczynku, nauki właściwego zachowania się w lesie, kultury obcowania z przyrodą. Długość ścieżek przyrodniczo-edukacyjnych jest zróżnicowana, waha się od jednego do kilkunastu kilometrów. Na trasie wyznacza się tzw. przystanki - miejsca, umożliwiające demonstrację konkretnych elementów przyrody. Atrakcyjność ścieżek przyrodniczo-edukacyjnych podnosi obecność specjalnych obiektów edukacyjnych i turystycznych, na przykład: budek lęgowych, karmników dla ptaków, odkrywek glebowych i skalnych, punktów widokowych, ambon obserwacyjnych. Ścieżki zdrowia Dzięki wyposażeniu w proste przyrządy sportowe, umożliwiają wykonywanie ćwiczeń na świeżym powietrzu. Idea ich tworzenia zrodziła się w Szwajcarii. Początkowo ścieżki zdrowia miały służyć jedynie pacjentom wymagającym rehabilitacji, potem zaczęto zakładać je także dla ludzi zdrowych. Oprócz ścieżek zdrowia turystyka aktywna oferuje też inne formy spędzania wolnego czasu, między innymi na trasach rowerowych, narciarskich-biegowych, konnych, kajakowych, krosowych motorowych ale te wymagają już na ogół dokładniejszego przygotowania i wyposażenia. 5
Budowanie szlaków turystycznych na obszarach cennych ekologicznie to doskonały sposób na prowadzenie bezpiecznej turystki, która nie stanowi zagrożenia dla świata przyrody. Oznakowane trasy pozwalają bezpiecznie i ciekawie przemierzać enklawy naturalnego środowiska wszystkim tym, którzy lubią obcować z naturą i poznawać jej uroki. Tworzenie całych sieci takich ciągów komunikacyjnych umożliwia turystom dotarcie do najciekawszych obiektów krajoznawczych i punktów topograficznych, nie dopuszczając, by jakakolwiek atrakcja przyrodnicza umknęła ich uwadze. Odpowiednie przystosowanie obszarów do pełnienia funkcji turystycznej, poprzez między innymi wytyczanie szlaków turystycznych, pozwala ograniczyć w znacznym stopniu, a nawet całkowicie wyeliminować niekorzystne skutki prowadzenia turystyki. dziękuję za uwagę *wszystkie zdjęcia pochodzą z Internetu i należą do autorów 6