Lasy prywatne w Polsce ważne źródło produkcji i podaży drewna Marek Jabłoński Zakład Zarządzania Zasobami Leśnymi IBL, Władysław Pędziwiatr Polski Związek Zrzeszeń Leśnych, IV sesja Zimowej Szkoły Leśnej przy IBL, Sękocin Stary, 20 marca 2012 r. 1
UKŁAD PREZENTACJI: 1. Powierzchnia lasów prywatnych 2. Wielkość i struktura zasobów drzewnych; (WISL nowe źródło danych o lasach prywatnych) 3. Pozyskanie drewna w lasach prywatnych 4. Lasy prywatne w obszarze terytorialnym RDLP Gdańsk 5. Rentowność prywatnego gospodarstwa leśnego 6. Cele i zadania Polskiego Związku Zrzeszeń Leśnych 7. Podsumowanie 2
1.1. POWIERZCHNIA: - 1686 tys. ha (stan na 31.12.2010 r.) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Małopolskie Podlaskie Łódzkie Lubuskie Opolskie Zachodniopomorskie Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Warmińsko-mazurskie Pomorskie Śląskie Wielkopolskie Świętokrzyskie Podkarpackie 30% 20% 10% Lubelskie Mazowieckie 0% 3
1.2. UDZIAŁ W POWIERZCHNI LEŚNEJ WOJEWÓDZTW 4
1.3. ZMIANY POWIERZCHNI 31.12.1990 r.: 1475 tys. ha - 17,0% powierzchni lasów kraju 31.12.2010 r. : 1686 tys. ha 18,5% powierzchni lasów kraju + 211 tys. ha 138 tys. ha - zalesienia w latach 1991-2010. 5
1.4. ZMIANY POWIERZCHNI zwrot lasów prywatnym właścicielom fragment LMN Nadleśnictwa Łuków (2010 r.) źródło zdjęcia: www.geoportal.gov.pl 6
1.5. ZMIANY W POWIERZCHNI LASÓW ewidencja gruntów w WISL powierzchnia WISL założona w 2006 r. źródło zdjęcia: www.geoportal.gov.pl 7
1.5. ZMIANY W POWIERZCHNI LASÓW ewidencja gruntów w WISL GAT WIEK H [m] D 1.3 [mm] OL 60 24,0 362 JS 60 21,5 341 JS 60 325 JS 60 290 JS 60 263 JS 60 247 JS 60 230 JS 60 223 KL 40 182 KL 40 16,0 147 KL 40 122 KL 40 120 KL 40 103 JS 40 153 JS 40 13,5 107 JS 40 92 JS 40 90 powierzchnia WISL założona w 2006 r. źródło zdjęcia: www.zumi.pl 8
1.5. ZMIANY W POWIERZCHNI LASÓW wyniki badań ankietowych Gołos P., Kwiecień R., Głaz J., Kaliszewski A. 2006. Analiza prywatnych gospodarstw rolno-leśnych i leśnych w Polsce - projekt sieci gospodarstw testowych. Maszynopis IBL Ankietowane gospodarstwa wykazały średnio 0,26 ha gruntów, na których rośnie las, a które nadal są gruntami rolnymi. Powierzchnia lasów, która nie znajduje się w oficjalnych statystykach GUS oszacowana na podstawie danych z badań dla całej Polski może wynosić około 300 tys. ha. Sprawia to, że łączna powierzchnia lasów prywatnych może zbliżać się do około 2 mln ha. 9
1.6. ZMIANY POWIERZCHNI wg województw - w latach 2000-2010 tys. ha 30 25 20 15 10 5 0 Opolskie Opolskie Śląskie Śląskie Lubuskie Lubuskie Małopolskie Małopolskie Dolnośląskie Dolnośląskie Zachodniopomorskie Zachodniopomorskie Kujawsko-pomorskie Kujawsko-pomorskie Pomorskie Pomorskie Wielkopolskie Wielkopolskie Łódzkie Łódzkie Świętokrzyskie Świętokrzyskie Podlaskie Podlaskie Podkarpackie Podkarpackie Warmińsko-mazurskie Warmińsko-mazurskie Lubelskie Lubelskie Mazowieckie Mazowieckie zmiana powierzchni zalesienia 10
1.7. POWIERZCHNIA LASÓW WYBRANYCH KRAJÓW EUROPY (źródło: State of Europe s Forests 2011) [tys. ha] 2250 2000 1750 1500 1250 1000 750 500 250 0 Holandia Holandia Moldawia Moldawia Czarnogóra Czarnogóra Dania Dania Belgia Belgia Irlandia Irlandia Albania Albania Macedonia Macedonia Szwajcaria Szwajcaria Słowenia Słowenia lasy lasy prywatne prywatne w Polsce Polsce Chorwacja Chorwacja Słowacja Słowacja Węgry Węgry Litwa Litwa Estonia Estonia ogółem lasy dostępne do użytkowania 11
2.1. WIELKOŚĆ ZASOBÓW DRZEWNYCH; WISL - nowe źródło danych GUS. LEŚNICTWO 2011. 62% lasów prywatnych posiada uproszczony plan urządzenia lasu lub ma wykonaną inwentaryzację stanu lasu (96% w łódzkim, 12% w małopolskim) GUS. LEŚNICTWO 2009. zasoby drzewne lasów prywatnych i gminnych według stanu na 1.01.1999 r. - 188,7 mln m 3 (118 m 3 /ha) WISL (2005-2009) zasoby drzewne lasów prywatnych: 341,7 mln m 3 209 m 3 /ha 223 m 3 /ha na powierzchni leśnej zalesionej 12
2.2. STRUKTURA WIEKOWA LASÓW PRYWATNYCH - powierzchnia 40 powierzchnia [%] 35 30 25 20 15 10 lasy prywatne PGL LP 5 0 niezal. I II III IV V VI VII KO, KDO, BP klasa wieku 2% 11% 13
2.3. STRUKTURA WIEKOWA LASÓW PRYWATNYCH powierzchnia niezalesiona powierzchnia WISL środek powierzchni źródło zdjęcia: www.geoportal.gov.pl 14
2.4. STRUKTURA WIEKOWA LASÓW PRYWATNYCH - miąższość miąższość [%] 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 niezal. I II III IV V VI VII KO, KDO, BP klasa wieku lasy prywatne PGL LP 3% 17% 15
2.5. ZASOBY DRZEWNE WYBRANYCH KRAJÓW EUROPY (źródło: State of Europe s Forests 2011) 500 400 [mln m 3 ] 300 200 100 0 Mołdawia Mołdawia Holandia Holandia Czarnogóra Czarnogóra Irlandia Irlandia Albania Albania Macedonia Macedonia Dania Dania Belgia Belgia Grecja Grecja Portugalia Portugalia lasy lasy prywatne prywatne w Polsce Polsce Wegry Wegry Bośnia Bośnia i Hercegowina Hercegowina Wielka Wielka Brytania Brytania Chorwacja Chorwacja Serbia Serbia Słowenia Słowenia Szwajcaria Szwajcaria Estonia Estonia Litwa Litwa ogółem lasy dostępne do użytkowania 16
3.1. POZYSKANIE DREWNA W LASACH PRYWATNYCH 1244 tys. m 3 miąższość drewna (bez kory) pozyskana w 2010 r. z lasów prywatnych pozyskanie grubizny w 2010 r. wg GUS lasy prywatne 3,7% pozostałe 1,3% struktura zasobów drzewnych wg WISL (2005-2009) lasy prywatne 14,8% pozostałe 0,6% PGL LP 95,0% PGL LP 84,6% 17
3.2. INTENSYWNOŚĆ POZYSKANIA [m 3 /ha] PGL LP 4,5 lasy gminne 1,6 parki narodowe 1,4 lasy prywatne 0,7 [m 3 /ha] [tys. ha] 2,0 400 1,5 300 1,0 200 0,5 100 0,0 0 Śląskie Opolskie Lubuskie Pomorskie Małopolskie Podkarpackie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Świętokrzyskie Dolnośląskie Lubelskie Kujawsko-pomorskie Zachodniopomorskie Łódzkie Podlaskie Mazowieckie powierzchnia [ha] intensywność pozyskania [m3/ha] 18
3.3. POTENCJAŁ LASÓW PRYWATNYCH Pozyskanie drewna (bez kory) w wybranych krajach Europy z powierzchni 1686 tys. ha lasów dostępnych do użytkowania Czechy Austria Belgia Słowacja Szwajcaria Niemcy Francja Holandia Wegry Szwecja Łotwa Wielka Brytania Bośnia i Hercegowina Litwa Słowenia Ukraina Rumunia Chorwacja Finlandia Estonia Bułgaria Białoruś lasy prywatne w Polsce mil. m 3 0 2 4 6 8 10 12 19
3.4. STRUKTURA SORTYMENTÓW i PRZEZNACZENIE SUROWCA 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% lasy prywatne PGL LP opał średniowymiarowe-przemysłowe wielkowymiarowe Dane GUS za 2010 r. WYNIKI BADAŃ ANKIETOWYCH Gołos P. i in. 2006. - ponad ¾ drewna przeznaczane na opał; -tylko 5% pozyskania przeznaczane na sprzedaż; - forma pozyskania: - 39% miąższości pozyskano w ramach cięć pielęgnacyjnych, - 35% wycinając pojedyncze drzewa, - 10% miąższości pozyskano na zrębach, - 16% w cięciach przygodnych. 20
3.5. WSTĘPNE WYNIKI II CYKLU WISL Średnioroczne użytkowanie grubizny brutto (w korze) w lasach poszczególnych kategorii własności (dane BULiGL) 21
3.6. POZYSKANIE DREWNA W LASACH PRYWATNYCH WEDŁUG WSTĘPNYCH DANYCH WISL w układzie województw 3,5 grubizna bez kory [m 3 /ha] 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Śląskie Podkarpackie Lubelskie Mazowieckie Podlaskie Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Małopolskie Opolskie Kujawsko-pomorskie Dolnośląskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Pomorskie Zachodniopomorskie OGÓŁEM GUS, 2005-2009 WISL, '2005-2010' 22
4. Lasy prywatne w obszarze terytorialnym RDLP Gdańsk Województwo Zasięg administracyjny RDLP Gdańsk Powierzchnia w zarządzie RDLP Gdańsk Województwo Pomorskie Województwo Warmińsko - Mazurskie Województwo Kujawsko - Pomorskie 1 077 528 ha 291 329 ha 84 448 ha 12 731 ha 1 145 ha 232 ha Razem 1 163 121 ha 304 292 ha RDLP Gdańsk jest położone na terenie 3 województw, 22 powiatów i 104 gmin. Źródło S. Łazowy
Lesistość RDLP Gdańsk wynosi 29% Źródło S. Łazowy
Powierzchnia lasów prywatnych nadzorowanych przez Lasy Państwowe (w ha) Nadleśnictwo 2006 2007 2008 2009 2010 Choczewo Elbląg Gdańsk Kaliska Kartuzy Kolbudy Kościerzyna Kwidzyn Lębork Lipusz Lubichowo Starogard Strzebielino Wejherowo Cewice Ogółem 295 295 295 297 385 364 364 371 403 402 2 207 2 207 2 207 2 207 2 205 3 797 3 797 3 797 3 796 3 791 6 544 6 561 6 561 6 561 6 612 1 559 1 662 1 684 1 677 1 829 8 025 8 047 8 047 8 047 8 252 1 411 1 416 1 553 1 553 1 594 519 539 539 555 660 8 856 8 855 8 655 8 867 8 867 3 165 3 176 3 170 3 169 3 175 3 886 3 886 3 932 3 917 4 116 4 586 4 586 4 586 4 586 4 727 1 614 1 677 1 677 1 677 1 645 833 843 846 854 873 47 661 47 910 47 918 48 164 49 135
Lasy prywatne i komunalne w zasięgu terytorialnym RDLP Gdańsk Źródło S. Łazowy
Zalesienia gruntów porolnych na terenie RDLP Gdańsk w ramach Krajowego Programu Zwiększania Lesistości - w hektarach Lasy Państwowe Lasy innych własności % udział prywatnych zalesień Ogółem I ETAP Rok 1995 424 100 19% 524 Rok 1996 393 100 20% 493 Rok 1997 473 144 23% 617 Rok 1998 432 171 28% 603 Rok 1999 485 181 27% 666 Rok 2000 585 144 20% 729 Razem 2 792 840 23% 3 632 II ETAP Rok 2001 407 219 35% 626 Rok 2002 430 350 45% 780 Rok 2003 372 704 65% 1 076 Rok 2004 524 30 5% 554 Rok 2005 354 350 50% 704 Rok 2006 230 600 72% 830 Rok 2007 187 580 76% 767 Rok 2008 142 182 56% 324 Rok 2009 132 99 43% 231 Rok 2010 19 75 80% 94 Razem 2 797 3 189 53% 5 986 III ETAP Rok 2011 59 90 60% 149 OGÓŁEM 5 648 4 119 42% 9 767
Informacja dotycząca pozyskania drewna w lasach nadzorowanych. Dane wg stanu na dzień 31.12.2010 r. ŚWIADECTWA LEGALNOŚCI W TYM REJESTRATOR Lp. Nadleśnictwo POW. LN HA ILOŚĆ WYDANYCH DECYZJI POZYSKANIE Z DECYZJI M3 POZYSKANIE OGÓŁEM M3 POZYSKANIE M3 Z 1 HA WYSTAWIONO ŚWIADECTW MASA NA ŚWIADECTWACH M3 WYDANO ŚWIADECTW MASA NA ŚWIADECTWACH M3 % MASY ZE ŚWIADECTW 1 Choczewo 385 15 244 254 0,66 14 254 14 254 100% 2 Elbląg 402 21 218 218 14,92 11 186 11 186 100% 3 Gdańsk 2 205 - - 849 0,39 80 849 80 849 100% 4 Kaliska 3 791 - - 5 807 1,53 386 5 807 386 5 807 100% 5 Kartuzy 6 612 43 944 4 934 0,75 428 4 934 273 3 406 69% 6 Kolbudy 1 829 113 1 262 606 0,33 73 606 73 606 100% 7 Kościerzyna 8 252 15 275 6 598 0,80 361 6 598 361 6 598 100% 8 Kwidzyn 1 594 60 750 918 0,58 40 918 40 918 100% 9 Lębork 660 - - 207 0,31 19 207 19 207 100% 10 Lipusz 8 867 45 1 835 7 015 0,79 438 7 015 438 7 015 100% 11 Lubichowo 3 175 109 1 402 3 273 1,03 225 3 273 225 3 273 100% 12 Starogard 4 116 - - 11 014 2,68 428 11 014 428 11 014 100% 13 Strzebielino 4 727 - - 2 411 0,47 176 2 411 176 2 411 100% 14 Wejherowo 1 645 18 449 1 200 0,70 118 1 200 118 1 200 100% 15 Cewice 873 1 60 737 0,84 63 737 63 737 100% Razem 49 135 440 7 439 46 040 0,94 2.860 46 008 2 705 44 481 97%
Produktywność Lasów Państwowych Powierzchnia PGL LP Średnie pozyskanie z 1 ha Pozyskani e roczne Szacunkowa liczba osób zatr. i współpr. z LP Ilość m3 na jedną osobę zatr. i współpr. Kwota produkcji przypadająca na osobę 7,1 mln. ha 4,5 m 3 /ha 31,9 mln m 3 24,7 tys. - PGL LP ~25.3 tys. osoby współprac. (ZUL) 639 m 3 /osobę 95,8 tys. zł (przy zał. 1m 3-150zł) Opracowanie własne
Model szacunkowy opłacalności prywatnego gospodarstwa leśnego Śr. roczny przyrost w m3 Śr. roczne pozyskanie w m3 Średnia cena 1m3 Potencjalny dochód z 1 ha 8m 3 /ha 4,0m 3 /ha 150 zł/m 3 600 zł 5m 3 /ha 2,5m 3 /ha 150 zł/m 3 375 zł Zakładany koszt funkcjonowania gosp. Dochód z 1 ha (przy cenie 1m 3 = 150 zł Wymagana powierzchnia leśna 100 tys. zł 600 zł 166 ha 100 tys. zł 375 zł 266 ha Opracowanie własne
Problemy właścicieli lasów prywatnych : Brak u właścicieli fachowej wiedzy leśnej Brak dostępu do fachowej wiedzy leśnej Brak literatury z zakresu wiedzy leśnej dotyczącej lasów prywatnych Brak szkoleń dla właścicieli lasów z zakresu wiedzy leśnej Brak osobnego zbioru przepisów dotyczących lasów prywatnych Brak wsparcia finansowego dla stowarzyszeń właścicieli lasów prywatnych Brak możliwości korzystania z dotacji unijnych z zakresu Natura 2000 i leśnośrodowiskowych (jako jedyny kraj w UE) Brak dopłat na zakup urządzeń itp.
Podsumowanie: 1. Lasy prywatne stanowią ważny element zarówno systemu ekologicznego jak i gospodarczego kraju, a ich znaczenie będzie w kolejnych latach zwiększać się, m.in. w wyniku presji na ograniczanie funkcji produkcyjnych w lasach PGL LP. 2. Wyniki Wielkoobszarowej Inwentaryzacji Stanu Lasów wykonywanej w latach 2005-2009 wskazują, że lasy prywatne charakteryzuję się relatywnie wysokimi zasobami (223 m 3 /ha powierzchni leśnej zalesionej), co istotne przy przeciętnych wieku drzewostanów wynoszącym 44 lata. 3. W świetle oficjalnych statystyk dotyczących pozyskania drewna, lasy prywatne ze względu na niską intensywność użytkowania jawią się jako potencjalne źródło dodatkowego surowca drzewnego. 4. Wstępne wyniki II cyklu WISL wskazują, że pozyskanie drewna w lasach prywatnych jest jednak kilkukrotnie wyższe od oficjalnych danych, co zdecydowanie ogranicza potencjał jako źródła drewna. 5. Większych możliwości należy upatrywać w kształtowaniu świadomości właścicieli lasów w zakresie efektywnego gospodarowania zasobami leśnymi, a szczególnie racjonalnego wykorzystywania surowca, m. in. poprzez doradztwo, szkolenia, tworzenie grup producentów leśnych itd. 32
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ 33