Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży Dział Monitoringu Środowiska 18-402 Łomża, ul. Akademicka 20 tel. (86) 218-21-69; fax: 218-28-93; e-mail:lomza@wios.bialystok.pl Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu kolneńskiego za rok 2012 Łomża, grudzień 2012

Spis treści: Wstęp...3 1. Stan czystości i ochrona wód...4 1.1. Presje- Źródła zanieczyszczenia wód...4 1.2. Stan - Ocena jakości wód powierzchniowych...12 1.3. Przeciwdziałania Działalność kontrolna...15. 1.4. Wody podziemne...18 2. Powietrze...19 2.1. Presje - Emisja zanieczyszczeń do powietrza.....19 2.2. Stan - Monitoring imisji...20 2.3. Przeciwdziałania Działalność kontrolna...22 3. Gospodarka odpadami...24 3.1. Presje- Ilość wytworzonych odpadów...........25 3.2. Stan - Składowiska odpadów.........25 3.3. Stan Odpady niebezpieczne...26 3.4. Reakcje działalność kontrolna....... 27 4. Promieniowanie elektromagnetyczne /PEM/......... 30 4.1. Presje Źródła emisji PEM..... 30 4.2. Stan Pomiary kontrolne PEM... 31 4.3. Przeciwdziałania... 32 5. Hałas...33 5.1. Hałas przemysłowy...33 6. Ochrona środowiska przed poważnymi awariami...33 7. Działalność kontrolna WIOŚ...34 2

Charakterystyka powiatu dane GUS Powiat kolneński, (pow. 939,73 km 3, zajmujący 4,66% woj. podlaskiego) leży w zachodniej części województwa podlaskiego, na terenie "Zielonych Płuc Polski". Pod względem geograficznym są to tereny położone na Wysoczyźnie Koleńskiej, która jest częścią Niziny Północnopodlaskiej. Przez powiat przebiegają ważne szlaki komunikacyjne. Gminę i miasto Stawiski przecina obciążona bardzo dużym ruchem tranzytowym droga krajowa nr 61 Warszawa-Łomża- Augustów, prowadząca do przejść granicznych z Litwą. Przez miasto i gminę Kolno oraz gminę Mały Płock przebiega droga krajowa nr 63 Kolno - Pisz Węgorzewo, będąca szlakiem turystyki samochodowej wiodącym z centrum Polski na Pojezierze Mazurskie. Główny układ sieci hydrograficznej stanowi rzeka Pisa wraz ze swoimi największymi dopływami tj. Rybnicą, Rudną, Wincentą i Skrodą z Łabną i Dzierzbią oraz Kanał Turośl. Na terenie powiatu występuje zbiornik czwartorzędowych wód podziemnych zaliczany do głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce, wymagający szczególnej ochrony. Jest to Sandr Kurpie pow. całkowita 2180 km 2, szacunkowe zasoby dyspozycyjne 300 tys. m 3 /d. Natomiast obszar Wysoczyzny Kolneńskiej zaliczony został do terenów o ograniczonych zasobach wód podziemnych. Z udokumentowanych złóż surowców mineralnych występują tu kruszywa naturalne, piaski i żwiry. W strukturze obszarowej największy odsetek zajmują gleby słabe V i VI klasy bonitacyjnej (29,8%). Użytki rolne stanowią 73,43% powierzchni ogólnej powiatu, z czego 62,5% to grunty orne. Na terenie powiatu położone są kompleksy leśne o powierzchni 179,72 km 2, co stanowi 17% pow. powiatu. Największe kompleksy leśne występują na terenie gminy Turośl, gdzie dominują lasy iglaste. Uwarunkowania naturalne powodują, że powiat kolneński dzisiaj zalicza się do powiatów o najniższych dochodach i wydatkach na 1 mieszkańca. Struktura administracyjna i ludność Powiat kolneński podzielony jest administracyjnie na 5 gmin i wyodrębnione miasto Kolno. Na terenie powiatu znajdują się dwa miasta tj. Kolno (gmina miejska) i Stawiski (gmina miejsko-wiejska), 4 gminy wiejskie (Grabowo, Kolno, Mały Płock i Turośl) oraz 162 sołectwa. Największa z gmin w powiecie to gmina wiejska Kolno, a najmniejsza jest gmina Grabowo. Liczba ludności ogółem w roku 2012 wynosiła 39 928. Tereny wiejskie zamieszkuje około 67 % mieszkańców powiatu (24 545 osób), natomiast w miastach mieszka pozostałe 33 % mieszkańców (14 445 osób). Gęstość zaludnienia na terenie powiatu nie jest duża (43 os. /km 2 ) i jest znacznie mniejsza niż średnia wojewódzka 59 os./km 2. Najmniejsze zasiedlenie jest na terenie gminy Turośl 26 os./km 2. Powiat kolneński dane GUS, 2012 Jednostka terytorialna Powierzchnia [ km 2 ] Ludność [osoby] Powiat kolneński 940 39928 Kolno miasto (1) 25 10679 Grabowo gmina (2) 129 3668 Kolno gmina (2) 281 8876 Mały Płock gmina (2) 140 5031 Stawiski - gm. miejsko- wiejska(3) 166 6464 Stawiski - miasto(4) 13 2410 Stawiski - obszar wiejski(5) 153 4054 Turośl gmina (2) 199 5210 3

Atrakcje przyrodnicze Obszar powiatu kolneńskiego odznacza się dużym stopniem naturalności szaty roślinnej, bioróżnorodnością, bogactwem flory i fauny. Wg danych GUS tereny objęte różnymi formami ochrony prawnej zajmują ponad 22% całkowitej powierzchni powiatu (21079,4 ha). Do największych należą : Rezerwat Ciemny Kąt 126 ha (gm. Turośl) i Rezerwat Dzierzbia -71,8 ha (gm. Stawiski). W powiecie występuje również 39 pomników przyrody, z czego najwięcej bo 28 w gminie Mały Płock. Zgodnie z tworzoną europejską siecią obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 3514 ha z terenu Gminy Turośl i Gminy Kolno jest włączone w obszar Puszcza Piska. Ponadto znaczna, południowo-zachodnia część powiatu (20 879 ha) objęta jest Obszarem Chronionego Krajobrazu Równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi. Obszar ten, o powierzchni obejmującej 48 994 ha (20879 ha na terenie powiatu kolneńskiego), obejmuje zachodnią część Doliny Dolnej Narwi oraz rozciągającą się od niej na północ część rozległej Równiny Kurpiowskiej. Od wschodu graniczy z Wysoczyzną Kolneńską i Parkiem Krajobrazowym Doliny Narwi, zaś od zachodu dochodzi do granicy województwa podlaskiego. Dolina Narwi na tym obszarze charakteryzuje się stromymi zboczami. Można w niej wydzielić dwa poziomy: zalewowy łąkowy i piaszczysty z wydmami, najczęściej zalesiony. Równina Kurpiowska to rozległy sandr na południowym przedpolu Pojezierza Mazurskiego, poprzecinany dolinami niewielkich rzek. Jej płaski, równinny krajobraz urozmaicają wydmowe wzgórza. Najliczniej występują w międzyrzeczach Pisy, Szkwy i Rozogi, gdzie teren wznosi się 100-150 m n.p.m. i opada łagodnie w kierunku południowym. Doliny rzek są tu płaskie, szerokie, a w ich obrębie dominują łąki kośne i pastwiska. Melioracji uniknęła tylko dolina Pisy, zachowując naturalny charakter rzeki nizinnej z licznymi meandrami i starorzeczami. Wzdłuż Pisy ciągną się lasy i otwarte, podmokłe terasy zalewowe, wykorzystywane głównie jako łąki. Równinę Kurpiowską porastała pierwotnie Puszcza Zielona (Kurpiowska). Obecnie, lasy nie stanowią już zwartego kompleksu jak kiedyś, lecz są porozcinane siecią pól, łąk i dolin rzecznych. Na omawianym OCK lasy dominują powierzchniowo, zajmując ponad 17 000 ha. Płynąca przez obszary rolniczo-leśne rzeka Pisa, z licznymi zakolami, starorzeczami i wydmowymi wyspami jest znanym, turystycznym szlakiem wodnym łączącym Jeziora Mazurskie z Narwią. "Mokradła Kolneńskie i Kurpiowskie" to obszar Natura 2000 PLH200020 - specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) obejmujący 1446,6 ha o charakterze dyspersyjnym, obejmujący 15 rozrzuconych po Wysoczyźnie Kolneńskiej i Równinie Kurpiowskiej obiektów o charakterze mokradłowym, wśród których znajdują się: fragment doliny rzeki Rybnicy, trzy niewielkie jeziora dystroficzne oraz kilkanaście zagłębień wypełnionych torfami przejściowymi i wysokimi. Najcenniejszym obiektem na terenie całego obszaru jest pełniąca funkcję ważnego korytarza ekologicznego dolina rzeki Rybnicy. Jej szczególną cechą jest meandrujące, nieregulowane koryto, miejscami rozgałęziające się na kilka odnóg, powiązanych ze sobą siecią drobnych, anastomozujących połączeń i kanałów. Występują tu także zakola i starorzecza z otwartą tonią wodną lub porośnięte helofitami. Wysoki, utrzymujący się cały sezon poziom wody w dolinie warunkuje bardzo dobre uwilgotnienie zalegających tu złóż organicznych. 1. Stan czystości i ochrona wód 1.1. Presje - Źródła zanieczyszczeń wód Dominujące presje wywierane przez człowieka na środowisko wodne to: - pobór wód na różne cele; - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń wraz ze ściekami komunalnymi, przemysłowymi oraz wodami pochłodniczymi; - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń ze źródeł rolniczych (nieprawidłowe nawożenie, brak skanalizowania terenów wiejskich, hodowlane fermy wielkotowarowe); 4

- zmiany morfologiczne i hydrologiczne wynikające z inwestycji w dziedzinie regulacji rzek (melioracje), czy energetyki. Pobór i zużycie wody W 2012 roku w powiecie kolneńskim pobrano na potrzeby gospodarki narodowej i ludności 1495,4 dam 3 wody (dane GUS). W 2012 roku najwięcej wody w powiecie zużyto na eksploatację sieci wodociągowej (935,5 dam3), prawie o połowę mniej wody zużyto w przemyśle (410 dam3). Zużycie wody w rolnictwie i leśnictwie było w 2012 roku niewielkie (62dam 3 ) i znacznie się wahało w kolejnych latach. Najwyższe zużycie wody na cele przemysłowe i eksploatację sieci wodociągowej występowało w samym Kolnie, gdzie sieć wodociągowa i przemysł są najlepiej rozwinięte, w stosunku do pozostałych miejscowości powiatu. Stanowiły one odpowiednio 100% (przemysł) i 30% (eksploatacja sieci) zużycia w całym powiecie kolneńskim. Na cele rolnicze i leśne w 2012 roku najwyższe było zużycie wody w gminie Turośl (26dam3). Jednostka terytorialna ogółem przemysł rolnictwo i leśnictwo eksploatacja sieci wodociągowej Powiat kolneński 1495,4 410 62 1023,4 Kolno (1) 714,5 410 0 304,5 Grabowo (2) 107,2 0 0 107,2 Kolno (2) 248,8 0 9 239,8 Mały Płock (2) 88,0 0 0 88,0 Stawiski (3) 257,9 0 0 257,9 Stawiski - miasto (4) 58,4 0 0 58,4 Stawiski - obszar wiejski (5) 199,5 0 0 199,5 Turośl (2) 79,0 0 53 26,0 Zagadnienia związane z zaopatrzeniem w wodę realizowane są indywidualnie przez poszczególne jednostki samorządu lokalnego z ujęć głębinowych poprzez lokalną, najczęściej gminną sieć wodociągową. W okresie minionego 10-lecia długość sieci wodociągowej systematycznie rosła i w 2012 roku wynosiła 459,8 km. Najdłuższą sieć posiada gmina Kolno, a najkrótszą, zaledwie 5,9km gmina Turośl. 5

Jednostka terytorialna Wodociągi - długość czynnej sieci rozdzielczej w km dane GUS 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Powiat kolneński 358,0 374,3 375,3 410,7 446,1 446,1 459,8 Kolno (1) 23,8 23,8 23,8 23,8 24,4 24,4 26,2 Grabowo (2) 78,5 82,4 82,4 82,4 82,4 82,4 82,4 Kolno (2) 114,4 114,4 114,4 147,5 159,1 159,1 159,1 Mały Płock (2) 50,1 62,5 62,5 62,8 85,8 85,8 93,3 Stawiski (3) 86,5 86,5 86,5 88,5 88,5 88,5 92,9 Stawiski - miasto (4) 10,1 10,1 10,1 11,5 11,5 11,5 11,5 Stawiski - obszar wiejski (5) 76,4 76,4 76,4 77,0 77,0 77,0 81,4 Turośl (2) 4,7 4,7 5,7 5,7 5,9 5,9 5,9 Według danych GUS w 2012 roku tylko 66,3 % ludności powiatu miało dostęp do czynnej sieci wodociągowej. Biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców, najwięcej osób korzysta z wodociągów w Kolnie (98,5%), nieco mniej w mieście Stawiski 85,4%, Stawiski- obszar wiejski -65%, gminie Mały Płock 61,6% i w gminie Kolno (61,2%). Tylko niewiele ponad połowa mieszkańców ma dostęp do wodociągów w gminie Grabowo (55,5%) Najmniejszy procent ludności korzysta z wodociągu w gminie Turośl 13,4%. Jednostka terytorialna Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w osobach - dane GUS 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Powiat kolneński 24894 25023 25073 25511 25729 26402 26471 Kolno - miasto 10577 10518 10427 10371 10324 10496 10517 Grabowo - gmina 1935 1974 1971 1955 1948 2019 2036 Kolno - gmina 4753 4713 4734 5209 5207 5424 5429 Mały Płock - gmina 2434 2630 2652 2690 3016 3043 3099 Stawiski miasto i gmina 4732 4715 4675 4662 4603 4736 4693 Stawiski - miasto 2078 2070 2054 2042 2007 2085 2059 Stawiski - obszar wiejski 2654 2645 2621 2620 2596 2651 2634 Turośl - gmina 463 473 614 624 631 684 697 Emisja ścieków dam3 800,0 600,0 400,0 200,0 Ścieki odprowadzane do wód i oczyszczane w pow. kolneńskim - dane GUS W 2012r. z terenu powiatu kolneńskiego odprowadzono do wód lub do ziemi łącznie 678 dam 3 ścieków komunalnych i przemysłowych wymagających oczyszczenia, z czego 100% oczyszczono (GUS,2012). 0,0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 ścieki odprowadzane ogółem ścieki oczyszczane razem dam3 800 700 600 500 400 300 200 100 Ścieki przemysłowe i komunalne wymagające oczyszczenia, odprowadzane do wód lub do ziemi w pow. kolneńskim w latach 2003-2012 - dane GUS 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Wszystkie ścieki oczyszczane są sposobem biologicznym, a 37% jest oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów (związków azotu i fosforu), co przyczynia się do ograniczenia antropopresji na środowisko ocz. mechanicznie ocz. biologicznie ocz. z podw. us. biogenów nieoczyszczane 6

wodne. Dotyczy to oczywiście tylko terenów skanalizowanych. W powiecie kolneńskim sieć kanalizacyjna jest niestety znacznie krótsza od sieci wodociągowej. Jednak w roku 2012 nastąpił zauważalny wzrost długości tej sieci. Sieć kanalizacyjna w Kolnie powiększyła swoją długość o 25,8 km w porównaniu z rokiem 2011. Najdłuższą sieć kanalizacyjną w powiecie mają miasta: Kolno i Stawiski, natomiast gmina wiejska Kolno jest całkowicie nieskanalizowana. Jednostka terytorialna Kanalizacja - długość czynnej sieci kanalizacyjnej w km - dane GUS 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Powiat kolneński 33,0 33,0 32,0 32,4 32,4 32,4 58,2 Kolno (1) 10,2 10,2 10,2 10,2 10,2 10,2 36,3 Grabowo (2) 5,2 5,2 5,2 5,2 5,2 5,2 5,2 Kolno (2) 1,0 1,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Mały Płock (2) 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 Stawiski (3) 9,6 9,6 9,6 10,0 10,0 10,0 10,0 Stawiski - miasto (4) 9,6 9,6 9,6 10,0 10,0 10,0 10,0 Turośl (2) 5,8 5,8 5,8 5,8 5,8 5,8 5,8 Kanalizacja obsługuje zaledwie 27,3% mieszkańców powiatu kolneńskiego i są to głównie mieszkańcy Kolna i Stawisk. (dane GUS za 2012r). Kanalizacja - ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w osobach dane GUS Jednostka terytorialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Powiat kolneński 10121 10118 10073 10015 10296 10883 Kolno - miasto 6809 6752 6730 6701 6821 7430 Grabowo - gmina 666 665 657 654 678 680 Kolno -gmina 71 0 0 0 0 0 Mały Płock - gmina 131 131 131 131 132 131 Stawiski miasto i gmina 1970 1955 1940 1907 1981 1956 Stawiski - miasto 1970 1955 1940 1907 1981 1956 Stawiski - obszar wiejski 0 0 0 0 0 0 Turośl - gmina 474 615 615 622 684 686 7

Wszystkie miejscowości gminne w powiecie kolneńskim posiadają oczyszczalnie ścieków. Jednak ze względu na słabo rozbudowaną sieć kanalizacyjną, głównie na terenach wiejskich, znaczna ilość ścieków gromadzona jest w nie zawsze dokładnie uszczelnionych lub wcale nieuszczelnionych szambach. Ponadto cześć nieczystości wywożona jest na łąki, pola lub wylewana do rowów, skąd trafia do środowiska wodnego przyczyniając się często do wzrostu zagrożenia sanitarnego, wywołanego obecnością w wodzie mikroflory jelitowej świadczącej o kontakcie wody z fekaliami lub ściekami. W 2012 roku, wg danych GUS, w powiecie kolneńskim funkcjonowało 6 oczyszczalni w tym: 5 oczyszczalni ścieków komunalnych i 1 przemysłowa. Łączna przepustowość oczyszczalni komunalnych i przemysłowych w 2012 roku wyniosła 3850 m 3 /dobę, z czego 74% stanowiła przepustowość 2 oczyszczalni (komunalnej i przemysłowej) zlokalizowanych na terenie Kolna (GUS,2012). Wszystkie oczyszczalnie to oczyszczalnie mechaniczno biologiczne, w tym oczyszczalnia komunalna w Kolnie posiada podwyższony stopień usuwania substancji biogennych. Oczyszczalnie obsługują ok. 28% mieszkańców powiatu. Jednostka terytorialna Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków - dane GUS 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Powiat kolneński 10819 10818 10836 10504 10481 10543 11300 Kolno -miasto 6398 6418 6426 6478 6486 6510 7258 Grabowo - gmina 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 Mały Płock - gmina 480 480 480 105 105 105 105 Stawiski - miasto 2400 2400 2400 2391 2350 2341 2350 Turośl - gmina 541 520 530 530 540 587 587 Wszystkie oczyszczalnie odprowadzają ścieki do wód powierzchniowych. Odbiornikiem największej ilości ścieków w powiecie jest rzeka Łabna. 70 % ścieków komunalnych oczyszczonych w powiecie kolneńskim odprowadza do Łabny oczyszczalnia miejska w Kolnie, około 23% odprowadzają 2 oczyszczalnie komunalne położone w zlewni Skrody: w Grabowie i Stawiskach, a pozostałe niecałe 7% odprowadzają łącznie 2 mniejsze oczyszczalnie komunalne o niedużej przepustowości -oczyszczalnia w Małym Płocku (do rzeki Cetny) i w Turośli (do Kanału Turośl). Zestawienie oczyszczalni wraz z wynikami prowadzonych w 2012 roku kontroli zawiera podrozdział Przeciwdziałania działalność kontrolna ). Jednostka terytorialna Ścieki komunalne w 2012 roku w dam 3 /rok- dane GUS odprowadzane ogółem oczyszczane łącznie z wodami infiltracyjnymi i ściekami dowożonymi oczyszczane razem Powiat kolneński 358 408 358 Kolno - miasto 250 271 250 Grabowo - gmina 34 36 34 Mały Płock - gmina 7 10 7 Stawiski - miasto 50 73 50 Turośl - gmina 17 18 17 8

Ładunki zanieczyszczeń odprowadzane ze ściekami komunalnymi do wód powierzchniowych są znaczne i w minionym okresie utrzymują się na podobnym poziomie. Przeważający procent zanieczyszczeń trafia do Łabny ze ściekami odprowadzanymi z oczyszczalni miejskiej w Kolnie. Ładunki odprowadzone z tej oczyszczalni stanowiły, w ogólnym ładunku odprowadzonym ze ściekami komunalnymi w powiecie : 48% w zakresie BZT 5, 61,3 % w zakresie ChZT i 69% w zakresie zawiesiny (dane GUS za 2012r.). Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych po oczyszczeniu w latach 2011-2012 - dane GUS BZT5 ChZT zawiesina Jednostka terytorialna [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] 2011 2012 2011 2012 2011 2012 Powiat kolneński 2001 1626 19389 16323 4491 3927 Kolno - miasto 1048 786 9822 10006 2868 2710 Grabowo - gmina 121 216 1726 1826 203 250 Mały Płock - gmina 123 128 761 626 292 156 Stawiski - miasto 469 394 5796 3066 662 431 Turośl 240 102 1284 799 466 380 Do rzek trafia również znaczny ładunek związków biogennych, głównie związków azotu. Widoczne na wykresie ładunki stężeń azotu i fosforu pokazują dane tylko z oczyszczalni komunalnej w Kolnie. Na skutek prawnego zwolnienia mniejszych oczyszczalni od roku 2005 z badania tych związków w oczyszczanych ściekach, w powiecie kolneńskim obowiązek badania związków biogennych ma tylko oczyszczalnia komunalna w Kolnie. Taki zapis prawny spowodował zaprzestanie przez zarządzających mniejszymi oczyszczalniami strącania w oczyszczanych ściekach związków biogennych. Może się to odbić bardzo niekorzystnie na jakości wód do których ścieki oczyszczane są odprowadzane, szczególnie w przypadku jeżeli odbiornikiem ścieków są cieki o niewielkim przepływie. Prowadzona w poprzednich latach polityka ochrony wód poprzez nakładanie na oczyszczalnie obowiązku redukcji biogenów zaowocowała wyraźnym spadkiem stężeń, głównie związków fosforu, we wszystkich badanych przez WIOŚ 9

rzekach. Przez wiele lat fosforany były jednym z głównych wskaźników obniżających jakość wód do wartości pozaklasowych, ostatnio ich stężenia przeważnie nie przekraczają granic I i II klasy czystości. Niestety obowiązujące obecnie regulacje prawne, w tym również samokontrola podmiotów emitujących zanieczyszczenia do środowiska, mogą doprowadzić do powrotu problemu z utrzymaniem dobrej jakości wód. Ilość ścieków przemysłowych odprowadzanych i oczyszczanych w powiecie kolneńskim w ostatnich latach utrzymuje się na podobnym poziomie. W roku 2012 odprowadzonych było 344 dam 3, z czego oczyszczono 320 dam 3. Pozostałe 22 dam 3 to wody chłodnicze nie wymagające oczyszczania (GUS,2012). Ujęte w ewidencji GUS ścieki przemysłowe na terenie powiatu powstają w 100% w Kolnie i są oczyszczane z biologicznie. Jednostka terytorialna Ścieki przemysłowe oczyszczane razem w dam 3 - dane GUS 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Powiat kolneński 219 237 267 288 360 382 361 367 356 344 Kolno - miasto 219 237 267 288 360 382 361 367 356 344 Wzrastają również ładunki zanieczyszczeń odprowadzane do Łabny ze ściekami przemysłowymi, głównie w zakresie ChZT i azotu ogólnego. (GUS,2012). W latach 2008-2012 bardzo wysokie były odprowadzane do wód ładunki jonów chlorków i siarczanów. Jednostka terytorialna BZT 5 ChZT zawiesina azot ogólny fosfor ogólny chlorki i siarczany [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] Powiat kolneński 3 721 15 449 4 753 2 112 538 156 247 Kolno - miasto 3 721 15 449 4 753 2 112 538 156 247 W latach 2004-2011 można zauważyć ciągły wzrost ładunku zanieczyszczeń w zakresie chemicznego zapotrzebowania tlenu. Natomiast w 2012r. ładunek ChZT w porównaniu z rokiem 2011 zmniejszył się o połowę. Od 2007 roku wzrastał również w odprowadzanych do wód ściekach przemysłowych ładunek azotu ogólnego. Od roku 2010 jego wielkość utrzymuje się na podobnym poziomie. 10

Od roku 2008 do wód powierzchniowych w powiecie kolneńskim odprowadzany jest bardzo duży ładunek siarczanów i chlorków. Osady ściekowe Niekorzystnym ubocznym zjawiskiem związanym z procesem oczyszczania ścieków jest powstawanie na oczyszczalniach osadów ściekowych. W powiecie kolneńskim w ostatnich latach zmalała ilość osadów z oczyszczalni przemysłowych, natomiast ilość osadów na oczyszczalniach komunalnych od 2005 roku utrzymuje się na podobnym poziomie. W 2012 roku było to 173 tony osadów z oczyszczalni komunalnych, z czego 80,3% powstało na oczyszczalni komunalnej w Kolnie (GUS,2012). Z kontroli przeprowadzonej za rok 2010 na oczyszczalni miejskiej w Kolnie wynika, że osady ściekowe są kompostowane, wytworzony kompost będzie magazynowany czasowo na terenie oczyszczalni ścieków (max. do 12 miesięcy), a następnie, po uprzednich badaniach, będzie przekazywany rolnikom do nawożenia gleby. Na oczyszczalni przemysłowej powstało łącznie 198 ton osadów. Osad z tej oczyszczalni w całości wykorzystany został w rolnictwie (198 ton) (GUS,2012). Osady ściekowe z oczyszczalni komunalnych ogółem w Mg- dane GUS Jednostka terytorialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Powiat kolneński 243 233 238 247 207 173 Kolno -miasto 195 192 191 194 167 139 Grabowo - gmina 7 8 8 8 10 9 Mały Płock - gmina 5 5 5 5 5 4 Stawiski - miasto 36 26 19 25 23 19 Turośl - gmina 0 2 15 15 2 2 Osady przemysłowe ogółem w Mg dane GUS Powiat kolneński 241 224 224 188 193 198 Kolno - miasto 241 224 224 188 193 198 Poza oczyszczalniami w powiecie kolneńskim nie ma punktowych zrzutów zanieczyszczeń. Niekorzystny wpływ 11

na jakość wód w rzekach może mieć jednak intensywna hodowla bydła mlecznego w ich zlewniach. W celu zabezpieczenia przed negatywnym oddziaływaniem wiele gospodarstw, w wyniku programów współfinansowanych przez Unię Europejską, posiada zainstalowane przy oborach zbiorniki na gnojowicę i płyty obornikowe. Mimo to, w okresie pozawegetacyjnym, w dalszym ciągu gnojowica jest wylewana na łąki i pola. 1.2. Stan Ocena jakości wód powierzchniowych Cieki płynące na terenie powiatu kolneńskiego to głównie Pisa i jej największe dopływy Skroda oraz Kanał Turośl. Największym ciekiem wodnym powiatu jest Pisa. Pisa jest odbiornikiem ścieków komunalnych i przemysłowych z Pisza oraz spływów zanieczyszczeń z terenów wykorzystywanych rolniczo i turystycznie. Na terenie woj. podlaskiego nie ma bezpośrednich zrzutów zanieczyszczeń do Pisy. Główne miejscowości, które oddziaływują na czystość wód powierzchniowych poprzez zrzut ścieków z oczyszczalni to: Kolno do Łabny, Stawiski do Skrody, Grabowo do Dzierzbi, Turośl do Kanału Turośl i Mały Płock do Cetny dopływu Narwi. Na terenie powiatu brak jest naturalnych zbiorników wód powierzchniowych. W związku z wprowadzeniem przepisów prawnych mających na celu dostosowanie prawodawstwa polskiego do wymogów Unii Europejskiej, zasady badań i oceny jakości wód powierzchniowych uległy istotnej zmianie. W roku 2011 wprowadzono nowe rozporządzenie służące ocenie stanu wód. Ogólna klasyfikacja wód Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2011 nr 257 poz. 1545.) Punkty monitoringowe ustanawiane są na zamknięciach jednostek, wyznaczonych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, zwanych Jednolitymi Częściami Wód (JCW). Monitoring JCW prowadzi się w sposób umożliwiający ocenę ich stanu oraz ilościowe ujęcie czasowej i przestrzennej zmienności elementów jakości i parametrów wskaźnikowych dla elementów biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych i chemicznych. W 2012 roku, na terenie powiatu kolneńskiego, badaniami w ramach monitoringu wód powierzchniowych objęto: - Łabnę w punkcie pomiarowo-kontrolnym Pastorczyk zlokalizowanym na odcinku przyujściowym do Skrody JCW Łabna; - Pisę na odcinku ujściowym do Narwi, w punkcie Morgowniki. Określenie jakości wody w tym punkcie (leżącym terenie pow. łomżyńskiego) odnosi się, zgodnie z nowymi przepisami, do całej jednolitej części wód (JCW), w znacznej mierze leżącej na terenie powiatu kolneńskiego JCW Pisa od Turośli do ujścia. 12

Łabna - prawostronny dopływ Skrody, jest jednym z większych jej dopływów. Uchodzi na 17,4 km jej biegu. Długość rzeki wynosi 12,7 km, a powierzchnia zlewni równa jest 60,84 km 2. Średnia szerokość koryta wynosi 1,3m. Łabna jest rzeką w całości uregulowaną. Jest ona odbiornikiem oczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych z Kolna. Ocena jakości wód Łabny ppk Pastorczyk ujście do Skrody Ocena stanu ekologicznego. W 2012 roku ocenę biologiczną oparto na wskaźniku fitobentosowym. Wyliczony dla tego wskaźnika indeks okrzemkowy kwalifikował wodę do III klasy tj. do stanu umiarkowanego. W latach 2009-2010 wskaźnik ten kwalifikował rzekę do klasy IV tj. stanu słabego. W 2011 roku ocenę biologiczną przeprowadzono na podstawie wartości dwóch wskaźników hydrobiologicznych tj. indeksu makrofitowego -MIR (roślinności wyższej) oraz wskaźnika makrozoobentosu. Wartość MIR klasyfikowała wodę do stanu umiarkowanego (III klasa czystości). Niestety drugi wskaźnik oparty o indeksy organizmów zamieszkujących osady denne kwalifikował rzekę do IV klasy (stan słaby). W zakresie wskaźników fizykochemicznych w 2010 roku poniżej dopuszczalnej dla dobrego stanu wód klasyfikacji znajdowały się 3 parametry: tlen rozpuszczony, azot Kjeldahla i fosfor ogólny. W roku 2012 podobnie jak w 2011 roku poza stan dobry wykraczało już tylko stężenie fosforanów. Na podstawie parametrów biologicznych i fizykochemicznych łącznie stan ekologiczny oceniono jako umiarkowany, a więc o klasę lepiej jak w latach 2009 2011, kiedy to oceniony był jako stan słaby. Ocena stanu chemicznego W roku 2012, podobnie jak w roku 2011, stan chemiczny oceniono jako poniżej stanu dobrego ze względu na przekroczenia w zakresie sumy stężeń benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-cd) pirenu, wskaźników z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych /WWA/. Stan sanitarny rzeki w 2012 roku był zdecydowanie lepszy jak w roku 2011. Średnioroczna ilość bakterii grupy coli typu fekalnego w 100 ml wynosiła 1710 (w 2011-40 131). W roku 2009 było to 110, a w 2010-1152. Nadal jednak notowano bardzo wysoką ilość bakterii coli typu ogólnego w miesiącach wiosenno-letnich np. w maju najbardziej prawdopodobna ilość bakterii coli typu ogólnego w 100 ml wody wyniosła aż 68 930. Łabna z roku na rok posiada coraz lepsze parametry czystości. Wynika to z dobrego funkcjonowania oczyszczalni: komunalnej i mleczarskiej w Kolnie oraz ze zdolności rzeki do samooczyszczania się. Nie notuje się już w rzece przekroczeń dopuszczalnych stężeń tlenu rozpuszczonego i fosforu ogólnego, a także BZT 5 i ChZT. Stężenia związków azotu również nie wykraczają poza wartości dopuszczalne dla stanu dobrego. W 2012 roku, podobnie jak w roku 2011, zanotowano jednak jeszcze przekroczenie stężenia dopuszczalnego w zakresie fosforanów. Pozostałe badane wskaźniki fizykochemiczne mieściły się w I i II klasie czystości. O nagromadzeniu, w latach poprzedzających uruchomienie oczyszczalni, znacznej ilości zanieczyszczeń (Łabna należała do najbardziej zanieczyszczonych rzek w woj. podlaskim) świadczą jeszcze zanotowane w 2011 roku niekorzystne wartości wskaźnika makrobezkręgowców bentosowych, zamieszkujących osady denne. Jednak w zakresie wskaźników biologicznych również zanotowano poprawę. Wskaźnik fitobentosu, który w latach 2009-2010 wskazywał stan słaby, w 2012 roku wskazał stan umiarkowany i zadecydował o poprawie oceny stanu ekologicznego rzeki. Wskaźniki biologiczne należą do wskaźników pokazujących długofalowy stan czystości wody. Rzeka Pisa punkt w m. Morgowniki PISA jest prawostronnym dopływem Narwi III-rzędu. Długość całkowita rzeki wynosi 142,2 km (łącznie ze szlakiem żeglownym Wielkich Jezior Mazurskich), w tym 50,8 km dolnego odcinka rzeki znajduje się na terenie woj. podlaskiego. Powierzchnia całkowita zlewni wynosi 4499,8 km 2. Obszar części zlewni pod nazwą Puszcza 13

Piska (PLB280008) jest obszarem chronionym Natura 2000. Fragment tego obszaru jest położony na terenie woj. podlaskiego. W zlewni na terenie województwa znajdują się 2 większe dopływy Turośl (Kanał Turośl) i Skroda. Ocena stanu ekologicznego w 2012 roku klasę elementów biologicznych oceniono na podstawie wszystkich wymaganych elementów biologicznych tj. fitobentosu (IO), makrofitów (MIR), makrobezkręgowców bentosowych (MMI) oraz na podstawie nowo wprowadzonego wskaźnika ichtiologicznego. Wskaźnik fitobentosowy mieścił się w I klasie, wskaźniki: MIR i MMI sklasyfikowano w II klasie. O obniżeniu klasyfikacji zadecydował wskaźnik ichtiologiczny EFI kwalifikujący wodę do IV klasy. Wskaźnik ten wykonywany w latach 2011-2012 po raz pierwszy przez wykonawcę zewnętrznego, wymaga jeszcze dopracowania, ponieważ w skali całego kraju spowodował wyraźnie widoczne obniżenie klasyfikacji wód, nie korelujące z ich stanem fizykochemicznym i biologicznym mierzonym pozostałymi wskaźnikami. Średnioroczne wartości wszystkich badanych wskaźników fizykochemicznych mieściły się w klasie bardzo dobrej i dobrej. Z powyższych ocen: biologicznej i fizykochemicznej określono słaby stan ekologiczny. Ocena stanu chemicznego - stan chemiczny, badany w rozszerzonym zakresie wskaźników, oceniony został jako poniżej stanu dobrego. O obniżeniu klasyfikacji zadecydowało przekroczenie wartości dopuszczalnych w zakresie tylko jednego wskaźnika z grupy substancji priorytetowych, tj. sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-cd)pirenu. STAN WÓD ze składowej ocen stanu ekologicznego i stanu chemicznego oceniony został jako zły. Stan sanitarny - był dobry, średnioroczna ilość bakterii grupy coli typu fekalnego w 100 ml wynosiła 914 i była jeszcze lepsza jak w roku 2011-1 443. Wnioski: 1. Stan ekologiczny ujściowego odcinka Łabny w 2012 roku po raz pierwszy oceniono jako umiarkowany (w poprzednich latach był słaby) w 5 stopniowej skali tj. od stanu bardzo dobrego przez dobry, umiarkowany, słaby do złego. Mimo niskiej klasyfikacji ogólnej stan czystości Łabny poniżej Kolna poprawia się, co można obserwować po wyraźnie obniżających się średniorocznych i maksymalnych stężeniach wskaźników zanieczyszczeń fizykochemicznych. Stan ekologiczny Pisy oceniono natomiast jako słaby, przy czym zadecydowała o tym wyłącznie wartość nowo wprowadzonego i nie zweryfikowanego wskaźnika ichtiologicznego. 2. Badania stanu chemicznego przeprowadzone w punkcie Morgowniki na Pisie po raz kolejny (poprzednio w latach 2008-2009 i w roku 2011), wykazały podwyższone wartości sumy 2 wskaźników z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), co wpłynęło na złą ocenę jakości chemicznej wody. Podobnie złą jakością, ze względu na te same 2 wskaźniki z grupy WWA, charakteryzowała się woda w Łabnie. Wskaźniki te należące do grupy substancji priorytetowych w środowisku wodnym mają w prawodawstwie europejskim i krajowym bardzo rygorystyczne normy. Ze względu na brak jednoznacznie określonych źródeł, z których przedostają się one do środowiska wodnego, są trudne do wyeliminowania. 14

3. Stan sanitarny w Pisie oceniono jako dobry. Umiarkowany, ale zdecydowanie lepszy jak w roku 2011, był natomiast stan sanitarny Łabny. Jednak w kolejnych latach notuje się tu w okresie wiosenno-letnim wysokie wartości wskaźników bakteriologicznych, obniżające znacznie ocenę średnioroczną. 4. W 2012 roku nie stwierdzono przypadków zdarzeń o charakterze poważnych awarii powodujących zanieczyszczenie wód badanych rzek. 1.3. Przeciwdziałania Działalność kontrolna Rozporządzenie Ministra Środowiska z 22 lipca 2006r w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. nr 137, poz. 984, z późn. zmian.) określa częstotliwość poboru prób ścieków do badań i ich parametry. Inspektorzy WIOŚ w czasie kontroli prowadzą analizę wyników badania ścieków przedstawioną przez zarządzającego oczyszczalnią i na tej podstawie określają czy warunki pozwolenia w zakresie ilości i jakości ścieków zostały dotrzymane. W powiecie kolneńskim wszystkie ośrodki miejskie i gminne wyposażone są w mechanicznobiologiczne oczyszczalnie ścieków. Oczyszczalnie posiada również największy zakład przemysłowy funkcjonujący na terenie powiatu tj. Zakład Mleczarski KURPIANKA w Kolnie. Wykaz źródeł zanieczyszczeń na terenie powiatu kolneńskiego wg danych za 2012 rok. Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni m. Kolno (odbiornik bezpośredni rz. Łabna 1 Spółdzielnia Mleczarska MLEKPOL w Grajewie Zakład Produkcji Mleczarskiej KURPIANKA w Kolnie mechaniczno-biologiczna, osad czynny, stawy biologiczne Uwagi Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie zintegrowane ważne do 25.09.2016r. W roku 2011 dokonano oceny dotrzymywania wielkości dopuszczalnych zanieczyszczeń odprowadzanych w ściekach oraz spełniania wymagań dotyczących badań automonitoringowych. Nie stwierdzono nieprawidłowości. W dn. 25.05. i 13.06. 2012r. przeprowadzono kontrolę kompleksową oczyszczalni. Stwierdzono, że zakład prowadzi badania ścieków wytwarzanych i odprowadzanych z obowiązującą częstotliwością. Badania metali ciężkich w ściekach przeprowadzone zostały 1 x na rok. W zakresie gospodarki wodno ściekowej nie stwierdzono nieprawidłowości. W dn. 22.08. i 31.08.2012r. przeprowadzono kontrolę interwencyjną w związku z zanieczyszczeniem rz. Łabna. Stwierdzono wypienianie ścieków w rowach cyrkulacyjnych oczyszczalni. Pobrano do badań próbę ścieków na odpływie z drugiego zbiornika stabilizacyjnego do rowu oraz próby z rz. Łabna. W badanych ściekach stwierdzono przekroczenia stężeń wskaźników: zawiesina ogólna i fosfor ogólny. Wydano zarządzenia pokontrolne. Prowadzone w 2012r. badania automonitoringowe nie wykazały przekroczeń stężeń dopuszczalnych zanieczyszczeń odprowadzanych w ściekach. 15

2 Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej i Gospodarki Wodno- Ściekowej Sp. z o.o. w Kolnie mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym, komorą denitryfikacji i nitryfikacji, zbiornik PIX, symultaniczna stabilizacja osadu m. Grabowo (odbiornik bezpośredni rz. Muzga dopływ Skrody) 3 Oczyszczalnia gminna mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym, układ do dawkowania PIX( w związku z nie normowaniem wskaźnika zanieczyszczeń fosforu ogólnego stacja dozowania PIX została wyłączona. Układ do mechanicznego odwadniania osadu typu DRAIMAD m. Stawiski (odbiornik bezpośredni rz. Dzierzbia) 4 Oczyszczalnia miejska - Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym typu EKOBLOK 500, komora defosfatacji i komora nitryfikacji, stawy hydrobotaniczne, laguna trzcinowa, poletka osadowe oraz kompostownik do osadu Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 08.09 2013r. W 2011 roku skontrolowano pracę oczyszczalni ścieków za lata 2006-2010 okresu obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego. Z przeprowadzonych badań ścieków wynikało, że w okresie objętym kontrolą została wykonana wymagana ilość badań, nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wartości zanieczyszczeń i minimalnego procentu redukcji dla wskaźników zanieczyszczeń wymienionych w pozwoleniu wodnoprawnym. Stwierdzono również, że urządzenia oczyszczalni są w dobrym stanie eksploatacyjnym. Stwierdzone naruszenia i nieprawidłowości: -zakład nie przedkładał Staroście Kolneńskiemu i Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska wyników pomiarów jakości ścieków dopływających na oczyszczalnie i odpływających z oczyszczalni do rzeki Łabna - nie prowadzono badań wody Łabny w zakresie wskaźnika zanieczyszczeń zawiesiny ogólnej ustalonego w pozwoleniu wodnoprawnym. Kontrolowany podmiot pouczono o ciążących na nim podstawowych obowiązkach wynikających z przepisów ochrony środowiska i wydano stosowne zarządzenia pokontrolne. 16.09.2011r. zakład poinformował o wykonaniu zarządzeń. Przeprowadzane badania automonitoringowe ścieków dopływających do oczyszczalni i wprowadzanych do rzeki Łabny w 2012r, nie wykazały przekroczeń. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 28.08.2017r. W grudniu 2011 roku skontrolowano pracę oczyszczalni ścieków za okres 07.2009-07.2011 obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego. Stwierdzono, że: - oględziny gminnej oczyszczalni ścieków wykazały dobry stan urządzeń oczyszczalni, - w badanym okresie została wykonana wymagana ilość badań prób ścieków i nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń, - nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej ilości odprowadzanych ścieków określonej w pozwoleniu wodno prawnym, - gmina nie przekazała do WIOŚ wyników badań ścieków odprowadzanych z oczyszczalni; wydano zarządzenia pokontrolne. Przeprowadzane badania automonitoringowe ścieków dopływających do oczyszczalni i wprowadzanych do rzeki Muzgi w 2012r., nie wykazały przekroczeń. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 31.03.2013r. We wrześniu 2011 roku sprawdzono przestrzeganie wymagań dotyczących ilości i jakości ścieków odprowadzanych w okresie 05-06-2010r. do 04-06-2011r. Stwierdzone naruszenia i nieprawidłowości: - zakład nie wykonał określonej pozwoleniem wodnoprawnym ilości badań ścieków dopływających na oczyszczalnię; - w okresie od 05.06.2010r. do 04.06.2010r. stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej średniej dobowej ilości odprowadzanych ścieków. Wydano zarządzenia pokontrolne, nakazujące wykonywanie wymaganej ilości badań ścieków dopływających na oczyszczalnię oraz nie przekraczanie 16

m. Mały Płock (odbiornik rz. Cetna) 5 Oczyszczalnia gminna - Zakład Gospodarki Komunalnej. mechaniczno-biologiczna typu Bioblok MU-100 z osadem czynnym. m. Turośl (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny R48/1 dopływ Kanału Turośl) 6 Oczyszczalnia gminna mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym. Reaktory typu BIOVAC, stacja dozowania PIX, urządzenie DRAIMAD do odwadniania osadu dopuszczalnej średniej dobowej ilości ścieków odprowadzanych z oczyszczalni komunalnej w Stawiskach do środowiska - zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym. Zakład pismem z 30.12.2011r. zobowiązał się do wykonania zarządzeń. W 2012 roku oczyszczalnia nie była kontrolowana. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 20.04.2014r. W okresie 2011-2012 zakład nie był kontrolowany pod kątem przestrzegania wymagań określonych w pozwoleniu wodnoprawnym. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 15.02.2015r. W dniach 14.05-28.05. 2013 roku skontrolowano pracę oczyszczalni ścieków za okres 16.02.2010-15.02.2013 obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego. Stwierdzono, że we wszystkich 3 badanych okresach rocznych obowiązywania pozwolenia została wykonana wymagana ilość badań ścieków, nie zostały przekroczone dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń określone w pozwoleniu oraz nie została przekroczona dopuszczalna ilość ścieków odprowadzanych do środowiska. Urządzenia oczyszczalni pracowały prawidłowo. Wyłączona jest stacja dozowania PIX (brak konieczności badania biogenów w małych oczyszczalniach). Stwierdzone nieprawidłowości: -nieprawidłowe prowadzenie ewidencji jakościowej i ilościowej wytwarzanych na oczyszczalni odpadów. - zbiorcze zestawienie danych o rodzajach i ilości odpadów przekazana do Marszałka Województwa nie ujmuje wszystkich odpadów z terenu oczyszczalni. Wydano zarządzenia pokontrolne w celu wyeliminowania nieprawidłowości. 18,06.2013 roku podmiot poinformował o wykonaniu zarządzeń. Podstawowym działaniem w zakresie ochrony wód jest kontrola nad prawidłowym działaniem oczyszczalni ścieków i rozbudowa sieci kanalizacyjnej w powiązaniu z siecią wodociągową. W związku z niewielkim stopniem skanalizowania powiatu, istotną sprawą jest budowa szczelnych, wybieralnych zbiorników, z zapewnieniem kontrolowanego wywozu ścieków dla mieszkańców i obiektów nie objętych zbiorowym systemem oczyszczania ścieków. Pożądanym działaniem gmin byłoby opracowanie pełnej ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków w poszczególnych gminach oraz wdrożenie harmonogramu wywozu nieczystości płynnych łącznie z opracowaniem i wdrożeniem systemu kar za niedotrzymanie harmonogramu wywozu. Na terenie powiatu znajduje się znaczna ilość gospodarstw rolnych o skoncentrowanej produkcji zwierzęcej, które produkują duże ilości gnojowicy. Nawóz ten niewłaściwie przechowywany i wykorzystywany stanowi poważne zagrożenie dla czystości wód powierzchniowych i podziemnych. 17

1.4. Wody podziemne Wody podziemne są głównym źródłem zaopatrzenia powiatu kolneńskiego w wodę do celów komunalnych i przemysłowych. Zużycie wody w powiecie wynosi ok. 1495,4 dam 3 na rok z czego 1023,4 dam 3 (ok.68,4 %) przypada na eksploatację sieci wodociągowej, a 410 dam 3 (27%) zużywa przemysł, na potrzeby rolnictwa i leśnictwa zużywane jest 62 dam 3 (dane GUS, 2012). Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych systematycznie rośnie. Najwyższe zużycie wody z wodociągów jest w miastach i gminach: Kolno oraz Stawiski, najniższe zaś w gminie Turośl. Jednostka terytorialna Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych [dam 3 ]- dane GUS 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Powiat kolneński 753,2 775,1 789,6 839,5 922,9 935,5 Kolno - miasto 275,1 271,7 264,2 253,1 256,9 245,9 Grabowo - gmina 67,6 89,0 89,4 97,9 99,2 106,6 Kolno - gmina 154,6 161,0 187,8 209,6 225,5 235,5 Mały Płock - gmina 61,5 68,2 75,0 68,2 74,8 80,1 Stawiski miasto i gmina 175,2 168,9 159,0 184,3 242,9 247,4 Stawiski - miasto (4) 61,5 48,0 44,2 45,6 53,0 51,7 Stawiski - obszar wiejski (5) 113,7 120,9 114,8 138,7 189,9 199,7 Turośl - gmina 19,2 16,3 14,2 17,4 23,6 20,0 Monitoring wód podziemnych W ramach krajowej sieci monitoringu wód podziemnych, Wydzielenie Jednolitych Części Wód Podziemnych (JCWPd) i przeprowadzenie wstępnej oceny ich stanu zostało dokonane w 2004 roku przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG). Państwowy Instytut Geologiczny, na zlecenie GIOŚ, prowadzi monitoring jakości wód podziemnych w sieci piezometrów wyznaczonych we wszystkich JCWPd. W 2009 i w 2011 roku badania prowadzone były w JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu wód do 2015 roku. Na terenie województwa podlaskiego, nie wydzielono JCWPd zagrożonych nie osiągnięciem dobrego stanu ilościowego wód podziemnych do 2015 roku. W 2010 roku PIG przeprowadził badania stanu chemicznego w ramach monitoringu diagnostycznego w pozostałych JCWPd. Badania powtórnie wykonano w roku 2012. Monitoring diagnostyczny wód podziemnych na terenie powiatu kolneńskiego zrealizowany został w dwóch punktach pomiarowych: punkt nr 1675 leżący w Kolnie w granicach JCWPd nr 33 oraz punkt nr 132 leżący w m. Kozioł również w granicach JCWPd nr 33. Ocenę stanu chemicznego wody oparto na Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143 poz. 896). Ujęcie w Kolnie zlokalizowane jest na terenie zabudowy miejskiej, zwartej, jest to studnia o głębokości stropu 25 m. Wodę w badanym punkcie pomiarowym zakwalifikowano do klasy III a więc do dobrego stanu chemicznego (klasa od I do III). Większość wskaźników mieściła się w I i II klasie czystości. Do klasy III kwalifikowało się wyłącznie stężenie tlenu rozpuszczonego. Drugie badanie dotyczyło wody z ujęcia zlokalizowanego w miejscowości Kozioł, na terenie zabudowy wiejskiej, o głębokości stropu 10 m. Woda pobrana z tego ujęcia charakteryzowała się dobrym 18

stanem chemicznym. Wszystkie badane wskaźniki mieściły się w I i II klasie czystości, w tym związki organiczne nie przekraczały granicy I klasy czystości. Wyniki szczegółowe zawarte są na stronie WIOŚ Białystok: www.wios.bialystok.pl Publikacje Wody podziemne. 2. Powietrze 2.1 Presje - Emisja zanieczyszczeń do powietrza Na terenie powiatu kolneńskiego przeważają niewielkie kotłownie indywidualnych użytkowników oraz kotłownie instytucji i zakładów rzemieślniczych, zasilane różnymi rodzajami paliwa (gaz, olej opałowy, drewno oraz węgiel kamienny). Występują również nieliczne podmioty emitujące zanieczyszczenia z procesów technologicznych lakiernie, masarnie (komory wędzarnicze). Do największych obiektów emitujących zanieczyszczenia do powietrza należą: - Zakład Produkcji Mleczarskiej Kurpianka w Kolnie, wchodzący w skład Spółdzielni Mleczarskiej MLEKPOL w Grajewie, - Ciepłownia Miejska w Kolnie należąca do PECiGWŚ w Kolnie. Tabela poniżej przedstawia wielkości emisji zanieczyszczeń gazowych w powiecie kolneńskim w 2012r.: Emisja zanieczyszczeń gazowych [ t/ rok] ogółem ogółem niezorganizowana dwutlenek tlenki azotu tlenek dwutlenek metan (bez CO 2) siarki węgla węgla 29 251 223 0 85 47 91 29 028 0 Emisja zanieczyszczeń z największych zakładów (szczególnie uciążliwych) w powiecie kolneńskim, na tle województwa podlaskiego, w 2012 roku była niewielka ok. 5% dla zanieczyszczeń pyłowych i ok. 3% dla zanieczyszczeń gazowych (bez dwutlenku węgla) dane GUS. Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych w Mg/r. dane GUS Jednostka terytorialna ogółem ogółem bez dwutlenku węgla 2010 2011 2012 2010 2011 2012 Powiat kolneński 28856 25909 29251 271 203 223 woj. podlaskie 1 616560 1646078 1480002 9229 9169 8029 Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w Mg/r. dane GUS Jednostka terytorialna ogółem w tym ze spalania paliw 2010 2011 2012 2010 2011 2012 Powiat kolneński 61 50 43 41 44 43 woj. podlaskie 1096 977 919 819 726 685 19

Zanieczyszczenia pyłowe, zatrzymywane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń, stanowiły w 2012 roku 69% ogółem zanieczyszczeń wytworzonych, natomiast brak jest redukcji zanieczyszczeń gazowych (źródło: dane GUS). Emisje zanieczyszczeń z największych zakładów, które przekazały dane za 2012 rok, do Marszałka Województwa Podlaskiego, przedstawia niżej zamieszczona tabela. Emisja zanieczyszczeń w roku 2012 [ tony/rok] dane z bazy Marszałka Województwa Nazwa zakładu SO 2 NO 2 CO CO 2 pył Benzoapiren Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej i Gospodarki Wodno - Ściekowej w Kolnie 35,001 23,35315493 71,62665657 12507,0185 23,9 0,009685038 Spółdzielnia Mleczarska "MLEKPOL" w Grajewie (kotłownia ZPM KURPIANKA w Kolnie) 43,349 23,6978924 19,89482192 14760,3624 25,5 0,010048 Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko- Własnościowa w Stawiskach 0,702 0,205975 6,2685 278,6 2,5021 0,0019502 Suma: 79,052 47,25702233 97,78997849 27545,9809 48,902 0,021683238 Analiza zawartości bazy danych Marszałka Województwa wskazuje, że głównym źródłem zanieczyszczeń na terenie powiatu są: Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej i Gospodarki Wodno-Ściekowej w Kolnie oraz kotłownia ZPM KURPIANKA w Kolnie Spółdzielni Mleczarskiej MLEKPOL" w Grajewie. Do substancji mających największy udział w emisji zanieczyszczeń należą: dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu i pył. Emisje związków benzenu i ołowiu wykazywane przez podmioty gospodarcze i wynikające z prowadzonej przez nie działalności, stanowiły wartości marginalne. Jedynym istotnym źródłem tych zanieczyszczeń na obszarze województwa podlaskiego, a w szczególności benzenu, jest transport drogowy (spalanie paliw w silnikach samochodowych). Brak jest jednak aktualnie wystarczających danych do zbilansowania emisji tego zanieczyszczenia. 2.2. Monitoring imisji (na podstawie Oceny poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacji stref woj. podlaskiego w 2012r.) powietrza. W 2012r. na terenie powiatu kolneńskiego nie wykonywano pomiarów imisji zanieczyszczeń Zgodnie z kryteriami wyznaczonymi ze względu na ochronę zdrowia ludzi przeprowadzono za rok 2012 ocenę jakości powietrza w powiecie łomżyńskim, należącym do strefy podlaskiej*. * w założeniach do projektu ustawy o zmianie ustawy prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (przygotowywanych w związku z planowaną transpozycją do prawa polskiego, Dyrektywy 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy) przyjmuje się, że od stycznia 2011r. dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w ocenach jakości powietrza będzie obowiązywał nowy podział kraju na strefy. Ocena za rok 2011 wykonana została więc w nowym układzie stref, w którym strefę stanowią: - aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., 20

- miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100tys., - pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100tys. miesz kańców. Wykaz istniejących powiatów oraz strefy utworzone na potrzeby oceny jakości powietrza na terenie województwa podlaskiego. Nazwa strefy Kod strefy Nazwy powiatów, z których składa się strefa strefa podlaska PL2002 1. powiat białostocki 2. powiat grajewski 3. powiat łomżyński 4. powiat kolneński 5. powiat zambrowski 6. powiat wysokomazowiecki 7. powiat augustowski 8. powiat suwalski 9. powiat sejneński 10. powiat moniecki 11. powiat sokólski 12. powiat hajnowski 13. powiat bielski 14. powiat siemiatycki 15. powiat miasta Łomża 16. powiat miasta Suwałki aglomeracja podlaska PL2001 1. powiat miasta Białystok Ocenę jakości powietrza i klasyfikację stref za 2012r. wykonano na podstawie wyników pomiarów otrzymanych z 6 stacjonarnych stacji pomiarowych: w aglomeracji białostockiej (2 stacje tła miejskiego i 1 stacja podmiejska), w Łomży (1 stacja tła miejskiego), w Suwałkach (1 stacja tła miejskiego) oraz 1 stacja tła wiejskiego, zlokalizowana w Borsukowiźnie, do oceny narażenia ekosystemów (reprezentatywna dla województwa). Badania zanieczyszczenia powietrza uzupełniono o obiektywne metody szacowania emisji. W klasyfikacji strefy za 2012r. uwzględniono również wyniki wykonanych w latach wcześniejszych pomiarów wskaźnikowych (metoda pasywna). W roku 2012 dla strefy podlaskiej kryterium ochrona zdrowia - przyjęto dla: zanieczyszczeń (SO 2, NO 2, benzenu, tlenku węgla i ołowiu) najwyższą klasę wynikową A, gdzie wielkości mierzonych zanieczyszczeń powietrza nie przekraczają dopuszczalnych wartości, zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM 10 najwyższą klasę wynikową A, gdzie wielkości mierzonego zanieczyszczenia powietrza nie przekraczają dopuszczalnych wartości, zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM 2,5 najniższą klasę wynikową C, gdzie wielkości mierzonego zanieczyszczenia powietrza przekraczają dopuszczalne wartości powiększone o margines tolerancji dla 2012r. Obszarem przekroczeń jest miasto Łomża, 21