Raport środowiskowy 2007
Raport środowiskowy 2007
Spis treści List Prezesa Misja środowiskowa Systemy zarządzania Gaz ziemny Zarządu Grupy Kapitałowej PGNiG środowiskowego paliwo ekologiczne Spis treści Działalność Grupy Kapitałowej PGNiG nie pozostaje bez wpływu na środowisko naturalne. Spółki wchodzące w jej skład ciągle dążą do minimalizowania szkodliwych dla środowiska efektów swojej działalności, głównie poprzez: zwracanie uwagi na aspekty ochrony środowiska; racjonalne wykorzystanie złóż, surowców i energii; podnoszenie świadomości ekologicznej pracowników oraz dbałość o stosunki dobrosąsiedzkie; opracowywanie nowych prośrodowiskowych technologii oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik; ograniczanie emisji, odpadów oraz powstawania sytuacji awaryjnych; spełnianie wymagań prawnych i nadzór nad zmianami; rewitalizację obszarów po zakończeniu działalności w ramach przemysłu naftowego i gazownictwa. 2
Ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko Ograniczanie emisji Wielkość emisji Systemy gazów cieplarnianych do środowiska bezpieczeństwa Słownik pojęć List Prezesa Zarządu 4 Misja środowiskowa Grupy Kapitałowej PGNiG 6 Systemy zarządzania środowiskowego 8 Gaz ziemny paliwo ekologiczne 12 Ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko 14 Ograniczanie emisji gazów cieplarnianych 20 Wielkość emisji do środowiska 22 Systemy bezpieczeństwa 28 Słownik pojęć 30 3
Spis treści List Prezesa Misja środowiskowa Systemy zarządzania Gaz ziemny Zarządu Grupy Kapitałowej PGNiG środowiskowego paliwo ekologiczne List Prezesa Zarządu Gaz jest ekologicznym paliwem to dla nas znacznie więcej niż tylko zgrabny slogan. Dokładamy starań, by dbać o środowisko jeszcze szerzej działania proekologiczne prowadzą spółki z Grupy Kapitałowej PGNiG we wszystkich obszarach aktywności w kraju i poza jego granicami. 4
Ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko Ograniczanie emisji Wielkość emisji Systemy gazów cieplarnianych do środowiska bezpieczeństwa Słownik pojęć Szanowni Państwo, z przyjemnością przekazuję Państwu pierwszy Raport środowiskowy Grupy Kapitałowej PGNiG. Grupa Kapitałowa PGNiG jako przodujące polskie przedsiębiorstwo, odpowiedzialne społecznie, nie może i nie chce uchylać się od odpowiedzialności za stan środowiska, w którym żyjemy. Co więcej, idee zrównoważonego rozwoju w tym poszanowania środowiska naturalnego są ważnym elementem naszej strategii. Wpływ spółek Grupy Kapitałowej PGNiG na środowisko naturalne jest wpisany w specyfikę naszej działalności. Ingerujemy w zasoby naturalne praktycznie w każdym jej obszarze, jednocześnie pozyskiwany przez nas gaz ziemny pozwala na znaczące ograniczenie wielkości emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Gaz jest ekologicznym paliwem to dla nas znacznie więcej niż tylko zgrabny slogan. Dokładamy starań, by dbać o środowisko jeszcze szerzej działania proekologiczne prowadzą spółki z Grupy Kapitałowej PGNiG we wszystkich obszarach aktywności w kraju i poza jego granicami. O znaczeniu, jakie jest temu przypisywane, najlepiej świadczy fakt ich dobrowolnego przystępowania do programów samoograniczenia negatywnego oddziaływania na rzecz dobra środowiska naturalnego. Zależy nam, by nasz wkład w działania na rzecz środowiska naturalnego wykraczał poza ramy obowiązujących regulacji prawnych. Większość spółek Grupy Kapitałowej PGNiG ma już wdrożone i certyfikowane systemy zarządzania środowiskowego (SZŚ). Dużą wagę przywiązujemy do angażowania w realizację ekologicznych projektów naszych pracowników, pozwala to bowiem na szersze promowanie idei ochrony środowiska. Dbałość o zachowanie naturalnych zasobów ma, rzecz jasna, wymierne efekty biznesowe. To oczywiste zmniejszenie kosztów działalności przedsiębiorstwa, dzięki większej efektywności zużycia surowców czy wykorzystaniu zasobów infrastrukturalnych. Nasze spółki z powodzeniem operują na konkurencyjnych rynkach zagranicznych. Potrafią sprostać najwyższym międzynarodowym wymaganiom systemu zarządzania HSE (Health, Safety and Environment). Dodatkowym powodem do satysfakcji jest fakt, że wiedza naszych specjalistów jest ceniona przez ośrodki zajmujące się implementacją przepisów unijnych w Polsce, szczególnie tych dotyczących alternatywnych metod ograniczania emisji gazów cieplarnianych. W naszych codziennych działaniach na rzecz środowiska dążymy do minimalizowania prawdopodobieństwa wystąpienia w trakcie prac zdarzeń niebezpiecznych dla środowiska przyrodniczego. Staramy się przede wszystkim bardziej unikać zagrożeń, niż likwidować skutki nieprzemyślanych działań. Publikacja raportu środowiskowego, podobnie jak danych finansowych, jest dla każdej firmy ważnym elementem budowania wiarygodności, wyrazem dojrzałości i przejrzystości funkcjonowania. Dane zgromadzone w tym raporcie dotyczą nie tylko 2007 roku, ale i lat poprzednich. PGNiG dotychczas nie upubliczniało informacji dotyczących zarządzania ochroną środowiska w Grupie Kapitałowej PGNiG, choć, rzecz jasna, pozyskuje i analizuje je od dawna. To praktycznie już dziesiąte tego rodzaju opracowanie, jednak pierwsze przeznaczone dla szerszego kręgu odbiorców. Mam nadzieję, że publikacja ta będzie początkiem społecznego dialogu spółki, w którym wspólnie będziemy rozważać idee zrównoważonego rozwoju, tak ważne dla przyszłości naszej planety. Michał Szubski Prezes Zarządu PGNiG SA Warszawa, maj 2008 roku 5
Spis treści List Prezesa Misja środowiskowa Systemy zarządzania Gaz ziemny Zarządu Grupy Kapitałowej PGNiG środowiskowego paliwo ekologiczne Misja środowiskowa Grupy Kapitałowej PGNiG Działalność Grupy Kapitałowej PGNiG nie pozostaje bez wpływu na równowagę środowiska przyrodniczego. Zarówno eksploatacja złóż gazu ziemnego i ropy naftowej, jak i ich dystrybucja to ingerencja w środowisko naturalne. Jednocześnie wykorzystanie gazu ziemnego pozwala na ograniczenie wielkości emisji zanieczyszczeń do atmosfery w porównaniu z pozostałymi paliwami kopalnymi. Wszystkie spółki wchodzące w skład Grupy Kapitałowej PGNiG dążą do zminimalizowania negatywnych skutków prowadzonej działalności. Wykorzystują do tego obowiązujące przepisy krajowe i unijne, a także wewnętrzne normy i zarządzenia. Wdrożenie oraz certyfikacja systemów zarządzania środowiskowego w niemalże wszystkich spółkach Grupy Kapitałowej PGNiG przyczyniła się do osiąg nięcia wymiernych efektów ekologicznych. We wszystkich naszych działaniach dążymy przede wszystkim do samoograniczenia negatywnego wpływu na środowisko i stale kontrolujemy prowadzone procesy. Zgodnie z tymi zasadami spółki Grupy Kapitałowej PGNiG prowadzą działalność nie tylko na terenie Polski, ale również w ramach poszukiwań złóż poza granicami kraju. Zadania proekologiczne towarzyszą aktywności PGNiG w każdym obszarze przy eksploatacji złóż węglowodorów, przy ich dystrybucji oraz magazynowaniu, zapewniającemu bezpieczną politykę energetyczną państwa. Warto zaznaczyć, że zarówno wielkość oddziaływań, jak i wpływ na poszczególne komponenty środowiska górnictwa naftowego i gazownictwa mają bardzo zróżnicowany charakter. Tym ważniejsze stają się spójna polityka proekologiczna spółki, obejmująca całą jej aktywność, a także wykorzystanie coraz nowszych technologii energo- i surowcooszczędnych oraz bezwzględne podporządkowanie się regulacjom prawnym w zakresie ochrony środowiska. Koncentrowanie się w wewnętrznej polityce spółki na ekologicznych zagadnieniach powoduje, że znajduje się ona w grupie przedsiębiorstw spełniających standardy środowiskowe. Nasza dbałość o środowisko nie pozostaje niezauważona, o czym świadczą nagrody i wyróżnienia regularnie uzyskiwane przez jednostki Grupy Kapitałowej PGNiG w konkursach ekologicznych. Przykładowo można wspomnieć, że Oddział w Zielonej Górze otrzymał nagrodę Panteon Polskiej Ekologii w 2002 roku, Oddział w Sanoku został laureatem Narodowego Konkursu Ekologicznego Przyjaźni Środowisku w 2005 roku, a w 2006 roku otrzymał wyróżnienie w kategorii Firma Przyjazna Środowisku. Obecne oraz przyszłe cele środowiskowe Grupy Kapitałowej PGNiG: szeroka rekultywacja oraz remediacja środowiska gruntowo-wodnego na terenach działalności spółek, zdegradowanego przez górnictwo naftowe i gazownictwo; inwentaryzacja emisji gazów cieplarnianych, monitorowanie i raportowanie wielkości emisji na potrzeby systemu handlu uprawnieniami do emisji obowiązującego do 2012 roku w odniesieniu do emisji dwutlenku węgla oraz pozostałych gazów cieplarnianych w ramach zobowiązań wynikających z ratyfikowanego protokołu z Kioto; monitorowanie wielkości oddziaływania spółek na środowisko oraz jego ograniczanie i likwidowanie na każdym etapie od inwestycji poprzez bieżącą działalność po usuwanie obiektów i instalacji; ochrona powierzchni ziemi, krajobrazu, zabytków oraz bioróżnorodności w trakcie prowadzonej działalności inwestycyjnej oraz eksploatacyjnej; wdrażanie nowych technologii i rozwiązań umożliwiających ograniczenie zużycia surowców, energii, powstawania emisji, odpadów etc.; wdrażanie i utrzymanie systemów zarządzania środowiskowego. 6
Ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko Ograniczanie emisji Wielkość emisji Systemy gazów cieplarnianych do środowiska bezpieczeństwa Słownik pojęć 7
Spis treści List Prezesa Misja środowiskowa Systemy zarządzania Gaz ziemny Zarządu Grupy Kapitałowej PGNiG środowiskowego paliwo ekologiczne Systemy zarządzania środowiskowego Spółki Grupy Kapitałowej PGNiG poświęcają wiele uwagi problemom ochrony środowiska. Idee działań proekologicznych są stałym elementem ich misji, na co wpływ miały ogólny wzrost znaczenia ochrony środowiska w polskiej gospodarce, stale rosnące wymagania oraz wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa. Od wielu lat nasze spółki angażują się w działalność prośrodowiskową i poszukiwanie sposobów zminimalizowania negatywnego oddziaływania na otoczenie. Działania te opierają się przede wszystkim na przemyślanym zarządzaniu procesami pracy w sposób przyjazny dla środowiska. Ich efektywność wynika zarówno z zaangażowania kadry kierowniczej, jak i odpowiedniego przygotowania załogi. W poprzednich latach został wdrożony i certyfikowany w większości naszych spółek system zarządzania środowiskowego (SZŚ) oparty na wymaganiach normy ISO 14001, obejmujący praktycznie wszystkie aspekty zarządzania ochroną środowiska od planowania poprzez rozwój, wdrożenie i realizację aż po kontrolę, prowadzenie i weryfikację polityki, celów i zadań przedsiębiorstwa. Funkcjonujący w spółkach system opiera się na specjalistycznych procedurach i instrukcjach. Najistotniejsze z nich dotyczą: aspektów środowiskowych; wymagań prawnych; wewnętrznej i zewnętrznej wymiany informacji; wewnętrznych audytów systemu zarządzania środowiskowego; planów zapobiegania awariom; postępowania w przypadku awarii oraz zdarzeń środowiskowych; gospodarki substancjami niebezpiecznymi i preparatami chemicznymi; monitorowania i pomiarów; nadzoru nad wyposażeniem do pomiarów i monitorowania; gospodarki odpadami niebezpiecznymi i innymi niż niebezpieczne. Przestrzeganie objętych systemem procedur i instrukcji nie tylko zmniejszyło oddziaływanie środowiskowe, ale także wyeliminowało te obszary, w których nadzór środowiskowy był słabszy, i doprowadziło do usunięcia nieprawidłowości. 8
Ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko Ograniczanie emisji Wielkość emisji Systemy gazów cieplarnianych do środowiska bezpieczeństwa Słownik pojęć System zarządzania środowiskowego jest również sprawdzonym narzędziem wyzwalania potencjału pracowników dzięki ich zaangażowaniu spółki Grupy Kapitałowej PGNiG mogą skuteczniej chronić środowisko. Główne korzyści związane z wprowadzeniem systemu zarządzania środowiskowego: spełnienie wymogów prawnych dotyczących ochrony środowiska; szybsze wykrywanie i usuwanie wszelkich nieprawidłowości; możliwość zapobiegania procesom, które mogłyby negatywnie oddziaływać na środowisko; zmniejszenie kosztów działalności przedsiębiorstwa poprzez: racjonalne zużycie surowców, optymalizację doboru surowców, materiałów i produktów (na przykład surowce wtórne); wzrost efektywności wykorzystywania zasobów infrastrukturalnych; redukcję wytworzonych zanieczyszczeń i odpadów oraz kosztów ich utylizacji; mniejsze zapotrzebowanie na energię i wodę oraz redukcję kosztów ich użycia; zmniejszenie opłat za korzystanie ze środowiska; obniżenie stawek ubezpieczeniowych; wzrost bezpieczeństwa pracy; zwiększenie świadomości oddziaływania na środowisko naturalne wśród pracowników. Funkcjonowanie w przedsiębiorstwie SZŚ kształtuje jego pozytywny wizerunek w otoczeniu, zwiększa zaufanie aktualnych i przyszłych klientów. Świadczy o tym, że spółki maksymalnie ograniczają swój negatywny wpływ na środowisko, działają zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi, a także zobowiązują się do stałego doskonalenia w zakresie ochrony środowiska. Spółki wchodzące w skład Grupy Kapitałowej PGNiG, prowadząc prace w warunkach podwyższonego ryzyka i wychodząc naprzeciw potrzebom rynków zagranicznych, na których prowadzą działalność, wdrożyły również system zarządzania HSE (ang. Health, Safety and Environment). HSE jako narzędzie służące do ochrony zdrowia, środowiska i bezpieczeństwa pracy jest kluczowym elementem polityki firmy, pozwala bowiem wypełniać najwyższe standardy bezpieczeństwa we wszystkich obszarach działalności na całym świecie. Prawidłowe działanie systemu HSE, stałe dostosowywanie się do rozwiązań proponowanych przez międzynarodowe prawodawstwo świadczy o tym, jak bardzo dbamy o zdrowie i bezpieczeństwo naszych pracowników i podwykonawców. Jednocześnie powoduje, że spółki z Grupy Kapitałowej PGNiG z powodzeniem funkcjonują na w pełni konkurencyjnych światowych rynkach. Jest ważnym elementem ich przewagi konkurencyjnej, umożliwia osiąganie nowych celów biznesowych na rynkach zagranicznych. System został opracowany na podstawie wytycznych polskiego prawa oraz Międzynarodowego Stowarzyszenia Kontraktorów Geofizycznych (IAGC). Jego główne założenia dotyczą: ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, podwykonawców i innych osób współuczestniczących w działalności; ciągłej poprawy zarządzania ryzykiem w tym aspekcie; ochrony środowiska i zapobiegania jego zanieczyszczeniu; racjonalnego korzystania z materiałów i energii; podnoszenia świadomości i wrażliwości środowiskowej wśród pracowników, klientów i partnerów biznesowych; wypełniania światowych standardów biznesowych, społecznych i przemysłowych; dostosowywania działalności do wymogów prawodawstwa polskiego i międzynarodowego w obszarze objętym systemem HSE; zarządzania obszarem HSE na równi z innymi obszarami działalności biznesowej; kreowania bezpiecznego środowiska pracy. Pracownicy, dzięki HSE, zostają upoważnieni do rozpoczęcia pracy, kiedy warunki jej wykonywania są bezpieczne, i do jej zatrzymania, kiedy stają się one niebezpieczne. 9
Spis treści List Prezesa Misja środowiskowa Systemy zarządzania Gaz ziemny Zarządu Grupy Kapitałowej PGNiG środowiskowego paliwo ekologiczne Wdrożenia systemu zarządzania środowiskowego ISO 14001 oraz systemu HSE GEOFIZYKA Toruń Sp. z o.o. Rok 2007 był dla GEOFIZYKI Toruń Sp. z o.o. czasem dużych wyzwań w zakresie bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska (HSE), co wiązało się z realizacją dużych kontraktów dla takich firm jak ENI i Shell South Syria Exploration Ltd. Każda z nich określa niezwykle wysokie standardy w tej dziedzinie. Był to również okres intensywnych zmian oraz pracy zarówno nad budową nowoczesnego systemu, jak i tworzenia profesjonalnego zespołu do wdrożenia HSE w spółce. Istotnym wydarzeniem była recertyfikacja dwóch systemów zarządzania, opartych na normach ISO 9001:2000 zarządzanie jakością oraz ISO 14001:2004 zarządzanie środowiskowe. Pomyślnie zakończony audyt certyfikujący, który został przeprowadzony przez TÜV SÜD Polska Sp. z o.o., potwierdził funkcjonowanie i wdrożenie zintegrowanego systemu zarządzania jakością i systemu zarządzania środowiskowego. Wprowadzony w spółce SZŚ opiera się przede wszystkim na działalności proaktywnej, a więc podejmowaniu wszelkich możliwych czynności, które minimalizują prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń niebezpiecznych dla środowiska przyrodniczego w trakcie realizacji prac. Jednym z jego elementów jest pogłębianie wrażliwości środowiskowej pracowników poprzez prowadzone warsztaty i szkolenia. Przeprowadzono między innymi program szkoleń dla wszystkich pracowników terenowych, oparty na wymaganiach międzynarodowych stowarzyszeń OGP (Oil & Gas Producers) oraz IAGC (International Association of Geophysical Contractors). Szkolenia objęły zarządzanie środowiskowe w trakcie realizacji projektów sejsmicznych itp. Innym istotnym elementem budowania kultury bezpiecznej pracy i ochrony środowiska jest wdrożony system raportowania działań i warunków niebezpiecznych, który ma na celu przeciwdziałanie sytuacjom mogącym pogorszyć stan środowiska przyrodniczego. W spółce funkcjonują regulacje i procedury w zakresie reagowania i zarządzania wyciekami paliw i ropy, składowania paliw, tankowania, zarządzania ściekami oraz odpadami. Po zakończeniu prac sejsmicznych wdrożono procedurę przywracania miejsc obozowiska do stanu pierwotnego. Wszystkie te działania mają przede wszystkim na celu bezpieczeństwo ludzi i środowiska przyrodniczego. 10
Ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko Ograniczanie emisji Wielkość emisji Systemy gazów cieplarnianych do środowiska bezpieczeństwa Słownik pojęć GEOFIZYKA Kraków Sp. z o.o. GEOFIZYKA Kraków Sp. z o.o. ma sprawnie funkcjonujący zintegrowany system zarządzania, w ramach którego duży nacisk położony jest na ochronę środowiska. System opiera się na wymaganiach międzynarodowych jednostek standaryzujących (SZŚ ISO 14001:2004) oraz standardach branżowych górnictwa naftowego (certyfikacja HSE poprzez międzynarodowe stowarzyszenia, między innymi OGP, IAGC). Właściwe funkcjonowanie tych standardów zostało potwierdzone przez jednostkę certyfikacyjną Bureau Veritas Certification (recertyfikacja Zintegrowanego Systemu Zarządzania ZSZ odbyła się w maju 2005 roku) oraz jednego z liderów branży naftowej British Petroleum (audyt odbył się we wrześniu 2007 roku rekomendacja dla lądowych prac sejsmicznych). Na bieżąco śledzimy wszystkie zmiany wymagań prawnych w zakresie ochrony środowiska zarówno w Polsce, jak i na rynkach zagranicznych. W roku 2007 osiągnęliśmy pełną zgodność z obowiązującym w tym zakresie prawodawstwem zarówno w obszarze decyzji administracyjnych, jak i pozostałych obowiązków wynikających z korzystania ze środowiska. Zmniejszanie negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne potwierdza opracowany w spółce wskaźnik ekologiczny (określający udział opłat z tytułu korzystania ze środowiska w całkowitych kosztach spółki). Każdy projekt poddawany jest wnikliwej analizie pod kątem wpływu na środowisko, w szczególności na jego walory przyrodnicze (działalność na obszarach lub w pobliżu rezerwatów przyrody, obszarów Natura 2000, parków krajobrazowych itp.). Efektem jest opracowanie oceny wrażliwości ekologicznej rejonu badań dla realizowanego projektu. Zagrożenia, jakie mogą powstać przy realizacji prac wiertniczostrzałowych, są opisywane przez naszych specjalistów, którzy opracowują opinie hydrogeologiczne dla obszaru badań sejsmicznych oraz dla rejonu prac wiertniczo-strzałowych. Na bieżąco prowadzone są procesy monitoringu i segregacji wytwarzanych odpadów, zarówno w Europie, jak i w Afryce oraz w Azji. Systematycznie zwiększana jest ilość odpadów wysegregowanych w całkowitej masie wytwarzanych odpadów, między innymi przez uświadamianie pracowników, a także ścisły nadzór nad gospodarką odpadami. Wdrożony model raportowania zdarzeń HSE, zarówno potencjalnych, jak i rzeczywistych, wpłynął na poprawę skuteczności działań prewencyjnych, jednocześnie zwiększając bezpieczeństwo realizowanych projektów dla środowiska. Wszystkie skutki zaistniałych zdarzeń środowiskowych (niewielkie wycieki substancji ropopochodnych podczas użytkowania taboru samochodowego i urządzeń specjalnych) usuwane były we własnym zakresie, zgodnie z przyjętymi procedurami wewnętrznymi. 11
Spis treści List Prezesa Misja środowiskowa Systemy zarządzania Gaz ziemny Zarządu Grupy Kapitałowej PGNiG środowiskowego paliwo ekologiczne Gaz ziemny paliwo ekologiczne PGNiG jako firma zajmująca się eksploatacją i przesyłem gazu ziemnego rozpoczęła szeroką promocję tego produktu jako paliwa przyjaznego środowisku. Pomimo priorytetu dla energii ze źródeł odnawialnych (tak zwanej białej energii), istotną rolę w zamianie źródeł opalanych węglem kamiennym i brunatnym oraz olejem odgrywa gaz ziemny. Tendencja zamiany dużych źródeł ciepła na małe oraz produkcji energii w skojarzeniu sprawia, że odbiorcy coraz częściej sięgają po gaz jako paliwo. Promocja skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła ma na celu poprawę stanu powietrza atmosferycznego, dzięki redukcji emisji zanieczyszczeń, oraz poprawę efektywności energetycznej procesów. Stwierdzone w Polsce znaczące wielkości zanieczyszczeń gazowych i pyłowych emitowanych do atmosfery pochodzą nie tylko z sektora energetycznego oraz innych gałęzi przemysłu, ale przede wszystkim z transportu, który w ostatnich latach przeżywa ogromny rozwój. Stosowane w pojazdach paliwa silnikowe, pomimo ograniczenia zawartości ołowiu, nadal stanowią problem, ponieważ podczas ich spalania emitowane są znaczne ilości gazów zanieczyszczających powietrze atmosferyczne. Dlatego zarówno z punktu widzenia ochrony środowiska, jak i ze względów ekonomicznych ważne jest wprowadzenie na rynek motoryzacyjny samochodów napędzanych sprężonym gazem ziemnym (CNG) począwszy od samochodów osobowych, skończywszy na autobusach i samochodach dostawczych. Dzięki technologii NGV (samochody napędzane sprężonym gazem ziemnym) emitowana jest znacznie mniejsza ilość szkodliwych składników spalin w porównaniu z paliwami tradycyjnymi (na przykład emisja tlenku i dwutlenku węgla jest mniejsza niż dla benzyn i oleju napędowego). Szczególnie niska jest emisja szkodliwych spalin w chwili uruchamiania silnika, gdyż w technologii NGV nie ma potrzeby wzbogacania mieszanki paliwowej podczas rozruchu. Procentowo kształtuje się to następująco: spaliny z pojazdów na CNG w porównaniu z pojazdami benzynowymi: CO od 60 do 80%, NO X od 50 do 80%, CO 2 około 20%, węglowodory bez metanu (NMHC) ok. 85%. Należy dodać, iż w pełni hermetyczny system napełniania zbiorników sprężonym gazem ziemnym praktycznie eliminuje opary przedostające się do atmosfery podczas tankowania paliwa. Gaz ziemny jest paliwem przyjaznym środowisku. W procesie użytkowania nie stwarza zagrożeń środowiskowych, powstające w wyniku jego 12
Ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko Ograniczanie emisji Wielkość emisji Systemy gazów cieplarnianych do środowiska bezpieczeństwa Słownik pojęć Porównanie zawartości zanieczyszczeń w gazie ziemnym z zawartością zanieczyszczeń w innych paliwach Rodzaje zanieczyszczeń Gaz ziemny Olej opałowy Węgiel Popiół brak 0,0 0,4% 7 30% Siarka ilość śladowa 0,1 4,0% 0,5 2,5% Azot < 1% brak 1 2% Chlor brak brak do 0,6% Arsen mg/mj < 0,00003 0,5 2,0 80 2900 Kadm mg/mj < 0,04 0,5 0,7 400 Kobalt mg/mj brak brak 80 1600 Rtęć mg/mj < 0,004 0,09 0,16 400 Chrom mg/mj < 0,003 0,6 1,2 120 1800 Magnez mg/mj brak brak 400 1200 Nikiel mg/mj brak brak 320 3200 Wanad mg/mj < 0,006 2 1300 320 6000 Cynk mg/mj < 0,0003 2 20 1200 8000 Ołów mg/mj < 0,006 3,0 25,0 1200 4000 Inne śladowe substancje nieorganiczne mg/mj brak brak 5 10 spalania proste związki, jak dwutlenek węgla, dwutlenek azotu, są emitowane do atmosfery w niewielkich ilościach w porównaniu z innymi paliwami kopalnymi. Nowoczesne kierunki wykorzystania gazu: energia skojarzona skojarzone wytwarzanie energii cieplnej i elektrycznej z gazu ziemnego pozwala na efektywniejsze wykorzystanie paliwa gazowego, obniżenie kosztów i obciążenia środowiska; pompy ciepła większa sprawność chłodzenia i ogrzewania dla urządzeń zasilanych gazem ziemnym; transport samochodowy gaz ziemny wysokometanowy jest bardzo dobrym paliwem silnikowym. Podczas jego spalania w silniku samochodowym wydziela się trzykrotnie mniej szkodliwych związków niż w przypadku benzyny; nie występuje zjawisko dymienia, nie powstają substancje stałe (popioły); silnik pracuje ciszej o 10 db i ma większą żywotność; paliwo metanowe jest bezpieczniejsze od benzyny, a gaz ziemny jest tańszy i równie łatwo dostępny. Oszczędności wynikające z zastąpienia oleju napędowego gazem ziemnym sięgają około 50%. Współczynniki emisji (kg/gj) głównych zanieczyszczeń Pył CO CO 2 NO 2 SO 2 Węgiel 1,003 1,096 0,120 0,177 0,840 Olej opałowy 0,055 0,034 0,082 0,110 0,132 Gaz ziemny 0,009 0,015 0,063 0,054-13
Spis treści List Prezesa Misja środowiskowa Systemy zarządzania Gaz ziemny Zarządu Grupy Kapitałowej PGNiG środowiskowego paliwo ekologiczne Ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko Najczęściej prowadzenie działalności przemysłowej wiąże się z oddziaływaniem na środowisko. Zmiany odczuwane jako niekorzystne przejawiają się między innymi zanieczyszczeniem powietrza, wód, zubożeniem zasobów wód pitnych oraz bioróżnorodności. Od wieków, a szczególnie w dobie intensywnego rozwoju przemysłowego, środowisko było traktowane instrumentalnie przez człowieka, który przede wszystkim zaspokajał swoje życiowe potrzeby. Z chwilą pojawienia się pierwszych znaczących efektów ubocznych takiej nieracjonalnej gospodarki zasobami naturalnymi musiało dojść do przewartościowania dotychczasowego sposobu myślenia. Podejmowane obecnie na wszystkich możliwych płaszczyznach działania mają jeden cel, którym jest wyeliminowanie lub zredukowanie negatywnych następstw cywilizacyjnych. To jest także zgodne z zasadą zrównoważonego rozwoju, która dla Grupy Kapitałowej PGNiG stanowi motor działań prośrodowiskowych. Dążeniem Grupy Kapitałowej PGNiG jest ciągłe ograniczanie: emisji zanieczyszczeń do środowiska powstających w trakcie podstawowej działalności spółki. W ramach tego obszaru ma miejsce promocja wykorzystania gazu ziemnego w przemyśle, energetyce, gospodarstwach domowych i transporcie; emisji hałasu w trakcie pracy urządzeń w kopalniach, tłoczniach gazu, na stacjach redukcyjno- -pomiarowych; ilości powstających odpadów, w znaczącym procencie odzyskiwanych, natomiast w przypadku tych szczególnie niebezpiecznych unieszkodliwianych. Działania PGNiG obejmują w tym zakresie między innymi zagospodarowywanie odpadów obojętnych powstających w trakcie prac poszukiwawczych do rekultywacji wyrobisk; zużycia wód oraz ilości wytwarzanych ścieków, między innymi poprzez odzysk płuczek, wypracowany skuteczny system zatłaczania wód złożowych towarzyszących eksploatowanym węglowodorom do tych samych struktur geologicznych; obszaru powierzchni ziemi zajmowanej pod prace poszukiwawczo-eksploatacyjne poprzez ograniczenie stref zajmowanych przez sprzęt i instalacje; zmian jakości gleb i wód poprzez stosowanie uszczelnień na powierzchni ziemi w miejscach składowania odpadów i substancji niebezpiecznych oraz preparatów chemicznych, zabezpieczeń pod zbiornikami na ropę naftową, wody złożowe, oczyszczanie odpadów wiertniczych, to jest urobku skalnego i oddzielanie go od płuczki wiertniczej, wykorzystanie urządzeń do monitorowania zanieczyszczeń w odpadach; wpływu na szatę roślinną i świat zwierzęcy, poprzez ograniczenie obszarów wycinki drzew, w trakcie prac ziemnych zabezpieczanie systemów korzeniowych, ograniczanie emisji hałasu, wibracji oraz zanieczyszczeń w porach lęgowych i godowych zwierząt dzięki stosowaniu urządzeń nowej technologii. Realizując duże przedsięwzięcia inwestycyjne, wymagające przeprowadzenia postępowania oceny oddziaływania na środowisko, spółki Grupy Kapitałowej PGNiG dotrzymują wszystkich procedur i przygotowują raporty środowiskowe. Staramy się również uzyskać akceptację dla zamierzonych celów nie tylko od instytucji naukowo-badawczych oraz urzędów, ale również od społeczeństwa i organizacji ekologicznych. Nakłady inwestycyjne w zakresie działań prośrodowiskowych w latach 2005 2007 (mln zł) 2005 19,5 2006 56,0 2007 57,7 14
Ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko Ograniczanie emisji Wielkość emisji Systemy gazów cieplarnianych do środowiska bezpieczeństwa Słownik pojęć 15
Spis treści List Prezesa Misja środowiskowa Systemy zarządzania Gaz ziemny Zarządu Grupy Kapitałowej PGNiG środowiskowego paliwo ekologiczne Od wielu lat działania minimalizujące negatywny wpływ działalności Grupy Kapitałowej PGNiG na środowisko skoncentrowane są wokół: budowy i uruchomiania stacji tankowania CNG; zakupu samochodów na gaz ziemny; zakupu urządzeń do próżniowego napełniania gazociągów; zabudowy dźwiękochłonnej ograniczającej emisję hałasu w strefach przyodwiertowych oraz przy motosprężarkach; zakupu i montażu zbiorników paliwowych dwupłaszczowych, sit wibracyjnych, degazatorów próżniowych, agregatów myjących, kontenerowych magazynów oleju, zbiorników wodnych; budowy i modernizacji sieci sanitarno-kanalizacyjnej, oczyszczalni ścieków, myjni z zastosowaniem separatorów substancji ropopochodnych; zakupu sorbentów, środków do neutralizacji, folii pod stanowiska ze zbiornikami; przebudowy instalacji w kopalniach służących do odsiarczania gazu i ropy naftowej; modernizacji instalacji wód złożowych, odwiertów i przezbrajania ich na zatłaczanie wód złożowych do struktur geologicznych; budowy i modernizacji kotłowni gazowych w celu ograniczenia emisji ze źródeł energetycznych. Koszty prac remontowych w zakresie działań prośrodowiskowych w latach 2005 2007 (tys. zł) 2005 563 2006 1 302 2007 622 Połączenie wiedzy i doświadczenia inżynierów pracujących w PGNiG oraz współpraca z jednostkami naukowo-badawczymi owocują opracowaniem i wprowadzaniem nowych technologii prośrodowiskowych, dzięki którym wykorzystywane są złoża zasiarczone, zaazotowane, zawierające dwutlenek węgla, a nawet substancje szkodliwe, między innymi rtęć. W przypadku występowania złóż zawierających siarkowodór PGNiG wydobywa gaz, który następnie jest odsiarczany na terenie kopalń. Siarkowodór jest gazem trującym, łatwopalnym i stanowi poważne zagrożenie dla środowiska naturalnego. Na złożach o dużych zasobach gazu najczęściej stosowaną metodą jest konwersja siarkowodoru do siarki elementarnej w piecu Clausa. Metoda ta wymaga jednak budowy bardzo kosztownej instalacji. W przypadku małych złóż ropno-gazowych stosuje się odsiarczalnie chelatowe. Dzięki tym metodom uzyskiwana jest siarka elementarna. W trakcie prowadzenia zabiegów odsiarczania, usuwania merkaptanów, separacji niskotemperaturowej powstaje gaz płynny (LPG) oraz kondensaty. Zarówno siarka, jak i LPG stanowią produkty handlowe spółki. PGNiG przeprowadza proces technologiczny odazotowania gazu ziemnego zaazotowanego, powszechnie występującego na obszarze zachodniej i północno-zachodniej Polski, w swoim Oddziale w Odolanowie. Podczas przetwarzania gazu ziemnego zaazotowanego na gaz wysokometanowy następuje odzysk takich produktów jak hel, azot stanowiących zanieczyszczenie gazu. Dzięki zastosowaniu technologii odazotowania unika się emisji zanieczyszczeń gazowych do powietrza. Instalacja wykorzystywana do odazotowania gazu ziemnego zaazotowanego podlega regulacjom zintegrowanych pozwoleń (IPPC). W celu uniknięcia emisji szkodliwych substancji i gazów, w tym dużych emisji siarkowodoru do atmosfery w trakcie eksploatacji ropy naftowej, zastosowano technologię zatłaczania do złoża kwaśnych gazów powstających z mycia aminowego. Metodę zatłaczania kwaśnych gazów stosuje się od pierwszej połowy lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Instalacja składa się z zespołu sprężającego, instalacji osuszania i inhibitowania gazów oraz rurociągu tłocznego przesyłającego gaz z instalacji sprężania do odwiertu Borzęcin 28. Metoda ta pozwala na intensyfikację wydobycia. Od chwili rozpoczęcia zatłaczania kwaśnych gazów na złożu Borzęcin prowadzone są badania, opracowywane modele rozprzestrzeniania gazów w złożu. Zdobyta wiedza i doświadczenie mogą stanowić podstawy do rozwoju technologii CCS (ang. Carbon Capture and Storage). W związku z poszukiwaniem alternatywnych metod ograniczania emisji gazów cieplarnianych, 16
Ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko Ograniczanie emisji Wielkość emisji Systemy gazów cieplarnianych do środowiska bezpieczeństwa Słownik pojęć Udział sumaryczny nakładów inwestycyjnych i kosztów remontowych na poszczególne grupy działań prośrodowiskowych w latach 2005 2007 33,23% 8,44% 9,71% 2005 2,96% 22,39% 10,56% 0,04% 1,89% 6,38% 7,63% 0,01% 2006 35,55% 5,41% 3,23% 4,42% 2007 51,39% Gospodarka wodna Gospodarka ściekowa Ochrona powietrza oraz hałas Gospodarka odpadami Ochrona powierzchni ziemi Zbiorniki gazu, ropy naftowej, infrastruktura zw. z ropą i gazem etc. Inna infrastruktura 0,73% 22,54% 73,49% 0% 0% Unia Europejska rozpoczęła szeroko zakrojone prace nad możliwością ograniczenia emisji dwutlenku węgla ze spalania paliw kopalnych przez zastosowanie jego wychwytu i składowania CCS w strukturach geologicznych. Ze względu na doświadczenie PGNiG w zatłaczaniu kwaśnych gazów oraz wiedzę płynącą z rozpoznania struktur geologicznych, budowy i eksploatacji podziemnych magazynów gazu, a także składowania odpadów w górotworze, jednostki naukowo-badawcze, to jest Instytut Nafty i Gazu, Polska Akademia Nauk, Ministerstwo Środowiska oraz sektor energetyczny (reprezentowany obecnie poprzez Platformę Czystych Technologii Węglowych), zwróciły się o nawiązanie współpracy. Szeroka wiedza specjalistów z PGNiG może stanowić cenne źródło informacji dla strony polskiej między innymi przy implementacji przepisów unijnych. przekształcenie naturalnego ukształtowania terenu, zobowiązani są do ich rekultywacji. Spółki Grupy Kapitałowej PGNiG od wielu lat przeprowadzają prace zmierzające do rozpoznania stanu środowiska oraz opracowania właściwych projektów rekultywacji zanieczyszczonych terenów. Dotychczasowe prace pozwoliły na stwierdzenie, że typowymi zanieczyszczeniami występującymi w gruntach i w wodach na skutek działalności Grupy Kapitałowej PGNiG są: oleje, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, monopierścieniowe związki aromatyczne, cyjanki, fenole, metale. Możliwości podziemnego składowania dwutlenku węgla w Polsce upatruje się między innymi w rozległych, paleozoicznych i mezozoicznych strukturach Niżu Polskiego. Zostały one dobrze rozpoznane w ramach poszukiwań zasobów geotermalnych, a struktury hydrogeologiczne w ich obrębie mają odpowiednie właściwości i parametry złożowe. Istotne są prace wykonane w ostatnich latach na tym terenie przez PGNiG, polegające na utworzeniu podziemnych magazynów gazu w starych, w znacznej części wyeksploatowanych, złożach gazu ziemnego oraz w wysadzie solnym. Zarządzający obszarami, na których występuje zanieczyszczenie gleby lub ziemi albo niekorzystne 17
Spis treści List Prezesa Misja środowiskowa Systemy zarządzania Gaz ziemny Zarządu Grupy Kapitałowej PGNiG środowiskowego paliwo ekologiczne Po zakończeniu prac inwestycyjnych, poszukiwawczo-rozpoznawczych, eksploatacyjnych, po likwidacji obiektów lub stwierdzeniu znaczących przekroczeń standardów środowiska, spółki Grupy Kapitałowej PGNiG przeprowadzają prace rekultywacyjne. Obejmują one działania naprawcze w odniesieniu do zdegradowanej powierzchni ziemi na skutek wjazdu ciężkiego sprzętu, deformacji terenu między innymi przy pracach sejsmicznych i wierceniach odwiertów, zniszczeń warstw glebowych, lokalnego zanieczyszczenia gruntów i wód powierzchniowych (bardzo rzadko wód podziemnych) przy pracach poszukiwawczo eksploatacyjnych, rekultywacji składowiska odpadów wiertniczych etc. Osobną grupę stanowią grunty zanieczyszczone w wyniku przeszłej działalności gazownictwa klasycznego. W dotychczasowych działaniach prowadzonych przez PGNiG zmierzających do identyfikacji źródeł, rodzaju zanieczyszczeń oraz doboru metod rekultywacji wypracowano następujący model postępowania (schemat poniżej). W ramach prac rekultywacyjnych w latach 2005 2007 przeprowadzono rekultywacje: zanieczyszczonych gleb w kopalniach; terenów po przeprowadzonych wierceniach; gruntów po likwidacjach i remontach; terenów po gazowniach klasycznych. Wymienione działania obejmowały usunięcie zanieczyszczeń lub ukształtowanie powierzchni terenu z odtworzeniem warstwy glebowej. Oprócz rekultywacji oddziały w Sanoku i w Zielonej Górze oraz spółki poszukiwawcze podejmują działania na rzecz likwidacji oraz rekonstrukcji odwiertów ropnych i gazowych. Postępowanie przy rozpoznawaniu stanu środowiska i podejmowaniu działań rekultywacyjnych Krok 1 analiza dostępnych materiałów archiwalnych, budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych, rodzaju działalności, procesów technologicznych, układu instalacji, źródeł emisji zanieczyszczeń, ewentualnych podejmowanych wcześniej działań, m.in. badań sozologicznych, likwidacji odpadów, prowadzenia rekultywacji Krok 2 określenie liczby prób gruntów i/lub wód podziemnych wymaganych do pobrania, miejsc oraz głębokości poboru oraz określenie rodzaju oznaczeń fizyko-chemicznych dla gruntów i/lub wód podziemnych Krok 3 wykonanie badań, zestawienie wyników analiz, określenie możliwych do zastosowania metod rekultywacji oraz oszacowanie kosztów prac rekultywacyjnych Krok 4 wybór metody remediacji gruntów i/lub wód podziemnych Krok 5 opracowanie projektu rekultywacji i zatwierdzenie we właściwym starostwie Krok 6 wybór wykonawcy procesu rekultywacji Krok 7 przeprowadzenie procesu remediacji gruntów i/lub wód podziemnych, ewentualnie założenie monitoringu stanu środowiska gruntowo-wodnego 18
Ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko Ograniczanie emisji Wielkość emisji Systemy gazów cieplarnianych do środowiska bezpieczeństwa Słownik pojęć PGNiG w ramach ograniczania negatywnych skutków przeszłych działań likwiduje obiekty, które są spuścizną po eksploatacji sprzed wielu dziesiątków lat, to jest szyby, kopanki i doły urobkowe. Prace likwidacyjne są bardzo kosztowne i wymagają specjalistycznego sprzętu oraz efektywnych technologii. Pozyskiwanie oleju skalnego z naturalnych wycieków w Karpatach prowadzone było od niepamiętnych czasów. Zapotrzebowanie na ropę naftową doprowadziło w XIX wieku do rozwoju techniki kopania szybów (kopanek). Kopanki negatywne lub wyeksploatowane były porzucane lub likwidowane. Obecnie w wielu rejonach Karpat odnajdywane są te pozostawione (porzucone) lub źle zlikwidowane, które stwarzają zagrożenie. Stąd są sukcesywnie likwidowane na obszarach górniczych przez PGNiG, pomimo że spółka nie przyczyniła się do ich powstania ani nie była ich właścicielem. Oprócz bezpośrednich form ochrony środowiska istotne znaczenie mają także prowadzone badania środowiskowe, między innymi emisji zanieczyszczeń do powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych, ścieków, gleb i gruntów, wielkości odpadów, natężenia hałasu, oddziaływania pól elektromagnetycznych, a także monitoring stanu środowiska glebowego, wodnego i szczelności podziemnych magazynów gazu. Prowadzenie tych badań pozwala nie tylko na bieżącą kontrolę stanu środowiska, ale również na identyfikację zagrożeń spowodowanych w przeszłości. Część podejmowanych przez spółki Grupy Kapitałowej PGNiG badań wynika z zapisów stosownych aktów prawnych i/ lub decyzji administracyjnych: konieczności uzyskania danych i informacji niezbędnych do opracowania dokumentacji, operatów, raportów itp.; potrzeby pozyskania informacji do planowania działań środowiskowych w zakresie ograniczania negatywnego oddziaływania na poszczególne elementy środowiska. Efektem działań identyfikujących zagrożenia środowiskowe powstające podczas działalności spółek Grupy Kapitałowej PGNiG są opracowania dotyczące: Udział kosztów poniesionych w latach 2005 2007 na rekultywację gruntów związanych z działalnością górnictwa naftowego i gazownictwa oraz rekultywację składowisk odpadów 51% 18% 31% emisji substancji zanieczyszczających do powietrza, ustalenia wskaźników emisji, studia nad gospodarką odpadami, operaty wodno prawne (pozwolenia na użytkowanie wód pod ziem nych i powierzchniowych), raporty środowiskowe, projekty prac hydrogeologicznych, geologicznych, budowlanych itp. Wymienione opracowania i raporty bardzo często są oparte na wynikach pomiarów i analiz środowiskowych wykonywanych w specjalistycznych laboratoriach środowiskowych. Koszty badań środowiskowych w latach 2005 2007 2005 2006 2007 (tys. zł) 2005 1 396 2006 1 390 2007 985 PGNiG może się poszczycić dwoma specjalistycznymi laboratoriami w Oddziale w Zielonej Górze oraz w Centralnym Laboratorium Pomiarowo Badawczym w Warszawie. Laboratoria te mają wdrożone i udokumentowane systemy jakości, potwierdzone przez Polskie Centrum Akredytacji za zgodność z normą międzynarodową i europejską PN-EN ISO/ IEC 17025:2001. 19
Spis treści List Prezesa Misja środowiskowa Systemy zarządzania Gaz ziemny Zarządu Grupy Kapitałowej PGNiG środowiskowego paliwo ekologiczne Ograniczanie emisji gazów cieplarnianych Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC) oraz protokół z Kioto nałożyły na Polskę nie tylko zobowiązania dotyczące dopuszczalnej wielkości emisji gazów cieplarnianych, ale również pewne wymogi w zakresie podnoszenia świadomości społecznej dotyczącej zmian klimatu. Zgodnie z protokołem z Kioto państwa wymienione w Załączniku I do Konwencji Klimatycznej (państwa uprzemysłowione i w okresie transformacji) zobowiązały się do redukcji emisji gazów cieplarnianych do atmosfery średnio o 5,2% w latach 2008 2012 w stosunku do tak zwanego roku bazowego. Dla większości państw jest nim rok 1990 (w przypadku Polski 1988). Za podstawowe gazy cieplarniane uznano dwutlenek węgla (CO 2 ), metan (CH 4 ) oraz podtlenek azotu (N 2 O), a także opisano grupę substancji określanych jako gazy przemysłowe: HFC (fluorowęglowodory), PFC (perfluorowęglowodory) oraz sześciofluorek siarki (SF 6 ). Od 1 stycznia 2005 roku na terenie państw Unii Europejskiej funkcjonuje nowy, ekonomiczny mechanizm ochrony powietrza system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Dwie instalacje PGNiG w oddziałach w Zielonej Górze i w Odolanowie uczestniczą w systemie handlu 20
Ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko Ograniczanie emisji Wielkość emisji Systemy gazów cieplarnianych do środowiska bezpieczeństwa Słownik pojęć uprawnieniami do emisji dwutlenku węgla (SHUE) z następującą średnią w roku wielkością przydziałów emisji dwutlenku węgla (tys. ton CO 2 /rok) w pierwszym okresie rozliczeniowym (2005 2007): Oddział w Odolanowie kotłownia i podgrzewacze technologiczne gazu 13,4; Oddział w Zielonej Górze kotły grzewcze i technologiczne w kopalni Dębno 35,9; W ramach realizacji zobowiązań wynikających z mechanizmu systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych PGNiG: wprowadziło kontrolę wielkości emisji poprzez wdrożenie procedur monitorowania i raportowania emisji dwutlenku węgla w ramach systemu zarządzania środowiskowego; przygotowało i zweryfikowało raporty z rocznej emisji dwutlenku węgla; przekazało zweryfikowane raporty roczne do Krajowego Administratora Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji CO 2 (KASHUE) za lata 2005, 2006 i 2007; dokonało zbilansowania wielkości emisji dwutlenku węgla z posiadanymi uprawnieniami, a także zarchiwizowało dane źródłowe, które posłużyły do opracowania raportów z rocznej emisji; umorzyło wielkości przydziałów zgodne z emisją z instalacji uczestniczących w SHUE. Sumaryczna emisja z instalacji PGNiG uczestniczących w SHUE w latach 2005 2007 nie przekroczyła 45 tys. ton CO 2 /rok. Pomimo kwalifikacji instalacji PGNiG do grupy emisji A, to jest wielkości nieprzekraczającej 50 tys. ton CO 2 /rok, przyjęto w spółce poziom dokładności dla zużycia i jakości paliwa gazowego na poziomie wyższym niż wymagany. Było to możliwe dzięki stosowaniu procedur badawczych i nadzoru nad urządzeniami pomiarowymi w jednostkach PGNiG. Zdecydowanie niższa emisja dwutlenku węgla ma miejsce przy spalaniu gazu ziemnego, dodatkowo dystrybuowany gaz ziemny charakteryzuje się stabilnym składem i wysokimi parametrami jakości. Wielkość emisji CO 2 w latach 2005 2007 z instalacji PGNiG uczestniczących w systemie handlu uprawnieniami do emisji dwutlenku węgla (tys. ton CO 2 ) 2005 41,0 2006 42,8 2007 40,9 W wyniku dokonanej inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych zidentyfikowano źródła jego emisji. Jest on wprowadzany do powietrza podczas technologicznych oraz awaryjnych upustów gazu ziemnego z rurociągów i stacji redukcyjno-pomiarowych, podczas syfonowania odwiertów, z otworów wydobywczych, separatorów, podgrzewaczy, zbiorników, instalacji osuszania gazu czy sprężarek. W celu kontroli wielkości emitowanego metanu, opracowywane są nowe wskaźniki dla wymienionych instalacji. Będzie to mieć istotne znaczenie dla rozliczania ilości wyemitowanego metanu i wnoszenia opłat ekologicznych za tę emisję. Emisja dwutlenku węgla powstająca podczas wytwarzania 1 kwh mocy przy spalaniu różnych paliw kopalnych Węgiel kamienny Węgiel brunatny Olej opałowy ciężki Olej opałowy lekki (kg CO 2 /kwh) 0,400 0,330 0,275 0,260 Gaz ziemny 0,200 Oprócz dwutlenku węgla spółki Grupy Kapitałowej PGNiG emitują do atmosfery również metan. 21
Spis treści List Prezesa Misja środowiskowa Systemy zarządzania Gaz ziemny Zarządu Grupy Kapitałowej PGNiG środowiskowego paliwo ekologiczne Wielkość emisji do środowiska Grupa Kapitałowa PGNiG kładzie nacisk na zapobieganie i redukcję zanieczyszczeń u źródła, przy jednoczesnym zapewnieniu rozważnej gospodarki zasobami naturalnymi. Podejście to uwzględnia także aspekty ekonomiczne i jest realizowane przede wszystkim przez podejmowanie przedsięwzięć technicznych oraz wprowadzanie rozwiązań systemowych i proceduralnych w zakresie prowadzonej działalności. Podstawowymi założeniami działalności prośrodowiskowej Grupy Kapitałowej PGNiG jest zapewnienie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza, wody i ziemi, tak aby zapewnić możliwie jak najwyższy stopień ochrony środowiska jako całości. W celu wypełnienia wymogów prawnych w zakresie korzystania ze środowiska wszystkie jednostki organizacyjne wchodzące w skład Grupy Kapitałowej PGNiG posiadają stosowne pozwolenia i decyzje. Pozwolenia są uzupełniane lub zastępowane nowymi, gdy tylko pojawiają się istotne zmiany w działalności jednostek bądź wymagają tego znowelizowane przepisy. Oddział w Odolanowie, jako jedyny prowadzący działalność gospodarczą, której zadaniem jest odazotowanie gazu ziemnego, tzn. usunięcie balastu azotowego z gazu ziemnego oraz odzysku zawartego w tym gazie helu, podlega pod pozwolenia zintegrowane i został zaliczony do zakładów przemysłu chemicznego do rafinacji ropy naftowej lub gazu. W wyniku filtracji, separacji cieczy i pyłów, absorpcji, adsorpcji i destylacji niskotemperaturowej otrzymuje się następujące produkty w Oddziale PGNiG w Odolanowie: gaz wysokometanowy w postaci gazowej i skroplonej (LNG); ciekły i gazowy azot; ciekły i gazowy hel. W zakładzie prowadzi się: produkcję gazu wysokometanowego w dwóch liniach produkcyjnych; tłoczenie gazu wysokometanowego do sieci; magazynowanie skroplonego gazu ziemnego. Wnoszona opłata ekologiczna jest odzwierciedleniem skali oddziaływania Grupy Kapitałowej PGNiG na środowisko w obszarach korzystania, tj. za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, składowanie odpadów na własnym składowisku, pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód i do ziemi, usuwanie drzew i krzewów. Opłata ekologiczna za składowanie odpadów wnoszona jest jedynie przez spółkę Poszukiwania Naftowe Diament, która odpowiedzialna jest za zarządzanie składowiskiem odpadów wiertniczych. Opłata za wprowadzanie zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do powietrza w latach 2005 2007 (tys. zł) 2005 1 564,27 2006 1 455,01 2007 1 234,42 Wykres od wartości 1000. Opłata za pobór wód powierzchniowych i podziemnych oraz zrzut ścieków do wód i do ziemi w latach 2005 2007 (tys. zł) 2005 122,62 2006 123,35 2007 106,16 Opłata za składowanie odpadów na składowisku w latach 2005 2007 Wykres od wartości 95. (tys. zł) 2005 201,39 2006 43,25 2007 91,22 22
Ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko Ograniczanie emisji Wielkość emisji Systemy gazów cieplarnianych do środowiska bezpieczeństwa Słownik pojęć Opłatę za usuwanie drzew i krzewów wnoszą głównie spółki gazownictwa i oddziały eksploatacji prowadzące działalność inwestycyjną budowę gazociągów i zagospodarowanie terenów górniczych. PGNiG jako firma świadoma zagrożeń wynikających ze zmian klimatycznych spowodowanych spalaniem paliw kopalnych oraz wytwarzaniem gazów cieplarnianych dba o obniżenie emisji związków węgla i innych gazów cieplarnianych. Opłata za usuwanie drzew i krzewów w latach 2005 2007 (tys. zł) 2005 762,05 2006 978,90 2007 544,49 Przed poszczególnymi jednostkami stawia się cele i zobowiązanie do: monitoringu zużycia paliw; obniżania energochłonności procesów produkcyjnych i technologicznych; regulacji procesu spalania gazu w źródłach technologicznych; uczestniczenie w branżowych inicjatywach w zakresie redukcji emisji zanieczyszczeń do powietrza; wykorzystanie gazu, jako paliwa o niskiej emisji zanieczyszczeń. Spółki wchodzące w skład Grupy Kapitałowej PGNiG wprowadzają do atmosfery zanieczyszczenia pyłowe i gazowe powstające podczas prowadzenia działalności gospodarczej (z procesów technologicznych i spalania paliw) w sposób zorganizowany (poprzez emitery punktowe, stacjonarne i ruchome) i niezorganizowany. Z licznych emiterów wprowadzane jest do powietrza kilkadziesiąt rodzajów zanieczyszczeń. Wielkość emisji z roku na rok spada w wyniku podejmowanych działań ograniczających. 23
Spis treści List Prezesa Misja środowiskowa Systemy zarządzania Gaz ziemny Zarządu Grupy Kapitałowej PGNiG środowiskowego paliwo ekologiczne Sumaryczna wielkość emisji zanieczyszczeń w latach 2005 2007 (tys. ton) 2005 400,36 2006 394,04 2007 355,33 Wykres od wartości 330. Zagospodarowanie wytwarzanych odpadów w latach 2005 2007 Składowanie Sprzedaż 2005 2006 Unieszkodliwienie (tys. ton) 24,42 23,30 49,08 21,20 19,95 29,01 Wśród zgrupowanych w 26 kategoriach cenowych znajdują się głównie gazy (SO 2, NO x, CO, CO 2, CH 4 ), pyły (ze spalania paliw, krzemowe, węglowo-grafitowe i pozostałe), węglowodory, aldehydy, alkohole, kwasy, metale ciężkie, pierwiastki metaliczne i niemetaliczne. Spośród wszystkich emitowanych zanieczyszczeń ok. 88% stanowi dwutlenek węgla pochodzący z procesów spalania paliw w źródłach ciepła i technologicznych, kolejne miejsce zajmuje metan (ok. 12%), a także substancje pochodzące głównie z procesów technologicznych. Poprzez działalność spółek wchodzących w skład Grupy Kapitałowej 2007 22,90 32,96 22,73 PGNiG do powietrza wprowadzany jest metan podczas technologicznych i awaryjnych upustów gazu ziemnego z rurociągów i instalacji w zakładach gazowniczych, w Oddziale PGNiG w Odolanowie oraz podczas syfonowania odwiertów przez spółki poszukiwawcze. Wśród procesów technologicznych, z których emitowane są zanieczyszczenia, ze wszystkich spółek Grupy Kapitałowej PGNiG wymienić należy: technologiczny upust gazu z instalacji i gazociągów; spawanie; malowanie; inne: obróbka drewna, obróbka galwaniczna, prace pomocnicze. Dodatkowo w branży górnictwa naftowego: spalanie gazu w pochodniach; spalanie paliw w celach technologicznych: sprężarki i turbiny gazowe, piece, paleniska, nagrzewnice, regeneratory, agregaty prądotwórcze etc.; syfonowanie i testowanie odwiertów; zbiorniki magazynowe. W źródłach technologicznych i źródłach ciepła wykorzystywanych na własne potrzeby spalany jest głównie gaz zaazotowany i wysokometanowy. Wytwórcami różnych grup odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne są wszystkie spółki wchodzące w skład Grupy Kapitałowej PGNiG, które 24