RENESANS
RENESANS = ODRODZENIE: - we Włoszech od końca XIII w. do początku XVI w., w Polsce XVI wiek; - jest to czas odrodzenia się kultury starożytnych Grecji i Rzymu, rozwoju architektury, malarstwa, muzyki, literatury, filozofii i nauki; - najważniejszy prąd filozoficzny to HUMANIZM, uznający człowieka i jego życie za największą wartość. Życie szczęśliwe to takie, w którym człowiek obcuje z bogactwem kultury antycznej ( rozwój galerii, bibliotek, wykopaliska). Wykształcenie ceniono tak jak majątek. Stawiano na rozwój duchowy, bez uprzedzeń religijnych, zgodny z upodobaniami jednostki ( człowiek renesansu); - rozwój MECENATU - opieka/sponsorowanie artystów przez władców świeckich i duchowych, bankierów, bogatych kupców (Medyceusze we Florencji, Zygmunt I i Zygmunt August w Polsce)
KANONY SZTUKI: - odkryto zasadę perspektywy zbieżnej, co umożliwiło stworzenie iluzji przestrzeni, - idealne proporcje ustalano posługując się zasadami matematycznymi, - w tle obrazów pojawia się pejzaż, - budowle starożytne były wzorcami dla architektury renesansu. Leonardo da Vinci Idealne proporcje człowieka
CECHY ARCHITEKTURY: - podstawową formą konstrukcyjną jest łuk półkolisty uważany za szlachetniejszy i bardziej harmonijny niż gotycki, - na bazie łuku półkolistego powstają ulubione formy renesansu arkada (oparty na 2 kolumnach/filarach) oraz loggia = krużganek (ganek otwierający się na zewnątrz rzędem arkad), arkada loggia
- nowością są balkony urozmaicające bryłę budowli, - portyk (przedsionek osłonięty dachem, wsparty na kolumnach) i gzymsy (poziomy element wysunięty przed lico ściany) nawiązują do starożytności, - attyka (najwyższa część ściany, ponad gzymsem, pionowy element zasłaniający dach), attyka portyk gzyms
- rustyka obróbka kamiennego lica ściany przez obłupywanie powierzchni w celu uzyskania faktury - powraca sklepienie kolebkowe, które otrzymuje lunety oraz jego odmiana sklepienie zwierciadlane sklepienie kolebkowe sklepienie kolebkowe z lunetami sklepienie zwierciadlane
- nowością są sufity - kasetony kwadratowe lub wieloboczne pole obramowane belkami Santa Andrea w Manui
W renesansie powstaje koncepcja miasta idealnego, planowanego na założeniach centralnych, przeważnie wielokąta, ufortyfikowane, z centralnym rynkiem i promieniście odchodzącymi ulicami. Rozwija się budownictwo świeckie. Wznosi się kamienice i okazałe rezydencje oraz wiele budynków użyteczności publicznej: ratusze, sądy, banki, przedstawicielstwa rzemiosł, szpitale zakonne, kolegia, uniwersytety. Francesco di Giorgio Martini Wizja miasta idealnego
Zamość
ARCHITEKCI I ICH DZIEŁA: UWAGA! czerwoną gwiazdką oznaczyłam zabytki, które należy umieć rozpoznawać (nazwa, autor o ile jest podany, miejscowość o ile jest podana, epoka) - Filippo Brunelleschi ojciec architektury renesansowej, architekt, złotnik, rzeźbiarz katedra Santa Maria del Fiore
Pałac Pitti
Dom niewiniątek (przytułek dla niemowląt ) we Florencji
Kaplica Pazzich we Florencji
- Leone Battista Alberti wybitny humanista literat, rysownik, rzeźbiarz i architekt, studiował prawo, fizykę i matematykę, był muzykiem, gimnastykiem, interesował się przyrodą Santa Maria Novella we Florencji - przebudowany z kościoła gotyckiego nastawa
Pałac Rucellai - nowością była 2 piętrowa fasada z silnie wystającym gzymsem oraz płaskie pilastry
- Donato Bramante malarz i architekt San Pietro in Montorio = Tempietto -najwybitniejsze dzieł Bramantego, mimo że jest małych rozmiarów sprawia wrażenie monumentalnej
- na zlecenie papieża Juliusza II zaprojektował całkowitą przebudowę dawnej bazyliki św. Piotra w Watykanie, (po jego śmierci budową kierował Michał Anioł, który zmienił nieco wstępny projekt)
bazylika św. Piotra w Watykanie
- Michał Anioł Buonarroti malarz, architekt, rzeźbiarz opis Watykanu Zmiany jakich dokonał Michał Anioł: -pogrubił mury i filary dźwigające kopułę, zwęził nawy, zmniejszył kaplice a powiększył rozpiętość kopuły (Ø 42 m, 132 m wysokości) - nadał podwójny rytm kolumn na bębnie
- podwójne kolumny potęgują rytm kontrastów przedsionek Biblioteki św. Wawrzyńca Kaplica Medyceuszów
ARCHITEKTURA RENESANSOWA W POLSCE Ratusz Poznań
Sala Wielka w ratuszu
Gdańsk Arsenał Dwór Artusa
Kraków Wawel
Sukiennice Kaplica Zygmuntowska na Wawelu
Kazimierz Dolny nad Wisłą - kamienice
Kolegiata Zamość Ratusz
Kolegiata w Pułtusku
CECHY RZEŹBY RENESANSOWEJ: - rodzaje rzeźby: wolnostojąca (pomniki) związana z architekturą (dekoracje fasad i wnętrz, głowice kolumn i portali, medaliony, nagrobki / epitafia - tematyka: religijna, mitologiczna, portrety - materiały: marmur, kamień, brąz oraz majolika (wypalana glina z domieszką wapnia, kryta barwnymi polewami)
RZEŹBIARZE I ICH DZIEŁA: - Michał Anioł Buonarroti Dawid, (rzeźbiony z bloku marmuru wysokości 5,5 m przez 3 lata) Pijany Bachus
Pieta Watykańska, bazylika św. Piotra w Watykanie Mojżesz, grobowiec Juliusza II w Watykanie
- Donato di Betto Bardi Donatello Dawid, brąz Gattamelata - pomnik konny, brąz, Padwa
- Andrea del Verrocchio uczeń Donatella, rzeźbiarz i malarz Dawid Pomnik Colleoniego
- Bartłomiej Berecci Kaplica Zygmuntowska
- Jan Michałowicz z Urzędowa - Santi Gucci nagrobek Filipa Padniewskiego w katedrze wawelskiej nagrobek Stefana Batorego, katedra wawelska nagrobek Andrzeja i Barbary Firlejów, Janowiec
CECHY MALARSTWA RENESANSOWEGO: - tematyka: religijna, mitologiczna, portrety (pierwszy raz pojawiają się ręce), pejzaże, - często temat jest tylko pretekstem do analizy perspektywy zbieżnej lub powietrznej, - symbolika, personifikacje, alegorie, - techniki: fresk mokry, tempera na drewnie, olej na drewnie (Hubert van Eyck), olej na płótnie
MALARZE I ICH DZIEŁA: A. malarze włoscy - Giotto di Bondone prekursor renesansu Złożenie do grobu Zmartwychwstanie
-Tommaso di ser Giovanni di More = Mosaccio rozbudowany pejzaż nimby w kształcie elipsy Grosz czynszowy Wygnanie z raju
- Paolo Uccello rzeźbiarz i malarz, poświęcił życie formułowaniu zasad perspektywy zbieżnej Bitwa pod San Egidio Bitwa pod San Romano
- Andrea Mantegna malarz i grafik, dyplomata, projektant arrasów, archeolog, matematyk Opłakiwanie Chrystusa
fresk na suficie Cemera dei Sposi w pałacu Gonzagów w Mantui
- Piero della Francesca naukowiec, matematyk, badał anatomię, perspektywę, wprowadził pejzaż do portretu Portrety Federigo da Montefelte i Battisty Sforzy
Zmartwychwstanie
-Alessandro di Mariano Filipepi = Botticelli trzy Gracje Wiosna Zefir portret Simonetty Vespucci, ukochanej Juliana Medyceusza Triumf Wiosny
Narodziny Wenus
- Leonardo da Vinci był filozofem, matematykiem, chemikiem, geologiem, fizykiem, inżynierem, strategiem i literatem (pisał baśnie i poezje, stworzył Traktat o malarstwie). Interesował się botaniką, konstruował instrumenty muzyczne, projektował maszyny latające i łodzie podwodne, przeprowadzał sekcje zwłok. Studiował rzeźbę i malarstwo w pracowni Verrocchia. W liście do księcia Lodovico Moro z Mediolanu wymieniał umiejętności takie jak: budowanie murów obronnych i maszyn oblężniczych, mostów i podziemnych korytarzy i dopiero na końcu wymienia rzeźbę i malarstwo. Mona Liza
Ostatnia Wieczerza, ściana refektarza klasztoru Santa Maria della Grazie w Mediolanie
Święta Anna Samotrzeć Dama z łasiczką
- Rafael Santi malarz, rzeźbiarz, dekorator, projektant gobelinów, architekt oraz oficjalny opiekun i konserwator ruin Rzymu Szkoła Ateńska, Watykan
- wnętrze przypomina budowaną wówczas bazylikę św. Piotra Platon wskazuje niebo świat doskonałych pozaziemskich idei Arystoteles wskazuje ziemię, opiera się na rzeczywistości poznanej zmysłowo Apollo Atena
Madonna ze szczygłem Madonna Sykstyńska
- Michał Anioł Buonarroti Księga Genezis Starego Testamentu, kaplica Sykstyńska
Sąd Ostateczny, fresk czołowy w kaplicy Sykstyńskiej
- Giorgio Barbarelli da Castelfranco = Giorgione Śpiąca Wenus Burza, pierwszy samodzielny pejzaż
B. malarze niderlandzcy - Jan van Eyck Portret małżonków Arnolfini
Madonna kanclerza Rolin
- Hans Memling Sąd ostateczny
- Matthias Grünewald Tryptyk z Isenheim, Ukrzyżowanie
- Hieronim Bosch ludzie ukazani są karykaturalnie, mają odrażający wygląd ukazujący ich głupotę, okrucieństwo, podłość, przebiegłość Sąd Ostateczny
Rajski ogród
Siedem grzechów głównych, Łakomstwo
- Piotr Bruegel twórca narodowy, nie poddał się wpływom włoskim Upadek Ikara
Walka zapustów z postem
Triumf śmierci
Gry
Ślepcy
C. malarze niemieccy -Albrecht Dürer badacz, naukowiec, malarz, grafik, rysownik Śmierć i diabeł Czterej jeźdźcy Apokalipsy
Zając Apostołowie
- Lucas Cranach Starszy Madonna z jabłonią Adam i Ewa Wenus i Amor
- Hans Holbein Młodszy Młodzieńcy Portret Henryka VIII
D. malarze polscy Kodeks Baltazara Behema - zbiór statutów cechowych
- Stanisław Samostrzelnik z Mogiły Modlitewnik Zygmunta Starego Poczet gnieźnieńskich arcybiskupów
- Marcin Kober portret Anny Jagiellonki portret Stefana Batorego