.. Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-YTEM.A. WYTYCZNE OGP GAZ-YTEM.A. w zakresie projektowania ów ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyłowych Warszawa, styczeń 2010 edycja 1.0
WYTYCZ N E OGP GAZ-YTEM.A. w zakresie projektowania ochrony przeciwkorozyjnej gazociągów przesyiowych Oddział w Gdańsku Oddział w Poznaniu Oddział w Rembelszczyźnie Oddział w Świerkianach Oddział w Tarnowie Oddział we Wrocławiu Pion Eksploatacji Pion Eksploatacji Kazimierz Jakubowski Wojciech Łojewski Krzysztof Kalinowski Kazimierz Mazur Wojciech Łuszcz Beata Potyrała Wojciech Burzyński Zbigniew Bobiński Zaakceptował: )fl m Warszawa, styczeń 2010
IGG 0601:2008; upustowymi Ochrono Operator Gazociqgów Przesyłowych GAZ-YTEM.A. I Wprowadzenie tandardowe Wytyczne mają zastosowanie przy projektowaniu ów ochrony przeciwkorozyjnej zewnętrznych ścianek projektowanych, stalowych, przesyłowych gazociągów lądowych. Niniejsze Wytyczne nie obejmują ochrony przeciwkorozyjnej podziemnego uzbrojenia stacji gazowych i tłoczni gazu. II Wymagania ogólne 1. Zaprojektować należy skuteczny ochrony przeciwkorozyjnej gazociągu wraz z zespołami zaporowo - (ZZU), obejmujący ochronę bierną, ochronę katodową i Qeśli wystąpi taka potrzeba) ochronę przed oddziaływaniem prądu przemiennego, zgodnie ze standardami technicznymi: T-IGG-0601 :2008 Ochrono przed korozją zewnętrzną stalowych gazociągów lądowych - Wymagania funkcjonalne i zalecenia, T-IGG-0602:2009 Ochrona przed korozja zewnętrzną gazocgów stalowych układanych w ziemi - katodowa - Projektowanie, budowa i użytkowanie, z uwzględnieniem specyficznych wymagań szczegółowych, podanych w dalszych punktach (które są uszczegółowieniem, uzupełnieniem wymagań lub wyborem rozwiązań spośród zalecanych lub podanych jako przykłady w ww. standardach). 2. Zaprojektować należy skuteczną ochronę przed korozją elementów technologicznych obiektów śluz. Oprócz ochrony biernej należy zaprojektować (dla uzbrojenia podziemnego) ochronę katodową, jeśli zagrożenie korozyjne w miejscu lokalizacji obiektu będzie średnie lub wysokie. 3. Zawartość projektu wykonawczego gazociągu w zakresie ochrony przed korozją, z wyłączeniem ochrony katodowej i ochrony przed oddziaływaniem prądu przemiennego, winna być zgodna z załącznikiem B standardu T - - zapisy i rysunki dotyczące biernej ochrony przed korozją mogą być ujęte w formie oddzielnego tomu projektu wykonawczego. Zawartość projektu branżowego ochrony katodowej i ewentualnie ochrony gazociągu przed oddziaływaniem prądu przemiennego winna być zgodna z załącznikiem C standardu T- IGG - 0602:2009. 4. Założenia i szczegółowe rozwiqzania ochrony przeciwkorozyjnej powinny być uzgadniane ze służbami ochrony antykorozyjnej Zamawiającego. III Wymagania szczegółowe 1. Prace przedprojektowe 1.1. Na mapach topograficznych w skali 1:10 000 lub 1:25 000 (po uzgodnieniu z Zamawiającym) powinny być zaznaczone trasy napowietrznych linii WN mogących oddziaływać na projektowany gazociąg. 3
IGG - IGG 0601:2008 Operator Gazociqgów Przesyłowych GAZ-YTEM.A. 1.2. Należy przeprowadzić rozpoznanie zagrożenia korozyjnego na trasie projektowanego gazociągu wg zakresu określonego w B. 1 punkt 1. standardu T IGG-0601 :2008. Należy wykonać odpowiednie pomiary co najmniej wg punktu 10.1 standardu T - 0602: 2009, z uwzględnieniem kryteriów wg PN-EN 12501-2. Wyniki oceny należy zestawić w formie dokumentu wg Załącznika nr I lub podobnego. 1.3. Ocenę ryzyka korozji w miejscach lokalizacji obiektów śluz przeprowadzić zgodnie z PN-EN 12501-1 i PN-EN 12501-2. 1.4. Należy przeprowadzić ocenę oddziaływań mechanicznych środowiska na trasie projektowanego gazociągu w celu dobrania właściwych powłok izolacyjnych. Dla oddnków układanych techniką HDD niezbędne jest przeprowadzenie dokładnego rozpoznania struktury geologicznej na trasie przewiertu. 2. Wymagania dotyczące biernej ochrony przed korozją 2.1. Przewód gazowy winien być zaprojektowany z rur pokrytych zewnętrznymi fabrycznymi powłokami izolacyjnymi 3LPE (3LPP) odpowiedniej klasy. Patrz 2,3. 2.5, 2.6 i 2.1, 2.2. Do izolacji połączeń spawanych należy dobrać opaski termokurczliwe kl. C50 ze zdolnością samolikwidacji przestrzeni powietrznych pod powłoką. 2.3. Łuki powinny być pokryte powłoką fabryczną, np. poliuretanową kl. B wg PN-EN 10290, lub 3LPE odpowiedniej klasy; jeśli spełnienie tego wymagania będzie niemożliwe, to powinny być zabezpieczone na placu budowy powłokami nawojowymi klasy 0; wewnętrzna taśma dobranego u powinna być samowulkanizująca; przyczepność do podłoża stalowego dobranej powłoki powinna wynosić co najmniej 40N/cm. 2.4. Do napraw defektów w powłokach fabrycznych dobrać materiały kompatybilne z tymi powłokami. odpowiednie do wielkości defektów. 2.5. W przypadku zastosowania rozwiązania skrzyżowania gazociągu z przeszkodą terenową techniką przewiertu kierunkowego (HDD), to w zależności od wyników rozpoznania geologicznego, należy dobrać powłoki i ewentualne dodatkowe zabezpieczenia wg standardu T - - pkt 5.1.10. 2.6. Odcinki gazociągu montowane pod przeszkodami terenowymi bezwykopowo, bez stosowania rur osłonowych lub przejściowych, winny być pokryte powłokami 3LPP klasy 0; dla połączeń spawanych dobrać dedykowane dla takich sytuacji y izolacyjne, np. opaski termokurczliwe z osłoną, materiały kompozytowe chemoutwardzalne lub utwardzane promieniami UV. Możliwe jest stosowanie powłok i zabezpieczeń tak jak w przypadku odcinków układanych techniką HDD, a także odpowiednich powłok poliuretanowych o grubości co najmniej 2,5 mm. 4
wypełnień Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-YTEM.A. 2.7. Na odcinkach zagrożonych korozją naprężeniowq rury powinny być pokryte fabrycznymi, trójwarstwowymi powłokami odpowiedniej klasy (3LPE/3LPP), z podkładem epoksydowym o grubości nie mniejszej niż 100 pm, lub powłokami zżywicy epoksydowej odpowiedniej klasy (kl. B/C). Dobrane powłoki wykonywane na placu budowy na połączeniach rur/łukach nie powinny zamykać (w perspektywie czasu) przestrzeni powietrznych pod powłoką i powinny charakteryzować się minimalnym odspojeniem katodowym (np. opaski termokurczilwe kl. C ze zdolnością samolikwidacji przestrzeni powietrznych pod powłoką, taśma polyolefinowa topaq z osłonq mechaniczną). 2.8. Armatura podziemna powinna być zabezpieczona fabrycznymi powłokami na bazie żywic poliuretanowych wg DIN 30677 2, lub powłokami poliuretanowymi klasy B wg PN-EN 10290. 2.9. Dla odcinków rur w obszarach przejść,ziemia - powietrze powinny być zaprojektowane odpowiednie zabezpieczenia przeciwkorozyjne wg załącznika C standardu T - IGG - 0601: 2008, rys. Cl lub z powłoki poliuretanowej odpornej na Uy o grubości co najmniej 1500 pm. 2.10. Dla miejsc styków nadziemnych układów rurowych z podporami powinny być zaprojektowane odpowiednie zabezpieczenia przeciwkorozyjne układów rurowych w tych miejscach. Rura w miejscu styku powinna być pokryta powłoką poliuretanową o grubości nie mniejszej niż 1500 pm, a pomiędzy łożem podpory a rurą powinna być umieszczona przekładka izolacyjna. 2.11 Dla stalowych rur osłonowych Qeśli ich zastosowanie jest nieodzowne) należy dobrać powłoki izolacyjne, odpowiednie do sposobu montażu rury osłonowej. 2.12. W przypadku rur osłonowych usytuowanych w terenie trudno dostępnym, np. w głębi gruntów rolniczych, należy zaprojektować wypełnienia rur osłonowych specjalną masą izolacyjną. 2.13. W przypadku rur osłonowych usytuowanych w terenie łatwo dostępnym, np. pod drogami Geśli te rury są nieodzowne) - izolacyjnych nie projektować. Przewidzieć zabezpieczenia przeciwkorozyjne wg punktu 1.2.11 standardu T - IGG -0601: 2008. 2.1Ą. Należy przewidzieć obsypkę piaskową dla podziemnych elementów technologicznych flu, obiektów śluz, jeśli grunt rodzimy będzie inny niż piaszczysty. 2.15. Dla naziemnych elementów technologicznych należy dobrać powłoki malarskie z farb nowej generacji, epoksydowych poliuretanowych, o dużej zawartości składników nielotnych. Całkowita grubość u powłokowego powinna mieścić się w granicach 250-300 lim. W projekcie należy wskazać przykładowe y malarskie, podać ilości i grubości poszczególnych warstw, określić podstawowe wymagania dotyczące aplikacji powłok oraz wymagania dot. ci 5
lnterplus Interthane Emapur Hempadur igmocoyer Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-YTEM.A. dokumentowania i odbioru powłok. Przykładowe zestawy malarskie przedstawiono w tablicy 1. Tablica 1 - Epoksydowo - poliuretanowe zestawy malarskie nowej generacji. O dużej zawartości składników stałych. Przykładowe zestawy tolerujące gorzej przygotowane powierzchnie nakładane ręcznie (pierwsza warstwa zalecane nakładanie pędzlem - pozostałe mogq być wałkami) Producent Wyszczególnienie Ilość i grubość warstw International grunt - lntergard 475 H MIO 3 x 60-70 im Paint nawierzchniowa - lnteithane 990 2 X 30-40 pm grunt - 356 3 X 60-70 jim nawierzchniowo - lnterthane 990 2 x 30-40 pm grunt- lnterzone 954*) 2 X 100-120 pm nawierzchniowa - 990 2 x 30-40 pm Hempel grunt- Hempadur Mastic 4588/50630 2 x 60-70 urn międzyworstwowo - 4588/12170 Mastic I x 60-70 prn nawierzchniow- Hempathane H 2 x 30-40 pm IGMA grunt- igmacoyer 456 1 x 60-70 pm COATING międzywarstwowa - 456 2 X 60-70 pm nawierzchniowo - igmadur 500 2 x 30-40 urn JOTUN grunt - Jotamastic 87 0ff White 3 X 60-70 pm nawierzchniowo - Hardtop XP 2 x 30-40 pm OLIVA grunt- Epinox 77 3 x 60-70 pm nawierzchniowa - *) dia niewielkich powierzchni 2 x 30-40 pm 2.16. W projekcie należy zawrzeć zapis, iż Przed przystąpieniem do robót w zakresie ochrony biernej Wykonawca prac jest zobowiqzany do uzgodnienia z Zamawiającym materiałów izolacyjnych oraz technologii izolowania cz. podziemnej i technologii malowania cz. nadziemnej. 6
-- Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-YTEM.A. 3. Kryteria odbiorowe izolacji po zasypaniu 3.1. Kryteria odbiorowe powłoki izolacyjnej po zasypaniu należy ustalać stosownie do zagrożenia korozyjnego występującego no trasie gazociągu. Powinny być tak ustalone, aby: uzyskać skuteczną ochronę katodową w defektach powłoki izolacyjnej przy potencjałach załączeniowych. które nie będą bardziej ujemne niż -1,3V; zbędne było wykonywanie pomiarów intensywnych w badaniach skuteczności ochrony katodowej; możliwy był zdalny monitoring ochrony katodowej II stopnia, możliwe było zdalne monitorowanie ewentualnych ingerencji stron trzecich naruszających izolację gazociągu, z zastrzeżeniem wymagań wg 3.2a), 3.2.b), 3.2.c), 3.2.d), 3.2.e), 3.2.0 i 3.2. Wstępnie należy przyjąć, iż: 3.2.g). a) pobór prądu ochrony katodowej przy potencjale załqczeniowym -1,3 V przez odcinek gazociągu o długości ok. 60 km nie powinien być większy niż 0,5 ma, lub jednostkowa rezystancja przejścia gazociągu rco po zasypaniu. w tym dla każdego pododcinka gazociągu wyznaczonego przez punki-y Pis i monobioki izolujące, nie powinna być mniejsza niż wg tablicy 2; - Tablica 2 Dopuszczalne pobory prądu polaryzacji katodowej (przy 1,3 y), wymagane rezystance przejścia i jednostkowe rezystancje przejścia dla odcinka gazociągu długości 60 krn Średnica Dopuszczalny pobór Wymagana Wymagana nominalna prądu (ma) rezystancja przejścia jednostkowa rurociągu Rco, co najmniej (0) rezystancja przejścia DN (mm) rco, co najmniej (Om 100 0.5 830 1,710 150 0,5 770 2,3x10 200 0.5 700 2,9x10 250 0,5 660 3,4x10 3[)Q 0.5 620 3,8x10 400 0,5 560 4,3x10 500 0.5 500 4,BxlO 700 0,5 430 5,8x10 1000 0,5 340 6.5x10 E0=- 2) 7 7 7 7 7 7 1 b) no obszarach skrzyżowań gazociągu z zelektryfikowanymi liniami kolejowymi (ok. 500 m przed i 500 m za skrzyżowaniem), oraz na obszarach zagrożenia korozją przemiennoprądową. jeśli jako zabezpieczenie przed tym rodzajem korozji przyjęto bezdefektowe powłoki izolacyjne, jednostkową rezystancja przejścia nie powinna być mniejsza niż 10 Om2; c) dla krótkich gazociągów o długościach nie większych niż 1 km, odgałęziających się od istniejących pokrytych powłokami izolującymi złej
patrz patrz - Operator Gazociqgów Przesyłowych GAZ-YTEM.A. jakości/zdegradowanymi, a na początku gazociągu nie przewidziano monobloku izolującego (patrz 4.3), jednostkowa rezystancja po zasypaniu nie powinno być mniejsza niż 108 Om2; d) dla nowych odcinków gazociągów, które będq włączone do gazociągów istniejących (np. Izw.. przekładki - 4.4) bez zastosowania złączy izolujących, powłoka izolacyjna powinna być bezdefektowa Qednostkowa rezystancja po zasypaniu nie powinna być mniejsza niż 108 Om2); e) jeśli trasa projektowanego gazociągu przebiegać będzie przez obszary oddziaływań stożków potencjałowych istniejących uziomów anodowych, to na tych odcinkoch należy zastosować bezdefektowe powłoki izolacyjne wyrażające się rezystywnośdą powłoki nie mniejszą niż 108 Om2; O dla odcinków, które będą układane w terenie o dużym potencjalnym zagrożeniu korozją mikrobiologiczną, rozważyć i ewentualnie przewidzieć powłokę bezdefektowq o jednostkowej rezystoncji przejścia nie mniejszej niż 106 Om2; g) na odcinkach usytuowanych za tłoczniami gazu (zagrożonych korozją naprężeniową) kryterium odbiorowe dla całego odcinka (lub dłuższego - patrz 6.4) należy dobrać w ten sposób, aby skuteczną ochronę katodową w defektach powłoki izolacyjnej uzyskać przy potencjałach załączeniowych, które nie będą bardziej ujemne niż -1,2V (wg zal. Ai, A.2 lub A.3 standardu I IGG-0601 2008, przyjmując potencjał ochrony w defekcie -0,95 h) dla odcinków układanych techniką przewiertów kierunkowych (HDD) natężenie pobieranego prądu polaryzacji katodowej nie powinno być większe niż 0,5 ma, przy potencjale załączeniowym E0 = -1,3 V; i) w przypadku obiektów śluz, dla których projektuje się ochronę katodową, natężenie pobieranego prądu polaryzacji katodowej przy potencjale załączeniowym E0 = -1,3 V nie powinno być większe niż 0,5 ma; j) dla obiektów śluz bez ochrony katodowej jednostkowa rezystancja przejścia podziemnego układu nie powinna być mniejsza niż ]Q8 Om2 3.3. W projekcie należy zawrzeć zapis, iż w przypadku niespełnienia kryterium odbiorowego powłoki izolacyjnej po zasypaniu. Wykonawca winien ustalić i usunąć przyczyny tego stanu własnym kosztem i staraniem. ); 3.4. W projekcie należy zawrzeć zapis, że w przypadku niespełnienia kryterium odbiorowego na odcinku ułożonym techniką HDD i braku technicznych możliwości naprawy powłoki, Wykonawca zobowiązany jest do wydzielenia tego odcinka złączami izolującymi Ceśli nie były przewidziane w projekcie - 4.7), zaprojektowania i wykonania indywidualnej ochrony katodowej tego odcinka oraz wykazania, iż spełnione są kryteria ochrony katodowej przy zachowaniu ewentualnych ograniczeń potencjałowych (nieprzekraczalnie potencjału krytycznego), jeśli takie ostały określone własnym kosztem i staraniem. 8
systern Operator Gazociągów Przesytowych GAZ-YTEM.A. Rozwiązania projektowe ochrony katodowej i technika stwierdzania skuteczności ochrony katodowej winny być uzgodnione ze służbą ochrony antykorozyjnej Zamawiającego. 3.5. Na etapie opiniowania założeń projektowych lub uzgodnień roboczych projektu, pa wykonaniu badań zagrożenia korozyjnego, po ostatecznym ustaleniu trasy gazociągu i rozmieszczenia złączy izolujących oraz odcinków układanych techniką HDD, Projektant winien uzgodnić ze slużbą ochrony antykorozyjnej Zamawiającego kryteria odbiorowe izolacji po zasypaniu. 4. ekcjonowanie elektryczne gazociągu, monobloki izolujące 4.1. Gazociąg winien być elektrycznie oddzielony od obiektów śluz, stacji i węzłów gazowych oraz tłoczni gazu. 4.2. tosowanie monobloków izolacyjnych na części liniowej gazociągu, w tym sekcjonowanie elektryczne, należy ograniczyć tylko do przypadków niezbędnych, odrębnie uzasadnionych względami technicznymi oraz potwierdzonych odrębną analizą dla każdego przypadku. 4.3. Monoblok izolujący należy zaprojektować na początku gazociągu projektowanego, jeśli będzie on wyprowadzony z gazociągu istniejącego pokrytego powłoką złej jakości/zdegradowaną, a jego długość będzie większa niż 1 krn. W przypadku gazociągów krótszych stosowanie monobloku izolującego nie jest konieczne, jednakże powłoka izolująca gazociągu nowego powinna być bezdefektowa (o jednostkowej rezystancji przejścia co najmniej 10 Om2), a na początku gazociągu powinien być zaprojektowany punkt pomiarowy PIs, Może być zasadne zaprojektowanie monobloku izolującego na początku gazociągu o mniejszej długości, jeśli okaże się to wskazane w celu ochrony np. przed korozją przemiennoprqdową lub powodowaną przez prądy błądzące. 4.4. Ewentualne zastosowanie złączy izolujących w miejscach połqczeń nowego odcinka gazociągu z gazociągiem istniejącym (np. w związku z tzw. przekładkami ) powinno być analizowane indywidualnie, przede wszystkim w zależności od zagrożenia korozyjnego i długości takiego odcinka oraz ewentualnej potrzeby uzyskania sekcjonowania elektrycznego istniejącego gazociągu. 4.5. Należy zaprojektować złącze izolujące na końcu odcinka zagrożonego korozją naprężeniową, w odległości co najmniej ok. 32 krn od tłoczni gazu. 4.6. Może być konieczne zaprojektowanie monobloków izolujących także w celu zabezpieczenia gazociągu przed korozją przemiennoprądową, jeśli wystąpi taka potrzeba (patrz 8.1). 4.7. Może być konieczne zaprojektowanie monobloków izolujących na odcinkach układanych techniką HDD, jeśli ryzyko nadmiernego uszkodzenia powłoki izolacyjnej podczas przeciągania odcinka będzie duże. 9
wewnętrzny/zewnętrzny uzgodnić Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-YTEM.A. W przypadku odcinków układanych techniką HDD O długościach przekraczających 500m należy na etapie projektu przewidzieć wydzielenie elektryczne takich odcinków gazociągu przy pomocy monobloków izolujących. 4.8. Rozmieszczenie monobloków izolujących na trasie gazociągu, poza obiektami śluz, stacji gazowych węzłów, winno być uzgodnione ze służbami ochrony antykorozyjnej Zamawiającego. 4.9. Dobrane monobloki izolujące winny charakteryzować się następującymi cechami: a) co najmniej dwudziestopięcioletnią gwarancją niezawodnej pracy, udzieloną przez producenta, b) rezystancja skrośna monobloku izolującego nie powinna być mniejsza niż 1GQ, c) powinny być zabezpieczone podziemnymi iskiernikami (usytuowanie iskiernika - - ze służbą ochrony antykorozyjnej Zamawiającego), d) powinny być pokryte zewnętrznymi, fabrycznymi powłokami poliuretanowymi kl. B wg PN-EN 10290, e) od strony wewnętrznej powinny być również pokryte powłokami izolacyjnymi, tak jak dla wody, (epoksydowymi, poliuretanowymi), 5. eparacja elektryczna 5.1. Gazociąg powinien być odizolowany od uziomów, konstrukcji uziemionych i metalowych elementów posadowionych w ziemi, pozbawionych powłok izolacyjnych, zgodnie z zasadami podanymi w punkcie 8.1.3 standardu T - IGG - 0602: 2009, z wyłączeniem dla ZZU rozwiązań wg PRZYKŁAD 3 i PRZYKŁAD 4. 5.2. Na terenach ZZU gazociągu powinna być zapewniona możliwość wykonywania celowego połączenia układu technologicznego z uziomem odgromowym za pomocą odłącznika. 5.3. Jeśli ochrono katodowa podziemnego uzbrojenia obiektów śluz zaprojektowana będzie jako ochrona za pomocą anod galwanicznych, to uziom ze stali ocynkowanej powinien być połączony z naziemnymi elementami technologicznymi w kilku miejscach za pomocą iskierników w wykonanie Ex. 5,4. W każdym przypadku podziemna armalura ZZU gazociągu, obiektów śluz i węzłów powinna być oddzielona od płyt fundamentowych za pomocą mechanicznie wytrzymałych i niehigroskopijnych przekładek (płyt) izolacyjnych (np. z tekstolitu szklanego TE). 5.5. W każdym przypadku śluzy powinny być odizolowane od betonowych fundamentów. 10
Operator Gazociqgów Przesyłowych GAZ-YTEM.A. 5.6. Rury upustowe i wydmuchowe powinny być pokryte powłokami izolacyjnymi także na odcinkach umieszczonych w betonowych postumentach. 5.7. Jeśli ochrona katodowa obiektów śluz realizowana będzie prqdem z zewnętrznego źródła, to dopuszczalne jest łączenie elementów technologicznych z uziomami. 6. Wymagania dotyczące ochrony katodowej podziemnego uzbrojenia obiektów śluz 6.1. Jeśli zagrożenie korozyjne w miejscu lokalizacji obiektu śluzy będzie średnie lub wysokie, to należy zaprojektować ochronę katodową podziemnego uzbrojenia. 6.2. Ochronę katodową zaprojektować/realizować następująco: a) za pomocą cynkowych anod galwanicznych na obiektach bez zasilania energią elektryczną z sieci elektroenergetycznej; uziom z anod cynkowych obliczyć tak, aby pełnił on jednocześnie rolę uziomu odgromowego, przy czym rezystancja uziemienia anod nie powinna być większa niż 70% maksymalnej dopuszczalnej rezystancji dla tradycyjnych uziomów odgromowych obiektów zagrożonych wybuchem; dodatkowo należy zaprojektować uziom tradycyjny ze stali ocynkowanej i przyłączyć go do układu technologicznego w kilku punktach za pośrednictwem nadziemnych iskierników w wykonaniu Ex; b) prądem z zewnętrznego źródła; uziom anodowy winien być wykonany z rozproszonych płytkich anod żelazokrzemowych (rozwiqzanie preferowane) lub z anody kablowej; c) należy zaprojektować co najmniej jeden rezystancyjny czujnik korazymetryczny do monitorowania szybkości korozji. 6.3. Niestosowanie ochrony katodowej obiektów śluz może mieć miejsce w następującej sytuacji i pod warunkami: a) zagrożenie korozją jest niskie, b) dobranie odpowiednich powłok izolacyjnych, zastosowanie i wyegzekwowanie powłok izolacyjnych bez defektów (po zasypaniu) - patrz 3.2.j). c) wskazanie w projekcie środków umożliwiających otrzymanie po zasypaniu bezdefektowych powłok izolacyjnych oraz utrzymanie powłok w takim stanie w okresie użytkowania, d) zaprojektowanie rozwiązań umożliwiających kontrolowanie w okresie użytkowania, czy powłoki izolacyjne są bezdefektowe (na podst. art. 5, ust.1, pkt 3), art. 62, ust. 1, pkt 1) i 2) ustawy Prawo budowlane), e) zaprojektowanie co najmniej dwóch odpowiednich rezystometrycznych czujników korozji (rezystancyjnych elektrod korozymetrycznych) w celu 11
zależnie s y s t e m Operator Gazociqgów Przesyłowych GAZ-YTEM.A. monitorowania szybkości korozji w miejscach o potencjalnie największym zagrożeniu korozyjnym (które może pojawić się, jeśli powstaną defekty izolacji). 6.4. Powinna być zapewniona możliwość wykonyania celowego połączenia elektrycznego pomiędzy odcinkami gazociągu przed i za obiektem śluzy (bocznikowanie obiektu śluzy). 7. Wymagania dotyczące ochrony katodowej gazociągu wraz z ZZU 7.1 Projektant winien uzgodnić sposób realizacji ochrony katodowej, jeśli Zamawiający wcześniej nie wskazał takiego sposobu. Dla niektórych odcinków wydzielonych złączami izolującymi, np. na odcinkach układanych techniką HDD lub na odcinkach wydzielonych monoblokami w związku z zabezpieczeniem przed korozją przemiennoprądową, może zachodzić potrzeba zastosowania ochrony za pomocq magnezowych anod galwanicznych. 7.2. Zapotrzebowanie prądu polaryzacji katodowej projektowanego gazociqgu obliczać przyjmując jednostkową rezystancję przejścia rco =106 Qm2, jeśli kryterium odbiorowe po zasypaniu jest zgodne z tablicą 2. Patrz 7.5.3 i 7.5.6. 7.3. tacje ochrony katodowej należy zlokalizować w miarę możliwości na/przy terenach obiektów gazowniczych. 7.4. Ostateczną lokalizację stacji ochrony katodowych Projektant powinien uzgodnić ze służbami ochrony antykorozyjnej Zamawiającego, po ustaleniu ostatecznej trasy gazociągu i rozmieszczenia złączy izolujących. 7.5. Wymagania dotyczące stacji ochrony katodowej i urządzeń polaryzujqcych 7.5.1. W stacjach anod galwanicznych stosować wysokonapięciowe anody magnezowe o potencjałach -1,5 1,7V względem CE. 7.5,2, W stacjach ochrony katodowej z zewnętrznym źródłem prądu rozwiązania uziomów anod polaryzacyjnych - od warunków miejscowych i zapotrzebowania prqdu. Preferowany materiał anodowy w uziomach płytkich - żeliwo wysokokrzemowe. 7.5.3. Rozwiązania stacji ochrony katodowej powinny umożliwiać ich prawidłową pracę zarówno dla obliczeniowego poziomu izolacji, jak i dla poziomu wynikającego ze spełnienia kryteriów odbiorowych zasypaniu. Może być konieczne zaprojektowanie oprócz uziomu z anod polaryzacyjnych - uziomu z galwanicznych anod magnezowych (przewidzianego do ewentualnej pracy przy poziomie izolacji wynikającym ze spełnienia kryteriów odbiorowych izolacji gazociągu po zasypaniu ). 7.5.4. Zaprojektowane urządzenia polaryzujące powinny spełniać wymagania określone w załączniku B standardu T-IGG-0602. po 12
Operator Gazociqgów Przesyłowych GAZ-YTEM.A. 7,5.5. Dobrane źródła polaryzacji katodowej (zewnętrznego prądu) powinny być automatyczne, zdalnie sterowane i monitorowane. Powinny one m.in. realizować funkcję galwanostatu i/lub potencjostatu i/lub zasilacza napięciowego; umożliwiać pracę przerywaną za pomocą przerywacza wewnętrznego i za pomocą przerywacza zewnętrznego; zakres nastaw przerywacza wewnętrznego powinien być szeroki, oprócz nastaw klasycznych (12/3. 27/3 itp.) powinna być zapewniona możliwość indywidualnych nastaw czasu pracy i przerwy z rozdzielczością 0,1 sek.; umożliwiać w razie potrzeby pracę równoległą; umożliwiać osiągnięcie natężenia prądu wyjściowego wielokrotnie większego od roboczego w celu wykonywania pomiarów rezystancji przejścia odcinków/gazociqgu przy zwiększonym prądzie polaryzacji (patrz 7.5.6), umożliwiać zdalną zmianę trybu i parametrów pracy, zdalne zadawanie pracy przerywanej, zdalne zadawanie wykonywania pomiarów potencjału wyłączeniowego, wykonywać zdalne pomiary (transmisję wyników) napięcia i natężenia prądu wyjściowego, potencjału załączeniowega, potencjału wyłączeniowego, umożliwiać synchronizację czasu wg GP lub DCF, konstrukcja źródeł powinna być modułowa i wymienna. Zamawiający może określić, iż powinny one być kompatybilne z istniejącymi stacjami katodowymi na gazociągach Zamawiającego. 7.5.6. Znamionowy prąd wyjściowy urządzenia ustalić na podstawie obliczeń zapotrzebowania prądu przez projektowany gazociąg (patrz 7.2) oraz prądu o zwiększonym natężeniu niezbędnego do wyznaczania rezystancji przejścia odcinków/gazociągu, z ewentualnym uwzględnieniem poboru prądu przez istniejące sąsiednie gazociągi (jeśli tak określił Zamawiający) i należy uzgodnić ze służbą ochrony antykorozyjnej Zamawiającego. 7.5.7. Obudowy (szafy) urządzeń polaryzujących powinny być wykonane z tworzywa sztucznego koloru szarego lub żółtego (w uzgodnieniu z Zamawiającym); gabaryty powinny umożliwiać zamontowanie źródła/źródeł prądu wyposażenia oraz ich funkcjonalne rozmieszczenie. 7.5.8. Projektant winien uzgodnić na roboczo ze służbami ochrony antykorozyjnej Zamawiającego typy źródeł prądu zewnętrznego, obudów, rodzaj zastosowanej aparatury i osprzętu (zacisków, zabezpieczeń nadprądowych i przepięciowych i in), sposób rozmieszczenia wyposażenia w szafach, usytuowanie szafy (w kontenerze lub na wolnym powietrzu) oraz układ stacji katodowej. 13
GG -- Operator Gazociqgów Przesyłowych GAZ-YTEM.A. 7.6. Wymagania dotyczące punktów pomiarów elektrycznych 7.6.1. Należy zaprojektować punkty pomiarów elektrycznych (PPE) zgodnie z wymaganiami i zaleceniami określonymi w punkcie 9.1.1 i w załączniku A standardu T - - 0602: 2009; mogą być stosowane punkty o funkcjach łączonych. np. Pisk PIsR/PWP, PIsPOgCXr itp. 7,6,2, Projektant winien na roboczo uzgodnić ze służbami ochrony antykorozyjnej Zamawiającego konfigurację (typy i rozmieszczenie) PPR 7.63. Do czasu ustanowienia wewnętrznego standardu technicznego Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-YTEM dotyczącego sposobu oznaczania PPR kabli i zacisków, należy stosować oznaczenia typów punktów oraz kabli i zacisków wg załącznika A ww. standardu IGG; zapisać w projekcie, iż kable PPE w częściach podziemnych oznaczać znacznikami cyfrowymi co 2 m, natomiast w słupku/szafce stasować pełne oznaczenia literowo - cyfrowe. 7.6.4. Dobrać słupki pomiarowe żółte z wytrzymałego tworzywa sztucznego (np. z modyfikowanego POV) dwudzielne, w powłokach odpornych na Uy (np. PMMA), oraz szafki z tworzywa sztucznego, koloru żółtego (np. Z1/120 firmy Elcom z Gdańska lub podobne); w słupkach stosować zaciski laboratoryjne, w szafkach listwy zaciskowe/zaciski laboratoryjne (wg ustaleń ze służbą ochrony antykorozyjnej Zamawiającego). Na obszarach, na których moją miejsce częste uszkodzenia mechaniczne, kradzieże lub dewastacje urządzeń, możliwe jest stosowanie słupków lub szafek z innych materiałów, np. z betonu lub stali. Projektant winien uzgodnić na roboczo ze służbami ochrony antykorozyjnej Zamawiającego typy słupków i szafek, zacisków laboratoryjnych, listew zaciskowych lub innych zacisków. 7.6.5. zafki stosować w punktach, w których będą zamontowane urządzenia telemetru, w punktach przy skrzyżowaniach z trakcją elektryczną (PDE)J w punktach przy złączach izolujących, na terenach ZZU, śluz i węzłów. Fundamenty szafek usytuowanych na zamkniętych terenach ZZU, obiektów śluz i węzłów whny być wykonane z tworzywa sztucznego. 7.6.6. Na terenach zamkniętych (śluzy, YU, stacje gazowe, węzły) stałe elektrody odniesienia Qeśli mają być stosowane) powinny być umieszczone w pionowych rurach osłonowych bez dna, z korkiem termicznym i pokrywą. 7.6.7. Na skrzyżowaniach lub zbliżeniach z trakcją elektryczną prądu stałego zaprojektować punkty PDE pojedyncze lub o funkcji łqczonej z innymi punktami (połączenie potencjałowe 4 mm2, połączenie drenażowe 16 mm stała elektroda odniesienia CE), z zastosowaniem szafek z tworzywa sztucznego, koloru żółtego; do szafki powinny być także doprowadzone dwa kable o przekroju 16 mm2 na stałe przyłączone do szyny Qeśli operator trakcji wyrazi na to zgodę). 2, 7.6.8. Punkty PWP projektować na skrzyżowaniach lub zbliżeniach z obcymi konstrukcjami chronionymi katodowo oraz w wybranych miejscach z gazociągami Zamawiającego (w celu umożliwienia realizacji ochrony 14
przewidzieć Operator Gazociągów Przesyiowych GAZ-YTEM.A. tymczasowej projektowanego gazociągu); punkty PWP (tak jak i pozostałe) lokalizować w miejscach, jeśli to możliwe, łatwo dostępnych. 7.6.9. Punkty Pis (PI5E) powinny być usytuowane m.in.: przy ZZU zasilanych energią elektrycznq, na początku gazociągu odgałęziającego się od gazociągu istniejącego, jeśli w miejscu tym nie zastosowano złącza (monobloku) izolującego (patrz 4.3), na końcach odcinków układanych techniką HDD, które nie będą wydzielone złączami izolującymi. 7.6.10. W punktach prądowych (Pis) odległość pomiędzy punktami przyłączeń wewnętrznych kabli pofencjałowych służących do pomiaru spadku napięcia w rurociągu oraz odległość pomiędzy punktami przyłączeń kabla potencjałowego (GP) oraz najbliższego kabla drenażowego (GD) winny być nie mniejsze niż wg tablicy 3. 7.6.11. Na odcinkach zagrożonych korozją powodowaną przez prąd przemienny w wybranych punktach usytuowanych w miejscach o największym zagrożeniu zaprojektować rezysfancyjne czujniki korozymetryczne. i Tablica 3 - Minimalne długości odcinków pomiarowych spodku napięcia w rurociągu oraz minimalne odległości pomiędzy punktami przyłączeń kabli GW GP w punktach Pis Lp Średnica nominalna Długość odcinka Odległość pomiędzy gazociągu pomiarowego spadku sąsiadującymi punktami DN (mm) napięcia (m) przyłączeń kabli GP GD (m) 1 do 150 20 0.5 2 250-300 20 0,8 3 300 20 1 4 400-500 30 1,5 5 700 50 2 6 1000 70 3 8. Wymagania dotyczące ochrony gazociągu przed oddziaływaniem prądu przemiennego 8.1. Zabiegi zmniejszające gęstość prądu a.c. przepływającego pomiędzy gazociągiem a środowiskiem elektrolitycznym poniżej 20 A/m powinny być dobrane w zależności od skali zagrożenia, zgodnie z punktem E.6 standardu T - IGG - 0602:2009. Nie dapuszczci się rozwiązań powodujących nadmierną polaryzację katodową gazociągu. W pierwszej kolejności, przy słabych oddziaływaniach - pośrednie doziemionie gazociągu poprzez odpowiednie układy i zastosowanie obsypki piaskowej gazociągu na krótkich odcinkach. Jeśli takie rozwiązanie okaże się nieracjonalne lub nieskuteczne z powodu wielkości oddziaływań i kosztów, może być konieczne wydzielenie za pomocą monobloków izolujących odcinków gazociągu, w których indukują się siły elektromotoryczne ac., oraz zastosowanie na tych odcinkach powłok 2 15
uziemianie Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-YTEM.A. izolacyjnych bez defektów, co wyraża się wymaganą jednostkową rezystancjq przejścia (po zasypaniu) nie mniejszą niż 108 Om2. 8.2. Gazociąg winien być zabezpieczony przed pojawieniem się pomiędzy nim a ziemią niebezpiecznego napięcia elektrycznego, np. w stanach awaryjnych linii przesyłowych WN, ub w wyniku wyładowań atmosferycznych. Preferowany sposób ochrony - poprzez iskierniki o niskim napięciu zapłonu (100 V) i prądzie wyładowczym co najmniej 0O ka (B/20 ps). 9. Wymagania dotyczące zdalnego monitoringu i sterowania ochroną przeciwkorozyjną 9.1. Ochrona katodowa powinna być zdalnie monitorowana i zdalnie sterowana. 9.2. Zaprojektować zdalnego monitoringu li stopnia wg załącznika D standardu T-IGG-0602 (patrz rozdział D.4 tego załącznika). 9.3. Zamawiający może określić, iż sterowania i monitorowania powinien być kompatybilny z funkcjonującym u Zamawiającego. 9.4. Zdalne sterowanie i monitorowanie stacji ochrony katodowej z zewnętrznym źródłem prądu - patrz 6.5.5. 9.5. Uwzględnić co najmniej następującą konfigurację monitoringu: i 9,51. Z terenów ZZU obiektów śluz zasilanych energią elektryczną oraz z terenów węzłów i z terenów pobliskich istniejących stacji gazowych (w pobhżu których, w odległościach nie większych niż 100 m, ułożony będzie projektowany gazociąg) zaprojektować monitorowanie potencjałów załączeniowych gazociągu. 9.5.2. Jeśli Zamawiający nie określi inaczej, to na terenach ZZU i śluz zasilanych energią elektryczną pamiędzy punktami pomiarowymi PIsE a kontenerami/pomieszczeniami AKP zaprojektować siedmiożyłowe linie kablowe sygnalizacyjne w izolacji Xs, ekranowane, doprowadzające do kontenera (urządzenia pomiarowego) następujące wielkości: potencjał załączeniowy gazociągu i spadek napięcia w rurociągu. Jeśli niedostępne będą y (na rynku) pomiarowe umożliwiające zdalne pomiary rezystancji przejścia odcinków gazociągu (patrz 9.6), to w pomieszczeniu AKP winno być zarezerwowane miejsce dla zamontowania w przyszłości urządzenia monitorującego tę wielkość. 9.5.3. Na skrzyżowaniach i zbliżeniach z trakcją elektryczną zaprojektować monitorowanie potencjału załączeniowego gazociągu. Ewentualne monitorowanie napięcia gazociąg - szyna - wg ustaleń ze służbą ochrony antykorozyjnej Zamawiającego. 9.5.4. W stacjach anod galwanicznych przewidzieć monitorowanie potencjału załączeniowego gazociągu i natężenia prądu polaryzacji oraz funkcję zdalnego przyłączania/odłączania uziomu z anod. 16
Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-YTEM.A. 9.5.4 Na odcinkach zagrożonych korozją przemiennoprqdowq w wybranych punktach przewidzieć monitorowanie napięcia przemiennego pomiędzy gazociągiem a ziemią. 9.5.5 Może być konieczne zapewnienie możliwości zdalnego zwierania rozwierania złączy izolujących w punktach pomiarowych oraz pomiaru potencjału gazociągu i natężenia prqdu płynącego w przewodzie bocznikującym złącza izolujące. 9.6. Kwestia zdalnego wykonywania pomiarów rezystoncji przejścia odcinków gazociągu z wykorzystaniem punktów PI (przy zwiększonym na czas pomiarów prądzie polaryzacji) powinna być rozpatrywana w zależności od długości odcinków wydzielonych złączami izolującymi i poboru prądu przez te odcinki oraz dostępności ów realizujących te pomiary. 9.7. Projektant, po ustaleniu trasy gazociągu, rozmieszczenia ZZU, obiektów śluz i złączy izalujących oraz po rozpoznaniu zagrożenia korozyjnego winien uzgodnić ze służbami ochrony antykorozyjnej Zamawiającego konfigurację zdalnie monitorowanych punktów i wielkości. 17
Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-YTEM.A. Załqcznik nr I Ocena zagrożenia korozyjnego dla projektowanego gazociqgu oraz zaproponowane środki ochrony Rodzaj zagrożenia na odcinku Odcinek gazociągu Zaproponowany sposób ochrony gazociągu (od krn... do przed zagrożeniem km...jub Pz - PW. - powłoka izolacyjna, ochrona Korozjo ziemna (ogolnie) katodowa Korozja mikrobiologiczna Korozja galwaniczna Korozja powodowana przez prąd przemienny Korozja powodowana prądami błądzącymi Korozja naprężeniowa Zagrożenie korozyjne podziemnego uzbrojenia obiektów śluz Zagrożenie korozyjne odcinków układanych techniką HDD Oddziaływania obcych stożków anodowych/pól elektrycznych Korozja gazociągu w rurach osłonowych iw innych miejscach o ograniczonym dostępie prądu ochrony katodowej Inne * w przypadku braku zagrożenia napisać nie występuje, jeśli zagrożenie występuje - określić, na jakim odcinku/obiekcie gazociągu 18