UZIARNLENIE GLEB ALUWIALNYCH W KRAJOBRAZIE DELTOWYM I DOLIN RZECZNYCH W ŚWIETLE KLASYFIKACJI PTG I U SD A

ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE TOM LXI NR 4 WARSZAWA 2010: 178-185 MIROSŁAW ORZECHOWSKI, SŁAWOMIR SMÓLCZYŃSKI UZIARNLENIE GLEB ALUWIALNYCH W KRAJOBRAZIE DELTOWYM I DOLIN RZECZNYCH W ŚWIETLE KLASYFIKACJI PTG I U SD A TEXTURE OF ALLUVIAL SOILS IN DELTA AND RIVERINE LANDSCAPES IN RELATION TO THE CLASSIFICATIONS OF THE POLISH SOCIETY OF SOIL SCIENCE (PTG) AND USDA Katedra Gleboznawstwa i Ochrony Gleb, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie A b stra c t: A lluvial so ils in delta and riverine landscapes in N E Poland lack coarse elem ents and are finegrained. The aim o f the study w as a com parison o f PTG 1989 and PTG 2 0 0 8, and U S D A soil texture classification system s in alluvial soils o f various types and species. A ccording to the PTG 1989 classification, the studied alluvial so ils w ere d evelop ed from clay and clay loam (very h eavy alluvial soils), silt loam and sandy clay loam (heavy alluvial soils), and from silt and sandy loam (m edium alluvial soils). A ccording to the PTG 2 0 0 8 classification system, very heavy alluvial so ils are form ed from m aterials belon gin g to six texture classes, and in the U S D A classification - to five texture classes. A llu vial soils developed from silt loam and silty clay loam predom inate. In the U S D A system they are classified as SiL and SiCL. Introduction o f a new system o f agronom ic categories o f soils resulted in classifyin g 91% o f the very heavy alluvial so ils (Fbc) as h eavy alluvial so ils (Fc). A pproxim ately 80% o f the heavy and m edium alluvial soils rem ained in their agronom ic categories. In the studied alluvial soils, a good equivalent for silt loam is loam in the PTG 2008 classification system and L in U S D A system, w hereas for silty clay silt loam and SiL, respectively. In relation to silt and clay, there are no equivalents in the com pared classification system s. S łow a klu czow e: gleby aluwialne, uziam ienie, krajobraz deltowy, krajobraz dolin rzecznych. K e y w o r d s : alluvial soils, soil texture, delta landscape, riverine landscape. WSTĘP Skład granulometryczny gleb ma wpływ na większość właściwości chemicznych, fizyczno-mechanicznych i wodnych gleb oraz ich wartość użytkową. Istniejące klasyfikacje regionalne, krajowe, jak też międzynarodowe uziamienia gleb i gruntów przyjmują różne granice i nazewnictwo poszczególnych frakcji ziam [PTG 1973; Mocek i in. 1997; Soil Survey Staff 1999; Klasyfikacja gleb leśnych... 2000; Klasyfikacja Zasobów... WRB 2003; Prusinkiewicz 2003; Drzymała, Mocek 2004; Kabała, Marzec 2007]. Klasyfikacje

Uziarnienie gleb aluwialnych... w świetle klasyfikacji PTG i USDA 179 uziamienia gleb ulegały i nadal ulegają modyfikacjom. Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego w roku 2008 przyjął nowy system klasyfikacji uziamienia gleb i utworów mineralnych, który wykazuje dużą kompatybilność ze standardowym podziałem według USDA [Soil Survey Staff 1999; PTG 2009]. Zgromadzone w Katedrze Gleboznawstwa i Ochrony Gleb w Olsztynie wyniki badań uziamienia gleb aluwialnych, według kryteriów Systematyki gleb Polski [1989] w krajobrazie deltowym i dolin rzecznych Polski północno-wschodniej mogą być przydatne do wyznaczenia grup granulometrycznych odniesienia odpowiedników w klasyfikacjach PTG 2008 i USDA. Prace porównawcze klasyfikacji gleb Polski według kryteriów PTG, PN-R-04033 i USDA prowadzili między innymi: Prusinkiewicz i współpracownicy [1994], Drzymała i Mocek [2004], Drzymała i współpracownicy [2000] w rejonie oddziaływania kopalni Konin, natomiast Kabała i Marzec [2007] dla gleb obszarów nizinnych i podgórskich Dolnego i Górnego Śląska oraz Sudetów. Celem pracy była analiza porównawcza uziamienia gleb aluwialnych w krajobrazie deltowym i dolin rzecznych zróżnicowanych typologicznie i gatunkowo między jednostkami klasyfikacji wg Systematyki gleb Polski [1989], a PTG 2008 [2009] i USDA [Soil Survey Staff 1999]. Istotnym celem niniejszej pracy była także próba wykazania skali zmian, jakie zajdą w kartografii tych gleb w stosunku do treści map obecnie obowiązujących. ZAKRES I METODYKA BADAŃ Wytypowane 54 profile mad zlokalizowane były w krajobrazie deltowym na Żuławach Wiślanych i Wybrzeżu Staropruskim oraz krajobrazie dolin rzecznych (Łyna, Liwna i Guber) na Pojezierzu Mazurskim. Badane mady oznaczone były na mapach gleboworolniczych jako: Fbc, Fc i Fs, W świetle kryteriów klasyfikacji uziamienia gleb według Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego [Systematyka gleb Polski 1989] należą one do mad wytworzonych z utworów ilastych i glin ciężkich pylastych (mady bardzo ciężkie), pyłów ilastych i glin średnich (mady ciężkie) oraz pyłów zwykłych i glin lekkich pylastych (mady średnie). Mady bardzo ciężkie zaliczono do podtypów mad próchnicznych i właściwych, mady ciężkie do próchnicznych, właściwych i brunatnych, a mady średnie do właściwych i brunatnych. Analiza porównawcza badanych mad dotyczyła trzech klasyfikacji uziamienia według: - Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego (PTG), obowiązującej w systematyce gleb Polski [Systematyka gleb Polski 1989]; klasyfikacja ta została wprowadzona wcześniej i wykorzystywana w pracach kartograficznych (mapy klasyfikacji bonitacyjnej i mapy glebowo-rolnicze); - PTG, obowiązującej od 2008 roku [Polskie Towarzystwo Gleboznawcze 2009]; - USDA [Soil Survey Staff 1999]. Analizę uziamienia przeprowadzono w 185 próbkach glebowych pobranych z poziomów powierzchniowych oraz warstw występujących w głębszych partiach profili glebowych. Badanie składu granulometrycznego mad przeprowadzono z zastosowaniem pełnej metody areometrycznej Bouyoucosa w modyfikacj i Casagrande' a i Prószyńskiego [Mocek i in. 1997].

180 M. Orzechowski, S. Smólczyński WYNIKI I DYSKUSJA Gleby aluwialne w krajobrazie deltowym oraz dolin rzecznych na obszarze Żuław Wiślanych, Niziny Staropruskiej i Pojezierza Mazurskiego wyróżniająsię brakiem frakcji szkieletowych i drobnoziarnistym składem granulometrycznym [Witek 1956; Długosz i in. 2009]. Mady bardzo ciężkie wytworzone są z iłu pylastego, rzadziej iłu i gliny ciężkiej pylastej (podział według Systematyki... 1989). W badanych glebach aluwialnych zawartości poszczególnych frakcji granulometrycznych w porównywanych klasyfikacjach różniły się wyraźnie. W madach bardzo ciężkich dominowały frakcje spławialne (< 0,02 mm) o średniej zawartości 60,0%, a zawartość pyłu (0,1-0,02 mm) wynosiła 32,4% (tab. 1). Według kryteriów klasyfikacji uziamienia gleb przyjętej przez PTG w 2008 roku [Polskie Towarzystwo Gleboznawcze 2009], w madach tych najwięcej było frakcji pyłowych (0,05-0,002 mm), o średniej zawartości 53,2%. Ilość frakcji iłowych (< 0,002 mm) wynosiła 25,9%. Po zatwierdzeniu nowych wielkości granicznych dla frakcji w klasyfikacji uziamienia utworów glebowych przez PTG w 2008 roku, na tle podziału wcześniejszego [Systematyka gleb Polski 1989], mady te wykazują większą zawartość frakcji pyłowych, średnio o 21% oraz około 2,5-krotnie większą ilość frakcji piasku. Według kryteriów podziału PTG 2008 w obrębie mad bardzo ciężkich można wyróżnić aż sześć grup granulometrycznych, a według klasyfikacji USD A pięć grup (tab. 2). Najwięcej próbek ma uziamienie pyłu ilastego (43%) i gliny pylasto-ilastej (33%). Pyły gliniaste, gliny zwykłe i ilaste stanowią 18%, a tylko w 2 profilach (6%) mad wystąpił ił pylasty. W świetle kryteriów USDA mady bardzo ciężkie kwalifikują się głównie do dwóch grup granulometrycznych: SiL (gliny pylastej - 46%) i SiCL (gliny pylasto-ilastej - 33%). Przyjęty wraz z klasyfikacją uziamienia nowy podział kategorii ciężkości agronomicznych gleb [Polskie Towarzystwo Gleboznawcze 2009] spowodował, że oznaczone dotychczas na mapach glebowych mady bardzo ciężkie (Fbc) w 91% przejdą do kategorii gleb ciężkich (Fc). Jedynie 6% mad bardzo ciężkich pozostanie w tej kategorii ciężkości. Porównanie uziamienia wierzchnich warstw mad ciężkich wytworzonych z pyłu ilastego, rzadziej gliny średniej oraz gliny średniej pylastej we wcześniejszej klasyfikacji [Systematyka gleb Polski 1989] z klasyfikacją PTG 2008 uwidacznia większy udział frakcji piaszczystych (2,0-0,05 mm) i pyłowych (0,05-0,002 mm). Średnia ilość frakcji iłowych <0,002 mm [PTG 2009] w madach ciężkich była prawie 3-krotnie mniejsza niż ilość frakcji spławialnych (<0,02 mm) w klasyfikacji wg Systematyki gleb Polski [1989]. W konsekwencji przyjęcia nowych kryteriów podziału, mady ciężkie zostały zakwalifikowane do trzech grup granulometrycznych. Są to gleby wytworzone z gliny zwykłej (66%), pyłu gliniastego (20%) i pyłu ilastego (14%). Uwzględniając kryteria USDA mady ciężkie zaliczono tylko do dwóch grup granulometrycznych: L (gliny - 66%) i SiL (gliny pylaste - 34%). W dotychczasowej kategorii ciężkości agronomicznej mad ciężkich zajdą niewielkie zmiany, ponieważ jedynie 20% mad wytworzonych z pyłu gliniastego znajdzie się w grupie mad średnich (tab. 2). Badane mady średnie wytworzone są z pyłu zwykłego i gliny lekkiej pylastej. Średnia ilość frakcji spławialnych (< 0,02 mm) wynosiła 29,8%, a pyłu (0,1-0,02 mm) - 42,8% (tab. 1). Według nowego podziału PTG [2009] na tle klasyfikacji starszej [Systematyka gleb Polski 1989] mady średnie charakteryzują się większym spiaszczeniem, a zawartość frakcji piasku jest średnio o około 22% większa. Natomiast ilości frakcji pyłu w madach tych w porównywanych klasyfikacjach były zbliżone. Według klasyfikacji PTG z 2008 roku badane mady wykazują uziamienie gliny lekkiej (60%) oraz pyłu gliniastego (20%) i

Uziarnienie gleb alicwialnych... w świetle klasyfikacji PTG i USDA 181 T A B E L A 1. Skład granulom etryczny b adanych gleb aluw ialnych w poziom ie A p ( 0-2 6 cm ) w ed łu g klasyfikacji: System atyka gleb P o lsk i 1 9 8 9, PTG 2 0 0 8 oraz U S D A T A B LE 1. Texture o f analysed alluvial soils in A p horizon ( 0-2 6 cm ) accord in g to PTG 1 9 8 9, PTG 2 0 0 8 and U S D A O b iek t O b ject N r profilu Profile N o P rocent frakcji o średnicy [mm] P ercentage fractions with diam eter [mm] 1,0-0,1 0,1-0,0 2 < 0,0 2 2,0-0,0 5 0,0 5-0,0 0 2 < 0,0 0 2 Grupa granulo m e tr. * S o il texture P T G 1 1 9 8 9 PTG 2 2 0 0 8 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 l i M ady bardzo ciężkie* - Very heavy alluvial soils U S D A 3 Tragamin 2 7 5 31 64 14 56 30 i ip gpyi SiCL T czew skie Ł. 72 9 24 67 2 6 55 19 i pyi SiL St. K ościeln ica 41 9 39 52 34 39 2 7 ip gz L Szym anow o 37 5 25 70 2 6 41 43 ip ipy SiC L ichnow y 35 6 30 64 18 48 34 i ip gpyi SiCL L eklow y 39 7 41 52 2 4 56 20! ip pyi SiL Stare P ole 55 6 38 56 2 0 55 25 ip pyi SiL M aryno w y 2 0 6 27 67 17 50 33 ip gpyi SiCL Tuja 3 0 9 36 55 23 56 21 ip pyi SiL M aryno w y 26 9 38 53 27 53 20 ip pyi SiL W ładysław ow o 57 8 28 64 2 6 45 29 ip gi CL N ow ak o w o 23 3 46 51 17 64 19 ip pyi SiL K ącik 31 7 39 54 25 45 30 ip gi CL Stare Pole 16 9 39 52 2 6 52 22 ip pyi SiL Stare p ole 17 4 32 64 14 63 23 ip pyi SiL K aczynos 53 8 33 59 23 55 22 ip pyi SiL W ładysław ow o 56 23 26 51 4 0 39 21 ip gz L K aczynos 54 9 39 52 35 46 19 ; ip gz L M arzęcino I 64 6 24 70 12 58 30 i i gpyi SiCL M arzęcino II 65 4 40 56 12 58 30 ip gpyi SiCL M arzęcino III 66 4 34 62 15 59 26 ip pyi SiL P op ow o 22 5 28 67 17 55 28 ip gpyi SiCL W iktorow o 19 6 33 61 18 50 32 ip gpyi SiCL C edry M ałe 7 6 7 20 73 10 56 34 i gpyi SiCL O lesno 25 5 37 58 16 58 2 6 ip pyi SiL Stare Babki 62 7 27 66 17 4 9 34 ip gpyi SiCL R óżany 6 7 20 73 18 41 41 i ip SiC Jeziernik 1 9 39 52 18 65 17 ip pyi SiL Jeziem ik 2 9 32 59 18 54 28 ip gpyi SiCL Jeziernik 3 9 35 56 2 4 57 19 ip pyi SiL Braniew o 2 9 32 59 30 52 18 ip pyi SiL Sm olajny 2 9 38 53 2 0 71 9 ip pyg SiL R ów nina G. 6 14 2 7 59 25 52 23 gcp pyi SiL R ów nina G. 7 8 23 69 17 54 2 9 i gpyi SiC L X S D V (% ) 7,6 3,5 4 6,1 3 2.4 6,6 2 0.4 6 0,0 6,9 11,5 2 0,9 6,9 3 3,0 5 3,2 7,4 13,9 * objaśnienia na koń cu tabeli s. 182 - explanations page 182 2 5,9 7,1 2 7,4

181 M. Orzechowski, S. Smólczyński TA B EL A 1. cd. TABLE 1. continued 1 2 3! 4 j 5 6 7 8 9 10 i i M ady ciężkie H eavy alluvial soils D ąbrow a 36 8 51 41 30 58 12 ph pyg SiL L ichnow y 34 23 41 36 43 44 13 płi g^ L P arszew o 33 9 41 50 28 45 2 7 płi gz L K ap u stow o St. 38 15 41 4 4 36 42 22 płi gz L K o śc ie lnica 4 0 8 43 4 9 25 50 25 płi gz L K am ionka Gd 28 23 41 36 42 42 16 płi gz L W iśniów ka Gd 68 8 49 43 22 63 15 płi pyi SiL R ychnow y 70 6 44 50 22 62 16 płi pyi SiL F iszew o 2 9 14 44 4 2 33 50 17 płi gz L G niazdow o 59 26 26 48 39 39 22 gsp gz L B ronow o 69 17 41 42 35 50 15 Płi gz L Braniew o 1 14 48 38 40 53 7 Płi pyg SiL Sm olajny 1 13 46 41 24 68 8 płi pyg SiL Silginy 4 32 28 4 0 43 48 9 gsp gz L Silginy 5 38 20 4 2 47 44 9 gs gz L X 17,0 4 0,3 4 2.8 3 3,9 5 0,5 15,5 SD 9,5 8,8 4,6 8,4 8,7 6,2 V (% ) 5 5,9 2 1,8 1 0,7 2 4,8 17,2 4 0,0 M ady średnie -- M edium alluvial soils Trępnow y 32 26 1 50 24 54 36 10 płz gi SL D rew nica 58 20 49 31 41 47 12 płz gz L M ik oszew o 21 31 37 32 52 35 13 glp gi SL Jazow a 67 16 51 33 37 56 7 płz pyg SiL K azim ierzo w o 18 4 4 27 29 64 20 16 glp gi SL X SD V (% ) 2 7,4 10,9 3 9,8 4 2,8 10.5 2 4.5 2 9,8 3,6 12.1 4 9,6 3 8,8 10,8 13,6 2 1,8 35,1 S D odchylenie stan d ard ow e standard deviation, V w spółczynn ik zm ienności co efficien t o f variation; *K ategorie c ię ż k o ści gleb: P T G 1 1 9 8 9 - [System atyk a gleb P o lsk i 1989]: płz p ył zw ykły, split; płi p ył ilasty, silt loam; gl glina lekka, light loam; gs glina średnia, m edium loam : gc - glina ciężka, heavy loam; i - ił, clay; p - pylasty, silty; P T G 2 2 0 0 8 [P olsk ie T ow arzystw o G leb ozn aw cze - PTG 2 0 0 8, 2 0 0 9 ]: p yg pył gliniasty, silt loam; pyi p ył ilasty, silt loam; gl glina lekka, sandy loam; gz glina zw ykła, loam; gi glina ilasta, clay loam; gpyi - glina p ylasto-ilasta, silty clay loam; ipy - ił pylasty, silty clay; 11,6 3,4 2 9,3 U S D 3 [Soil Survey S ta ff 1 9 9 9 ]: L - loam, SL sandy loam, SiL silt loam, SiC L silty loam, CL clay loam pozostaną w kategorii ciężkości gleb średnich (tab. 2). Jedynie gleby wytworzone z gliny zwykłej przejdą do kategorii mad ciężkich. W klasyfikacji USDA mady średnie zostały zaklasyfikowane do SL (gliny piaszczystej - 60%) oraz L i SiL. Uziamienie badanych mad w zdecydowanej większości reprezentowane jest przez drobnofrakcyjne utwory pyłowe i iły. Dlatego w niniejszej pracy szczególną uwagę zwrócono na mady wytworzone z pyłu zwykłego i ilastego oraz iłu i iłu pylastego. Przy określaniu korelacji pomiędzy grupami granulometrycznymi w porównywanych klasyfikacjach wg Systematyki gleb Polski [1989] i PTG 2008 oraz USDA przyjęto terminologię, jaką podali Kabała i Marzec [2007]. Translacja grup granulometrycznych badanych mad ze starszego podziału na podział przyjęty w 2008 roku stwarza duże problemy. W analizowanych grupach granulometrycznych (płz, płi, ip, i) nie było dominującej grupy odniesienia (jednoznacznego odpowiednika) w podziale PTG 2008, jak też USDA (tab. 3). Iły oraz iły pylaste kwalifikowały się aż do 6 nowych grup granulometrycznych (według PTG 2008), pyły zwykłe do 5 nowych grup, a pyły ilaste tylko do 3 grup. W klasyfikacji USDA nowych grup granulometrycznych było nieco mniej (tab. 3).

Uziarnienie gleb aluwialnych... w świetle klasyfikacji PTG i USDA 183 TABELA 2. Liczebność próbek z poziomu Ap (0-26 cm) gleb aluwialnych w grupach granulometrycznych według klasyfikacji PTG i USDA TABLE 2. Number of alluvial soil samples from Ap horizons (0-26 cm) in relation to texture classes o f PTG and USDA Grupy granulo metryczne według PTG 1989 - Soil texture classes according to Polish Soil Science Society (PTG) 1989 [Systematyka gleb Polski 1989] Mady średnie Mady ciężkie Mady bardzo ciężkie Medium alluvial soils Heavy alluvial soils Very heavy alluvial soils glp płz gs, gsp płi gcp ip i Suma* - Sum 2* 3 3 12 2 27 5 Grupy granulometryczne według PTG 2008 - Soil texture classes according to PTG 2008 glina lekka 2 1* glina zwykła 1 pył gliniasty 1 glina zwykła 3 7 pył gliniasty 3 pył ilasty 2 glina zwykła 1 (3%) 2 (6 ) glina ilasta 2 (6 ) glina pylasto- ilasta 8 (24) 3 (9) pył gliniasty 1 (3) pył ilasty 1 (3) 13 (37) 1 (3) ił pylasty 1 (3) 1 (3) Grupy granulometryczne według klasyfikacji USDA -- USDA soil texture classes SL 2 1 L 1 SiL 1 L 3 7 SiL 5 L 1 (3) 2 (6 ) CL 2 (6 ) SiCL 8 (24) 3 (9) SiL 1 (3) 14 (40) 1 (3) SiC 1 (3) 1 (3) * - Liczba próbek - Number of samples Dla pyłów ilastych dobrym odpowiednikiem (gdy 51-75% próbek przechodzi do jednej dominującej grupy granulometrycznej) w klasyfikacji uziamienia utworów glebowych wg PTG 2008 jest glina zwykła, a według USDA (52%) - L, a nieco gorszym SiL (48%). W grupie iłów pylastych dobrym odpowiednikiem w podziale PTG 2008 jest natomiast pył ilasty (52%), a zgodnie z USDA - SiL (55%). Około 28% iłów pylastych zakwalifikowano do gliny pylasto-ilastej, a niewielki udział stanowi glina zwykła i ilasta oraz pył gliniasty i ił zwykły (tab. 3). W przypadku pyłu zwykłego i iłu brak jest odpowiednika w klasyfikacji PTG 2008 i USDA (poniżej 50% zgodności). Najwięcej spośród utworów ilastych wg systematyki wcześniejszej [Systematyka gleb Polski 1989], z których wytworzyły się mady bardzo ciężkie, w podziale PTG 2008 zostało zakwalifikowanych do gliny pylasto-ilastej, a wg USDA - do SiCL (36%) oraz do iłu pylastego, a wg USDA - SiC (32%). Kabała i Marzec [2007] podają że dla iłów w grupie

IM. M. Orzechowski, S. Smólczyński TABELA 3. Liczebność próbek utworów gleb aluwialnych z warstw głębszych w grupach granulometrycznych według klasyfikacji PTG i USDA TABLE 3. Number of alluvial soil samples from deeper horizons in relation to texture classes of PTG and USDA Grupy granulometryczne według PTG 1989 - Soil texture classes according to Polish Soil Science Society (PTG) 1989 [Systematyka gleb Polski 1989] płz płi ip i 26 33 61 65 Grupy granulometryczne według PTG 2008 - Soil texture classes according to PTG 2008 piasek gliniasty 1 (4%) glina piaszczysta 9(3 5 ) glina lekka 3 (11) glina zwykła 7 (27) 17(52) 4(7) glina ilasta 5(8) 1 (2) glina pylasto-ilasta 17(28) 24 (36) pył gliniasty 6(23) 5 (1 5) 2(3) pył ilasty 11 (33) 32 (52) 9 (14) ił pylasty 21 (32) ił zwykły 1 (2) 9 (14) ił ciężki 1 (2) Grupy granulometryczne według klasyfikacji USDA USDA soil texture classes LS 1 (4) SL 12 (46) L 7(27) 17 (52) 4 (7 ) SiL 6(23) 16 (48) 34 (55) 9(1 4) SiCL 17 (28) 24 (36) CL 5 (8) 1 (2) SiC 21 (32) C 1 (2) 10 (16) próbek gleb nizinnych dobrym odpowiednikiem w klasyfikacji USDA jest C (58%), dla pyłu zwykłego podobnie jak w przypadku badanych mad brak jest odpowiednika. Natomiast dla pyłu ilastego w podziale USDA jednoznacznym odpowiednikiem był SiL (91%). WNIOSKI 1. Klasyfikacja uziamienia PTG wprowadzona w 2008 roku największe zmiany spowodowała w grupie gleb aluwialnych wytworzonych z iłów i glin bardzo ciężkich (mady bardzo ciężkie). Według tej klasyfikacji mady bardzo ciężkie wytworzone są aż z sześciu grup, a w podziale USDA z pięciu grup granulometiycznych. Dominująmady powstałe z pyłu ilastego i gliny pylasto-ilastej, a według USDA z SiL i SiCL. Przyjęcie nowego podziału kategorii ciężkości agronomicznych gleb spowodowało, że 91% mad bardzo ciężkich (Fbc) przeszło do kategorii mad ciężkich (Fc).

Uziarnienie gleb aluwialnych... w świetle klasyfikacji PTG i USDA 185 2. Mady ciężkie według klasyfikacji PTG 2008 zostały zakwalifikowane do gliny zwykłej, pyłu gliniastego i ilastego, a USDA do L i SiL. W 80% mady te pozostały w kategorii ciężkości gleb ciężkich. 3. Mady średnie w klasyfikacji PTG 2008 w 80% wykazują uziarnienie gliny lekkiej oraz pyłu gliniastego i pozostały w kategorii ciężkości gleb średnich. 4. W badanych madach dobrym odpowiednikiem dla pyłu ilastego według klasyfikacji PTG 2008 jest glina zwykła, a wg USDA - L, natomiast dla iłu pylastego jest pył ilasty i SiL. W przypadku pyłu zwykłego i iłu brak jest odpowiedników w porównywanych klasyfikacjach. LITERATURA DŁUGOSZ J., ORZECHOWSKI M., SMÓLCZYŃSKI S., KOBIERSKI M. 2009: Wstępne badania składu mineralogicznego frakcji ilastej iłów aluwialnych wybranych rzek Polski północno-wschodniej. Roczn. Glebozn. 60, 2: 24-31. DRZYMAŁA S., KACZMAREK Z., RYBCZYŃSKI P., MACKIEWICZ A. 2000: Uziarnienie gleb występujących w strefie oddziaływania kopalnictwa odkrywkowego w rejonie Konina w świetle klasyfikacji PTG. PN i FAO/USDA. Rocz. AR w Poznaniu 317, Roln. 56: 251-263. DRZYMAŁA S., MOCEK A. 2004: Uziarnienie różnych gleb Polski w świetle klasyfikacji PTG, PN-R-04033 i USDA. Rocz. Glebozn. 55, 1: 107-115. KABAŁA C., MARZEC M. 2007: Niektóre konsekwencje zmiany klasyfikacji uziamienia gleb. Rocz. G lebozn. 58, 1/2: 33 44. KLASYFIKACJA ZASOBÓW GLEBOWYCH ŚWIATA (World Reference Base for Soil Resources - WRB). 2003: Tłumaczenie i Redakcja BEDNAREK R., CHARZYŃSKI P., POKOJSKA U., Toruń: 106 ss. KLASYFIKACJA GLEB LEŚNYCH POLSKI 2000: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych. Warszawa: 123 ss. MOCEK A., DRZYMAŁA S., MASZNER P. 1997: Geneza, analiza i klasyfikacja gleb. Wyd AR, Poznań: 416 ss. POLSKIE TOWARZYSTWO GLEBOZNAWCZE 1973: Podział utworów glebowych na frakcje i grupy mechaniczne. Praca zbiorowa. ZG PTG, Warszawa: 21 ss. POLSKIE TOWARZYSTWO GLEBOZNAWCZE 2009: Klasyfikacja uziamienia gleb i utworów mineralnych - PTG 2008. Rocz. Glebozn. 60, 2: 7-16. PRUSINKIEWICZ Z., KONYS L., KWIATKOWSKA A. 1994: Klasyfikacja uziamienia gleb i problemy z nią związane. Rocz. Glebozn. 45, 3/4: 5-20. PRUSINKIEWICZ Z. 2003: Klasyfikacja uziamienia gleb a Polskie Normy. Rocz. Glebozn. 54, 3: 121-123. SOIL SURVEY STAFF 1999: Soil Taxonomy: A Basic System of Soil Classification for Making and Interpreting Soil Surveys. USDA, Washington, DC: 869 ss. SYSTEMATYKA GLEB POLSKI 1989: Rocz. Glebozn. 40, 3/4: 150 ss. WITEK T. 1956: Gleby Żuław Wiślanych. Pam. P u l 18: 157-266. Dr inż. Mirosław Orzechowski Katedra Gleboznawstwa i Ochrony Gleb, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Plac Łódzki 3, 10-727 Olsztyn e- mail: miroslaw.orzechowski@uwm.edu.pl