USTAWA O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE

USTAWA O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE Autor: Radosław Skiba 3w* 006, stan prawny 1.09.2007 Stowarzyszenie Klon/Jawor Przedruki lub przenoszenie całości lub części tej publikacji na inne nośniki możliwe wyłącznie za zgodą właścicieli praw autorskich. Autor: Radosław Skiba Aktualizacja VI wydania: Renata Niecikowska, Aneta Krawczyk Niniejsza publikacja powstała z zachowaniem wszelkiej staranności o rzetelność, jednak wydawca nie ponosi odpowiedzialności za skutki zastosowania się do porad zamieszczonych w broszurze lub posłużenia się wzorami udostępnionych dokumentów. Broszura powstała dzięki wsparciu finansowemu: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w ramach Rządowego Programu Unia Europejska w ramach Programu Środki Przejściowe 2004 Niniejszy dokument został opublikowany dzięki pomocy finansowej Unii Europejskiej. Za treść tego dokumentu odpowiada Stowarzyszenie Klon/Jawor, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej. I. WSTĘP 3 II. ORGANIZACJA POZARZĄDOWA 5 III. DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO 7 1. Działalność nieodpłatna i odpłatna pożytku publicznego 8 2. Inwestowanie środków finansowych organizacji pozarządowych 11 IV. WSPÓŁPRACA ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI 12 V. ORGANIZACJA POŻYTKU PUBLICZNEGO 14 1. Wymagane formularze w KRS 15 2. Opłaty i zwolnienie z opłat w KRS 16 3. Jakie są obowiązki organizacji pożytku publicznego (składanie sprawozdań i audyt)? 17 4. Kto sprawuje nadzór nad organizacjami pożytku publicznego? 19 5. Jakie przywileje ma organizacja pożytku publicznego? 20 VI. RADA DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO 24 VII. WOLONTARIAT 26 1. Kto może być wolontariuszem i kto może korzystać z jego świadczeń? 26 2. Prawa i obowiązki wolontariusza oraz organizacji 27 3. Ubezpieczenie wolontariusza 28 VIII. TEKST USTAWY 29 IX. GDZIE MOŻNA UZYSKAĆ INFORMACJE O USTAWIE I DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO? 46 X. NAJCZĘŚCIEJ POPEŁNIANE BŁĘDY DOTYCZĄCE USTAWY 47 ISBN 83-60337-50-0 978-83-60337-50-9 Warszawa, 2007

PODSTAWA PRAWNA: Ustawa z dn. 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.) w dalszej części opracowania nazywana ustawą Ustawa z dn. 24 kwietnia 2003 r. Przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 874 z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 4 sierpnia 2003 r. w sprawie Rady Działalności Pożytku Publicznego (Dz. U. Nr 147, poz. 1431) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 grudnia 2005 r. w sprawie wzoru oferty realizacji zadania publicznego, ramowego wzoru umowy o wykonanie zadania publicznego i wzoru sprawozdania z wykonania tego zadania (Dz. U. Nr 264, poz. 2207) Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 z późn. zm. ) I. WSTĘP Przekazujemy Państwu publikację z serii 3w* poświęconą ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Uchwalona w dniu 24 kwietnia 2003 r. ustawa jest niezwykle istotnym aktem prawnym, ponieważ wprowadziła kompleksowe rozwiązania dotyczące podstawowych dziedzin działalności organizacji pozarządowych w Polsce. Znaczna część wprowadzonych przez nią regulacji (np. dotyczące prowadzenia działalności pożytku publicznego oraz związane z uzyskiwaniem statusu organizacji pożytku publicznego), zaczęła obowiązywać od dnia 1 stycznia 2004 r., a mimo to ich znajomość ciągle nie jest wystarczająca. O znaczeniu tej ustawy mogą świadczyć słowa wicepremiera Jerzego Hausnera, który powiedział: To, co się stało (uchwalenie ustawy przypis autora), traktuję bowiem jako pierwszą fazę wielkiej zmiany społecznej. Uważam, może z jakąś dozą przesady, że ta ustawa ma taką wagę, jak kiedyś pierwsze ustawy liberalizujące gospodarkę, wprowadzające przestrzeń dla prywatnego biznesu. Tak, jak kiedyś do gospodarki państwowej wprowadzono przestrzeń dla gospodarki liberalnej, rynkowej, tak my dzisiaj, do gospodarki rynkowej otwieramy przestrzeń dla ruchu obywatelskiego, ruchu zorientowanego na oddziaływanie na państwo, a nie bycie obok państwa. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie obejmuje swoim zakresem wszystkie organizacje pozarządowe (w definicji jako najważniejsze zostały wymienione fundacje i stowarzyszenia), jak również inne podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego. Należy jednak zauważyć, że przepisy działu II ustawy, dotyczące działalności pożytku publicznego, stosuje się nie do wszystkich organizacji pozarządowych (wyłączone zostały m.in. fundacje tworzone przez partie polityczne i fundacje utworzone przez samorząd terytorialny i Skarb Państwa) oraz kościelnych (wyznaniowych) jednostek organizacyjnych i osób prawnych, a jedynie do takich, których cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego. Ustawa reguluje zasady prowadzenia działalności pożytku publicznego przez organizacje pozarządowe, tryb, reguły i formy zlecania realizacji zadań publicznych przez administrację publiczną organizacjom pozarządowym, uzyskiwanie przez organizacje statusu organizacji pożytku publicznego oraz nadzór nad działalnością organizacji pożytku publicznego, a także warunki wykonywania świadczeń przez wolontariuszy oraz korzystania z tych świadczeń. Omawiana ustawa została napisana w duchu realizacji konstytucyjnej zasady pomocniczości. Intencją osób nad nią pracujących było finansowe, instytucjonalne i organizacyjne wzmocnienie sektora organizacji pozarządowych. Założenie jest bowiem takie, że tylko silne i niezależne organizacje obywatelskie mogą być partnerem dla administracji publicznej. Idea subsydiarności zakłada przecież, 2 3

że wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, kompetencje i zdolność do działania powinny zostać przypisane w pierwszej kolejności obywatelom i ich organizacjom. Dopiero w wypadku, gdy ich działania okazują się niewystarczające do realizacji określonych zadań społecznych i rozwiązania określonych problemów, kompetencje przechodzą na bardziej złożone struktury społeczne, aby w ostateczności, jeżeli inne instytucje społeczne okażą się nieskuteczne, przejść w gestię państwa (Monografie i Studia Subsydiarność Centrum Europejskie U.W., Warszawa 1996). Dlatego też w ustawie wprowadzono nowy model współpracy organizacji pozarządowych z organami administracji publicznej polegający na nałożeniu na te organy obowiązku współdziałania z organizacjami pozarządowymi. Z zasadą pomocniczości silnie związana jest koncepcja prywatyzacji usług publicznych. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie założyła daleko idące zmiany w zasadach przekazywania organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych oraz środków finansowych na ich realizację przez administrację publiczną. Wprowadzone zmiany mają na celu wzmocnienie pozycji organizacji wobec administracji oraz umożliwienie jak najszerszego wykonywania usług publicznych przez organizacje obywatelskie poprzez zapewnienie tym organizacjom równego prawa realizacji zadań publicznych z administracją rządową i samorządową. II. ORGANIZACJA POZARZĄDOWA Ustawa po raz pierwszy w Polsce podaje ustrojową definicję organizacji pozarządowej. Przed wejściem w życie ustawy o działalności pożytku publicznego pojęcie organizacji pozarządowej było zdefiniowane jedynie w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, wyłącznie na potrzeby tej ustawy. Definicja ta była niepełna, nie obejmowała m.in. fundacji. * Zgodnie z ustawą organizacją pozarządową jest każda instytucja (a więc zarówno osoba prawna, jak i jednostka nieposiadająca osobowości prawnej) utworzona na podstawie ustaw, która nie jest jednostką sektora finansów publicznych oraz działająca w celu innym niż osiągnięcie zysku. Należy tutaj wskazać, że zgodnie z ustawą o finansach publicznych do sektora finansów publicznych zalicza się (w brzmieniu zgodnym z Ustawą z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych): 1. organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, 2. gminy, powiaty i samorząd województwa, zwane jednostkami samorządu terytorialnego, oraz ich związki, 3. jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, 4. państwowe i samorządowe fundusze celowe, 5. uczelnie publiczne, 6. jednostki badawczo-rozwojowe, 7. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, 8. państwowe i samorządowe instytucje kultury, 9. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze, 10. Narodowy Fundusz Zdrowia, 11. Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne, 12. inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego. Organizacją pozarządową, zgodnie z definicją zawartą w ustawie, jest więc m.in. każde stowarzyszenie, fundacja, partia polityczna, związek zawodowy, organizacja pracodawców, samorząd zawodowy. 4 5

Nie zostały uznane za organizacje pozarządowe osoby prawne i jednostki organizacyjne kościelne oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego. Mogą one jednak prowadzić działalność pożytku publicznego i są objęte ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Nie są organizacjami pozarządowymi podmioty tworzone i działające w celu osiągnięcia zysku. Dlatego też o organizacjach pozarządowych mówi się jako o organizacjach non-profit, czy też organizacjach not-for-profit. Tak więc do trzeciego sektora nie zalicza się podmiotów działających na zasadach komercyjnych, których celem jest prowadzenie działalności gospodarczej. * Przepisy prawa pozwalają organizacjom pozarządowym (stowarzyszeniom i fundacjom) prowadzić działalność gospodarczą jako działalność uboczną, pomocniczą wobec działalności statutowej. Prowadzenie takiej działalności nie powoduje, że organizacja przestaje być organizacją pozarządową, nie jest również przeszkodą w uzyskaniu statusu organizacji pożytku publicznego. III. DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO Ustawa wprowadza definicję działalności pożytku publicznego, zgodnie z którą jest to działalność użyteczna społecznie prowadzona w określonej sferze zadań publicznych (art. 4), przez organizacje pozarządowe i inne podmioty wymienione w ustawie. * Działalność pożytku publicznego może być prowadzona przez wszystkie organizacje pozarządowe, a nie tylko przez organizacje pożytku publicznego Za działalność pożytku publicznego uznano działalność prowadzoną w sferze zadań publicznych obejmującą następujące zadania (art. 4): pomoc społeczną, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie szans tych rodzin i osób, zapewnienie zorganizowanej opieki byłym żołnierzom zawodowym, którzy uzyskali uprawnienie do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej, inwalidom wojennym i wojskowym oraz kombatantom, działalność charytatywną, podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej, działalność na rzecz mniejszości narodowych, ochronę i promocję zdrowia, działanie na rzecz osób niepełnosprawnych, promocję zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy, upowszechnianie i ochronę praw kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn, działalność wspomagającą rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości, działalność wspomagającą rozwój wspólnot i społeczności lokalnych, naukę, edukację, oświatę i wychowanie, krajoznawstwo oraz wypoczynek dzieci i młodzieży, kulturę, sztukę, ochronę dóbr kultury i tradycji, upowszechnianie kultury fizycznej i sportu, ekologię i ochronę zwierząt oraz ochronę dziedzictwa przyrodniczego, 6 7

III. DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO porządek i bezpieczeństwo publiczne oraz przeciwdziałanie patologiom społecznym, upowszechnianie wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa, upowszechnianie i ochronę wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji, ratownictwo i ochronę ludności, pomoc ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą, upowszechnianie i ochronę praw konsumentów, działania na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami, promocję i organizację wolontariatu, działalność wspomagająca technicznie, szkoleniowo, informacyjnie lub finansowo organizacje pozarządowe oraz jednostki kościelne (jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego) w wyżej wymienionej działalności. 1. Działalność nieodpłatna i odpłatna pożytku publicznego Działalnością odpłatną pożytku publicznego jest działalność w zakresie wykonywania wyżej wymienionych zadań należących do sfery zadań publicznych, prowadzona w ramach realizacji przez organizację pozarządową celów statutowych, za którą organizacja pobiera wynagrodzenie (tj. opłaty od osób korzystających z działalności organizacji). Jednak to wynagrodzenie, w odniesieniu do działalności danego rodzaju, nie może być wyższe od tego, jakie wynika z kalkulacji bezpośrednich kosztów tej działalności. Należy przyjąć, że chodzi tu o koszty, które nie obejmują utrzymania struktur innych niż bezpośrednio związane z realizacją zadania. PRZYKŁAD: Za bezpośrednie koszty wydania broszury można uznać: wynagrodzenie autora wynikające z umowy zlecenia lub umowy o dzieło, koszt składu, koszt druku, koszty dystrybucji. Ustawa zastrzega, że dochód z odpłatnej działalności pożytku publicznego (który może się pojawić, w przypadku, gdy rzeczywiste koszty będą niższe od kalkulowanych) może służyć wyłącznie realizacji zadań należących do celów statutowych organizacji. * Działalność pożytku publicznego nie jest działalnością gospodarczą i może być prowadzona jako działalność nieodpłatna lub jako działalność odpłatna. Działalnością odpłatną organizacji jest także sprzedaż towarów lub usług wytworzonych lub świadczonych przez osoby bezpośrednio korzystające z działalności pożytku publicznego. Oznacza to, że organizacje, których podopieczni w ramach prowadzonej przez organizację działalności statutowej, wytwarzają różnego rodzaju rzeczy lub świadczą usługi, mogą sprzedawać je i uzyskane w ten sposób środki przeznaczać na finansowanie działalności organizacji, bez konieczności zgłaszania działalności gospodarczej. Organizacja pozarządowa może prowadzić trzy rodzaje działalności: działalność gospodarczą, działalność pożytku publicznego o charakterze nieodpłatnym i działalność pożytku publicznego o charakterze odpłatnym. Te dwa ostatnie rodzaje działalności należy zaliczyć do działalności statutowej. Jest to bowiem działalność wynikająca z celów statutowych danej organizacji. Wprowadzenie nowej kategorii odpłatnej działalności pożytku publicznego z praktycznego punktu widzenia oznacza, że ustawa pozwala organizacjom pozarządowym, pod pewnymi warunkami, pobierać opłaty za swoje usługi bez konieczności rejestrowania działalności gospodarczej. Działalnością nieodpłatną pożytku publicznego jest działalność statutowa organizacji (w części obejmującej działalność pożytku publicznego), za którą nie jest pobierane wynagrodzenie (tj. opłaty od osób korzystających z działalności organizacji). PRZYKŁAD: W ramach zajęć rehabilitacyjnych prowadzonych przez stowarzyszenie, osoby niepełnosprawne wypalają różnego rodzaju wyroby ceramiczne: garnki, kubki, wazony. Sprzedaż tych wyrobów na comiesięcznym kiermaszu nie wymaga zarejestrowania działalności gospodarczej. Jest to działalność odpłatna pożytku publicznego. Działalnością odpłatną organizacji jest również sprzedaż przedmiotów darowizn na cele prowadzenia działalności pożytku publicznego. W związku z tym, jeżeli organizacja sprzedaje otrzymane wcześniej dary rzeczowe, a następnie uzyskane w ten sposób pieniądze przeznacza na cele prowadzenia działalności pożytku publicznego, to również tego typu działalność nie jest traktowana jako działalność gospodarcza. PRZYKŁAD: Fundacja otwiera sklep, w którym sprzedaje odzież uzyskaną w ramach zbiórki publicznej. Tego typu działalność nie wymaga zarejestrowania działalności gospodarczej. 8 9

III. DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO Należy pamiętać, że działalność odpłatna pożytku publicznego staje się działalnością gospodarczą, jeżeli pobierane przez organizację wynagrodzenie (opłata) jest wyższe od tego, jakie wynika z kalkulacji bezpośrednich kosztów tej działalności lub wynagrodzenie osób fizycznych w danej organizacji z tytułu zatrudnienia przy wykonywaniu statutowej działalności nieodpłatnej i odpłatnej przekracza 1,5-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłaszanego przez GUS za rok poprzedni (obecnie wynosi ono około 3966 zł brutto). Wynagrodzenie osób fizycznych, o którym mowa wyżej jest to miesięczne wynagrodzenie jednostkowe z tytułu świadczenia pracy lub usług, niezależnie od sposobu nawiązania stosunku pracy lub rodzaju i treści zawartej umowy cywilnoprawnej. Oznacza to, że jeżeli osoba fizyczna pobiera wynagrodzenie z tytułu świadczenia pracy w organizacji pozarządowej przy wykonywaniu statutowej działalności, a oprócz tego uzyskuje wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług, np. na podstawie umowy zlecenia lub o dzieło to wynagrodzeniem, o którym mowa w art. 9 ust. 1 pkt 2 ustawy, będzie suma kwot wynagrodzenia z obu tytułów. Limit wynagrodzeń dotyczy wyłącznie możliwości prowadzenia przez organizację działalności statutowej o charakterze odpłatnym. Nie jest to kryterium związane z możliwością uzyskania statusu organizacji pożytku publicznego. Oznacza to, że organizacja może mieć status organizacji pożytku publicznego niezależnie od tego jak wysokie są wynagrodzenia osób pracujących na jej rzecz. PRZYKŁAD: W Stowarzyszeniu Lokalne Sprawy pracują wolontariusze. Na podstawie umowy zlecenia organizacja zatrudnia informatyka, który zarabia 4500 zł brutto miesięcznie. Taka organizacja nie może prowadzić działalności odpłatnej. Ale może prowadzić działalność gospodarczą i działalność nieodpłatną i może ubiegać się o uzyskanie statusu organizacji pożytku publicznego. * Odpłatną działalnością pożytku publicznego może być tylko działalność statutowa. Ustawa nakłada obowiązek rachunkowego wyodrębnienia działalności odpłatnej oraz działalności nieodpłatnej organizacji pozarządowej w stopniu umożliwiającym określenie przychodów, kosztów i wyników działalności. Wymaga to od organizacji wyodrębnienia rachunkowego działalności odpłatnej i nieodpłatnej może to nastąpić poprzez opracowanie nowych kont lub subkont w księgach rachunkowych. Ponadto organizacje pozarządowe mogą prowadzić działalność gospodarczą na dotychczasowych zasadach. Należy jednak pamiętać, że ustawa zakazuje prowadzenia działalności odpłatnej pożytku publicznego i działalności gospodarczej tego samego rodzaju (tj. w odniesieniu do tego samego przedmiotu działalności). Prowadzenie działalności gospodarczej nie jest przeszkodą do uzyskania statusu organizacji pożytku publicznego pod warunkiem, że działalność ta jest prowadzona w rozmiarach służących realizacji celów statutowych. 2. Inwestowanie środków finansowych organizacji pozarządowych Od dnia 1 stycznia 2004 r., organizacje pozarządowe mają możliwość inwestowania kapitałów (bez konieczności zapłaty podatku dochodowego) poprzez zakup: bonów i obligacji Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego; innych papierów wartościowych za pośrednictwem firm specjalizujących się w zarządzaniu cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie, lub jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych. Zwolnienie ma zastosowanie, jeżeli dochód z tego tytułu zostanie przeznaczony i wydatkowany, bez względu na termin, na realizację celów statutowych organizacji wymienionych w art. 17 ust. 1 pkt. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Cele wymienione w ustawie to: działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie: kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego. Problematyka inwestowania przez organizacje pozarządowe środków finansowych jest wyraźnie uregulowana w ustawie. Wcześniej przepisy nie odnosiły się do tego zagadnienia wprost, co powodowało poważne spory sądowe z urzędami skarbowymi. 10 11

IV. WSPÓŁPRACA ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI IV. WSPÓŁPRACA ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI W ustawie zostały stworzone podstawy prawne do systematycznej współpracy organów administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi. Dzięki wprowadzonym w niej rozwiązaniom dotychczasową uznaniowość strony rządowej i samorządowej przy rozdzielaniu środków publicznych zastąpił obowiązek współpracy władz publicznych z podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego. Tym samym zostały stworzone podstawy dla rzeczywistej konkurencji w obszarze zadań publicznych. Ustawa nakłada obowiązek współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi w sferze zadań publicznych, określonych w art. 4 ustawy (tj. w zakresie prowadzonej przez nie działalności pożytku publicznego). * Obowiązek i zasady współpracy dotyczą nie tylko organizacji pożytku publicznego, ale wszystkich organizacji pozarządowych i innych podmiotów, prowadzących działalność pożytku publicznego. Ustawa określa formy współpracy organizacji pozarządowych z administracją publiczną, tryb zlecania realizacji zadań publicznych oraz przyznawania środków finansowych na realizację tych zadań. 2. wspierania wykonywania zadania publicznego wraz z udzieleniem dotacji na częściowe dofinansowanie jego realizacji. Organ, będący jednostką samorządu terytorialnego, zobowiązany jest do corocznego uchwalania programu współpracy z organizacjami pozarządowymi. Oczywiście byłoby pożądane, aby uchwały takie zostały opracowane przy współudziale organizacji. Organy administracji publicznej, w celu zlecenia realizacji zadania publicznego uznanego za działalność pożytku publicznego obowiązane są przeprowadzić otwarty konkurs ofert, do którego mogą przystąpić: podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego tj. organizacje pozarządowe, organizacje kościelne (jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego), spółdzielnie socjalne oraz instytucje podległe organom administracji publicznej lub przez nie nadzorowane. Organizacja pozarządowa może także, z własnej inicjatywy, wystąpić do organu administracji publicznej z ofertą realizacji zadania publicznego, również takiego, które jest już realizowane w inny sposób przez organ administracji publicznej. Organ administracji publicznej ma obowiązek rozważenia celowości realizacji danego zadania publicznego przez organizację. Powszechnie obowiązujące wzory oferty, umowy oraz sprawozdania zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 grudnia 2005 r. w sprawie wzoru oferty realizacji zadania publicznego, ramowego wzoru umowy o wykonanie zadania publicznego i wzoru sprawozdania z wykonania tego zadania (Dz. U. Nr 264, poz. 2207). Ustawa jako najważniejsze formy współpracy wymienia: wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności przez organy administracji publicznej i zainteresowane organizacje, konsultowanie projektów aktów prawnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej pożytku publicznego organizacji, tworzenie wspólnych zespołów doradczych i inicjatywnych, składających się z przedstawicieli sektora pozarządowego i administracji publicznej, zlecanie organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie. Zlecanie realizacji zadań publicznych organizacjom pozarządowym może nastąpić w dwóch formach: 1. powierzania wykonywania zadania publicznego wraz z udzieleniem dotacji na sfinansowanie jego realizacji, oraz 12 13

V. ORGANIZACJA POŻYTKU PUBLICZNEGO V. ORGANIZACJA POŻYTKU PUBLICZNEGO Od 1 stycznia 2004 r. organizacje pozarządowe oraz organizacje kościelne mogą ubiegać się o status organizacji pożytku publicznego. O status ten może ubiegać się organizacja pozarządowa, która prowadzi działalność na rzecz ogółu społeczności lub określonej grupy wyodrębnionej ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną (w odniesieniu do stowarzyszeń działalność może być prowadzona również na rzecz członków). Jej działalność statutowa musi dotyczyć realizacji zadań publicznych określonych w art. 4 ustawy oraz zapewnić przejrzystość działalności merytorycznej i finansowej, a także wewnętrzną kontrolę i sprawozdawczość. Organizacja pozarządowa chcąca uzyskać status pożytku publicznego musi ponadto spełnić szereg wymogów określonych w art. 20 ustawy tj.: 1. prowadzić działalność pożytku publicznego jako wyłączną działalność statutową organizacji, co oznacza, że wszystkie cele statutowe organizacji muszą pokrywać się z zakresem zadań publicznych określonych w art. 4 ustawy, 2. prowadzić jedynie pomocniczą działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji celów statutowych bądź nie prowadzić działalności gospodarczej w ogóle, 3. cały dochód przeznaczać na działalność pożytku publicznego, 4. mieć statutowy kolegialny organ nadzoru i kontroli (w przypadku stowarzyszenia komisja rewizyjna, a w przypadku fundacji np. Rada Fundacji lub inny organ wyposażony w funkcje nadzorcze i kontrolne) niezależny od organu zarządzającego organizacji, 5. zapewnić (np. w statucie organizacji) nie łączenie przez tę samą osobę funkcji w organie nadzoru i kontroli z funkcją w zarządzie; co więcej w zarządzie nie mogą zasiadać osoby będące członkami rodziny lub krewnymi osób zasiadających w organie kontroli, 6. zapewnić stanowiska w organach organizacji jedynie osobom niekaranym za przestępstwa popełnione z winy umyślnej, 7. nie wypłacać na rzecz osób zasiadających w organie kontroli zwrotu uzasadnionych kosztów lub wynagrodzenia w wysokości wyższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (czyli w 2007 r. jest to maksymalnie 3027,51 z ł). 8. mieć statutowy lub określony w aktach wewnętrznych zakaz: przekazywania lub wykorzystywania majątku organizacji na rzecz członków, pracowników, członków organów organizacji oraz osób im bliskich na innych zasadach niż w stosunku do osób niezwiązanych z organizacją, udzielania pożyczek członkom, członkom organów organizacji, pracownikom lub ich rodzinom, dokonywania na innych zasadach, niż w oparciu o porównywanie ofert, zakupów towarów i usług u przedsiębiorców, w których uczestniczą członkowie organizacji, członkowie organów organizacji, pracownicy, a także członkowie rodziny wyżej wymienionych osób, wykorzystywania majątku organizacji przez jej członków, członków jej organów, pracowników lub ich rodzin na zasadach innych niż w stosunku do innych osób, chyba że to wykorzystanie bezpośrednio wynika ze statutowego celu organizacji. Organizacją pożytku publicznego może zostać organizacja pozarządowa, która (zgodnie z art. 20 pkt 1 ustawy) prowadzi działalność statutową. Tak więc statusu OPP nie może uzyskać nowo powstająca organizacja, ponieważ nie może się ona jeszcze wykazać (np. w sprawozdaniu z działalności) żadną konkretną działalnością pożytku publicznego. Niestety czas prowadzenia tej działalności nie jest określony w ustawie. 1. Wymagane formularze w KRS Status pożytku publicznego uzyskuje organizacja spełniająca opisane wcześniej wymogi, z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. W tym celu należy złożyć odpowiednie formularze KRS (ich wzory znajdują się w: Dz. U. z 2000 r., Nr 118, poz. 1247 z późn. zm.). Wpisanie statusu organizacji pożytku publicznego: dla organizacji już wpisanych do KRS (np. zarejestrowanych stowarzyszeń i fundacji) KRS-Z20 oraz załącznik KRS-W-OPP, dla organizacji nierejestrowanych w KRS (np. organizacji kościelnych) KRS-W21 oraz KRS-W-OPP. Zmiana danych organizacji posiadających status organizacji pożytku publicznego dla organizacji już wpisanych do KRS (np. zarejestrowanych stowarzyszeń i fundacji) KRS-Z20 oraz załącznik KRS-Z-OPP, dla organizacji nierejestrowanych w KRS (np. organizacji kościelnych) KRS-Z21 oraz KRS-Z-OPP. Wykreślenie statusu organizacji pożytku publicznego dla organizacji już wpisanych do KRS (np. zarejestrowanych stowarzyszeń i fundacji) KRS-Z20 oraz załącznik KRS-Z-OPP jeżeli wykreślany jest jedynie status organizacji pożytku publicznego bez wykreślenia organizacji z rejestru (stowarzyszenie, fundacja dalej istnieje), 14 15

V. ORGANIZACJA POŻYTKU PUBLICZNEGO dla organizacji już wpisanych do KRS (np. zarejestrowanych stowarzyszeń i fundacji) KRS-X2 (organizacja zostaje usunięta z rejestru, przestaje istnieć), dla organizacji nierejestrowanych w KRS (np. organizacji kościelnych, stowarzyszeń sportowych itp.) KRS-X2. 2. Opłaty i zwolnienie z opłat w KRS wysokości opłat w KRS obowiązujących od 10 marca 2007 r. organizacja bez działalności gospodarczej organizacja z działalnością gospodarczą uzyskanie statusu OPP dokonanie zmiany wpisu w rejestrze utrata statusu OPP KRS 0 zł lub 150 zł** 0 zł 0 zł ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym* 500 zł 250 zł 250 zł KRS 400 zł 400 zł 400 zł ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym* 250 zł 250 zł 250 zł * - organizacje pożytku publicznego również ubiegające się o status pożytku publicznego mają obowiązek publikacji informacji zgłaszanych do rejestru w Monitorze Sądowym i Gospodarczym ** - 0 zł zapłacą stowarzyszenia ubiegające się o status organizacji pożytku publicznego, 150 zł zapłacą fundacje ubiegające się o status organizacji pożytku publicznego Zwolnienie z opłat sądowych Zgodnie z art. 104 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, ze zwolnienia z kosztów sądowych korzystają: organizacje mające status pożytku publicznego (OPP), ale tylko wtedy, gdy sprawa ta nie dotyczy prowadzonej przez nie działalności gospodarczej, stowarzyszenia i fundacje niemające statusu OPP (a także organizacje kościelne, wyznaniowe i stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego) nie poniosą one opłat w KRS tylko wtedy, gdy sprawa dotyczy zadania publicznego zleconego na podstawie przepisów ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Pamiętajmy, że zwolnienie to nie dotyczy opłaty za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym płacimy 500 zł, jeżeli jest to pierwszy wpis lub 250 zł, jeżeli jest to kolejny wpis (np. gdy organizacja wcześniej rejestrowała się już w rejestrze przedsiębiorców). Z opłaty za wpis do MSiG nie można zwolnić. Inne organizacje społeczne, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, KRS może zwolnić z kosztów sądowych w ich własnych sprawach prowadzonych w związku z działalnością społeczną, naukową, oświatową, kulturalną, oświatową, sportową, dobroczynną, samopomocową, w zakresie ochrony konsumenta, ochrony środowiska i opieki społecznej. Zwalniając w kosztów sądowych sąd bierze pod uwagę cele statutowe organizacji i możliwości oraz potrzeby realizacji tych celów. Aby ubiegać się o zwolnienie organizacja musi złożyć wniosek w tej sprawie do KRS. 3. Jakie są obowiązki organizacji pożytku publicznego (składanie sprawozdań i audyt)? Organizacja pożytku publicznego ma obowiązek: 1. Sporządzić i ogłosić ( w sposób umożliwiający zapoznanie się z tym sprawozdaniem ) roczne merytoryczne sprawozdanie z działalności (art. 23 ustawy). Wymóg ten powinno spełnić, np. umieszczenie sprawozdania w Internecie, wyłożenie go w siedzibie organizacji. Sprawozdanie merytoryczne powinno zawierać (zgodnie z przepisami dotyczącymi sprawozdań składanych przez fundacje) m.in. zasady, formy i zakres działalności statutowej z podaniem realizacji celów statutowych, a także opis głównych przedsięwzięć finansowych, odpisy uchwał zarządu organizacji, informację o wysokości uzyskanych przychodów, z wyodrębnieniem ich źródeł, odpłatnych świadczeń realizowanych przez fundację w ramach celów statutowych z uwzględnieniem kosztów tych świadczeń; jeżeli prowadzono działalność gospodarczą, wynik finansowy tej działalności oraz procentowy stosunek przychodu osiągniętego z działalności gospodarczej do przychodu osiągniętego z pozostałych źródeł. 2. Sporządzić i ogłosić swoje roczne sprawozdanie finansowe. Zakres sprawozdania finansowego dla organizacji pożytku publicznego prowadzących działalność gospodarczą określa art. 45 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r., Nr 76, poz. 694 z późn. zm.). Sprawozdanie finansowe składa się z: bilansu, rachunku wyników, informacji dodatkowej. Zakres informacji, które należy zawrzeć w sprawozdaniu finansowym, został określony w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości. Natomiast dla organizacji pożytku publicznego nieprowadzących działalności gospodarczej zakres tego sprawozdania określa 3 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 15 listopada 2001 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nieprowadzących działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 137, poz. 1539). 16 17

V. ORGANIZACJA POŻYTKU PUBLICZNEGO Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Polityki Społecznej organizacje pożytku publicznego nieprowadzące działalności gospodarczej nie mają obowiązku zgłaszania sprawozdania finansowego do Monitora Polskiego B. Obowiązek zostanie spełniony poprzez zamieszczenie tego sprawozdania na stronie internetowej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej: http://bopp.pozytek.gov.pl 1, na której znajduje się baza sprawozdań finansowych OPP. Natomiast organizacje pożytku publicznego prowadzące działalność gospodarczą i spełniające warunki art. 64 ust. 1 pkt 4 ustawy o rachunkowości (warunki te w dalszej części tekstu w informacji o audycie) ogłaszają swoje sprawozdania w Monitorze Polskim B. Za zamieszczenie sprawozdania finansowego w Monitorze zapłacą one 708,59 zł za każdą stronę. Przykładowe wzory sprawozdania finansowego można znaleźć w serwisie www.pozytek.gov.pl. 3. Przekazać sprawozdanie merytoryczne i finansowe do Ministra Pracy i Polityki Społecznej do dnia 31 marca za poprzedni rok obrotowy. Sprawozdania należy przesłać na adres: MPiPS, Departament Pożytku Publicznego, ul. Nowogrodzka 1/3, 00-513 Warszawa. 4. Przekazać sprawozdanie merytoryczne i finansowe do KRS. Do sprawozdań należy dołączyć: uchwałę zatwierdzającą przyjęcie sprawozdania przez właściwy w organizacji organ (np. zarząd, walne zgromadzenie), wypełniony formularz KRS-Z30 (jeżeli składane jest tylko sprawozdanie i uchwała) lub KRS-Z20 i KRS-ZN ( jeśli organizacja oprócz sprawozdania zgłasza zmiany). Ostateczny termin zatwierdzenia sprawozdania to 30 czerwca (sprawozdanie należy przekazać w ciągu 15 dni od daty zatwierdzenia, sprawozdania zatwierdzone przed 30 czerwca należy przesłać odpowiednio wcześniej). Jeżeli sprawozdanie nie zostało zatwierdzone w terminie 6 miesięcy od dnia bilansowego, tj. do 30 czerwca, to wówczas mimo braku zatwierdzenia należy je złożyć w KRS do 15 lipca. Wszystkie podane terminy odnoszą się do organizacji, których rok obrotowy jest równy rokowi kalendarzowemu. Zgłoszenie sprawozdania do KRS oznacza ogłoszenie tego sprawozdania w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSiG). Koszt ogłoszenia wynosi 250 zł. Audyt Fakt bycia organizacją pożytku publicznego nie zwalnia organizacji z obowiązku badania (czyli audytu) i ogłaszania sprawozdań finansowych, który narzuca 1 Publikacja sprawozdań finansowych na stronach Ministerstwa przez wszystkie organizacje pożytku publicznego (także te prowadzące działalność gospodarczą) jest możliwa od grudnia 2005 r. art. 64 pkt 4 ustawy o rachunkowości. Jednakże przepis ten dotyczy jednostek, które w poprzednim roku spełniały co najmniej dwa z następujących kryteriów: zatrudniały w przeliczeniu na pełne etaty co najmniej 50 osób, miały sumę aktywów bilansu o wartości co najmniej 2,5 mln euro, miały przychód netto o wartości co najmniej 5 mln euro. Ponadto Minister Finansów, Rozporządzeniem z dnia 23 grudnia 2004 r. (Dz. U. Nr 285, poz. 2852), wprowadził obowiązek badania sprawozdań finansowych niektórych organizacji pożytku publicznego przez biegłego rewidenta (audyt). Obowiązek ten dotyczy organizacji pożytku publicznego, które nie podlegają takiemu badaniu zgodnie z przepisami o rachunkowości, ale spełniają łącznie trzy następujące kryteria: 1. realizują zadania publiczne zlecone, jako powierzone do wykonywania lub do wspierania zadania publicznego, oraz 2. otrzymały w roku obrotowym łączną kwotę dotacji na realizację tych zadań w wysokości co najmniej 50 tys. zł, oraz 3. osiągnęły w roku obrotowym przychody w wysokości co najmniej 3 mln zł. Stosownie do 2 Rozporządzenia, jego treść ma zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych, sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się w 2005 r. Jeżeli w roku obrotowym, rozpoczynającym się w 2005 r., organizacja pożytku publicznego spełniła wszystkie ww. warunki, jej sprawozdanie finansowe za kolejny rok obrotowy (rozpoczynający się w 2006 r.) będzie podlegało obowiązkowi badania. Jednocześnie, obowiązek badania sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy będzie powstawał każdorazowo, gdy w roku poprzedzającym ten rok obrotowy organizacja pożytku publicznego spełni trzy ww. warunki. 4. Kto sprawuje nadzór nad organizacjami pożytku publicznego? Nad działalnością organizacji pożytku publicznego, w zakresie korzystania z uprawnień wynikających z ustawy o działalności pożytku publicznego, nadzór sprawuje minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego (obecnie Minister Pracy i Polityki Społecznej). W odniesieniu do organizacji pożytku publicznego działających zakresie ratownictwa i ochrony ludności nadzór sprawuje minister właściwy ds. wewnętrznych (obecnie Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji). Nadzór ministra nie zastępuje istniejącego nadzoru i kontroli wykonywanej nad organizacjami pozarządowymi przez inne uprawnione podmioty (m.in. właściwego ministra w przypadku fundacji oraz starosty w przypadku stowarzyszeń i fundacji). Kontrolę organizacji pożytku publicznego może zarządzić minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego z własnej inicjatywy lub na wniosek organu administracji publicznej (np. starosty powiatu). Minister może zlecić przeprowadze- 18 19

V. ORGANIZACJA POŻYTKU PUBLICZNEGO nie wszczętej kontroli właściwemu, ze względu na położenie siedziby organizacji, marszałkowi województwa. Minister może także wystąpić z wnioskiem o skontrolowanie określonej organizacji do innych rządowych i samorządowych instytucji kontrolnych (np. regionalnych izb obrachunkowych, które uprawnione są do kontroli gospodarki finansowej organizacji pozarządowych w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego). Osoby, które przeprowadziły kontrolę sporządzają protokół pokontrolny, podlegający podpisaniu przez kontrolerów oraz osobę (-y) składające oświadczenia woli w imieniu organizacji (zazwyczaj członkowie zarządu). Jeżeli przeprowadzona kontrola wykazała nieprawidłowości, to protokół powinien zawierać informację o naruszeniach oraz o terminie, w ciągu którego powinny być usunięte (min. 30 dni). Jeżeli organizacja pożytku publicznego nie usunie uchybień stwierdzonych w protokole pokontrolnym, minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego może zwrócić się do Krajowego Rejestru Sądowego o wykreślenie z rejestru informacji o statusie organizacji pożytku publicznego. Organizacja pozarządowa, która utraciła status pożytku publicznego ma m.in. obowiązek wykorzystania w ciągu pół roku środków pochodzących ze zbiórek publicznych na własną działalność statutową lub przekazania ich na rzecz innej organizacji pożytku publicznego. 5. Jakie przywileje ma organizacja pożytku publicznego? 1. Od momentu rejestracji, organizacje pożytku publicznego uzyskują zwolnienia od: podatku dochodowego od osób prawnych (dotyczy to dochodów przeznaczonych na cele statutowe z wyłączeniem działalności gospodarczej oraz na nabycie obligacji Skarbu Państwa lub bonów skarbowych oraz obligacji wyemitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, a także przeznaczonych na nabycie papierów wartościowych lub niebędących papierami wartościowymi instrumentów finansowych, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. c i d Ustawy z dn. 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi 2 ; oraz na nabycie jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych); zwolnienie z podatku dochodowego organizacji pożytku publicznego nie znosi zwolnienia przysługującego wszystkim organizacjom, które przeznaczają swoje dochody na cele statutowe (określone w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych); 2 Są to: 1) finansowe kontrakty terminowe oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie, umowy forward dotyczące stóp procentowych, swapy akcyjne, swapy na stopy procentowe, swapy walutowe; 2) opcje kupna lub sprzedaży instrumentów finansowych, opcje na stopy procentowe, opcje walutowe, opcje na takie opcje, oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie. 20 podatku od nieruchomości (wysokość stawek podatku od nieruchomości, na nieruchomości zajęte przez organizacje pożytku publicznego na prowadzenie odpłatnej działalności statutowej, nie może być wyższa niż 0,34 zł od 1 m 2 powierzchni w przypadku gruntów i 6,23 zł od 1 m 2 powierzchni użytkowej w przypadku budynków lub ich części), Całkowicie zwolnione od podatku od nieruchomości są nieruchomości lub ich części zajęte przez organizacje pożytku publicznego na prowadzenie nieodpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego; opłaty skarbowej (zwolnienie to dotyczy organizacji pożytku publicznego, które dokonują zgłoszenia, występują z wnioskiem o dokonanie czynności urzędowej lub z wnioskiem o wydanie zaświadczenia lub zezwolenia wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego); podatku od czynności cywilnoprawnych (podatkiem tym są opodatkowane różne transakcje, np. umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy, umowy pożyczki, ustanowienie hipoteki, ustanowienie odpłatnego użytkowania; jeżeli umowa, która jest opodatkowana, zawierana jest przed notariuszem, wtedy obliczenia i poboru podatku dokonuje notariusz); z podatku zwolnione są organizacje pożytku publicznego, ale tylko wtedy, gdy dokonana czynność cywilnoprawna dotyczy nieodpłatnej działalności pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, zwolnienie nie obejmuje czynności związanych z działalnością odpłatną; opłat sądowych w KRS (zgodnie z art. 104 ustawy o kosztach sądowych organizacje mające status OPP nie ponoszą opłat w KRS, ale tylko wtedy, gdy sprawa ta nie dotyczy prowadzonej przez nie działalności gospodarczej więcej o zwolnieniach z opłat czytaj w rozdziale V). 2. Organizacje pożytku publicznego mogą nabywać prawo użytkowania nieruchomości należących do Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego na preferencyjnych zasadach. Oznacza to, że: minister właściwy ds. spraw Skarbu Państwa może dokonać darowizny nieruchomości z zasobu Skarbu Państwa na rzecz organizacji pożytku publicznego, na jej cele statutowe; w przypadku niewykorzystania nieruchomości na cel określony w umowie, a także w razie utraty przez organizację statusu organizacji pożytku publicznego, następuje odwołanie darowizny. właściwy organ za zgodą odpowiednio wojewody albo rady lub sejmiku, może udzielić bonifikaty od ceny ustalonej zgodnie z art. 67 ustawy o gospodarce nieruchomościami, organizacjom pożytku publicznego jeżeli nieruchomość będzie wykorzystywana na cel prowadzonej przez nie działalności pożytku publicznego. 3. Ustawa daje możliwość przekazywania 1% podatku dochodowego przez osoby fizyczne na rzecz organizacji pożytku publicznego. Od 2007 roku obowiązują nowe zasady przekazywania 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego. Podatnik wypełniając roczne zeznanie podatko- 21

V. ORGANIZACJA POŻYTKU PUBLICZNEGO we wskazuje jedną organizację pożytku publicznego, na rzecz której chce przekazać 1% swojego podatku należnego, poprzez podanie jej nazwy i numeru KRS (organizacja ta musi być na wykazie organizacji pożytku publicznego, ze stanem na dzień 30 listopada roku podatkowego opublikowanym w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej Monitor Polski). Zadeklarowana kwota powinna być zaokrąglona do pełnych dziesiątek groszy w dół. Podatnik sam nie dokonuje wpłaty. Pieniądze, w imieniu podatnika, na konto bankowe organizacji, wpłaci urząd skarbowy, do którego podatnik złoży zeznanie. Przekazana kwota, będzie prawdopodobnie łączną sumą wpłat dokonanych na rzecz organizacji przez podatników, będzie pomniejszona o koszty przelewu bankowego i dotrze do organizacji w ciągu 3 miesięcy od upływu terminu złożenia zeznania podatkowego pod warunkiem, że zeznanie podatkowe zostało złożone przed upływem tego terminu. Termin składania zeznań podatkowych mija 30 kwietnia (w przypadku ryczałtowców termin ten upływa 31 stycznia). Wpłat 1% będą mogli dokonywać również tzw. liniowcy, czyli podatnicy stosujący liniową - 19% stawkę podatku. Do końca roku podatkowego w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej Monitor Polski zostanie opublikowany wykaz organizacji pożytku publicznego, ze stanem na dzień 30 listopada roku podatkowego. 4. W zbiórce publicznej na rzecz organizacji pożytku publicznego mogą brać udział małoletni wolontariusze poniżej 16 lat. Oczywiście osoby takie muszą być pod nadzorem osoby pełnoletniej. 5. Poborowi mogą odbywać służbę zastępczą w organizacjach pożytku publicznego, z wyjątkiem prowadzonej przez te organizacje działalności gospodarczej. Ustawa o służbie zastępczej (Dz. U. z 2003 r., Nr 223, poz. 2217 z późn. zm.), ogranicza możliwość odbywania służby zastępczej wyłącznie do państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych, publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz organizacji pożytku publicznego. Ponieważ w myśl tej ustawy służba zastępcza polega na wykonywaniu prac na rzecz ochrony środowiska, ochrony przeciwpożarowej, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, opieki nad osobami niepełnosprawnymi albo bezdomnymi oraz na rzecz administracji publicznej i wymiaru sprawiedliwości nie wszystkie organizacje pożytku publicznego mogą korzystać z pracy poborowych odbywających zastępczą służbę wojskową. 6. Organizacje pożytku publicznego mają prawo, a publiczne radio i telewizja obowiązek, umożliwienia organizacjom nieodpłatnego informowania o ich działalności. Zasady dostępu organizacji do mediów publicznych mają zostać określone w rozporządzeniu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (ale takiego rozporządzenia, jak dotąd, nie wydano). * Wcześniej wymienione przywileje mają zastosowanie w stosunku do organizacji w części dotyczącej prowadzonej przez nie działalności pożytku publicznego. Jeśli organizacja pożytku publicznego prowadzi działalność gospodarczą, to jest ona prowadzona na ogólnych zasadach, bez zastosowania wcześniej wymienionych przywilejów. 22 23

VI. RADA DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO VI. RADA DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO Na podstawie ustawy utworzona została Rada Działalności Pożytku Publicznego ciało opiniodawczo-doradcze ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego (właściwego do wdrożenia ustawy). Przepisy regulujące utworzenie i funkcjonowanie Rady weszły w życie 29 czerwca 2003 r. Pierwsza Rada Pożytku Publicznego rozpoczęła swoją działalność w listopadzie 2003 r. W styczniu 2006 r. minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego powołał Radę II kadencji, na lata 2006-2009. Rada zajmuje się m.in. wyrażaniem opinii w sprawach dotyczących stosowania ustawy, wyrażaniem opinii o rządowych projektach aktów prawnych dotyczących działalności pożytku publicznego oraz wolontariatu, zbieraniem i dokonywaniem analizy informacji o prowadzonych kontrolach i ich skutkach. Ponadto Rada spełnia także inną ważną funkcję jest instytucją udzielającą pomocy w przypadku sporów pomiędzy organami administracji publicznej a organizacjami pozarządowymi, także w sprawach związanych ze zlecaniem zadań publicznych do realizacji organizacjom pozarządowym. Rada składa się z dziesięciu przedstawicieli organów administracji publicznej (rządowej i samorządowej) oraz dziesięciu przedstawicieli organizacji pozarządowych, związków i porozumień organizacji oraz instytucji kościelnych, których cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego. Rada jest instytucją społeczną osoby uczestniczące w pracach Rady otrzymują jedynie zwrot kosztów podróży oraz dietę w wysokości 23 zł za dobę (od 2007 r.) Pracodawca zobowiązany jest zwolnić pracownika będącego członkiem Rady od pracy w celu umożliwienia mu wzięcia udziału w posiedzeniu Rady. Za czas zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, pokrywanego z części budżetu, której dysponentem jest minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego. Ogłoszenie o rozpoczęciu procedury zgłaszania kandydatów powinno zostać opublikowane tak, aby termin do zgłaszania kandydatów na członków Rady upływał co najmniej na cztery miesiące przed upływem kadencji poprzedniego jej składu. W terminie określonym w ogłoszeniu przez ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego każda organizacja może zgłosić swojego kandydata do Rady. Zgłoszenie kandydata przez organizację pozarządową powinno składać się z: wniosku prezentującego kandydata wraz z uzasadnieniem dotyczącym jego kwalifikacji przydatnych do wykonywania zadań członka Rady, uzasadnienia udziału przedstawiciela danej organizacji pozarządowej (związku lub porozumienia organizacji pozarządowych) w składzie Rady, oświadczenia kandydata o wyrażeniu zgody na kandydowanie, oświadczenie kandydata o niekaralności za przestępstwa popełnione z winy umyślnej. Zgłoszenia dokonuje organizacja poprzez złożenie dokumentów w biurze podawczym ministerstwa. Spośród zgłoszonych kandydatów Minister powołuje przedstawicieli organizacji pozarządowych, związków i porozumień organizacji do Rady na 3-letnią kadencję (pierwsza kadencja Rady trwa 2 lata). Przedstawiciele organizacji niereprezentowanych w Radzie mogą uczestniczyć w jej posiedzeniach na zaproszenie. Skład Rady Działalności Pożytku Publicznego oraz komunikaty z posiedzeń Rady można znaleźć w serwisach: www.pozytek.gov.pl Departamentu Pożytku Publicznego, www.pozytek.ngo.pl w portalu www.ngo.pl. W celu powołania członków Rady będących przedstawicielami organizacji pozarządowych minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego ogłasza w dwóch dziennikach o zasięgu krajowym oraz umieszcza na stronach internetowych swojego urzędu informację o przystąpieniu do procedury wyłaniania kandydatów na członków Rady. Ogłoszenie to powinno zawierać: zaproszenie do zgłaszania kandydatów, informację o treści zgłoszenia, termin i miejsce złożenia zgłoszenia. 24 25