Rena z yułu niezdolności do pracy
Spis reści Ko może dosać renę z yułu niezdolności do pracy................... 3 Warunek pierwszy: rzeba być osobą niezdolną do pracy............... 3 Co oznacza niezdolność do pracy.......................................... 3 Ko i jak orzeka o niezdolności do pracy................................... 3 Warunek drugi: rzeba udokumenować odpowiedni saż.............. 4 Okresy składkowe........................................................... 4 Okresy nieskładkowe........................................................ 5 Zasady uwzględniania okresów............................................ 5 Ile wynosi wymagany saż.................................................. 6 Wyjąek: długi saż i orzeczenie o całkowiej niezdolności do pracy....................................................................... 6 Wyjąek: krószy saż pracy niż wymagany............................... 7 Wyjąek: wypadek w drodze do pracy lub z pracy....................... 8 Warunek rzeci: daa powsania niezdolności do pracy.................. 8 Co rzeba zrobić, aby uzyskać renę......................................... 9 Jakie dokumeny przygoować............................................. 9 Gdzie znaleźć porzebne druki............................................. 11 Gdzie złożyć dokumeny................................................... 11 Jaki jes ermin na wydanie decyzji przez ZUS.......................... 12 Jak długo można pobierać renę?........................................... 12 Rena okresowa............................................................. 12 Rena szkoleniowa.......................................................... 13 Kiedy powsaje i kiedy usaje prawo do reny........................... 13 Sposób wypłay reny........................................................ 14 Od czego zależy wysokość reny........................................... 14 Z jakiego okresu usala się podsawę wymiaru reny................... 15 Jak się wylicza podsawę wymiaru reny................................. 16 Co zrobić, jeśli nie zgadzasz się z orzeczeniem lub decyzją ZUS................................................................ 17 Obowiązki byłych i obecnych pracodawców............................ 18 O czym rencisa powinien poinformować ZUS.......................... 18 Podsawa prawna............................................................. 18 Skonakuj się z ZUS.......................................................... 19 2
Ko może dosać renę z yułu niezdolności do pracy Taką renę orzymasz, jeśli spełnisz niżej wymienione warunki, określone w usawie emeryalnej 1. Trzeba mieć: 1) orzeczenie lekarza orzecznika ZUS (lub komisji lekarskiej), kóry usalił, że jeseś niezdolny do pracy całkowicie lub częściowo (więcej o ym poniżej), 2) odpowiedni łączny saż uprawniający do reny, czyli okresy składkowe i nieskładkowe (więcej o ym na sr. 4). Wymagane jes eż by Twoja niezdolność do pracy powsała w odpowiednim okresie (zob. sr. 8). Od obowiązku spełnienia dwóch osanich warunków są wyjąki. Warunki oraz wyjąki od nich omawiamy szczegółowo w kolejnych rozdziałach ej uloki. Warunek pierwszy: rzeba być osobą niezdolną do pracy Co oznacza niezdolność do pracy Osoba niezdolna do pracy o aka, kóra uraciła zdolność do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu wskuek choroby lub wypadku i kóra nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Niezdolność do pracy częściowa gdy nasępuje w znacznym sopniu uraa zdolności do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami całkowia gdy nasępuje uraa zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy Ko i jak orzeka o niezdolności do pracy Oceny niezdolności do pracy i jej sopnia dokonuje lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w formie orzeczenia. Lekarz orzecznik określa: czy jeseś niezdolny do pracy i w jakim sopniu, kiedy powsała niezdolność do pracy, 1 Usawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryurach i renach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 748 z późn. zm.). 3
dlaczego jeseś niezdolny do pracy (np. w związku z wypadkiem w drodze do pracy), czy a niezdolność do pracy jes rwała, czy okresowa, a jeżeli okresowa, o na jaki czas, czy jeseś niezdolny do samodzielnej egzysencji, rwale czy na określony czas, czy celowe jes przekwalifikowanie zawodowe, aby móc wykonywać inną pracę. Ważne! Niezdolność do pracy może być orzeczona maksymalnie na 5 la. Jeżeli lekarz orzecznik, na podsawie wiedzy medycznej, oceni, że nie ma możliwości, aby dana osoba odzyskała zdolność do pracy przed upływem ego czasu, niezdolność może być orzeczona na okres dłuższy niż 5 la. Warunek drugi: rzeba udokumenować odpowiedni saż Aby orzymać renę, musisz mieć odpowiedni saż. Wliczane są do niego okresy składkowe i nieskładkowe. Okresy składkowe Okresami składkowymi są m.in.: przypadające od 1 sycznia 1999 r.: okresy opłacania składek na ubezpieczenia emeryalne i renowe, okresy, kiedy składka nie była opłacana z powodu przekroczenia przed końcem danego roku kalendarzowego rocznej podsawy wymiaru składek, okresy opłacania składki na ubezpieczenie społeczne (od 15 lisopada 1991 r. do 31 grudnia 1998 r.), przypadające przed 15 lisopada 1991 r. okresy, za kóre zosała opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za kóre nie było obowiązku jej opłacania. Ważne! Jeśli: byłeś płanikiem składek i sam opłacałeś składki na własne ubezpieczenia emeryalne i renowe lub ubezpieczenie społeczne, byłeś osobą współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, 4
o do Twojego sażu nie wlicza się okresu, za kóry nie zosały opłacone składki, mimo ego, że w ym czasie podlegałeś obowiązkowo ubezpieczeniom emeryalnemu i renowym lub ubezpieczeniu społecznemu. Okresy nieskładkowe Okresy nieskładkowe o okresy braku akywności zawodowej, kóre są uwzględniane przy usalaniu prawa do reny. Są o m.in.: okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, okresy pobierania zasiłku chorobowego lub opiekuńczego, przypadające przed dniem nabycia prawa do emeryury lub reny okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłanego dla maek pracujących opiekujących się małymi dziećmi oraz innych udzielonych w ym celu urlopów bezpłanych oraz okresy niewykonywania pracy z powodu opieki nad dzieckiem: w wieku do 4 la do 3 la na każde dziecko oraz łącznie (bez względu na liczbę dzieci) do 6 la, na kóre ze względu na san fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny dodakowo do 3 la na każde dziecko, okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia sudiów. Ważne! Pełny wykaz okresów składkowych i nieskładkowych zawierają ar. 6 i 7 usawy emeryalnej. Można go znaleźć również na sronie www.zus.pl. Zasady uwzględniania okresów Do sażu niezbędnego do orzymania reny nie wlicza się wszyskich okresów nieskładkowych. Ich długość nie może przekroczyć 1/3 długości okresów składkowych. Jeżeli brakuje Ci la, miesięcy albo dni do wymaganego sażu, możesz doliczyć do niego okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za kóre zosała opłacona składka. Przykład Pani Małgorzaa (29 la) złożyła 20 lipca 2016 r. wniosek o renę z yułu niezdolności do pracy. Przez 5 la mieszkała i pracowała w gospodarswie rolnym i była z ego yułu ubezpieczona. Przez 2 laa i 6 miesięcy pracowała na umowę o pracę. 5
Od 2 la pani Małgorzaa opiekowała się dzieckiem, kóre nie skończyło jeszcze 4 la. W dniu zgłoszenia wniosku o renę nie była ubezpieczona. Lekarz orzecznik swierdził, że jej niezdolność do pracy powsała, kiedy pani Małgorzaa była zarudniona. Aby uzyskać prawo do reny, pani Małgorzaa musi udowodnić 4 laa okresów składkowych i nieskładkowych. Do ego sażu oddział ZUS wliczy: 2 laa i 6 miesięcy okresów składkowych (zarudnienie) oraz 10 miesięcy opieki nad dzieckiem (okres nieskładkowy ograniczony do 1/3 udowodnionego okresu składkowego), czyli łącznie 3 laa i 4 miesiące. Do ego doda okres pracy w gospodarswie rolnym, za kóry zosały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne rolników, w wymiarze brakującym do wymaganych 4 la, j. 8 miesięcy. Jeśli okresy ubezpieczenia społecznego rolników (za kóre opłacono składki) zosały uwzględnione przy usalaniu prawa do emeryury lub reny rolniczej, o nie uwzględnia się ich przy usalaniu prawa do reny z yułu niezdolności do pracy Ile wynosi wymagany saż Aby orzymać renę, rzeba eż udokumenować odpowiedni do wieku, w kórym powsała niezdolność do pracy, łączny saż (okresy składkowe i nieskładkowe), kóry wynosi: 1 rok jeśli niezdolność do pracy powsała przed ukończeniem 20 la, 2 laa jeśli niezdolność do pracy powsała w wieku powyżej 20 do 22 la, 3 laa jeśli niezdolność do pracy powsała w wieku powyżej 22 do 25 la, 4 laa jeśli niezdolność do pracy powsała w wieku powyżej 25 do 30 la, 5 la jeśli niezdolność do pracy powsała w wieku powyżej 30 la. Te 5 la sażu musi przypadać na osanie 10 la przed złożeniem wniosku o renę lub przed dniem, kiedy powsała niezdolność do pracy. Do ych osanich 10 la nie wlicza się okresów pobierania reny z yułu niezdolności do pracy, reny szkoleniowej lub reny rodzinnej. Wyjąek: długi saż i orzeczenie o całkowiej niezdolności do pracy Obowiązek spełnienia warunku doyczącego posiadania pięcioleniego sażu w ciągu osaniego dziesięciolecia poprzedzającego dzień zgłoszenia wniosku o renę lub dzień powsania niezdolności do pracy nie doyczy: kobiey, kóra ma 25 la okresów składkowych oraz orzeczenie o całkowiej niezdolności do pracy, mężczyzny, kóry ma 30 la okresów składkowych oraz orzeczenie o całkowiej niezdolności do pracy. 6
Przykład Pan Pior (34 laa) złożył wniosek o renę do ZUS 21 lipca 2016 r. Lekarz orzecznik orzekł, że pan Pior jes niezdolny do pracy od 1 czerwca 2013 r. Pan Pior legiymuje się nasępującymi okresami składkowymi i nieskładkowymi: od 1 lipca 2003 r. do 30 września 2007 r. opłacał składki z yułu prowadzonej pozarolniczej działalności 4 laa i 3 miesiące, od 1 października 2006 r. do 30 września 2011 r. sudiował (i skończył sudia) 5 la, od 1 luego 2011 r. do 31 lipca 2012 r. pracował na umowę o pracę 1 rok i 6 miesięcy. W dziesięcioleciu przypadającym przed zgłoszeniem wniosku o renę, czyli od 21 lipca 2006 r. do 20 lipca 2016 r., pan Pior udowodnił okresy składkowe od 21 lipca 2006 r. do 30 września 2007 r. i od 1 luego 2011 r. do 30 lipca 2012 r. łącznie 2 laa, 8 miesięcy i 10 dni okresów składkowych. Okresy nieskładkowe można uwzględnić ylko w wymiarze 1/3 długości okresów składkowych. Dlaego z pięcioleniego czasu sudiów pana Piora uwzględnia się ylko 10 miesięcy i 23 dni. Łącznie w ym dziesięcioleciu pan Pior udowodnił: 3 laa, 7 miesięcy i 3 dni okresów składkowych i nieskładkowych, nie spełnił więc warunku pięcioleniego sażu w ciągu 10 la poprzedzających daę zgłoszenia wniosku. Oddział ZUS sprawdził więc saż w dziesięcioleciu przypadającym przed dniem powsania niezdolności do pracy, czyli od 1 czerwca 2003 r. do 31 maja 2013 r. Pan Pior udowodnił: 5 la i 9 miesięcy okresów składkowych oraz 1 rok i 11 miesięcy okresów nieskładkowych (ograniczonych do 1/3 udowodnionych w ym czasie okresów składkowych). Łącznie w ciągu 10 la przypadających przed dniem powsania niezdolności do pracy pan Pior udowodnił ponad 5 la okresów składkowych i nieskładkowych. Spełnił więc warunek posiadania wymaganego sażu i ym samym warunki do uzyskania reny. Wyjąek: krószy saż pracy niż wymagany Jeśli nie możesz udowodnić wymienionego wyżej sażu, o ZUS niekiedy uwzględni krószy saż niż wymagany. Doyczy o Ciebie, jeśli do dnia powsania niezdolności do pracy masz okresy składkowe i nieskładkowe oraz: zosałeś zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 la albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole (np. ponadgimnazjalnej) oraz Twoje przerwy w ubezpieczeniu nie były dłuższe niż 6 miesięcy. 7
Wyjąek: wypadek w drodze do pracy lub z pracy Jeżeli lekarz orzecznik swierdził, że sałeś się niezdolny do pracy z powodu wypadku w drodze do pracy lub z niej, nie musisz udowadniać sażu ubezpieczenia, aby orzymać renę. Wypadek w drodze do pracy lub z pracy o zdarzenie: nagłe, wywołane zewnęrzną przyczyną, kóre nasąpiło w drodze do miejsca wykonywania zarudnienia lub innej działalności albo w drodze powronej z ego miejsca, jeżeli droga a była najkrósza i nie zosała przerwana. Czasami, mimo że droga nie była najkrósza lub zosała przerwana, akie zdarzenie zosaje uznane za wypadek w drodze do pracy lub z pracy. Jes ak, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona, a jej czas nie przekraczał granic porzeby (np. koś źle się poczuł i musiał zmienić drogę, aby pojechać do szpiala), a akże wówczas, gdy droga, mimo że nie była najkrósza, była najdogodniejsza komunikacyjnie (np. jedzie się nią szybciej, bo nie ma korków). Jeśli przykładowo droga do domu zosanie przerwana i zmieniona, np. z powodu zakupów, i wedy dojdzie do wypadku, o nie zosanie on uznany za wypadek w drodze z pracy. Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uznaje się nie ylko wypadek, kóry wydarzył się, kiedy np. pracownik jechał lub wracał z miejsca, w kórym pracuje, np. biura, domu kliena (jeśli pracuje bezpośrednio u kliena), ale akże do lub z miejsca, w kórym: uczy się, np. uczelnia, zwykle je posiłek, np. sołówka obok miejsca pracy. Warunek rzeci: daa powsania niezdolności do pracy Warunkiem nabycia prawa do reny jes powsanie niezdolności do pracy: w wymienionych w usawie emeryalnej okresach składkowych lub nieskładkowych (m.in. ubezpieczenia, pobierania zasiłku macierzyńskiego, wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłków chorobowego czy opiekuńczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od zakończenia wymienionych okresów składkowych lub nieskładkowych. 8
Ważne! Warunek powsania niezdolności do pracy w określonym czasie nie doyczy: kobiey, kórej łączny saż wynosi co najmniej 20 la i kóra ma orzeczoną całkowią niezdolność do pracy, mężczyzny, kórego łączny saż wynosi co najmniej 25 la i kóry ma orzeczoną całkowią niezdolność do pracy. Przykład W lipcu 2016 r. wniosek o renę z yułu niezdolności do pracy zgłosiła pani Elżbiea (43 laa), kóra miała 22-leni saż. Pobierała zasiłek dla bezrobonych do czerwca 2013 r., a nasępnie nie pracowała. Przed zasiłkiem pracowała przez 11 la. Lekarz orzecznik swierdził, że pani Elżbiea jes całkowicie niezdolna do pracy, a niezdolność a powsała w lipcu 2016 r., czyli po 18 miesiącach od zakończenia pobierania zasiłku dla bezrobonych. Pani Elżbiecie przysługuje prawo do reny, ponieważ: ma ponad 5 la sażu przebyego w osanich 10 laach przed zgłoszeniem wniosku o renę, jes całkowicie niezdolna do pracy, ma ponad 20-leni łączny saż (okresy składkowe i nieskładkowe), co w ym przypadku znosi warunek powsania niezdolności w czasie ubezpieczenia lub w okresie 18 miesięcy od usania ubezpieczenia. Co rzeba zrobić, aby uzyskać renę 1. Zbierz wszyskie porzebne dokumeny i wypełnij wniosek. Dokładną lisę dokumenów znajdziesz poniżej. 2. Złóż dokumeny w ZUS (zob. Gdzie złożyć dokumeny na sr. 11). 3. ZUS wyznaczy Ci ermin, w kórym zbada Cię lekarz orzecznik ZUS. 4. Czekaj na decyzję ZUS (zob. Jaki jes ermin wydania decyzji przez ZUS na sr. 12). Jakie dokumeny przygoować Wniosek o renę z yułu niezdolności do pracy (druk ZUS Rp-1R) we wniosku wpisz w rubrykach odpowiednie dane, kóre Ciebie doyczą. Zaznacz eż, o jaką renę Ci chodzi (masz kilka opcji do wyboru). Na końcu podpisz wniosek. Jeżeli wniosek wypełnia Twój pełnomocnik albo osoba, kórą do ego upoważniłeś, musi się podpisać pod wnioskiem. 9
Jeżeli chcesz orzymywać renę na kono bankowe, podaj swój numer kona w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredyowej, a akże nazwę i adres banku lub kasy. Zaświadczenie o sanie zdrowia (formularz ZUS N-9) wypełnia je Twój lekarz prowadzący. Powinno być wysawione najwcześniej na miesiąc przed daą złożenia wniosku. Wywiad zawodowy (formularz ZUS N-10) ę ankieę wypełnia Twój osani pracodawca, zleceniodawca lub inny płanik składek. Informacja doycząca okresów składkowych i nieskładkowych (druk ZUS Rp-6). Dokumeny, kóre powierdzą Twój saż (okresy składkowe i nieskładkowe) np. świadecwa pracy, legiymacja ubezpieczeniowa, zaświadczenie ze szkoły wyższej, kóre powierdzi okres nauki i programowy ok jej rwania, wyciągi z ak urodzenia dzieci, książeczka wojskowa lub zaświadczenie z Wojskowej Komendy Uzupełnień o okresie zasadniczej służby wojskowej, zaświadczenie wysawione przez powiaowy urząd pracy, kóry wypłacał Ci zasiłek dla bezrobonych, orzeczenia sądu. Jeżeli nie masz akich dokumenów, możesz przedsawić: legiymacje służbowe, umowy o pracę, wpisy w dowodach osobisych sarego ypu, pisma od zakładu pracy, np. o powołaniu, mianowaniu, zmianie angażu, zwolnieniu, wyróżnieniu, udzieleniu urlopu, o ile na ich podsawie można usalić okres zarudnienia. Niekóre okresy sażu pracy możesz powierdzić na podsawie zeznań świadków. Są o m.in. okresy: sprzed 15 lisopada 1991 r. jeżeli byłeś zarudniony w Polsce na co najmniej pół eau i miałeś skończone 15 la oraz pobierałeś wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo renę chorobową, okresy Twojego zarudnienia, jeżeli dokumeny je powierdzające zosały zniszczone na skuek powodzi z 1997 r. lub z 2010 r. Ważne! Podsawa wymiaru reny usalana jes wyłącznie na podsawie dokumenów. Zeznania świadków nie mogą posłużyć do jej usalenia. Jeżeli masz już wyliczony kapiał począkowy, o nie musisz dosarczać dokumenów powierdzających Twój saż pracy i Twoje zarobki do 31 grudnia 1998 r. Napisz ylko we wniosku o renę, że dołączyłeś e dokumeny do wniosku o kapiał począkowy. Najlepiej podaj od razu numer sprawy doyczącej kapiału począkowego, kóry znajduje się w decyzji lub piśmie ZUS po symbolu KPU. 10
Zaświadczenie pracodawcy o wysokości Twojego wynagrodzenia (może być na doychczasowym druku ZUS Rp-7), legiymacja ubezpieczeniowa, kóra zawiera wpisy doyczące zarobków, bądź inny dokumen, na podsawie kórego można usalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Ważne! Powinieneś dosarczyć oryginalne dokumeny powierdzające okresy zarudnienia oraz wysokość wynagrodzenia. Za oryginał uważa się również poświadczone noarialnie odpisy, wypisy i kopie. Kara wypadku w drodze do pracy lub z pracy, jeśli zgłaszasz wniosek o renę z yułu niezdolności do pracy spowodowanej akim wypadkiem. Dokumenacja medyczna, kóra może mieć znaczenie dla lekarza orzecznika ZUS, np. hisoria choroby, kary informacyjne z leczenia szpialnego, kara badania profilakycznego, dokumenacja rehabiliacji leczniczej lub zawodowej. Ważne! Możesz wycofać wniosek o renę w ciągu miesiąca od dnia, w kórym orzymasz decyzję w sprawie reny (po ym czasie decyzja się uprawomocni). Możesz o zrobić pisemnie lub w placówce ZUS podczas rozmowy z pracownikiem ZUS, z kórej zosanie spisany prookół. Gdzie znaleźć porzebne druki Porzebne druki możesz bezpłanie pobrać: w każdej placówce ZUS, na sronie inerneowej www.zus.pl w zakładce Formularze. Gdzie złożyć dokumeny Dokumeny możesz: złożyć w dowolnej placówce ZUS, wysłać począ albo wysłać przez inerne za pomocą Plaformy Usług Elekronicznych (PUE) ZUS musisz założyć kono na PUE ZUS oraz mieć profil zaufany na epuap lub bezpieczny podpis elekroniczny. 11
Jaki jes ermin na wydanie decyzji przez ZUS Pracownik ZUS przyjmie Twój wniosek i niezbędne dokumeny od razu. Po wsępnym rozparzeniu wniosku dosaniesz informację o erminie badania u lekarza orzecznika ZUS. ZUS wyda decyzję w ciągu 30 dni od wyjaśnienia osaniej okoliczności związanej z ą sprawą. Jak długo można pobierać renę W zależności od decyzji ZUS możesz być uprawniony do: reny sałej jeśli orzeczona zosała rwała niezdolność do pracy, reny okresowej (na czas określony) jeśli orzeczona zosała okresowa niezdolność do pracy, reny szkoleniowej jeśli lekarz orzecznik uzna, że możesz pracować, ale nie w swoim zawodzie (wskaże zw. celowość przekwalifikowania zawodowego). Rena okresowa Rena okresowa przysługuje przez okres podany w decyzji ZUS. Kiedy skończy się en okres, możesz złożyć do ZUS wniosek o ponowne usalenie prawa do reny z yułu niezdolności do pracy. To, czy orzymasz renę na kolejny okres, będzie zależało od usaleń lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ZUS. Ważne! ZUS zawiadomi Cię na 3 miesiące przed usaniem prawa do reny okresowej o ym, kiedy skończy się wypłacanie reny oraz o ym, jak ubiegać się o renę na dalszy okres. Czasami orzeczenie niezdolności do pracy może nasąpić do dnia osiągnięcia powszechnego wieku emeryalnego. Jes o możliwe, jeżeli: zgłosisz wniosek o ponowne usalenie prawa do reny z yułu niezdolności do pracy, przed dniem badania przez lekarza orzecznika byłeś uprawniony do reny przez co najmniej 5 la oraz brakuje Ci nie więcej niż 5 la do osiągnięcia wieku emeryalnego, a ponado zosanie swierdzona niezdolność do pracy na dalszy okres. 12
Rena szkoleniowa Jeżeli lekarz orzecznik uzna w orzeczeniu, że jeseś niezdolny do pracy w swoim doychczasowym zawodzie, ale możesz pracować w innym zawodzie po przekwalifikowaniu, dosaniesz renę szkoleniową. Konieczne jes spełnienie wymienionych wyżej warunków do przyznania reny z yułu niezdolności do pracy. Rena szkoleniowa jes przyznawana na 6 miesięcy. Czas jej pobierania może zosać skrócony lub wydłużony, jednak można z niej korzysać najdłużej przez 36 miesięcy. Skrócenie lub wydłużenie okresu pobierania reny szkoleniowej nasępuje na wniosek sarosy. Jeśli uzyskujesz przychód z działalności podlegającej obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (np. z umowy o pracę czy zlecenia) albo z pełnionej służby, o nie przysługuje Ci rena szkoleniowa i o bez względu na wysokość ego przychodu. Kiedy powsaje i kiedy usaje prawo do reny Prawo do reny z yułu niezdolności do pracy powsaje w dniu, w kórym zosaną spełnione wszyskie wymagane warunki, najwcześniej od miesiąca, w kórym złożysz wniosek. Jeżeli pobierasz zasiłek chorobowy (świadczenie rehabiliacyjne, wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy), o prawo do reny powsaje od dnia, w kórym przesaniesz go pobierać. Jeżeli Twój san zdrowia się poprawi i lekarz orzecznik lub komisja lekarska usali, że nie jeseś niezdolny do pracy, uracisz prawo do reny. Jednak jeśli w ciągu 18 miesięcy od usania prawa do reny ponownie saniesz się niezdolny do pracy prawo do reny zosanie przywrócone. Prawo do reny z yułu niezdolności do pracy usaje: gdy usanie kórykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania reny, z upływem okresu, na jaki zosała przyznana rena, z chwilą śmierci osoby uprawnionej, w dniu, w kórym przejdziesz na emeryurę z urzędu, po ukończeniu powszechnego wieku emeryalnego. Powszechny wiek emeryalny, kóry wynosił 60 la dla kobie i 65 la dla mężczyzn, jes sopniowo podwyższany i wynosi docelowo 67 la (dla kobie urodzonych po 30 września 1973 r. i dla mężczyzn urodzonych po 30 września 1953 r.). 13
Sposób wypłay reny Renę wypłaca się od dnia, w kórym przyznano świadczenie najwcześniej od miesiąca, w kórym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję. Można ją orzymywać: za pośrednicwem poczy lub innego doręczyciela, na swoje kono w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo- -kredyowej. Jeżeli mieszkasz za granicą, możesz dosawać renę na swoje kono w banku lub możesz do jej odbierania upoważnić osobę mieszkającą w Polsce. Od czego zależy wysokość reny Wysokość reny z yułu niezdolności do pracy zależy przede wszyskim od Twojego sażu oraz od wysokości podsawy wymiaru reny. O ym, jak wylicza się podsawę, przeczyasz w rozdziale Jak się wylicza podsawę wymiaru reny na sr. 16. Aby obliczyć wysokość reny z yułu całkowiej niezdolności do pracy, sumuje się: 24% kwoy bazowej, po 1,3% podsawy wymiaru reny za każdy rok okresów składkowych, po 0,7% podsawy wymiaru reny za każdy rok okresów nieskładkowych, po 0,7% podsawy wymiaru reny za każdy rok brakujący do pełnych 25 la okresów składkowych i nieskładkowych, przypadający od dnia zgłoszenia wniosku o renę do dnia, w kórym rencisa ukończyłby określony dla niego wiek emeryalny, okresy e usala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy. Kwoa bazowa wynosi 100% przecięnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym, pomniejszonego o porącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne. Jes usalana co roku i obowiązuje od 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca luego nasępnego roku. Ogłaszana jes w komunikacie prezesa Głównego Urzędu Saysycznego i publikowana w Moniorze Polskim. Ważne! Rena z yułu częściowej niezdolności do pracy wynosi 75% reny z yułu całkowiej niezdolności do pracy a rena szkoleniowa 75% podsawy jej wymiaru. Rena szkoleniowa nie może być niższa niż najniższa rena z yułu częściowej niezdolności do pracy. 14
Jeżeli obliczona wysokość reny jes niższa od najniższego świadczenia, podwyższa się ją do ej właśnie kwoy. Kwoy najniższej reny z yułu niezdolności do pracy zosały określone usawowo. Podwyższa się je corocznie, od miesiąca, w kórym przeprowadzana jes waloryzacja (celem waloryzacji jes urzymanie realnej warości świadczeń). Z jakiego okresu usala się podsawę wymiaru reny Do wyliczenia podsawy wymiaru reny porzebne są informacje o Twoich zarobkach sanowiących podsawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenia emeryalne i renowe z okresu 10 kolejnych la kalendarzowych Twojego sażu pracy, wybranych z osanich 20 la kalendarzowych poprzedzających rok, w kórym zgłaszasz wniosek o renę. Na podsawie ych danych wylicza się najpierw zw. przecięną podsawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne z wyżej wymienionego okresu. Do wyliczenia podsawy wymiaru reny możesz eż wybrać dowolne 20 la z całego Twojego sażu pracy z okresu przed zgłoszeniem wniosku o renę. Jeżeli Twoja niezdolność do pracy powsała, zanim skończyłeś 30 la i masz mniej niż 10 kolejnych la sażu, o do wyliczenia podsawy wymiaru reny bierze się pod uwagę wszyskie laa Twojego sażu pracy. Jeżeli jednak byłeś ubezpieczony krócej niż rok, nie wylicza Ci się podsawy wymiaru reny. Jeżeli Twoja niezdolność do pracy powsała po 30 roku życia i nie masz co najmniej dziesięcioleniego ciągłego sażu pracy, ponieważ byłeś w wojsku w służbie czynnej lub zasępczej albo korzysałeś z urlopu wychowawczego, podsawę wymiaru usala się z fakycznych la pracy. Przykład Pan Łukasz urodził się 10 lisopada 1985 r. Zgłosił wniosek o renę z yułu niezdolności do pracy 10 luego 2016 r. Do wniosku dołączył dokumeny powierdzające: od 1 października 2004 r. do 30 września 2009 r. okres sudiów wyższych, od 1 marca 2010 r. do 30 czerwca 2013 r. okres zarudnienia na podsawie umowy o pracę, od 1 lipca 2013 r. do 31 sycznia 2014 r. okres pobierania zasiłku dla bezrobonych, od 1 października 2014 r. do 31 sycznia 2016 r. okres zarudnienia na podsawie umowy o pracę. 15
ZUS wyliczył podsawę wymiaru reny dla pana Łukasza z okresu fakycznego podlegania ubezpieczeniu, gdyż nie miał on 10 kolejnych la kalendarzowych sażu pracy. ZUS uwzględnił wynagrodzenie i zasiłek dla bezrobonych z la 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, czyli z fakycznej liczby la kalendarzowych podlegania ubezpieczeniom emeryalnemu i renowym, j. z 6 la. Jeżeli w jakimś okresie pozosawania w sosunku pracy, wybranym do wyliczenia podsawy wymiaru reny, nie można usalić, jaka była wysokość podsawy wymiaru składek (bo np. brakuje informacji o ym, ile wynosiło wedy Twoje wynagrodzenie), o za podsawę wymiaru składek przyjmuje się obowiązujące w ym okresie minimalne wynagrodzenie proporcjonalnie do okresu pracy i wymiaru czasu pracy. Kwoę minimalnego wynagrodzenia ZUS przyjmuje z urzędu, nie musisz składać wniosku w ej sprawie. Jak się wylicza podsawę wymiaru reny W celu usalenia podsawy wymiaru reny oblicza się: sumę kwo podsaw wymiaru składek i kwo zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabiliacyjnego, zasiłku wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodaku wyrównawczego, a akże warość świadecw rekompensacyjnych, zasiłków dla bezrobonych, zasiłków szkoleniowych lub sypendiów wypłaconych z Funduszu Pracy za okres udokumenowanej niezdolności do pracy za każdy rok z wybranych z Twojego sażu la kalendarzowych, sosunek każdej z ych sum do przecięnego wynagrodzenia w danym roku kalendarzowym, wyrażony w procenach, z zaokrągleniem do senych części, średnią arymeyczną ych procenów, kóra sanowi wskaźnik wysokości podsawy wymiaru reny. Przykład Twoje wynagrodzenie za 2015 r. wynosi 54 000 zł. Przecięne wynagrodzenie w ym roku wynosi 46 797,36 zł. Wskaźnik wysokości podsawy wymiaru wynosi 115,39%. Tak obliczone wskaźniki za każdy rok kalendarzowy przyjęy do obliczenia podsawy wymiaru (10 la, 20 la lub fakyczny okres) sumuje się, a nasępnie dzieli przez odpowiednią liczbę la (jak wyżej). Wynik en o wskaźnik wysokości podsawy wymiaru. Wskaźnik wysokości podsawy wymiaru reny nie może być wyższy niż 250%. 16
Nasępnie wskaźnik wysokości podsawy wymiaru reny mnoży się przez kwoę bazową. Wynik ego mnożenia o podsawa wymiaru Twojej reny. Do obliczenia podsawy wymiaru sosuje się kwoę bazową obowiązującą w dniu zgłoszenia wniosku o renę albo w dniu powsania uprawnień do świadczenia, jeżeli jes o daa późniejsza od day zgłoszenia wniosku. Co zrobić, jeśli nie zgadzasz się z orzeczeniem lub decyzją ZUS Lekarz orzecznik ZUS może uznać w orzeczeniu, że jeseś zdolny do pracy. Jeśli nie zgadzasz się z jego orzeczeniem, złóż sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS w ciągu 14 dni od orzymania ego orzeczenia. Zrób o za pośrednicwem oddziału ZUS, najbliższego Twojego miejsca zamieszkania. Jeśli nie zgadzasz się z decyzją ZUS (np. doyczącą wysokości reny), możesz się odwołać do sądu okręgowego pracy i ubezpieczeń społecznych. Musisz o zrobić za pośrednicwem oddziału ZUS, kóry wydał decyzję. Możesz odwołać się, składając pismo, lub usnie podczas rozmowy z pracownikiem ZUS, kóry sporządzi z niej prookół. Masz na o miesiąc od orzymania decyzji z ZUS. W odwołaniu: podaj daę i numer decyzji, z kórą się nie zgadzasz, napisz krókie uzasadnienie, w kórym wyjaśnisz, dlaczego nie zgadzasz się z ą decyzją, podpisz się. W Twoim imieniu może eż złożyć odwołanie pełnomocnik lub przedsawiciel usawowy. Jeżeli ZUS uzna, że masz rację zmieni decyzję lub ją uchyli. Ma na o 30 dni kalendarzowych od dnia, w kórym złożysz odwołanie. Jeżeli ZUS uzna, że nie masz racji, przekaże Twoje odwołanie do sądu w ciągu 30 dni kalendarzowych od dnia, w kórym złożysz odwołanie. W posępowaniu odwoławczym w pierwszej insancji, czyli przed sądem okręgowym, nie ma opła. Ważne! Sąd odrzuci Twoje odwołanie od decyzji w sprawie reny, jeśli nie wniosłeś sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, a kwesionujesz wyłącznie o orzeczenie. Brak sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS oznacza, że wszyskie swierdzenia w nim zaware są prawdziwe. 17
Obowiązki byłych i obecnych pracodawców Twoi byli i obecni pracodawcy są zobowiązani do: udzielenia Ci pomocy przy gromadzeniu dokumenów powierdzających Twój saż pracy i wynagrodzenie, wydawania Tobie lub ZUS niezbędnych zaświadczeń, przygoowania za Ciebie wniosku o renę z yułu niezdolności do pracy i dosarczenia go do ZUS najpóźniej na 30 dni przed usaniem prawa do zasiłku chorobowego. Wymienione obowiązki nie doyczą: pracodawców, kórzy nie wypłacają zasiłków chorobowych, zleceniodawców, płaników składek zobowiązanych do opłacania składek za siebie i osoby współpracujące. O czym rencisa powinien poinformować ZUS Jeżeli masz prawo do reny z yułu niezdolności do pracy, powiadom ZUS: o ym, czy osiągasz przychód z yułu zarudnienia, służby lub innej pracy zarobkowej albo prowadzenia pozarolniczej działalności, podaj eż jego wysokość, do końca luego każdego roku o swoim przychodzie za poprzedni rok kalendarzowy, o zmianie miejsca zamieszkania, numeru rachunku w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredyowej, o pobieraniu emeryury lub reny z innego yułu przyznanej przez inny organ renowy albo o pobieraniu uposażenia sędziego lub prokuraora w sanie spoczynku bądź uposażenia rodzinnego, o innych okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do reny. Podsawa prawna Usawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryurach i renach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (eks jednoliy: Dz.U. z 2015 r. poz. 748 z późn. zm.). Usawa z dnia 13 października 1998 r. o sysemie ubezpieczeń społecznych (eks jednoliy: Dz.U. z 2015 r. poz. 121 z późn. zm.). Usawa z dnia 17 lisopada 1964 r. Kodeks posępowania cywilnego (eks jednoliy Dz.U. z 2014 r. poz. 101 z późn. zm.). 18
Skonakuj się z ZUS Masz jeszcze wąpliwości? Chcesz wiedzieć więcej? Zapraszamy do najbliższej placówki ZUS. Nasi pracownicy odpowiedzą na Twoje pyania. Możesz eż zadzwonić lub wysłać e-mail do Cenrum Obsługi Telefonicznej ZUS. Cenrum Obsługi Telefonicznej ZUS: 22 560 16 00 dla el. sacjonarnych i komórkowych (kosz połączenia według umowy kliena z operaorem elekomunikacyjnym) pn. p. w dni robocze w godz. 7.00 18.00 Skype: zus_cenrum_obslugi_el e-mail: co@zus.pl Plaforma Usług Elekronicznych: www.zus.pl PUE o nowoczesna i wygodna forma konaku z ZUS, dzięki kórej można zrealizować większość spraw związanych z ubezpieczeniami społecznymi bez wychodzenia z domu przez inerne. W en sposób można m.in. złożyć wniosek o renę na druku ZUS Rp-1R, informację doyczącą okresów składkowych i nieskładkowych na druku ZUS Rp-6 oraz zarezerwować wizyę w jednosce ZUS. Zdjęcie na okładce: WavebreakMediaMicro Foolia.com Skład: Poligrafia ZUS w Warszawie. Zam. nr 854/16 Druk: Poligrafia ZUS w XXXXXXX. Nakł. 7500 egz. Zam. nr XXX/16 19
Plaforma Usług Elekronicznych: www.zus.pl Cenrum Obsługi Telefonicznej ZUS: 22 560 16 00* dla el. komórkowych i sacjonarnych * kosz połączenia według umowy kliena z operaorem elekomunikacyjnym Skype: zus_cenrum_obslugi_el e-mail: co@zus.pl www.zus.pl 20