Wykład 3. PROCESY ROZWOJU TURYSTYKI 1
1. Fazy rozwoju turystyki: Rożne klasyfikacje rozwoju turystyki, najczęściej: A. Faza prekursorska do 1850 r., B. Faza kształtowania ideowych podstaw turystyki (1850-1914), 1914), C. Faza wzrostu (1914-1945), 1945), D. Faza turystyki masowej (od 1945 r.) A. Faza prekursorska: Turystyka miała formę wędrówek i wyjazdów, odbywających się z następujących motywów: handel i kontakty gospodarcze, kult religijny, kształcenie, igrzyska sportowe, leczenie (wyjazd do miejscowości leczniczych), chęć odkrycia i poznania. 2
Zwykle wędrówki i wyjazdy: nie były dobrowolne, długo trwały, towarzyszyły im niebezpieczeństwa i uciążliwości zagrażające zdrowiu, a nawet życiu, nie miały charakteru rekreacyjnego, obejmowały ograniczony zakres osób uczestniczących w podróżach. Przykłady działań związanych zanych z turystyką: 1. Igrzyska Olimpijskie w Grecji, którym towarzyszyło budowanie domów gościnnych, zajazdów, jadłodajni itp. 2. W średniowieczu w VII w. zaczęto budować hospicja i zajazdy, a edykt Karola Wielkiego nałożył na klasztory obowiązek gościnności; powstawały hospicja przyklasztorne. 3
faza prekursorska przykłady działań turystycznych cd. 3. Wyprawy podróżnicze, np. Marco Polo (XIII w., wyp- rawa do Chin), Petrarka wyprawa górska w XIV w. 4. W XIV w Padwie powstało Hospitium Bovis, które traktuje się jako zaczątek rozwoju hotelarstwa. 5.Wyjazdy związane z kształceniem i pobytem w określonej miejscowości (np. Padwa, Kraków). 6. Wyjazdy do Rzymu związane z poznaniem i kultem religijnym. W XVI w. do Rzymu jeździło 600 tys. osób, było tam ponad 250 zajazdów, a w księgarniach można było kupić plany miasta. 7. W XVII w. we Francji powstają przewodniki dla turystów i pojawiają się usługi przewodników. 8. W XVII w. rozpowszechniły się podróże po Europie, tzw. Grand Tour of Europe, od Londynu przez Paryż do Włoch, trwające do 3 lat. 9. W XVII i XVIII w. powstają kurorty rodzinne (np. Baden-Baden, Baden, Spa, Mariańskie Łaźnie). 4
B. Faza kształtowania ideowych podstaw turystyki (1850-1914): 1914): Fazę tę cechuje: rozbudowa infrastruktury informacyjnej i poczty, rozbudowa infrastruktury transportowej i rozwój nowych środków transportu, powstanie biur podróży i organizacji turystycznych, upowszechnianie funkcji rekreacyjnej i krajoznaw- czej wyjazdów, upowszechnianie zorganizowanych wyjazdów, wzrost liczby mieszkańców korzystających z turys- tyki, ale turystyka nadal ma charakter elitarny. Pierwszy zorganizowany wyjazd miał miejsce w 1841 r. Jego organizatorem był Tomasz Cook, który założył pierwsze komercyjne biuro podróży i w 1865 r. wywiózł pierwszą zorganizowaną grupę na wypoczynek do Szwajcarii. 5
W 1873 r. uruchomiono pierwsze wagony sypialne na trasie Berlin-Ostenda, Paryż-Kolonia, Paryż-Wiedeń. W drugiej połowie XIX w. powstały organizacje tury- styczne, np.: Angielski Klub Alpinistyczny (1857 r.), Poznaj swój kraj w Norwegii (1861 r.), Austriackie Towarzystwo Alpejskie (1862 r.), Włoski Klub Alpinistyczny (1863 r.), Szwajcarski Klub Alpinistyczny (1863 r.), Niemieckie Towarzystwo Alpinistyczne (1869 r.), Francuski Klub Alpejski (1874 r.). 6
C. Faza wzrostu (1914-1945): 1945): Fazę tę cechuje ponadto (w stosunku do poprzedniej): rozbudowa infrastruktury turystycznej i transpor- towej, powstawanie towarzystw turystycznych o zasięgu międzynarodowym, poszerzenie grup społecznego wyjazdu, określane demokratyzacją turystyki,, m. in. poprzez rozwój turystyki socjalnej, letniskowej, dla młodzieży, poszerzenie bazy turystyki uzdrowiskowej, rozwój turystyki przez organizacje polityczne. W 1924 r. powstaje Międzynarodowe Stowarzyszenie Wielkich Organizacji Turystycznych (AGOT); W 1929 r. powstaje Stowarzyszenie Schronisk Młodzieżowych. Poszerzeniu bazy turystycznej sprzyjały regulacje prawne: urlopu wypoczynkowego i turystyki. 7
D. Faza turystyki masowej (od 1945 r.): Fazę tę cechuje ponadto (w stosunku do poprzedniej): dalszy rozwój turystyki i to coraz bardziej zorgani- zowanej, postępująca demokratyzacja turystyki, prowadząca do jej masowego charakteru, zróżnicowanie form turystyki i dywersyfikacja oferty, jakościowy rozwój produktów turystycznych, powstanie alternatywnych form turystyki (np. agroturystyki), intensywny marketing, zwłaszcza promocja turystyki, turystyka traktowana jest jako środek reprodukcji siły roboczej w czasie wolnym, wzrastają wyjazdy związane z załatwieniem spraw służbowych, działalnością naukową, kultem religijnym, aktywnością sportową itp. 8
2. Współczesny biznes turystyczny: Współczesny biznes turystyczny łączy się z: powstaniem gospodarki turystycznej, cechującej się m. in. normalizacją, specjalizacją i dywersyfikacją produktu turystycznego, koncentracją działalności i łączeniem mniejszych przedsiębiorstw w coraz to większe, koncentracją kapitałów w światowym biznesie turystycznym i centralizacją kapitału, specjalizacją firm turystycznych, zwłaszcza małych, dalszym rozwojem infrastruktury turystycznej, w tym informatyczno-informacyjnej, informacyjnej, rozwojem turystyki łącznie ze środkami transportu, a wraz z tym poprawą warunków podróży i jej czasu. 9
Turystyka jest nie tylko biznesem, ale również wpływa na: aktywizację regionów problemowych i nowe miejsca pracy, zmniejszenie różnic regionalnych dzięki tej aktywizacji, proekologiczne przekształcenie struktury gospodarczej, integrację różnych grup ludności. Turystyka staje się trzecim po pracy i mieszkaniu miernikiem określającym jakość życia. 10
3. Zarys historii rozwoju turystyki w Polsce: A. Faza prekursorska (elitarny charakter turystyki): początkowo wyjazdy religijne, kształceniowe i poznawcze, od drugiej połowy XVIII w. wyjazdy emigracyjne, XVIII w. i początek XIX w. rozwój krajoznawstwa. Przykłady: przewodniki turystyczne o Rzymie i miastach włoskich oraz Warszawie w XVII w., wyjazdy poznawcze zagraniczne Potocki (Bliski Wschód), Beniowski (Japonia, Chiny, Madagaskar), Rzewuski (kraje arabskie), S.. Staszic upowszechnienie rozwoju turystyki górskiej (Beskidy, Tatry), Wiek XIX powstanie miejscowości wypoczynko- wych i uzdrowiskowych: Nałęczów, Ciechocinek, Polanica, Sopot itp. 11
B. Faza kształtowania ideowych podstaw turystyki (1850-1914): 1914): rozwój krajoznawstwa i odpoczynku w Polsce, rozwój bazy turystycznej i organizacji turysty- cznych, wyjazdy kształceniowe i demokratyzacja turystyki. Przykłady: 1873 r. Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie, (po odzyskaniu niepodległości Polskie PTT); 1906 r. Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (PTK), 1874 r. pierwsze schronisko nad Morskim Okiem, a następnie inne (Dolina Pięciu Stawów, Hala Gąsienicowa itd.), O. Kolberg sformułował podstawy krajoznawstwa i folkloru. 12
C. Faza wzrostu (1914-1945): 1945): rozwój turystyki uzdrowiskowej i letniskowej, w tym świątecznej (Ciechocinek, Krynica, Zakopane, Konstancin), rozwój krajoznawczego ruchu wycieczkowego (woj. krakowskie, Warmia i Mazury, Warszawa, Gdynia, Poznań), rozwój bazy wycieczkowej, schronisk szkolnych, a od 1931 r. kempingów, rozwój organizacji turystycznych (np. Orbisu w 1920 r., Gromady w 1937 r., Ligi Popierania Turystyki w 1935 r., Polskiego Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych w 1935 r.). przewaga przyjazdów zagranicznych nad krajowymi. 13
D. Faza turystyki masowej (od 1945 r.): demokratyzacja turystyki, rozwój turystyki socjalnej, wzrost znaczenia ośrodków zakładowych i Fundu- szu Wczasów Pracowniczych, powstanie obok Orbisu i Gromady biur turystycznych: Almatur, Juwentur, Harctur itp., powstanie w 1950 r. Polskiego Towarzystwa Tury- styczno-krajoznawczego (z połączenia PTK i PTT), do 1990 r. głównie turystyka w Polsce, obecnie wzrost znaczenia turystyki zagranicznej, powstanie dużej liczby biur turystycznych, rozwój turystyki alternatywnej i organizacji z nią związanych, rozwój bazy turystycznej i stopniowa poprawa jakości usług turystycznych. 14
Dziękuję za uwagę... 15