Ekonomika Miasta wykład nr 1 CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE WEWNĘTRZNĄ STRUKTURĘ MIAST AUTOR: dr Andrzej Sztando tel. +48 /75/ 603163839, +48 /75/ 7538240 e-mail: andrzej@sztando.com www: http://www.sztando.com WSZELKIE PRAWA ZASTRZEśONE
I GRUPA TEREN I ŚRODOWISKO NATURALNE Klimat lokalny kategoria klimatu lokalnego, przestrzenne i czasowe zróŝnicowanie klimatu lokalnego, nasłonecznienie południowe stoki zamglenia, wilgotność wpływ na lokalizację zabudowy mieszkalnej, usługowej typu opiekuńczego i edukacyjnego (przedszkola, szkoły) medycznego (szpitale) itp. prądy powietrzne wpływ na lokalizację zabudowy mieszkalnej (zdrowie, koszty ogrzewania) i szlaków komunikacyjnych (nanoszenie śniegu), zarządzanie miastem wybór terenów odpowiednich dla danych funkcji
I GRUPA TEREN I ŚRODOWISKO NATURALNE Warunki fundamentowania nośność gruntów i przestrzenne jej zróŝnicowanie, zróŝnicowanie wymagań w zakresie warunków fundamentowania (budynki, budowle), zbyt niska nośność zabiegi techniczne (odwadnianie, utwardzanie, specjalne fundamenty), a wysokość kosztów, tereny skaliste - zabiegi techniczne, a wysokość kosztów, zarządzanie miastem wybór terenów o najkorzystniejszych warunkach fundamentowania.
I GRUPA TEREN I ŚRODOWISKO NATURALNE Ukształtowanie terenu elementy ukształtowania terenu wzniesienia, góry, obniŝenia, cieki wodne, wody stojące itp. wpływ ukształtowania na strukturę zabudowy wieŝe ciśnień, przepompownie, dodatkowe ujęcia wody, mosty, wiadukty, nasypy, wydłuŝenie dróg (podjazdy), dodatkowa infrastruktura kanalizacji deszczowej, obniŝenie zabudowy, konieczność sporządzania specjalnych projektów itp. - KOSZTY zaleta ciekawsza architektonicznie zabudowa, zarządzanie miastem wybór terenów o moŝliwie najniŝszym poziomie zróŝnicowania.
I GRUPA TEREN I ŚRODOWISKO NATURALNE Dotychczasowy sposób uŝytkowania i istniejące zagospodarowanie zanieczyszczenie gruntów koszty oczyszczenia (przykład niemiecki), pozostała infrastruktura techniczna bocznice, stacje transformatorowe, hałdy, baseny ppoŝ., rurociągi itp. koszty usunięcia oraz koszty alternatywne, brak infrastruktury np. na terenach poprzemysłowych brak infrastruktury technicznej (drogi, kanalizacja sanitarna) niezbędnej dla terenów mieszkalnych koszty budowy zarządzanie miastem dąŝenie do minimalizacji kosztów poprzez ograniczanie zmian sposobu uŝytkowania terenów, lub dąŝenie do zmian, w których istniejąca infrastruktura moŝe być dalej wykorzystywana.
I GRUPA TEREN I ŚRODOWISKO NATURALNE Środowisko naturalne idea ekorozwoju, zróŝnicowanie wartości elementów ekosystemów, rozwój miasta, a konieczność wykorzystania elementów ekosystemów, prawne formy ochrony przyrody (parki narodowe, ochrona gatunkowa roślin i zwierząt, obszary chronionego krajobrazu, ochrona indywidualna w drodze uznania za pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, uŝytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe) przykład ochrony gruntów rolnych, zarządzanie miastem dąŝenie do wykorzystywania pod zabudowę terenów o niskiej wartości ekosystemowej oraz rolniczej, a takŝe odtwarzanie elementów ekosystemów (parki, zieleńce, idea miasta-ogrodu ).
I GRUPA TEREN I ŚRODOWISKO NATURALNE Powietrze zanieczyszczenie powietrza pyły (utwardzenie powierzchni miasta, a brak moŝliwości wnikania pyłów w glebę oraz ich wznoszenie przez prądy termiczne), gazy z palenisk i silników spalinowych, likwidacja indywidualnych palenisk i zastępowanie ich grzewczymi systemami zbiorczymi (pojawienie się w strukturze miasta ciepłowni, ciepłociągów, węzłów cieplnych), wyłączanie z ruchu kołowego centrów miast, budowa obwodnic, rozwój systemów komunikacji zbiorowej, wprowadzanie terenów zielonych na teren miasta.
I GRUPA TEREN I ŚRODOWISKO NATURALNE Woda część 1/2 znaczenie ujęć wód powierzchniowych i podziemnych (szczególnie głębinowych): ochrona przed zanieczyszczeniem, ochrona przed obniŝeniem podziemnego lustra wody, ochrona przed naruszeniem stosunków wodnych, wprowadzanie stref ochronnych ujęć wód (przykład zbiorników Dobromierz i Sosnówka), budowa infrastruktury kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, odpowiednia lokalizacja składowisk odpadów i cmentarzy, odpowiednia lokalizacja inwestycji silnie naruszających ukształtowanie terenu, odpowiednia lokalizacja inwestycji hydrotechnicznych
I GRUPA TEREN I ŚRODOWISKO NATURALNE Woda część 2/2 znaczenie negatywnego oddziaływaniem wód: ochrona przed ciśnieniem wynikającym z parowania i zawilgoceniem pozostawianie obszarów nieutwardzonych, drenaŝe, systemy melioracyjne, ochrona przeciwpowodziowa pozostawianie bez zabudowy terenów zalewowych (przykład Wrocławia), kanały przydroŝne, wały przeciwpowodziowe i zapory, kanały ulgi, umocnienia brzegów rzek, wzmocnienia mostów, zabezpieczenia w kanalizacji deszczowej.
I GRUPA TEREN I ŚRODOWISKO NATURALNE Hałas znaczenie hałasu komunikacyjnego (samochody, tramwaje, kolej) i przemysłowego: wyłączanie ruchu z centrów miast, budowa ekranów akustycznych, budowa tras podpowierzchniowych, kierowanie ruchu poza mieszkalne centra miast, budowa obwodnic, zachowywanie odpowiedniej odległości zabudowy od źródeł hałasu, tworzenie stref izolacyjnych (np. zieleń miejska (przykład Cieplic), tereny składowe), lokalizowanie stref przemysłowych na obrzeŝach miasta,
II GRUPA DOSTĘPNOŚĆ I IZOLACJA Powiązania poŝądane Praca Mieszkanie znaczenie czas i koszty dojazdów i powrotów, koszty inwestycji w infrastrukturę drogową i okołodrogową, koszty utrzymania infrastruktury drogowej i okołodorogowej, bezpieczeństwo komunikacyjne. lokalizacja miejsc zamieszkania i pracy w niewielkiej odległości, organizacja sprawnego systemu komunikacji zbiorczej liczy się czas przejazdu, a nie odległość średni czas przejazdu do 30 minut oddzielne pasy ruchu dla autobusów, tramwaje, metro, wysoka częstotliwość kursów, organizacja sprawnego systemu komunikacji indywidualnej jezdnie wielopasmowe, obwodnice.
II GRUPA DOSTĘPNOŚĆ I IZOLACJA Powiązania poŝądane Praca Praca znaczenie koszty i czas transportu towarowego, koszty inwestycji w infrastrukturę drogową i okołodrogową, koszty utrzymania infrastruktury drogowej i okołodorogowej, bezpieczeństwo komunikacyjne koncentracja terenów przemysłowych, lokalizacja terenów przemysłowych na obrzeŝach miast, rozbudowa sieci komunikacyjnych między strefami przemysłowymi, izolacja transportu cięŝarowego i osobowego organizowanie tras przejazdu samochodów cięŝarowych
II GRUPA DOSTĘPNOŚĆ I IZOLACJA Powiązania poŝądane Mieszkanie Usługi/Handel Praca znaczenie cykl dnia mieszkańców zawierający etap korzystania z usług i handlu w drodze do pracy lub/i z pracy zasady lokalizacji handlu i usług: lokalizacja stref handlu i usług tzw. codziennych między strefami mieszkalnymi i przemysłowymi (wykorzystywanie w drodze do i z pracy) lokalizacja stref handlu i usług tzw. okresowych poza trasami ruchu codziennego, lokalizacja stref handlu i usług tzw. rzadkich na obrzeŝach miast (np. stadion, stacje serwisowe) lokalizacja stref handlu tzw. intensywnego na obrzeŝach miast (np. supermarket) ze względu na trudności komunikacyjne. wyznaczanie tras komunikacji zbiorczej przebiegających przez strefy handlu i usług tzw. codziennych.
II GRUPA DOSTĘPNOŚĆ I IZOLACJA Powiązania poŝądane Mieszkanie Wypoczynek znaczenie wypoczynku, budowa miejsc wypoczynku, zasady lokalizacji miejsc wypoczynku: wypoczynek codzienny zieleńce, sale sportowe, skwery, plac zabaw, parki itp. bezpośrednio w sąsiedztwie koncentracji mieszkalnictwa dojście pieszo, wypoczynek tzw. okresowy kąpieliska, baseny, stadiony itp. lokalizacja dowolna pod warunkiem dobrej komunikacji, wypoczynek urlopowy camping itp. na obrzeŝach miasta lub poza miastem.
II GRUPA DOSTĘPNOŚĆ I IZOLACJA Izolacje poŝądane Przemysł Mieszkanie potencjalne przejawy negatywnego wpływu przemysłu: zanieczyszczenie powietrza, pylenie hałas, intensyfikacja ruchu kołowego i szynowego, pogorszenie estetyki, zagroŝenie katastrofą przemysłową (np. zbiornik śelazny Most ), tworzenie stref i urządzeń izolacyjnych tereny zielone (np. parki), ekrany akustyczne, inne dzielnice okresowego pobytu (np. handlowe, magazynowe, handlu hurtowego, niektórych usług itp.) przestrzenna separacja stref mieszkalnych i przemysłowych, ograniczanie negatywnego wpływu poprzez nowoczesne technologie oraz instalowanie urządzeń zabezpieczających (np. filtry, systemy bezpieczeństwa itp.).
II GRUPA DOSTĘPNOŚĆ I IZOLACJA Izolacje poŝądane Usługi/Handel Mieszkanie potencjalne przejawy negatywnego wpływu usług/handlu: hałas, intensyfikacja ruchu kołowego, pogorszenie estetyki, konflikt oczekiwań społecznych ( blisko, ale nie za blisko ), usługi/handel nieuciąŝliwe i często wykorzystywane (np. sklepy detaliczne) moŝliwie blisko, nawet w budynkach mieszkalnych, usługi/handel częściowo uciąŝliwe (np. gastronomia) w niewielkiej odległości od terenów mieszkalnych, usługi/handel silnie uciąŝliwe (np. supermarkety, usługi motoryzacyjne) w izolacji od terenów mieszkalnych
II GRUPA DOSTĘPNOŚĆ I IZOLACJA Izolacje poŝądane Mieszkanie System komunikacji potencjalne przejawy negatywnego wpływu systemu komunikacji: zanieczyszczenie powietrza, pylenie hałas, intensyfikacja ruchu kołowego (szynowego), a przez to obniŝenie bezpieczeństwa komunikacyjnego i trudności z parkowaniem, pogorszenie estetyki, separacja przestrzenna stref mieszkalnych od głównych szlaków komunikacyjnych (przykład Zabobrze), UWAGA niezbędne jest jednak zapewnienie dobrego skomunikowania terenów mieszkalnych z głównymi szlakami komunikacyjnymi separacja techniczna ekrany dźwiękochłonne, przejścia pod- i nadziemne, barierki miedzy pasami ruchu, trasy podpowierzchniowe, ustanawianie stref wyłączeń lub ograniczeń w ruchu samochodowym, wprowadzanie systemów komunikacji publicznej na tereny mieszkalne w celu obniŝenia natęŝenia ruchu indywidualnego.
II GRUPA DOSTĘPNOŚĆ I IZOLACJA Izolacje poŝądane Usługi/Handel Komunikacja potencjalne przejawy negatywnego wpływu systemu komunikacji: zanieczyszczenie powietrza, pylenie hałas, intensyfikacja ruchu kołowego (szynowego), a przez to obniŝenie bezpieczeństwa komunikacyjnego i trudności z parkowaniem, pogorszenie estetyki, moŝliwie głęboka separacja systemów komunikacji samochodowej od usług takich jak: edukacyjne (szkoły), opiekuńcze (przedszkola), medyczne (szpitale, sanatoria), wyłączanie lub ograniczanie komunikacji samochodowej w niektórych usługowo-handlowych centrach miast (przykład Jeleniej Góry), UWAGA naleŝy jednak zapewnić sprawny system komunikacji w przypadku takich miejsc jak podmiejskie centra handlowe.
III GRUPA EKONOMIKA OBSŁUGI Ekonomika obsługi mieszkańców racjonalność obsługi optymalny lub zdeterminowany prawem rozmiar/lokalizacja urządzeń obsługowych wpływa na strukturę otoczenia infrastruktura techniczna optymalne rozmiary/lokalizacja oczyszczalni ścieków determinuje rozmiar/lokalizacje dzielnic mieszkalnych, które z niej korzystają (analogicznie niektóre ujęcia wody, mosty, zabezpieczenia przeciwpowodziowe itp.), infrastruktura społeczna - optymalne rozmiary/lokalizacja obiektów szkolnych determinuje rozmiar/lokalizacje dzielnic mieszkalnych, które z niej korzystają (analogicznie niektóre placówki słuŝby zdrowia, obiekty administracji publicznej i specjalnej, UWAGA potrzeby i ekonomika ulegają zmianom prognozowanie!
III GRUPA EKONOMIKA OBSŁUGI Ekonomika obsługi przedsiębiorstw idea wspólnych urządzeń infrastrukturalnych, tworzenie dzielnic przemysłowych koncentrujących przedsiębiorstwa wykorzystujące podobną infrastrukturę techniczną (np.: kolejową, elektroenergetyczną, kanalizacyjną itp.), tworzenie nadwyŝki infrastrukturalnej i jej aspekt przestrzenny, zachowanie równowagi infrastrukturalnej i jej aspekt przestrzenny, UWAGA niezbędna jest jednak równieŝ choćby częściowa dywersyfikacja przestrzenna przemysłu ze względu na prawdopodobne trudności komunikacyjne,.
IV GRUPA FUNKCJE MIASTA Funkcje endogeniczne i egzogeniczne pojęcie funkcji endogenicznych i egzogenicznych, zarządzanie miastem a rozwój funkcji endogenicznych, budowa zestawu urządzeń infrastruktury technicznej i społecznej, które powinny znaleźć się w strukturze miasta na danym etapie jego rozwoju, spełnienie warunku perspektywiczności zdolności obsługi urządzeń, rezerwacja terenów pod przyszłe urządzenia, kształtowanie miasta pod kątem przyszłych urządzeń infrastrukturalnych, zarządzanie miastem, a rozwój funkcji egzogenicznych: budowa zestawu urządzeń infrastruktury technicznej i społecznej słuŝących rozwojowi funkcji egzogenicznych, spełnienie warunku perspektywiczności zdolności obsługi urządzeń, kształtowanie miasta tak by nie ograniczać rozwoju lub by zabezpieczyć istnienie funkcji egzogenicznych.