Spis treści. Wstęp str. 17. Stosowane skróty str. 19

Spis treści Wstęp str. 17 Stosowane skróty str. 19 Rozdział pierwszy Pojęcie, podziały i systematyka prawa rzymskiego str. 21 1. Pojęcie i znaczenie prawa rzymskiego str. 21 1. Prawo rzymskie str. 21 2. Rzymskie pojęcie prawa i sprawiedliwości str. 23 2. Podziały prawa str. 24 1. Prawo publiczne i prywatne str. 24 2. Ius civile i ius gentium str. 25 3. Ius naturale str. 26 4. Ius honorarium str. 27 3. Systematyka prawa rzymskiego str. 28 1. Systematyka według Instytucji str. 28 2. Systematyka pandektowa str. 28 3. Zakres i układ podręcznika str. 29 Rozdział drugi Historia źródeł prawa rzymskiego str. 30 4. Okresy historycznego rozwoju państwa i prawa rzymskiego str. 30 1. Ustrój państwa rzymskiego w rozwoju historycznym str. 30 2. Periodyzacja rzymskiego prawa prywatnego str. 31 5. Magistratury rzymskie str. 32 1. Określenie i klasyfikacja str. 32 2. Poszczególne magistratury str. 33 6. Źródła prawa rzymskiego str. 34 1. Źródła poznania str. 34 2. Źródła tworzenia prawa rzymskiego str. 35 7. Okres prawa archaicznego str. 36 1. Początki prawa w czasach królewskich str. 36 2. Ustawa XII tablic str. 37 3. Jurysprudencja kapłańska i leges rogatae str. 38 8. Okres rozwoju i prawa przedklasycznego str. 39 1. Prawo przedklasyczne późnej republiki str. 39 2. Pretor i prawo pretorskie str. 39 3. Jurysprudencja świecka str. 41 4. Ustawodawstwo str. 42 9. Prawo klasyczne str. 42 1. Źródła prawa klasycznego str. 42 2. Ustawy (leges) i uchwały senatu (senatus consulta) str. 42 3. Kodyfikacja edyktu pretorskiego str. 43 4. Konstytucje cesarskie str. 44 5. Jurysprudencja klasyczna str. 45 10. Okres schyłkowy (prawo poklasyczne) str. 47 1. Charakterystyka prawa poklasycznego str. 47 2. Ustawy cesarskie i zbiory prawa str. 48 11. Kodyfikacja justyniańska str. 50 1. Plany kodyfikacyjne str. 50 2. Prace nad kodyfikacją i jej części (Kodeks, Digesta, Instytucje) str. 50 3. Nowele i Corpus Iuris Civilis str. 52 12. Rzymskie prawo prywatne w średniowieczu i czasach nowożytnych str. 52 1. Prawo rzymsko-bizantyńskie str. 52 2. Glosatorzy i komentatorzy str. 53 3. Recepcja prawa rzymskiego str. 55 4. Romanistyczna rodzina prawa str. 56

5. Prawo rzymskie jako podstawa europejskiej kultury prawnej str. 58 6. Prawo rzymskie w Polsce str. 59 Rozdział trzeci Rzymski proces cywilny str. 62 13. Ogólna charakterystyka i rozwój historyczny str. 62 1. Postępowanie cywilne str. 62 2. Stadia procesowe str. 63 3. Inne rodzaje ochrony praw prywatnych str. 64 4. Actio str. 65 14. Postępowanie zwyczajne (do czasów dominatu) str. 65 1. Magistratury jurysdykcyjne str. 65 2. Sędzia i sądy str. 66 3. Jurysdykcja i kognicja str. 66 4. Właściwość sądu str. 67 15. Strony procesowe str. 68 1. Powód i pozwany str. 68 2. Zdolność sądowa (procesowa) str. 68 3. Legitymacja procesowa str. 68 4. Zastępstwo procesowe str. 69 16. Postępowanie legisakcyjne str. 69 1. Charakterystyka i rodzaje legisakcji str. 69 2. Przebieg postępowania str. 70 17. Postępowanie formułkowe str. 71 1. Geneza i cechy charakterystyczne str. 71 18. Postępowanie formułkowe w stadium in iure str. 72 1. Pozwanie (in ius vocatio) str. 72 2. Editio i postulatio actionis str. 72 3. Pozycja pozwanego str. 73 4. Litis contestatio str. 74 19. Postępowanie apud iudicem str. 75 1. Postępowanie dowodowe str. 75 2. Wyrok i jego prawomocność str. 75 20. Postępowanie egzekucyjne w procesie formułkowym str. 76 1. Pojęcie i podstawy egzekucji str. 76 2. Rodzaje egzekucji str. 77 21. Formułka procesowa, rodzaje skarg i ekscepcji str. 77 1. Formułka procesowa i jej części str. 77 2. Praescriptio i exceptio str. 78 3. Actiones in rem oraz in personam str. 78 4. Skargi cywilne i pretorskie str. 79 5. Actiones stricti iuris i bonae fidei str. 79 6. Inne rodzaje skarg str. 80 22. Ochrona pozaprocesowa str. 81 1. Środki ochrony pozaprocesowej str. 81 2. Interdykty str. 81 3. Restitutio in integrum str. 82 23. Proces kognicyjny str. 83 1. Organizacja sądownictwa za dominatu str. 83 2. Ogólna charakterystyka procesu kognicyjnego str. 83 3. Przebieg postępowania str. 84 4. Apelacja str. 86 5. Egzekucja str. 87 Rozdział czwarty Prawo osobowe str. 88 24. Zdolność prawna str. 88 1. Pojęcie, początek i koniec zdolności prawnej str. 88 2. Status i kategorie osób fizycznych str. 89 3. Zakres zdolności prawnej str. 90

4. Capitis deminutio str. 91 5. Postliminium str. 91 25. Niewolnicy str. 91 1. Powstanie niewoli str. 91 2. Sytuacja prawna i społeczna niewolnika str. 92 3. Zgaśnięcie niewoli str. 94 26. Wolnourodzeni mieszkańcy państwa rzymskiego str. 96 1. Obywatele rzymscy str. 96 2. Latini str. 96 3. Peregrini str. 97 27. Wyzwoleńcy str. 97 1. Sytuacja prawna wyzwoleńców str. 97 2. Prawo patronatu str. 98 28. Stany pośrednie ograniczenia wolności (półwolni) str. 98 1. Pojęcie i rodzaje str. 98 2. Klienci str. 99 3. Koloni str. 99 4. Mancipio dati str. 100 5. Inne kategorie półwolnych str. 100 29. Osoby sui iuris i alieni iuris str. 101 1. Sui iuris str. 101 2. Alieni iuris str. 101 30. Umniejszenie czci obywatelskiej str. 101 1. Infamia str. 101 2. Turpitudo i nota cenzorska str. 102 31. Osoby prawne str. 103 1. Pojęcie str. 103 2. Osoby prawne w państwie rzymskim str. 103 3. Osoba prawna według prawa rzymskiego str. 104 32. Zdolność do czynności prawnych str. 105 1. Pojęcie i zakres str. 105 2. Wiek a zdolność do czynności prawnych str. 106 3. Pozostałe ograniczenia str. 107 4. Odpowiedzialność za czyny bezprawne str. 108 33. Pojęcie i rodzaje czynności prawnych str. 108 1. Zdarzenia prawne str. 108 2. Czynność prawna i oświadczenie woli str. 109 3. Rodzaje czynności prawnych str. 109 4. Forma czynności prawnych str. 111 5. Ważność i nieważność czynności prawnych str. 112 34. Wady oświadczenia woli str. 113 1. Pojęcie i klasyfikacja str. 113 2. Oświadczenie nie na serio i pozorność czynności prawnej str. 113 3. Błąd str. 114 4. Metus i dolus str. 115 35. Treść i skutki czynności prawnych str. 116 1. Składniki treści czynności prawnej str. 116 2. Termin (dies) str. 117 3. Warunek (condicio) str. 118 4. Polecenie str. 119 5. Sposoby nabycia praw podmiotowych str. 119 36. Zastępstwo przy czynnościach prawnych str. 120 1. Pojęcie i rodzaje str. 120 2. Zastępstwo według prawa rzymskiego str. 121 Rozdział piąty Prawo rodzinne str. 122 37. Rodzina rzymska str. 122 1. Prawo rodzinne i prawo familijne str. 122 2. Rodzina agnatyczna i kognatyczna str. 122

3. Pater familias str. 124 4. Pozycja prawna osób alieni iuris str. 124 5. Sytuacja majątkowa filii familias str. 125 6. Gentiles str. 126 38. Małżeństwo rzymskie str. 126 1. Pojęcie i przesłanki str. 126 2. Ustawodawstwo małżeńskie cesarza Augusta str. 128 39. Zawarcie i rozwiązanie małżeństwa str. 129 1. Zaręczyny str. 129 2. Zawarcie małżeństwa str. 130 3. Rozwiązanie małżeństwa str. 130 4. Conventio in manum str. 131 40. Skutki prawne małżeństwa str. 132 1. Skutki osobowe str. 132 2. Skutki majątkowe str. 132 3. Posag str. 132 4. Darowizny między małżonkami str. 133 41. Związki podobne do małżeństwa i pozamałżeńskie str. 133 1. Konkubinat str. 133 2. Matrimonium iuris gentium str. 134 3. Inne związki oraz dzieci pozamałżeńskie str. 134 42. Władza ojcowska (patria potestas) str. 135 1. Powstanie władzy ojcowskiej str. 135 2. Domniemanie ojcostwa str. 135 3. Adoptio str. 136 4. Legitimatio str. 137 5. Treść władzy ojcowskiej str. 137 6. Zgaśnięcie władzy ojcowskiej str. 138 43. Opieka i kuratela str. 139 1. Pojęcia i rodzaje str. 139 2. Opieka nad dziećmi i niedojrzałymi str. 140 3. Opieka nad kobietami str. 140 4. Kuratela str. 141 Rozdział szósty Prawo spadkowe str. 142 44. Charakterystyka ogólna str. 142 1. Rozwój historyczny rzymskiego prawa spadkowego str. 142 2. Dziedziczenie i spadek str. 143 3. Powołanie do spadku i rodzaje dziedziczenia str. 144 4. Powołanie, przyjęcie i nabycie spadku str. 145 45. Pojęcie i formy rzymskiego testamentu str. 146 1. Pojęcie testamentu str. 146 2. Formy testamentu str. 147 3. Kodycyl str. 148 46. Zdolność testowania i dziedziczenia z testamentu str. 149 1. Sporządzenie testamentu str. 149 2. Spadkobiercy testamentowi str. 149 3. Incapacitas i indignitas str. 150 4. Nieważność i odwołanie testamentu str. 150 47. Treść testamentu str. 151 1. Ustanowienie spadkobiercy str. 151 2. Podstawienie dziedzica (substytucja) str. 152 3. Inne postanowienia oraz wykładnia testamentu str. 153 48. Dziedziczenie beztestamentowe str. 153 1. Pojęcie i rozwój historyczny str. 153 2. Cywilne dziedziczenie beztestamentowe według ustawy XII tablic str. 154 3. Dziedziczenie beztestamentowe według prawa pretorskiego str. 154 4. Senatus consulta Tertullianum i Orphitianum str. 155 5. Dziedziczenie beztestamentowe wedle Nowel Justyniańskich str. 155

49. Dziedziczenie przeciwtestamentowe str. 156 1. Pojęcie i funkcja str. 156 2. Dziedziczenie przeciwtestamentowe według ius civile str. 157 3. Pogrobowiec (postumus) str. 157 4. Zmiany w prawie pretorskim str. 157 5. Querela inofficiosi testamenti str. 158 6. Zachowek str. 159 7. Dziedziczenie przeciwtestamentowe w prawie justyniańskim str. 159 50. Przyjęcie i odrzucenie spadku str. 160 1. Sposoby przyjęcia spadku str. 160 2. Spadek leżący (hereditas iacens) str. 160 3. Transmisja powołania str. 161 4. Odrzucenie spadku str. 161 51. Nabycie spadku i jego skutki str. 162 1. Nabycie spadku str. 162 2. Odpowiedzialność za długi spadkowe str. 162 3. Ochrona prawna spadkobiercy str. 163 52. Nabycie spadku przez kilku spadkobierców str. 163 1. Współdziedziczenie str. 163 2. Prawo przyrostu str. 164 3. Zaliczenie na dział spadkowy (collatio bonorum) str. 164 53. Zapisy str. 165 1. Pojęcie i rodzaje str. 165 2. Rodzaje legatów str. 165 3. Lex Falcidia i kwarta falcydyjska str. 166 4. Fideikomis uniwersalny str. 166 54. Mortis causa capio str. 167 Rozdział siódmy Prawo rzeczowe str. 168 55. Pojęcie i rodzaje rzeczy str. 168 1. Pojęcie rzeczy str. 168 2. Rzeczy pojedyncze, złożone i zbiorowe str. 170 3. Res mancipi i nec mancipi str. 171 4. Nieruchomości i ruchomości str. 171 5. Genus i species str. 172 6. Rzeczy podzielne i niepodzielne str. 172 7. Rzeczy zużywalne i niezużywalne str. 172 8. Pożytki i przynależności str. 173 56. Rodzaje władztwa nad rzeczami str. 173 1. Władztwo faktyczne i prawne str. 173 2. Prawa rzeczowe str. 174 57. Pojęcie i rozwój historyczny posiadania str. 175 1. Pojęcie str. 175 2. Rozwój historyczny posiadania str. 175 58. Rodzaje posiadania str. 176 1. Posiadanie a dzierżenie str. 176 2. Possessio ad interdicta oraz possessio ad usucapionem str. 176 3. Possessio iusta oraz possessio iniusta str. 177 4. Posiadanie w dobrej i złej wierze str. 177 5. Posiadanie wadliwe a niewadliwe str. 177 59. Nabycie i utrata posiadania str. 178 1. Nabycie corpus str. 178 2. Animus przy nabyciu posiadania str. 179 3. Utrata posiadania str. 180 60. Ochrona posesoryjna str. 180 1. Pojęcie i zakres str. 180 2. Interdykty retinendae possessionis str. 181 3. Interdykty recuperandae possessionis str. 181 4. Quasi possessio (possessio iuris) str. 182

61. Rzymska własność prywatna str. 182 1. Rozwój historyczny pojęcia i stosunków własności rzymskiej str. 182 2. Pojęcie prawa własności str. 183 3. Ograniczenia prawa własności str. 184 4. Zakres i treść prawa własności str. 185 62. Rodzaje własności str. 186 1. Własność kwirytarna str. 186 2. Własność bonitarna (pretorska) str. 186 3. Własność peregrynów str. 187 4. Własność na gruntach prowincjonalnych str. 187 5. Współwłasność str. 188 63. Nabycie własności str. 189 1. Podział sposobów nabycia własności str. 189 2. Pochodne i pierwotne nabycie własności str. 189 64. Pochodne sposoby nabycia własności str. 190 1. Mancypacja str. 190 2. In iure cessio str. 190 3. Tradycja str. 191 65. Pierwotne sposoby nabycia własności str. 192 1. Zawłaszczenie i nabycie skarbu str. 192 2. Akcesja str. 192 3. Specyfikacja (przetworzenie rzeczy) str. 194 4. Nabycie własności na pożytkach str. 195 5. Zasiedzenie str. 195 66. Ochrona własności str. 197 1. Środki ochrony własności str. 197 2. Skarga windykacyjna str. 198 3. Skarga negatoryjna str. 199 4. Ochrona pretorska i actio Publiciana str. 200 67. Prawa rzeczowe ograniczone str. 200 1. Pojęcie str. 200 2. Rodzaje str. 201 68. Służebności str. 201 1. Pojęcie i zasady str. 201 2. Służebności gruntowe str. 202 3. Służebności osobiste. Ususfructus (użytkowanie) str. 203 4. Nabycie, zgaśnięcie i ochrona służebności str. 204 69. Pojęcie i rodzaje prawa zastawu str. 205 1. Pojęcie str. 205 2. Rozwój historyczny str. 205 3. Rodzaje zastawu (pignus i hypotheca) str. 206 70. Przedmiot i treść prawa zastawu str. 207 1. Przedmiot zastawu str. 207 2. Treść prawa zastawu str. 207 3. Kilka zastawów na jednej rzeczy str. 208 4. Zgaśnięcie zastawu i jego ochrona str. 208 71. Emfiteuza i superficies str. 209 1. Emfiteuza jako wieczysta dzierżawa str. 209 2. Superficies str. 210 Rozdział ósmy Zobowiązania str. 211 72. Charakterystyka i rozwój historyczny zobowiązań str. 211 1. Definicje źródłowe str. 211 2. Pojęcie zobowiązania str. 212 3. Świadczenie str. 212 4. Dług i odpowiedzialność str. 213 73. Źródła zobowiązań str. 214 1. Czynności niedozwolone i dozwolone str. 214 2. Późniejsze źródła zobowiązań str. 214

74. Podziały zobowiązań str. 215 1. Zobowiązania kontraktowe i deliktowe str. 215 2. Zobowiązania jednostronnie i dwustronnie zobowiązujące str. 216 3. Zobowiązania stricti iuris i bonae fidei str. 216 4. Zobowiązania cywilne i naturalne str. 217 75. Wielość podmiotów zobowiązania str. 218 1. Wierzytelności i długi podzielne str. 218 2. Zobowiązania solidarne str. 219 3. Zobowiązania kumulatywne str. 220 76. Zmiana podmiotu zobowiązania str. 221 1. Zmiana wierzyciela i dłużnika w prawie rzymskim str. 221 2. Przelew wierzytelności (cesja) str. 221 77. Podział zobowiązań ze względu na przedmiot str. 222 1. Zobowiązania z przedmiotem świadczenia oznaczonym co do gatunku (in genere) lub co do tożsamości (in specie) str. 222 2. Zobowiązania pieniężne str. 222 3. Odsetki str. 223 4. Zobowiązania przemienne (alternatywne) str. 224 5. Upoważnienie przemienne str. 224 6. Zobowiązania podzielne i niepodzielne str. 225 78. Odpowiedzialność za niewykonanie zobowiązania str. 225 1. Przesłanki odpowiedzialności str. 225 2. Wina (culpa) str. 226 3. Zakres odpowiedzialności zawinionej str. 227 4. Odpowiedzialność z tytułu custodia str. 228 79. Szkoda i zasady odszkodowania str. 229 1. Szkoda i obowiązek jej naprawienia str. 229 2. Umowne ustalenie wysokości odszkodowania str. 230 3. Odszkodowanie sądowe str. 230 80. Zwłoka str. 231 1. Zwłoka dłużnika str. 231 2. Zwłoka wierzyciela str. 232 81. Odpowiedzialność za zobowiązania osób alieni iuris oraz za szkody wyrządzone przez zwierzęta str. 232 1. Actiones adiecticiae qualitatis str. 232 2. Odpowiedzialność noksalna str. 233 3. Odpowiedzialność za zwierzęta str. 233 82. Umocnienie zobowiązań str. 234 1. Sposoby umocnienia (zabezpieczenia) zobowiązań str. 234 2. Poręczenie str. 234 3. Zadatek str. 235 83. Umorzenie zobowiązań str. 235 1. Pojęcie umorzenia zobowiązań str. 235 2. Sposoby str. 236 84. Umorzenie zobowiązań z mocy samego prawa (ipso iure) str. 236 1. Wykonanie zobowiązania str. 236 2. Formalne zwolnienie z zobowiązania. Akceptylacja str. 238 3. Nowacja str. 239 4. Confusio str. 240 5. Concursus causarum lucrativarum str. 241 85. Umorzenie zobowiązań za pomocą ekscepcji (ope exceptionis) str. 241 1. Pactum de non petendo str. 241 2. Potrącenie (kompensacja) str. 242 86. Umowy i kontrakty w ogólności str. 242 1. Umowy (pacta) i kontrakty (contractus) str. 242 2. Pojęcie i podział kontraktów str. 243 3. Rozszerzenie systemu kontraktowego str. 244 87. Kontrakty realne str. 244 1. Charakterystyka ogólna str. 244 2. Kontrakt pożyczki (mutuum) str. 245

3. Kontrakt powiernictwa (fiducia) str. 246 4. Kontrakt przechowania (depositum) str. 247 5. Szczególne rodzaje depozytu str. 248 6. Kontrakt użyczenia (commodatum) str. 249 7. Kontrakt użyczenia a precarium str. 250 8. Kontrakt zastawu ręcznego (pignus) str. 250 88. Kontrakty werbalne str. 251 1. Stypulacja str. 251 2. Dotis dictio str. 253 3. Iusiurandum liberti str. 253 89. Kontrakty literalne str. 253 1. Expensilatio str. 253 2. Chirographum i syngrapha str. 254 90. Kontrakty konsensualne str. 254 1. Charakter prawny str. 254 2. Rodzaje str. 255 91. Kontrakt kupna-sprzedaży (emptio venditio) str. 255 1. Rozwój historyczny str. 255 2. Treść str. 255 3. Towar i cena str. 256 4. Obowiązki sprzedawcy str. 257 5. Ewikcja str. 258 6. Rękojmia za wady fizyczne rzeczy sprzedanej str. 258 7. Obowiązki kupującego str. 259 8. Periculum emptoris str. 260 9. Umowy dodatkowe str. 260 92. Kontrakt najmu (locatio conductio) str. 261 1. Charakterystyka kontraktu str. 261 2. Rodzaje kontraktu najmu str. 261 93. Kontrakt najmu rzeczy (locatio conductio rei) str. 261 1. Treść str. 261 2. Obowiązki wynajmującego str. 262 3. Obowiązki najemcy str. 262 4. Podnajem str. 263 5. Rozwiązanie kontraktu str. 263 6. Najem a sprzedaż rzeczy str. 264 94. Kontrakt najmu usług (locatio conductio operarum) str. 264 1. Treść str. 264 2. Obowiązki stron str. 264 95. Kontrakt najmu dzieła (locatio conductio operis) str. 265 1. Treść str. 265 2. Obowiązki stron str. 265 3. Przewóz morski i lex Rhodia de iactu str. 266 96. Kontrakt zlecenia (mandatum) str. 266 1. Treść kontraktu str. 266 2. Specjalne rodzaje kontraktu zlecenia str. 268 97. Kontrakt spółki (societas) str. 268 1. Treść kontraktu str. 268 2. Rozwój historyczny i rodzaje spółki str. 269 3. Obowiązki wspólników str. 270 4. Spółka a osoba prawna str. 270 5. Rozwiązanie kontraktu spółki str. 271 98. Kontrakty nienazwane str. 271 1. Pojęcie str. 271 2. Klasyfikacja str. 272 3. Kontrakt estymatoryjny (aestimatum) str. 273 4. Zamiana (permutatio) str. 273 99. Pacta vestita str. 273 1. Pojęcie i podział str. 273 2. Pacta adiecta str. 274

100. Pacta praetoria str. 274 1. Constitutum debiti str. 274 2. Recepta str. 275 101. Pacta legititma str. 275 1. Pactum donationis (darowizna) str. 275 2. Compromissum (zapis na sąd polubowny) str. 277 102. Zobowiązania quasi ex contractu str. 277 1. Pojęcie i rodzaje str. 277 2. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia (negotiorum gestio) str. 277 3. Bezpodstawne wzbogacenie str. 278 103. Zobowiązania z deliktów str. 280 1. Charakterystyka ogólna str. 280 2. Rodzaje deliktów str. 281 104. Furtum (kradzież) i rapina (rabunek) str. 281 1. Furtum str. 281 2. Rapina str. 282 105. Damnum iniuria datum str. 283 1. Lex Aquilia str. 283 2. Zakres ochrony str. 283 106. Iniuria str. 284 1. Pojęcie str. 284 2. Zakres deliktu w rozwoju historycznym str. 284 107. Delikty prawa pretorskiego str. 285 1. Metus str. 285 2. Dolus str. 285 3. Fraus creditorum str. 286 108. Zobowiązania quasi ex delicto str. 287 1. Pojęcie i rodzaje str. 287 2. Effusum vel deiectum str. 288 3. Positum aut suspensum str. 288 4. Iudex qui litem suam fecit str. 288 5. Odpowiedzialność właścicieli statków, gospód i stajen zajezdnych str. 288 Wybrana literatura str. 291 Łacińskie sentencje prawnicze str. 295 Indeks haseł rzeczowych łacińskich i pochodzenia łacińskiego str. 299