Zmiany temperatury w Europie Środkowej w I dekadzie XXI wieku Wraz z mijającym grudniem zakończyła się I dekada XXI wieku. Jaka była pod względem termicznym w Europie Środkowej w porównaniu do ostatniej dekady wieku XX? W poniższym zestawieniu wykorzystano dane z ponad 60 stacji meteorologicznych położonych na obszarze pomiędzy 10E i 25E oraz 45N i 55N. Dane zgridowano na siatce 2.5. Dane są nieostateczne, ale ostateczne wyniki nie powinny się różnić o więcej, niż 0.01 0.03 C od tych przedstawionych poniżej. Ostatnia dekada ubiegłego wieku (1991-2000) zapamiętana została jako wyjątkowo ciepła. Wraz z końcem lat 80-tych znacznemu ociepleniu uległy wtedy miesiące zimowe, nieco mniejszemu pozostałe miesiące roku. Niektóre miesiące wręcz się ochłodziły. Poniżej zestawienie odchyleń temperatury od normy 1961-1990 w ostatniej dekadzie XX wieku: Jak widać w tych latach bardzo silnemu ociepleniu uległ styczeń był średnio o 1.71 C cieplejszy, niż wynosiła norma dla lat 1961-1990. Bardziej zaskakujące było jednak ocieplenie sierpnia o 1.30 C w stosunku do okresu bazowego. Ciekawe było również ochłodzenie miesięcy jesiennych podczas, gdy reszta miesięcy uległa znacznemu ociepleniu. Rok średnio ocieplił się o 0.65 C, co jest wartością znaczną. Wskazuje ona na to, że tempo ocieplenia w Europie Środkowej znacznie przekraczało tempo ocieplenia globalnego. Być może zwiększone ocieplenie w regionie Europy Środkowej, szczególnie
w miesiącach zimowych, było związane ze zmianą cyrkulacji w latach 90-tych bardzo często w okresie zimowym dominowała cyrkulacja zachodnia przynosząca ciepłe powietrze znad Atlantyku. To mogło być pośrednią przyczyną tego, że w latach 90-tych zima była w Europie Środkowej aż o 0.66 stopnia cieplejsza, niż w latach 80-tych. Również za duże ocieplenie w miesiącach letnich (szczególnie w sierpniu) może być tłumaczone zmianami cyrkulacji o ile zimą cyrkulacja zachodnia uległa zintensyfikowaniu, o tyle latem uległa ona osłabieniu. Lato w latach 90-tych było aż o 0.81 stopnia cieplejsze, niż w latach 90-tych, co oznacza że tempo ocieplenia w miesiącach letnich było nawet wyższe, niż w zimowych. I dekada XXI wieku W latach 2001-2010 wszystkie miesiące miały odchylenia powyżej normy 1961-1990, jednak w stosunku do dekady zeszłej widać zmiany. Średnia temperatura roczna w dalszym ciągu ulegała szybkiemu wzrostowi ponad 0.3 na dekadę. W dalszym ciągu widać chłodniejszą jesień, przy czym dużemu ociepleniu uległ listopad. Należy zwrócić uwagę, że to w dalszym ciągu lato odznacza się największymi odchyleniami od normy lipiec okazał się cieplejszy aż o 1.93 C od normy 1961-1990. Poniżej zmiany, jakie nastąpiły w latach 2001-2010 w stosunku do lat 1991-2000: W pierwszej dekadzie XXI wieku zmieniła się cyrkulacja zimą. Częściej mieliśmy do czynienia z blokadami cyrkulacji strefowej, co przełożyło się na niższe temperatury w
miesiącach zimowych, niż miało to miejsce w latach 1991-2000. Z kalendarza cyrkulacyjnego [1] wynika, że w latach 2001-2009 (brak jeszcze danych z rok 2010) znacznie spadł udział cyrkulacji przynoszących zimą największe odchylenia dodatnie. Częstość występowania cyrkulacji typu Wa spadła o 4.1%, Wc o 2.4%. Odnotowano nieznaczny wzrost częstości występowania cyrkulacji typu SWc i Cc (kolejno o 1.8 i 0.3%). Zimą 2009/10 cyrkulacje zachodnie również odznaczały się mniejszą częstością, co dodatkowo wpłynie na ostateczny wynik zmian częstości występowania cyrkulacji danego typu w okresie 2001-2010 w stosunku do 1991-2000. Za ochłodzeniem zimą nie szło ochłodzenie latem, wręcz przeciwnie lipiec uległ ociepleniu aż o 1.02 C efektem tego jest wzrost amplitudy rocznej temperatury powietrza o około 0.9 stopnia w stosunku do okresu bazowego 1961-1990 i o około 1.6 w stosunku do ostatniej dekady XX wieku. Latem odnotowano znaczny spadek udziału cyrkulacji typu NEa (-5.1%), NWa (-3.5%), Ka (-2.8%). Wzrosła zaś częstość występowania cyrkulacji typu Ec (+2.1%), Na (+1.5%), Wc (+2.9%), Bc (+1.9%). Poniżej wykres przedstawiający zmiany 11-letniej średniej ruchomej odchylenia temperatury od normy w latach 2001-2010.
11-letnia średnia ruchoma odchylenia temperatury powietrza od normy 1961-1990 Początkowo wartość średniego 11-letniego odchylenia temperatury od normy pozostawała na stosunkowo stałym poziomie do początku 2006 roku spadła nawet do poziomu najniższego w całej dekadzie. Jednak od tego momentu poszybowała znacznie w górę aż do maksimum pod koniec 2009 roku. Od roku 2010 obserwujemy kolejny powolny spadek, jednak w dalszym ciągu (mimo chłodniejszego roku 2010) średnia temperatura z ostatnich 11 lat jest na bardzo wysokim poziomie (ponad +1.0 C ponad normę 1961-1990) Najwyższym odchyleniem w całej serii w latach 2001-2010 charakteryzował się styczeń 2007 (+5.79 C):
Odchylenie temperatury od normy 1961-1990 w styczniu 2007. Zaś najchłodniejszym miesiącem okazał się grudzień 2010: Odchylenie temperatury od normy 1961-1990 w grudniu 2010.
Poniżej poglądowa mapka przedstawiająca rozkład odchyleń temperatury w latach 2001-2010 od normy 1961-1990. Proszę zwrócić uwagę na skalę kolory niebieskie nie oznaczają tutaj ujemnych odchyleń, tylko odchylenia niższe od średniej dla całego obszaru. Odchylenia temperatury od normy w latach 2001-2010. Interesującym jest fakt, iż w pobliżu największej metropolii na pokazanym obszarze (Berlin) odchylenia w ostatniej dekadzie były mniejsze, niż wynosi średnia z obszaru. Przeczy to koncepcji, jakoby za ociepleniem stał efekt Miejskiej Wyspy Ciepła. W dalszym ciągu widzimy więc tendencję do ocieplania klimatu jednak w kolejnych dekadach zmiany nie zachodzą równomiernie dla każdych miesięcy. Niektóre miesiące (w obecnej dekadzie zimowe, w poprzedniej jesienne) ulegają wręcz ochłodzeniu. Nie przeczy to jednak trendowi ogólnemu obserwowanemu już od lat 80-tych.
[1] Niedźwiedź T., 2009, Kalendarz typów cyrkulacji atmosfery dla Polski południowej zbiór komputerowy, Uniwersytet Śląski, Katedra Klimatologii, Sosnowiec. Link. Grudzień 2010 w Europie Środkowej Grudzień 2010 był w Europie Środkowej miesiącem bardzo zimnym i śnieżnym. Średnie odchylenia temperatury od normy zależały ściśle od położenia na krańcach południowo-wschodnich było stosunkowo ciepło, zaś w północnej części regionu było bardzo zimno. To spowodowało, że w zależności od położenia danej stacji był to grudzień najzimniejszy od 2002, 1996 lub 1969. Wstępnie policzone odchylenie dla całego obszaru Europy Środkowej wyniosło -3.18 C i było zbliżone do odchylenia notowanego w 2002 (-3.02 C). Znacznie zimniej było w grudniu 1969, kiedy średnie odchylenie wyniosło -4.77, zaś nieco zimniej było również w latach 1962 i 1963 (kolejno -3.48 C,-3.36 C). Rekordowo zimno było w 1879 (-8.29 C), ale tu błąd oszacowania średniego odchylenia jest większy z uwagi na mniejszą ilość stacji meteorologicznych. Najcieplejszy grudzień w ciągu ostatnich dziesięciu lat wystąpił w 2006 roku jego średnia osiągnęła +3.80 C i był to jeden z najcieplejszych (o ile nie najcieplejszy) grudni w historii obserwacji.
Odchylenie temperatury od normy 1961-1990 w grudniu 2010. Bardzo niska temperatura grudnia spowodowana była w dalszym ciągu utrzymującą się blokadą cyrkulacji strefowej ta sytuacja utrzymuje się już od grudnia zeszłego roku (niektórzy zaś wskazują jako datę początku blokady czerwiec 2009, a nawet rok 2008 lub wcześniej). Często pojawiające się nad obszarem północnego Atlantyku układy wyżowe stanowią niejako blokadę dla układów niskiego ciśnienia przesuwających się zwykle z zachodu na wschód, obejmując swym wpływem obszar naszego kraju i przynosząc cieplejsze powietrze. Potwierdzeniem tego jest rozkład anomalii geopotencjału 500hPa panujący w tym regionie w grudniu:
Anomalia wysokości geopotencjału 500hPa - grudzień 2010. Źródło: Reanaliza NCAR. Bardzo podobny rozkład anomalii geopotencjału 500hPa występował w styczniu 2010: Anomalia wysokości geopotencjału 500hPa w
styczniu 2010. Źródło: Reanaliza NCAR. Również tutaj wyższe niż zwykle ciśnienie panuje nad obszarem północnego Atlantyku, Grenlandii, a pas obniżonego ciśnienia obejmuje obszar od Europy Środkowej, przez Atlantyk aż po USA. Zgodnie z cyrkulacją w takich układach, nad obszar Europy spływało zimne powietrze z północy, północnego wschodu, a często i z północnego zachodu. Zgodnie z tym, ujemnej anomalii na obszarze Europy odpowiadała jeszcze większa anomalia, ale dodatnia, na obszarze północnej, północnowschodniej Kanady i Grenlandii. Rozkład anomalii temperatury w grudniu 2010. Źródło: Reanaliza NCAR. Dzięki takiemu rozkładowi układów barycznych zimno zrobiło się niemal w całej Europie szczególnie niezwykłe zimno zapanowało na obszarze Wysp Brytyjskich oraz w Północnej Irlandii, gdzie zanotowane odchylenia grudnia od normy osiągnęły często wartości nie notowane od 100 i więcej lat. Z kolei na obszarze Grenlandii i Północnej Kanady notowano
bardzo wysokie temperatury, również nie notowane od wielu lat. Przyczyny permanentnej blokady cyrkulacji strefowej nie są do końca pewne. Niektórzy wskazują na dość niezwykłe minimum aktywności słonecznej (Lockwood), inni sugerują, że za zmianami cyrkulacyjnymi stoi obniżenie się zasięgu pokrywy lodowej Arktyki. Jakakolwiek by nie była przyczyna zmian, widać je chociażby w przebiegu indeksu NAO w ostatnich latach. Przebieg indeksu NAO w 2006
Przebieg indeksu NAO w 2008 Przebieg indeksu NAO w 2009
Przebieg indeksu NAO w 2010 Jeśli blokada utrzyma się, należy się liczyć z powtórką z roku 2010. I jeszcze ciekawa informacja dla Globalnej Świadomości : pod koniec grudnia w Irlandii zrobiło się ciepło. Temperatury znacznie przekroczyły +10 stopni, co było wynikiem zmiany cyrkulacji na zachodnią. Skok temperatury, jaki nastąpił wskazuje, że Golfsztrom żyje i ma się dobrze, ale żeby jego wpływ był odczuwalny, cyrkulacja atmosferyczna musi jeszcze pozwolić masom powietrza z nad Atlantyku napłynąć nad obszar Europy. Listopad 2010 w Europie
Środkowej Listopad 2010 był w Europie Środkowej miesiącem przeważnie ciepłym, a w południowo-wschodniej części tego regionu miesiącem bardzo ciepłym. Jedynie na krańcach zachodnich oraz północno-zachodnich listopad był w normie, lub lekko poniżej. Ochłodzenie w ostatnich dniach miesiąca znacznie obniżyło dodatnie anomalie, ale mimo to odchylenie listopada było wysokie. Średnie odchylenie temperatury w Europie Środkowej w listopadzie 2010 wyniosło +2.11 C, tym samym był to listopad chłodniejszy od listopada 2009, którego odchylenie wyniosło +2.59 C. Odchylenia temperatury w Europie Środkowej - listopad 2010. Odchylenia miesięcy w latach 2001-2010: 2001 2.38 1.68 1.60 0.18 1.82-0.96 1.83 2.28-1.56 3.01-0.91-3.02
2002 2.04 4.72 2.52 0.56 2.74 1.93 2.08 2.18-0.32-0.84 1.66-1.89 2003 0.11-2.92 0.71 0.01 2.96 3.31 1.98 3.25 0.52-2.67 2.19 1.38 2004-0.97 1.46 0.71 1.32-0.85-0.10 0.25 1.53 0.22 1.47 0.46 1.68 2005 2.40-2.03-1.14 1.24 0.74 0.45 1.26-0.32 1.51 1.27-0.19-0.03 2006-2.17-1.15-1.80 1.22 0.37 1.24 4.15-0.53 2.68 2.51 2.68 3.77 2007 5.76 2.89 3.37 2.89 2.17 2.53 1.48 1.49-0.85-0.41-1.02 0.52 2008 3.67 3.96 1.16 0.98 1.33 1.87 1.01 1.48-0.57 1.07 1.55 1.68 2009 0.15 0.43 0.59 3.89 1.34-0.09 1.75 2.14 1.95-0.70 2.59 0.18 2010-2.36-0.02 0.82 1.23-0.21 1.23 3.28 1.39-0.84-1.75 2.11 ----- Odchylenia miesięcy w ostatnich latach w formie wykresu: Średnie odchylenia miesięcy od normy 1961-1990 w latach 1995-2010
Październik 2010 w Europie Środkowej Październik 2010 okazał się miesiącem bardzo chłodnym na znacznym obszarze naszego regionu. Poszczególne stacje odnotowywały odchylenie nawet poniżej -3 stopni od normy 1961-1990. Tak było głównie na terytorium naszego kraju. W zachodniej części (Niemcy) temperatura była wyższa i październik 2010 miał tam temperaturę w pobliżu normy wieloletniej. Średnie odchylenie temperatury w Europie Środkowej (zdefiniowanej, jako obszar pomiędzy 10E, 25E i 45N,55N) wyniosło w październiku 2010-1.76 stopnia. Był to jeden z chłodniejszych październików ostatnich lat chłodniejszy od tegorocznego okazał się październik 2003 z średnim odchyleniem temperatury wynoszącym -2.67 stopnia, jeszcze zimniej było w 1974 roku, kiedy październik osiągnął odchylenie rzędu -3.27 stopnia. Najzimniejszym październikiem w serii danych jest październik 1905 z odchyleniem -4.40. W ostatnich latach pojawiały się również październiki z temperaturą znacznie przekraczającą normę wieloletnią. Ostatnio było tak w 2006 (+2.56) oraz w 2001 (+3.0). Tegoroczny październik okazał się więc miesiącem chłodnym, ale odchylenie temperatury w regionie nie było jakoś szczególnie niezwykłe w przeszłości zdarzał się październik dużo chłodniejszy, niż obecny. W szczególności zaś nie nastąpił żaden silny atak zimy szumnie zapowiadany od września. Początek listopada wskazuje, że miesiąc ten może okazać się z kolei miesiącem z temperaturami przekraczającymi normę wieloletnią.
Jeszcze mała uwaga metodologiczna obecnie średnie temperatury w Europie Środkowej wyliczam w oparciu o siatkę 2.5 2.5 stopnia, a nie jak do tej pory, 5 5 stopni. Poniżej mapy przedstawiające rozkład odchyleń temperatury tegorocznego października i najcieplejszego oraz najzimniejszego października ostatniej dekady. Przedstawiłem również rozkład odchyleń temperatury w czasie najzimniejszego października od 1951 (1974). Kliknij na obrazki, aby je powiększyć. Rozkład odchyleń temperatury od normy - październik 2010
Rozkład odchyleń temperatury od normy w najcieplejszym październiku ostatniej dekady (2001) Rozkład odchyleń temperatury od normy w najzimniejszym październiku ostatniej dekady (2003)
Rozkład odchyleń temperatury od normy w październiku 1974 (najzimniejszy październik od 1951) Jak widać, w 1974 październik okazał się szczególnie zimny w południowo-zachodniej części regionu. Dla przykładu średnia temperatura na Niemieckim szczycie Zugspitze spadła do -10.5 stopnia, co stanowi odchylenie od normy równe -8.5 stopnia, a ostatniego dnia października pokrywa śnieżna osiągnęła tam 395 cm (w tym roku 85cm). Wyraźnie widać więc, że histeryczne informacje o szybkiej zimie w październiku okazały się funta kłaków warte, a za bzdury rozpowszechniane przez ludzi pokroju autorów Globalnej Świadomości obwinia się teraz Bogu ducha winnych meteorologów. Nie pozostaje mi nic innego, jak przyznać rację Lemowi: Dopóki nie skorzystałem z Internetu, nie wiedziałem, że na świecie jest tylu idiotów.
Wrzesień 2010 w Europie Środkowej Wrzesień tego roku okazał się w Europie Środkowej miesiącem chłodnym. Średnie odchylenie od normy 1961-1990 wyniosło -0.84 C. Ostatnio chłodniejszy wrzesień wystąpił 2 lata temu jego średnie odchylenie wynosiło -0.86 C. Najzimniejszym wrześniem ostatnich lat był wrzesień 1996 z średnim odchyleniem -2.97 C. Obecny wrzesień należy potraktować, jako lekko chłodny. Odchylenie temperatur od normy 1961-1990 we wrześniu 2010.
Odchylenia temperatury w Europie Środkowej po 1995. 11-letnie średnie ruchome odchylenie temperatury od normy (1961-1990) w Europie Środkowej
Najcieplejszym wrześnie ostatnich lat był wrzesień 1999 z odchyleniem +2.77 C od normy 1961-1990. Poniżej najcieplejszy i najzimniejszy wrzesień ostatnich dwudziestu lat: Odchylenie temperatury od normy 1961-1990 we wrześniu 1999
Odchylenie temperatury od normy 1961-1990 we wrześniu 1996 Temperatury w Europie Środkowej sierpień 2010 oraz lato 2010 Po gorącym lipcu temperatury w naszym regionie świata nieco spadły, jednak sierpień wcale nie był chłodny. Wręcz przeciwnie jego odchylenie w Europie Środkowej przekroczyło 1 stopień, a więc było dość spore. Średnia odchylenie temperatury sierpnia od normy 1961-1990, liczone dla stacji leżących pomiędzy 10E i 25E oraz 45N i 55N osiągnęło w tym roku +1.29 stopnia. Tym samym lato 2010
okazało się bardzo ciepłe średnie odchylenie miesięcy czerwiec-sierpień wyniosło +1.9 stopnia i było to najcieplejsze lato od 2003 roku, kiedy odchylenie było znacznie wyższe i osiągnęło +2.82 (było to zresztą najcieplejsze lato w historii obserwacji). Najzimniejsze lato z odchyleniem -1.67 wystąpiło w Europie Środkowej w 1913 roku. 11-letnie średnie ruchome odchylenia temperatury powietrza od normy w okresie od 1860 do sierpnia 2010. Kliknij aby powiększyć.
11-letnie średnie ruchome odchylenia temperatury powietrza od normy w okresie od 1950 do sierpnia 2010. Kliknij aby powiększyć. Średnie miesięczne odchylenia temperatury powietrza
od normy w okresie od 1995 do sierpnia 2010. Kliknij aby powiększyć.