PROJEKT ZMIANY MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIASTO PUŁAWY JEDNOSTKA BILANSOWA B I C OPRACOWANIE: ANNA GIEZEK CZERWIEC 2011
Spis treści 1 WSTĘP INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYM DOKUMENTAMI...4 1.1 GŁÓWNE CELE PROGNOZY... 4 1.2 ZAKRES PROGNOZY... 6 1.3 POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI... 6 2 INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY...7 3 PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚĆ JEJ PRZEPROWADZANIA... 8 4 INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO...9 4.1 POŁOŻENIE OBSZARU OPRACOWANIA... 10 4.2 POWIERZCHNIA ZIEMI... 11 4.3 ŚWIAT ZWIERZĄT... 13 4.4 SZATA ROŚLINNA... 13 4.5 KLIMAT... 14 4.6 ISTNIEJĄCY STAN SANITARNY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO...15 4.6.1 WODY PODZIEMNE I POWIERZCHNIOWE...15 4.6.2 POWIETRZE ATMOSFERYCZNE...15 4.6.3 HAŁAS... 16 4.6.4 STAN GLEBY I POWIERZCHNI ZIEMI...16 4.7 POTENCJALNE ZMIANY STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI...16 PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU... 16 5 STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM... 17 6 ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WiDZENIA REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 r. O OCHRONIE PRZYRODY...18 6.1 OBSZARY PODLEGAJĄCE OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY...18 6.2 POZOSTAŁE ELEMENTY SYSTEMU PRZYRODNICZEGO... 21 7 CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU...22 8 PRZEWIDYWANE ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIA W TYM ODDZIAŁYWANIA BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKOTERMINOWE, ŚREDNIO-TERMINOWE I DŁUGOTERMINOWE, STAŁE I CHWILOWE ORAZ POZYTYWNE I NEGATYWNE, NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU, A TAKŻE NA ŚRODOWISKO... 23 8.1 OGÓLNE USTALENIA PLANISTYCZNE... 23 8.2 SZCZEGÓŁOWE USTALENIA PLANISTYCZNE... 24 8.3 USTALENIA ODDZIAŁUJĄCE NA PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000...25 8.4 ODDZIAŁYWANIE NA POSZCZEGÓLNE KOMPONENTY ŚRODOWISKA...26 2
9 ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU...32 10 PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH DO ZAWARTYCH W PROJEKCIE PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO...33 11 STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM...33 12 ZAŁĄCZNIKI GRAFICZNE TERENÓW OBJĘTYCH ZMIANĄ PLANU...34 3
1 WSTĘP INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYM DOKUMENTAMI Podstawę prawną wykonania prognozy oddziaływania na środowisko projektu planu zagospodarowania przestrzennego gminy Miasto Puławy Jednostka Bilansowa B i C stanowi: Uchwała Nr Nr IV/37/11 Rady Miasta Puławy z dnia 31 marca 2011r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Miasto Puławy Jednostka Bilansowa B i C, Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717), Ustawa z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227). Potrzeba zmiany planu miejscowego wynika z wniosków złożonych przez zainteresowane podmioty. Tak więc potrzeba sporządzenia prognozy wynikła również, oprócz prawnych przesłanek, z zainteresowania osób i instytucji, czego dowodem są złożone wnioski. Analiza zasadności przystąpienia do zmiany planu wskazuje na potrzebę tych zmian. Nierozerwalną i niezbędną częścią opracowywanego planu jest również prognoza oddziaływania na środowisko, która jako element obligatoryjny procesu planistycznego warunkuje uchwalenie planu. Prognoza zawiera cześć tekstową, zgodną z Ustawą z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227) oraz część graficzną. 1.1 GŁÓWNE CELE PROGNOZY Celem prognozy jest określenie wpływu ustaleń planu na środowisko. W prognozie zawarte są oceny skutków ustaleń planu wynikające z przyjętych rozwiązań oraz możliwości występowania zagrożeń i uciążliwości dla zdrowia ludzi i środowiska biogeograficznego, poszukiwanie i wskazanie możliwości rozwiązań planistycznych najkorzystniejszych dla stanu środowiska, poprzez: identyfikację i ocenę najbardziej prawdopodobnych wpływów na biofizyczne zdrowotne komponenty środowiska określonego obszaru, jakie może wywołać realizacja dyspozycji przestrzennych zawartych w projekcie planu; współpracę autora prognozy z autorem projektu planu celem eliminacji rozwiązań i ustaleń niemożliwych do przyjęcia ze względu na ewentualne negatywne skutki dla 4
środowiska lub zagrożenie dla zdrowia mieszkańców, pełne poinformowanie podmiotów tj. wnioskodawców, społeczność lokalną i organ samorządu o skutkach wpływ ustaleń planu dla środowiska przyrodniczego. Tak więc prognoza opiera się przede wszystkim na licznych analizach pozwalających na identyfikację procesów i wartości środowiska. Po tym etapie możliwa jest ocena potencjalnych skutków realizacji ustaleń planistycznych wprowadzonych na obszarze gminy Miasto Puławy Jednostka Bilansowa B i C, co stanowi główny cel prognozy. Zadanie to wymaga interdyscyplinarnej analizy procesów i zjawisk zachodzących w środowisku przy uwzględnieniu zmian w szeroko rozumianym otoczeniu (nie związanym z planem), na które składa się system prawny, postęp cywilizacyjny i techniczny, zachowania i przemiany świadomości społeczności lokalnej itp. Tak szeroki zakres wiedzy pozwoli na osiągnięcie głównego celu dokumentu, a więc wykazanie, jak sposób zagospodarowania w planie wpłynie na środowisko i naruszy zasady prawidłowej gospodarki zasobami naturalnymi. Wprowadzane ustalenia planistyczne, a następnie realizacja ustaleń planu zagospodarowania przestrzennego obszaru Rogatki Warszawskiej mogą powodować oddziaływania na niektóre komponenty środowiska, np.: wody powierzchniowe i podziemne, klimat lokalny, hałas, bioróżnorodność, ukształtowanie terenu, stan gleb, stan powietrza. Celem prognozy jest również wyeliminowanie na etapie sporządzania planu ustaleń sprzecznych z zasadami zrównoważonego rozwoju na analizowanym obszarze i w jego otoczeniu. W jakim stopniu zasada zrównoważonego rozwoju, a w tym ochrona środowiska zostały uwzględnione w projektowanym dokumencie i jakie mogą być skutki negatywne i pozytywne dla środowiska w wyniku realizacji działań zawartych w planie. W efekcie prognoza umożliwi wprowadzenie ustaleń, umożliwiających wprowadzenie działalności gospodarczej i zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnej przy jednoczesnym zachowaniu równowagi przyrodniczej i trwałości procesów przyrodniczych. Celem prognozy jest również ocena na ile ustalenia obok zachowania istniejących wartości zasobów środowiska pozwolą na wzbogacenie lub odtworzenie obniżonych, zdegradowanych wartości. Wskaże w jakim stopniu istniejące zagrożenia ulegną obniżeniu bądź spotęgowaniu, możliwość pojawienia się nowych szans dla ukształtowania wyższej jakości środowiska. Celem pośrednim prognozy są oceny konieczne wynikające z cytowanej ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Należą do nich m. in.: określenie możliwości oddziaływań transgranicznych i na obszary Natura 2000, identyfikacja obszarów objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem na środowisko i jego elementy składowe, zaproponowanie rozwiązań ograniczających, zapobiegających i kompensujących negatywne oddziaływanie oraz zaproponowanie rozwiązań alternatywnych. Reasumując prognoza to dokument nie rozstrzygający o słuszności realizacji zamierzeń inwestycyjnych przewidzianych nowymi ustaleniami 5 w planie a jedynie przedstawia
prawdopodobne skutki jakie niesie za sobą realizacja ustaleń na poszczególne komponenty środowiska wraz z ich wzajemnymi powiązaniami (tj. ekosystemy, krajobraz, ludzie, dobra materialne, dobra kultury). 1.2 ZAKRES PROGNOZY Zakres prognozy wynika z zapisów art. 51 i 52 cytowanej ustawy oraz opinii instytucji uzgadniających jej zakres tj. Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego oraz Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska. Zakres i stopień szczegółowości prognozy został uzgodniony następującymi pismami: Uzgodnienie zakresu prognozy z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Lublinie, Wydział Spraw Terenowych V w Kazimierzu Dolnym, znak: WSTV.411.8.2011.AP z dnia 22 lutego 2011 r. Uzgodnienie zakresu prognozy z Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w Puławach, pismo nr ONS-NZ.700.2/5/11 z dnia 25 lutego 2011r. W wymienionych wyżej dokumentach szczególną uwagę zwrócono na następujące zagadnienia: wg RDOŚ prognoza powinna zawierać, określać, analizować i oceniać oraz przedstawiać zagadnienia zgodnie z art. 51 ust.2 ustawy z dnia 3 października 2008 r., z uwzględnieniem wymagań określonych w art. 52 tej ustawy. Wskazane jest, aby prognoza oddziaływania na środowisko dotyczącą projektu zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego przedstawiała wyniki analiz i ocen odnośnie obszaru SOO PLH060055 Puławy w ramach obszarów Natura 2000. wg Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego prognoza powinna być sporządzona w zakresie określonym w art. 51 ust. 2 ustawy z 3 października 2008 r. 1.3 POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI Dokumentami powiązanymi z niniejszą prognozą są następujące opracowania: Uchwała Nr Nr IV/37/11 Rady Miasta Puławy z dnia 31 marca 2011r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Miasto Puławy Jednostka Bilansowa B i C, Uchwała Nr XV/142/07 Rady Miasta Puławy z dnia 29 listopada 2007 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Miasto Puławy Jednostka Bilansowa "B i C". Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Miasta Puławy, przyjętego uchwałą Nr XLVI/410/06 Rady Miasta z dnia 25. 05. 2006 r. Strategia Rozwoju Miasta Puławy 2004-2014 oraz aktualizacja Strategii Rozwoju Miasta Puławy na lata 2007-2015 Plan Gospodarki Odpadami dla gminy Miasto Puławy, 6
Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Puławy na lata 2002 2015, Program Ochrony Środowiska Gminy Miasto Puławy, Program Ochrony Środowiska Gminy Miasto Puławy na lata 2008-2011 Diagnoza Stanu Środowiska miasta Puławy stan na 2007, Puławy 2008 r. Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w 2009 r. WIOŚ 2010. mapy geologiczne, hydrologiczne, sozologiczne, geologiczno inżynierskie, geomorfologiczne, sytuacyjno wysokościowe. 2 INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY W opracowaniu prognozy posłużono się opisową analizą prawdopodobnych skutków oddziaływania na środowisko oraz na zdrowie i dobrobyt ludzi, jakie mogą wystąpić w przypadku realizacji ustaleń planu. W procedurze rozpatrywania oddziaływania uwzględniono wszystkie komponenty środowiska przyrodniczego. Ocenę przeprowadzono kompleksowo dla jednego wariantu ustaleń planistycznych zaproponowanych przez projektanta urbanistę. W ocenie wykorzystano metodę prostego prognozowania posługując się metodą analogii do oddziaływania istniejących tego typu inwestycji. Analizy przeprowadzone w ramach prognozy oparto na założeniach, że stanem odniesienia prognozy są: istniejący stan środowiska przyrodniczego i zagospodarowania terenu, określony w opracowaniach ekofizjograficznych dla Puław, uwarunkowania wynikające z realizacji ustaleń zagospodarowania przestrzennego obszaru objętego zmianą planu, ustalenia projektu planu zagospodarowania przestrzennego, działania związane z realizacją systemów technicznych na obszarze objętym planem realizowane będą zgodnie z zasadami przyjętymi w planie miejscowym. Ocenę możliwych przemian komponentów środowiska przeprowadzono w oparciu o analizę ich funkcjonowania w istniejącej strukturze przestrzennej. Kolejnym krokiem jest analiza przyszłego funkcjonowania środowiska pod w pływem przemian, jakie zajdą wskutek realizacji ustaleń planu. Etapem końcowym jest ocena skutku, czyli wynikowego stanu komponentów środowiska powstałego na skutek przemian w jego funkcjonowaniu, spowodowanych realizacją ustaleń planu oraz sformułowanie propozycji zmian lub alternatywnej wersji ustaleń, wynikających z troski o osiągnięcie możliwie korzystnego stanu środowiska w warunkach projektowanego zagospodarowania przestrzennego obszaru. Opracowanie złożone jest z następujących głównych części: rozpoznanie uwarunkowań występujących w obszarze opracowania, analiza ustaleń projektu planu w omawianym obszarze, identyfikacja i prognoza prawdopodobnych zmian stanu środowiska na skutek realizacji 7
ustaleń planu wraz z określeniem ich możliwego zasięgu, prognoza możliwego wpływu zmian środowiska na zdrowie i warunki życia mieszkańców, propozycje modyfikacji ustaleń planu oraz działań i przedsięwzięć zmierzających do ograniczenia negatywnego wpływ u proponowanych rozwiązań na środowisko przyrodnicze i warunki życia mieszkańców. W celu sporządzenia prognozy przeprowadzono następujące prace: zapoznano się z projektem planu zagospodarowania przestrzennego objętego zmianą, zapoznano się z danymi fizjograficznymi oraz innymi dostępnymi opracowaniami obejmującymi obszar, dokonano oceny projektu planu w odniesieniu do obowiązujących aktów prawnych, w tym przepisów gminnych, przeprowadzono wizję lokalną, dokonano analizy czynników mających wpływ (negatywny i pozytywny) na środowisko i jego komponenty, 3 PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH REALIZACJI POSTANOWIEŃ METOD PROJEKTOWANEGO ANALIZY SKUTKÓW DOKUMENTU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚĆ JEJ PRZEPROWADZANIA Realizacja postanowień projektu planu gminy Miasto Puławy Jednostka Bilansowa "B i C", ( jak każda zmiana planu zagospodarowania przestrzennego) może wprowadzić zmiany w środowisku, oddziaływając na poszczególne komponenty przyrodnicze. Skutki realizacji postanowień projektowanego dokumentu można będzie przeanalizować po przeprowadzeniu monitoringu ukazującego stan poszczególnych komponentów środowiskowych. Monitoring powinien być przeprowadzany w określonych odstępach czasowych uregulowanych przepisami odrębnymi. Porównanie stanu początkowego czyli moment wejścia w życie planu zagospodarowania gminy Miasto Puławy Jednostka Bilansowa "B i C" ze stanem późniejszym umożliwi dopiero stwierdzenie wpływu ustaleń planistycznych i realizacji planu zagospodarowania na poszczególne komponenty środowiska. Zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 23 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późniejszymi zmianami) organ sporządzający miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (Prezydent) zobowiązany jest przynajmniej raz w czasie kadencji Rady na przeprowadzenie analizy zmian w zagospodarowaniu przestrzennym, w tym skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu. W propozycjach dotyczących przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektu należy uwzględnić m.in.: prowadzenie rejestru miejscowych planów,rejestrowanie wniosków o sporządzenie 8
miejscowych planów lub ich zmianę, gromadzenie materiałów z nimi związanych, rejestrowanie wniosków o zmianę przeznaczenia gruntów, zmiany funkcji terenu, ocenę i aktualizację form ochrony najcenniejszych elementów środowiska przyrodniczego, oceny rozwoju gospodarczego (przedsiębiorczości, rozwoju budownictwa, powierzchni urządzonych terenów zieleni), ocena warunków i jakości klimatu akustycznego wykonywane 1 raz na 4 lata. W zakresie monitoringu poszczególnych elementów środowiska wykonywanego według metod preferencyjnych określonych w przepisach szczególnych, odpowiedzialne są jednostki i instytucje związane z gospodarką wodną, zarządy dróg, starostwa powiatowe, urzędy wojewódzkie, a w zakresie ochrony przyrody Lasy Państwowe, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oraz jednostki wspomagające, zatrudniające ekspertów w dziedzinie ochrony środowiska, np. IMGW, RZGW i inne. Zgodnie z art. 10 Dyrektywy 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w celu uniknięcia powielania monitoringu raporty o stanie i jakości poszczególnych elementów środowiska powinny być przekazywane do Urzędu Gminy, w tym przypadku do Urzędu Miasta Puławy. Ujednolicony system pomiarów i ocen związanych ze stanem środowiska wprowadziła ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska za pomocą Państwowego Monitoringu Środowiska. Wszelkie dane prowadzonych monitoringów są zebrane w raportach rocznych, danych Urzędu Statystycznego i innych jednostek administracji państwowej. Uzyskane komponentów wyniki umożliwią przeprowadzonych określenie stanu i analiz z monitoringu ewentualnych przekroczeń poszczególnych normatywnych (dotrzymanie standardów jakości środowiska). Umożliwi podanie przyczyn zmian zarówno negatywnych jak i pozytywnych. W przypadku zmian negatywnych i występowania przekroczeń standardów możliwe będzie wyznaczenie obszarów występowania przekroczeń i odpowiedniego zagospodarowania takich terenów. 4 INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO Dla planowanych przedsięwzięć wynikających z realizacji ustaleń planu nie występuje transgraniczne oddziaływanie na środowisko. Jest to spowodowane tym, że oddziaływanie transgraniczne, wychodzące poza granice kraju w jakim położony jest obszar projektu nie występuje w formie bezpośredniej tereny objęte projektem planu nie są położone przy granicy państwa. Jeśli chodzi o znaczące oddziaływanie pośrednie ustaleń planistycznych na środowisko, uwzględniając powiązania geokomponentów w obszarze projektu i poza jego granicami, można stwierdzić, że ustalenia planistyczne standardów jakości środowiska dla poszczególnych powietrze, stan gleb itp.) 9 biorą pod uwagę zachowanie elementów przyrodniczych (woda,
4.1 POŁOŻENIE OBSZARU OPRACOWANIA Zgodnie z fizyczno-geograficzną regionalizacja kraju obszar całego miasta położony jest u styku dwóch prowincji fizyczno-geograficznych: Niżu Środkowoeuropejskiego (31) i Wyżyny Małopolskiej (34). W obszarze opracowania wyróżnić należy sąsiadujące jednostki fizyczno geograficzne: Płaskowyż Nałęczowski (343.12), który jest częścią Wyżyny Lubelskiej (343.1) oraz granica pomiędzy dwoma mezoregionami doliny Wisły na północ od miasta rozciąga się Dolina Środkowej Wisły (318.75), na południe Małopolski Przełom Wisły. Miasto położone jest na wysokości 115 m n.p.m., jego powierzchnia wynosi ok. 50 km2. Obszar objęty zmianą planu znajduje się w siedmiu odrębnych terenach planistycznych, położonych w różnych częściach miasta. W terenach tych zmiana obejmuje: Działkę Nr ew. 427/1 zlokalizowaną przy ul. J. Niemcewicza, położoną w obszarze oznaczonym w planie miejscowym symbolem "B3.US" (obiekty sportu i rekreacji), Działki Nr ew. 373, 378/6, 385, 386, 404, 405, 406, 439/78, 439/72 i 439/121 zlokalizowane przy ul. Gdańskiej w części położonej w planie miejscowym w obszarze oznaczonym symbolem "B4.KDD" (droga dojazdowa), Działkę Nr ew. 742 zlokalizowaną przy ul. J. Kochanowskiego, położoną w planie miejscowym w obszarze oznaczonym symbolem "B12.MN" (zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna wolnostojąca i bliźniacza), Działkę Nr ew. 2770 zlokalizowaną przy ul. Krańcowej, położoną w planie miejscowym w obszarach oznaczonych wielorodzinna oraz usługi symbolami publiczne "B37.MW/U" i (zabudowa centrotwórcze) oraz mieszkaniowa "B48.KDW" (droga wewnętrzna), Działki Nr ew. 756 i 757 zlokalizowane przy ul. Sieroszewskiego, położone w planie miejscowym w obszarze oznaczonym symbolem "B13.MN" (zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna), Działkę Nr ew. 1424/1 zlokalizowaną u zbiegu ulic: Zielonej i Filtrowej, położoną w planie miejscowym w obszarze oznaczonym symbolem "B12.MN/U" (zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna wolnostojąca i bliźniacza oraz usługi nieuciążliwe), Działkę Nr ew. 15/1 zlokalizowaną przy ul. Dęblińskiej, położoną w planie miejscowym w obszarze oznaczonym symbolem "B3.UT" (usługi turystyki), Działki Nr ew. 710/2 i 710/13 zlokalizowane przy ul. Partyzantów, położone w planie miejscowym w obszarze oznaczonym symbolem "B13.UO" (obiekty usług oświaty z dopuszczeniem usług z zakresu nauki, sportu, administracji i kultury), Działkę Nr ew. 615/13 zlokalizowaną przy ul. Wróblewskiego, położoną w planie miejscowym w obszarze oznaczonym symbolem"b10.zp" (zieleń urządzona) oraz działkę Nr ew. 615/14 zlokalizowaną przy ul. Wróblewskiego, położoną w planie miejscowym w obszarze oznaczonym symbolem "B1.U/MW" (usługi nieuciążliwe oraz 10
zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna), Działkę Nr ew. 2844/2 zlokalizowaną przy ul. Dęblińskiej, położoną w planie miejscowym w obszarze oznaczonym symbolem "B1.KPp" (ciąg pieszy - bulwar wiślany), Działkę Nr ew. 2847 zlokalizowaną przy ul. Dęblińskiej, położoną w planie miejscowym w obszarze usług turystyki i ciągu pieszego (bulwar wiślany), Działki Nr ew. 2769/2, 2771/2 i 2772/4 zlokalizowane przy ul. T. Cichockiego w części położonej w planie miejscowym w obszarze oznaczonym symbolem "B4.KS (parking dla samochodów osobowych), Działki Nr ew. 2774 i 2772/4 zlokalizowane przy ul. Krańcowej w Puławach, w części położonej w planie miejscowym w obszarze oznaczonym symbolem "B47.KDW" (droga wewnętrzna), Obszar ograniczony trwałym ogrodzeniem oznaczony w planie miejscowym symbolem "B11.UO" (obiekty usług oświaty), w którym siedzibę mają: I Liceum Ogólnokształcące, Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka, Zespół Szkół Technicznych, Regionalne Centrum Kształcenia Ustawicznego, Centrum Kształcenia Praktycznego oraz Miejskie Przedszkole Nr 8, 4.2 POWIERZCHNIA ZIEMI BUDOWA GEOLOGICZNA Budowa geologiczna jest charakterystyczna dla terenów położonych w sąsiedztwie dolin rzecznych. Obszar całego miasta leży na terytorium niecki lubelskiej wypełnionej zalegającymi prawie horyzontalnie osadami kredowymi, przykrytymi osadami trzeciorzędowymi i czwartorzędowymi. Skały kredowe reprezentowane są przez serie opok górnego mastrychtu charakteryzujących się zróżnicowaniem osadów. Najniżej występuje kreda pisząca o dużej zawartości węglanu wapnia. Na warstwie kredy zalegają wapienie margliste, opoki i margle. W najwyższej części górnego mastrychtu występują opoki, margle i gezy, a lokalnie iły. Dominująca skała w tej serii jest opoka porowata. Utwory kredowe występują na powierzchni lub blisko powierzchni w strefie krawędzi doliny Wisły. Fragmentarycznie utwory kredowe przykryte są osadami trzeciorzędowymi. Po prawej stronie Wisły, na obszarze miasta, utwory zlodowacenia środkowopolskiego reprezentowane są przez wąski, równoleżnikowy pas glin zwałowych. Piaski akumulacji lodowcowej tu nie występują. Część środkową i północną miasta tworzy zbudowana z piasków rzecznych rozległa terasa nadzalewowa, rozciągająca się na północ aż do rozwidlenia Wisły i Wieprza. Na terasie nadzalewowej towarzyszy od zachodu szeroka na ok. 3 km terasa zalewowa Wisły, położona na wysokości 115-120 m n.p.m. i wzniesiona do 3 m ponad poziom koryta rzeki. Zbudowana jest z mad i piasków rzecznych, 11
a jej charakterystycznym elementem są liczne starorzecza. Od terenów użytkowanych rolniczo i terenów zabudowanych oddziela ją kilkumetrowej wysokości wał przeciwpowodziowy. RZEŹBA TERENU Płaskowyż Nałęczowski zajmuje północno - zachodnią część Wyżyny Lubelskiej. Jego powierzchnie pokrywa charakterystyczna dla całej Wyżyny Małopolskiej pokrywa lessowa, na której wykształciły się urodzajne gleby. Płaskowyż porozcinany jest, zwłaszcza od strony doliny Wisły, gęstą siecią wąwozów oraz dolinami dopływów Wisły i Bystrej. Dolina Środkowej Wisły obejmuje 10 km szerokości odcinek pomiędzy Puławami a Warszawą utworzony z łąkowego tarasu zalewowego oraz wyższego wydmowego tarasu piaszczystego. Małopolski Przełom Wisły obejmuje 1,5 10 km szerokości, obszar obejmujący odcinek doliny od Zawichostu do Puław. Stosunkowo strome zbocza wznoszą się tu na wys. 60-80 m ponad poziomem rzeki. Dno doliny wysłane jest madami rzecznymi i bywa częściowo zalewane podczas wysokich stanów wody. Pod Kazimierzem występuje największe zwężenie doliny, a wysokość pokrytych lessem wschodnich zboczy wynosi od 80 do 100 m. Południowa część miasta, pomiędzy dzielnicą Włostowice a wsią Skowieszyn, to północno - zachodni skraj okrytego lessem Płaskowyżu Nałęczowskiego opadający stroma, 60-m mocno porozcinana wąwozami krawędzią ku dolinie Wisły. Wysokości bezwzględne przekraczają tu 200 m n.p.m. Kulminacje w południowej części miasta osiągają 206,1 m n.p.m. Ku północy płaskowyż opada łagodniejsza krawędzią, stanowiąca zarazem granice fizjograficzna pierwszego rzędu pomiędzy Wyżyna Lubelska a pasem Nizin. Tereny w Dolinie Wisły to najniżej położone części miasta. GLEBY Przyrodnicze i użytkowe właściwości gleb związane są bezpośrednio z budowa geologiczna, rzeźbą terenu i stosunkami wodnymi. Dodatkowym, istotnym czynnikiem kształtującym pokrywę glebowa terenu miasta i gminy, są przekształcenia antropogeniczne. Na terenie miasta występują gleby wytworzone z piasków luźnych, słabogliniastych i gliniastych, mocnych pylastych a także gleby lessowe i bagienne. Gleby wytworzone z piasków gliniastych mocnych pylastych i pyłów piaszczystych, podścielone piaskami luźnymi słabogliniastymi a także utworami pyłowymi i gliniastymi, zajmują tereny Osady Pałacowej łącznie z zabytkowym parkiem i jego otoczeniem. Do odrębnej jednostki typologicznej należą gleby w dolinie Wisły. Na południe od mostu zalegają mady wytworzone z pyłów zwykłych i pyłów ilastych. W międzywalu występują odsortowane osady piasków luźnych, rzadziej pyłów. Na północ od mostu dolina wysłana jest madami pyłowymi całkowitymi lub podścielonymi piaskami luźnymi i słabogliniastymi. Na niskiej terasie zalewowej przeważają mady pyłowo - piaskowe, na terasie wyższej zasobne w próchnice i składniki pokarmowe mady pyłowo - gliniaste, zaliczane do gleb bardzo urodzajnych. W obszarze objętym zmiana planu tak jak na znacznej powierzchni Puław występują gleby zaliczane do antropogenicznych. Wykształciły się one w trakcie długoletnich 12
zabiegów agrotechnicznych prowadzonych w rejonie Osady Pałacowej oraz na terenach ogródków działkowych. Najwyższa wartość użytkowa wykazuje tu płowe gleby madowe zaliczone do II i III klasy bonitacji. Gleby lessowe nie narażone na erozje zaliczono do klasy III, a gleby wytworzone z piasków gliniastych i słabogliniastych do klasy IV. Do najsłabszych należą gleby wytworzone z piasków luźnych i słabogliniastych (V i VI klasa bonitacji). Gleby na terenie Miasta Puławy zagrożone są erozją w stopniu kwalifikującym ten obszar do drugiego stopnia ochrony przeciwerozyjnej. Najbardziej podatne na te procesy są gleby w południowej części miasta, w trójkącie Włostowice Skowieszyn Parchatka. Obszar ten przykrywa dość znaczna, miejscami osiągającą 30 m pokrywa lessowa. 4.3 ŚWIAT ZWIERZĄT Wisła, okoliczne lasy oraz starorzecza wraz z otaczającymi je łąkami są siedliskiem wielu ptaków lęgowych a także miejscem zimowania gatunków gniazdujących poza Wisła. Dolina Wisły jest ważnym szlakiem wędrówek licznych gatunków rodzimej i północnej awifauny rzeka i przyrodniczo czynne tereny otaczające stanowią miejsce odpoczynku i żerowiska dla tysięcy ptaków przelotnych. Szczególnie cennymi dla sąsiedztwa obszaru opracowania gatunkami zwierząt są nietoperze, a wśród nich nocek duży, dla których wyznaczono SOO Puławy Natura 2000. 4.4 SZATA ROŚLINNA Odsłonięte piaszczyste podłoże na wydmach, zrębach zupełnych lub poboczach dróg porastają murawy piaskowe z panująca szczotlicha siwa. Na podłożu piaszczystym z obecnością wapnia rozwijają się zbiorowiska z panującą strzęplicą siną. Stanowiska rzadkich gatunków roślin zarejestrowano w północnej części miasta nad Wisła (manna mielec, rzepicha ziemnowodna, mozga trzcinowata). Zabudowie mieszkaniowej towarzyszy roślinność ozdobna, zabudowie gospodarczej roślinność ruderalna. Na terenie Puław występują zespoły roślinności ruderalnej typowe dla dużych aglomeracji miejskich. Leśne zbiorowiska łęgowe spotkać można w dolinie Wisły na wysokości Włostowic. Są to pozostałości rozległych lasów z bujnym, kilkuwarstwowym runem, porastających niegdyś zalewowa terasę Wisły lęgów olszowych, wiązowo - jesionowych i wierzbowo - topolowych. Coroczne zalewy, niszczące działanie kry, procesy erozyjne i akumulacyjne oraz gospodarcze użytkowanie sprawiają, że terasę zalewowa Wisły pokrywa obecnie trwałe zbiorowisko zaroślowe złożone z kilku gatunków wierzb. Wśród terenów zieleni w obszarze i sąsiedztwie opracowania wymienić można następujące struktury: miejskie skwery i zieleńce charakteryzujące gatunkowym, 13 się stosunkowo ubogim składem
tereny zieleni osiedlowej z roślinnością typowa dla tego rodzaju założeń, z dużym udziałem gatunków krzewiastych, zieleń przyuliczna zbudowana w przewadze z regularnych ciągów drzew w pasie trawników, miejscami uzupełniana rzędami i grupami krzewów. Wśród zadrzewień dominują lipy i klony, wśród krzewów głogi i ligustr. Park Puławski o pow. 32 ha, należący do Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa. Ze względu na swoje walory historyczne i kompozycyjne wpisany do rejestru zabytków pod numerem A/150. Ze względu na rozmaitość gatunków i odmian rosnących tutaj drzew jest obiektem unikalnym w skali florystycznej. Występują tu gatunki typowe dla krajobrazu polskiego, jak lipa drobnolistna, dąb szypułkowy i bezszypułkowy, klon pospolity i jawor, jesion wyniosły, topola biała, grab pospolity, olsza czarna i szara, buk, wiąz, brzoza, wierzby, świerk, modrzew, sosna, a także zadomowione już dziś gatunki obcego pochodzenia (egzoty), jak kasztanowiec zwyczajny i żółty, robinia biała, tulipanowiec amerykański, katalpa, sosna wejmutka, żywotnik, leszczyna turecka, miłorząb japoński, dąb czerwony, sumak, orzech czarny, i szary, choina kanadyjska, daglezja zielona, bożodrzew. 4.5 KLIMAT Ze względu na swoje położenie geograficzne miasto i gmina Puławy zaliczane były do różnych dzielnic klimatycznych. Według podziału Polski na dzielnice rolniczo-klimatyczne Puławy leżą na granicy trzech dzielnic: wschodniej (podlaskiej), radomskiej i lubelskiej. Omawiany obszar charakteryzuje klimat przejściowy pomiędzy morskim klimatem Europy Zachodniej i kontynentalnym klimatem Europy Wschodniej. Przeważają tu masy powietrza polarno morskiego, a wiosna zwiększa się udział powietrza polarno - kontynentalnego i arktycznego. W bilansie rocznym dominują wiatry z kierunku zachodniego. Klimat jest nieco chłodniejszy od klimatu obszarów sąsiadujących od zachodu i odznacza się większymi kontrastami. Średnia temperatura roczna osiąga tu + 7,8 C, przy czym średnią temperatura stycznia wynosi 3,8 C, a średnia temperatura lipca + 18,9 C. Roczna suma opadów wynosi 550 mm. Czas zalegania pokrywy śnieżnej to 80-85 dni, dni letnich występuje ponad 100, a okres wegetacyjny, trwający 210-220 dni w roku, jest jednym z najdłuższych w Polsce. Porównując te wartości z danymi wieloletnimi z okresu 1872 1962 zauważyć można: podwyższenie średniej rocznej temperatury o 0,1 C, obniżenie średniej temperatury stycznia o 0,4 C, obniżenie rocznej sumy opadów o 35,5 mm. 14
4.6 4.6.1 ISTNIEJĄCY STAN SANITARNY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO WODY PODZIEMNE I POWIERZCHNIOWE Wody podziemne ujęć zlokalizowanych na terenie miasta cechują się dobrą jakością pod względem podstawowych składników fizykochemicznych. Wody z ujęcia komunalnego nie wymagają uzdatniania poza okresowo stosowaną dezynfekcją. Analizując zanieczyszczenia rzeki Wisły w wieloleciu, jak również za lata ostatnie, należy stwierdzić, iż miasto Puławy nie wpływa w zasadniczy sposób na jakość wody w rzece na dłuższym jej odcinku. Do wskaźników zanieczyszczeń, które w zauważalny sposób wzrastają w Wiśle poniżej dopływu kanału zrzutowego - odprowadzającego ścieki z Zakładów Azotowych Puławy i ścieki miejskie - należą azot ogólny i azot amonowy. Jednakże już w okolicy Stężycy, jakość wody w Wiśle zbliżona jest do jakości w przekroju mostu w Puławach, co świadczy o pozytywnym procesie samooczyszczania się rzeki. Dla obszaru opracowania największe znaczenie dla wód powierzchniowych stanowi rzeka Wisła. Puławy leżą na 372,5 km biegu rzeki. Wody rzeki Wisły na całym tym odcinku sklasyfikowane zostały jako wody niezadowalającej IV klasy jakości. Na tę jakość wpływ miała zawiesina ogólna oraz wskaźniki mikrobiologiczne. W sezonie wegetacyjnym stwierdzono duże zawartości chlorofilu a oraz występowanie ogólnego węgla organicznego na poziomie IV i V klasy. Zawartość związków organicznych większości przypadków odpowiadała II lub III klasie. Wisła prowadziła wody o dobrym natlenieniu (głownie I klasy czystości) oraz niską zawartością azotanów i związków fosforu. Zwiększone ilości azotanów i amoniaku zaobserwowano w Gołębiu, poniżej miejsca zrzutu ścieków z Zakładów Azotowych i miejskiej oczyszczalni ścieków. O końcowej klasie czystości zadecydowały następujące wskaźniki: barwa, BZT5, ChZT Mn, ChZT Cr, amoniak, przewodność, substancje rozpuszczone, chlorki, liczba bakterii coli typu kałowego, liczba bakterii coli. W V klasie czystości znalazły się wskaźniki: zawiesina ogólna, ogólny węgiel organiczny, chlorofil a. 4.6.2 POWIETRZE ATMOSFERYCZNE Stan czystości powietrza jest jednym z zasadniczych elementów decydujących o jakości warunkach życia ludzi, warunkach determinujących rozwój gospodarczy i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego. O jakości powietrza decydują przede wszystkim: emisja zanieczyszczeń ze stałych zorganizowanych źródeł (tzw. emisja przemysłowa i energetyczna), emisja liniowa (tzw. transportowa, gdzie źródłem zanieczyszczeń jest transport i komunikacja o emisji zmiennej w czasie i przestrzeni), emisja tzw. niska m.in. z palenisk indywidualnych, drobnych zakładów usługowo wytwórczych Podstawowym źródłem emisji determinującym najwyższą pozycję emisyjną miasta w skali województwa jest największy zakład przemysłowy funkcjonujący na terenie miasta 15
Zakłady Azotowe Puławy S.A. Wysoka emisja zanieczyszczeń wprowadzanych do atmosfery przez puławskie przedsiębiorstwa, w tym głównie Zakłady Azotowe Puławy, pozostałe podmioty gospodarcze i instytucje nie powoduje bezpośredniego oddziaływania na jakość powietrza w mieście. 4.6.3 HAŁAS W warunkach Puław dopuszczalny równoważny poziom dźwięku A, zgodnie z wyżej wynosi : a) dla dróg i linii kolejowych: dla pory dnia przy przedziale czasu odniesienia równym 16 godz. 55-60 db dla pory nocnej przy przedziale czasu odniesienia równym 8 godz. 50 db b) dla pozostałych obiektów i działalności będącej źródłem hałasu: dla pory dnia, przy przedziale czasu odniesienia równym 8 najmniej korzystnym godzinom dnia kolejno po sobie następującym, 50-55 db dla pory nocnej, przy przedziale czasu odniesienia równym 1 najmniej korzystnej godzinie nocy, 40-45 db. W obszarach objętych zmianami planu wpływ na stan akustyczny będzie mieć przede wszystkim hałas komunikacyjny powodowany ruchem pojazdów związany z obsługą terenów. Ponieważ projekt planu wprowadza również funkcję usług należy spodziewać się wzmożonej intensyfikacji ruchu ze względu na obsługę funkcji usługowej, hotelarskiej, usług oświaty, parkingów i projektowanych dojazdów. 4.6.4 STAN GLEBY I POWIERZCHNI ZIEMI Gleba jest ważnym elementem środowiska przyrodniczego, w którym mogą gromadzić się znaczne ilości zanieczyszczeń emitowanych do środowiska. Podstawą oceny stanu jakości gleby i powierzchni ziemi są wyniki badań zawartości ropnych substancji zanieczyszczających. Mimo braku informacji dotyczących stanu gleb miasta Puławy należy założyć, że ze względu na wzrost natężenia ruchu komunikacyjnego i transportowego jakość gleb nie uległa poprawie w stosunku do lat 90 tych (ostatnie badania jakości gleby przeprowadzone dla terenu miasta). Właściwości gleby mogą ulegać zmianie w wyniku negatywnego oddziaływania czynników spowodowanych działalnością człowieka. 4.7 POTENCJALNE ZMIANY STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU W przypadku braku realizacji postanowień projektu planu stan środowiska nie ulegnie pogorszeniu pod wpływem dalszej postępującej degradacji obszaru opracowania. Brak wprowadzenia funkcji mieszkaniowej i usługowej spowoduje zatrzymanie procesu inwestycyjnego, a więc zatrzymanie chwilowej, miejscowej degradacji powierzchni ziemi i zmniejszenia powierzchni czynnej biologicznie. Jest to zmiana znikoma w stosunku do całego 16
miasta. Z drugiej strony brak realizacji planowanych rozwiązań będzie powodem uniemożliwienia zmodernizowania w pełni obszaru opracowania w tym również polepszenie infrastruktury technicznej. Ustalenia planistyczne wskazują na konieczność zachowania standardów jakości środowiska. Są to działania sprzyjające polepszeniu stanu przyrody, w przypadku braku realizacji ustaleń planistycznych sytuacja może ulec zmianie w kierunku niekorzystnym dla komponentów środowiska (powietrze, gleba, wody, fauna i flora). Brak realizacji ustaleń planistycznych może mieć wpływ negatywny na komfort życia mieszkańców poprzez obniżenie stopy życiowej, negatywne oddziaływanie na zdrowie ludzi. 5 STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM Stan środowiska w aspekcie przewidywanego znaczącego oddziaływania będzie zależny od realizacji programu, który wprowadzają ustalenia planistyczne. Przed realizacją ustaleń planistycznych stan środowiska został określony w poprzednim rozdziale. Ponieważ zmiany planu dotyczą obszarowo niewielkie areały, w skali miasta wprowadzone zmiany nie spowodują znaczących oddziaływań. 17
6 ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WiDZENIA REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 r. O OCHRONIE PRZYRODY 6.1 OBSZARY PODLEGAJĄCE OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY Obszar badań nie jest objęty żadną formą ochrony przyrody (w rozumieniu Ustawy o ochronie przyrody). W jego obrębie nie występują obszary cenne przyrodniczo. Na terenie objętym powyższym opracowaniem nie występują obiekty objęte ochrona prawną w odniesieniu do ustawy o ochronie środowiska. Obszar ten leży w sąsiedztwie obszarów Natura 2000 SOO PHL060055 Puławy obejmującego kolonie rozrodczą nocka dużego oraz żerowiska nietoperzy. Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Obszary objęte projektem Natura 2000 położone w Puławach lub obejmujące fragmentem teren miasta to: Obszar Puławy PLH060055 jest to teren kolonii nocków dużych ( strych Domu Dziecka) wraz z żerowiskiem obejmującym tereny leśne w północnej części miasta. Jest to największa kolonia nietoperzy tego gatunku w woj. lubelskim. Obszar PLH060045 Przełom Wisły w Małopolsce obszar obejmujący przełomowy odcinek doliny Wisły od ujścia Sanny powyżej Annopola do miasta Puławy. Obszar obejmuje fragment ostoi ptaków widno-błotnych o randze europejskiej. Ponadto dolina Wisły na tym odcinku ma charakter przełomu i posiada unikalne walory krajobrazowe. Obszar PLH060015 Płaskowyż Nałęczowski ostoja położona w granicach Kazimierskiego Parku Krajobrazowego obejmuje zachodni, najsilniej urzeźbiony fragment Płaskowyżu Nałęczowskiego. Park krajobrazowy w granicach miasta znajduje się fragment Kazimierskiego Parku Krajobrazowego utworzonego dla ochrony środowiska przyrodniczego i krajobrazowego fragmentu doliny Wisły pomiędzy Kazimierzem Dolnym, Janowcem i Puławami. Rezerwat częściowy przyrody Łęg na Kępie Położony między Wisłą a Łachą stanowi krajobrazowo integralną część Parku utworzonego celem ochrony pozostałości lasu łęgowego w dolinie Wisły. Teren rezerwatu oddzielony jest od Wisły obwałowaniem, co powoduje przekształcenie fitocenoz łęgowych w grądowe, a brak otuliny ułatwia wnikanie gatunków synantropijnych. Drzewa - pomniki przyrody. W mieście znajdują się obecnie 23 drzewa uznane za pomniki przyrody, jednakże w obszarze opracowania brak jest tych form ochrony przyrody. 18
Zgodnie z zakresem określonym przez RDOŚ należy odnieść się do zagrożeń dla obszaru Natura 2000 - terenu kolonii nocków dużych. Należy stwierdzić, że nietoperze są wrażliwą na zagrożenia grupą zwierząt. Wynika to z takich czynników: niska rozrodczość (1-2 młode), uzależnienie od dostępności kryjówek letnich i zimowych, wysoka pozycja w piramidzie pokarmowej (konsumenci II i III rzędu) oraz niewielka obecnie liczebność i zagęszczenie. Im wyższa pozycja w piramidzie pokarmowej, tym większa akumulacja w organizmie toksycznych substancji zawartych w ciele ofiar. Nietoperze żyjące w Polsce mają niewielu naturalnych wrogów. Żaden z europejskich drapieżników nie wyspecjalizował się w polowaniu na te ssaki, bowiem są one stosunkowo nieliczne i trudne do schwytania. Spośród sów (nietoperze stanowią zwykle poniżej 1% ich ofiar), na nietoperze najczęściej poluje puszczyk i płomykówka, a także, ale rzadziej, uszatka. Puszczyk i płomykówka polują na terenach otwartych, ale w pobliżu zadrzewień. Natomiast uszatka poluje przeważnie na terenach otwartych (pola, łąki itp.), których nietoperze unikają. Płomykówki zasiedlają niekiedy strychy, na których występują kolonie rozrodcze, a wówczas udział nietoperzy w ich diecie wyraźnie wzrasta. Dzienne ptaki drapieżne (m.in. kobuz, sokół wędrowny, pustułka) polują na te gatunki nietoperzy, które wylatują na łowy już o zmierzchu. Nietoperze mogą również padać ofiarą dzierzb (srokosza i gąsiorka), a nawet sikor (modraszki i bogatki); w tym drugim przypadku obserwowano ptaki, które rozdziobywały ciała zimujących nietoperzy, aby dostać się do ich tłuszczu podskórnego. Jeśli nietoperze zostaną w dzień wypłoszone ze swojej kryjówki, narażone są również na atak srok lub mew. Mewy często spotykane są w mieście ze względu na sąsiedztwo Wisły. Nietoperze padają również ofiarą ssaków. Największe zagrożenie stanowią dla nich koty domowe, które często je zabijają lub kaleczą, ale nie zjadają, ze względu na nieprzyjemny dla nich zapach. Kuny domowe mogą polować zarówno na nietoperze zimujące, jak i tworzące kolonie rozrodcze na strychach. Hibernujące nietoperze mogą być również zabijane przez lisy, łasice i tchórze. Choroby bakteryjne i wirusowe stanowią istotny czynnik śmiertelności nietoperzy. Spośród nich groźna dla człowieka jest jedynie wścieklizna, ale i ją stwierdza się u zaledwie drobnego ułamka procenta badanych osobników. Najczęściej (ponad 90% przypadków) wirus wścieklizny stwierdzany był u mroczka późnego. Chore na wściekliznę nietoperze zazwyczaj nie są agresywne, ale przeciwnie apatyczne i częściowo sparaliżowane, nie mogą latać. Wirus wścieklizny występuje m.in. w ślinie i może się dostać na futro zwierzęcia, a z niego wniknąć do organizmu człowieka przez minimalnie uszkodzoną skórę rąk. Warunki pogodowe mają wpływ na populację nietoperzy. Zimne i deszczowe lato utrudnia nietoperzom zdobycie pokarmu i może być wówczas przyczyną porzucenia młodych przez ich matki. Niebezpieczna jest również długa i ostra zima, która eliminuje zwłaszcza osobniki słabsze oraz młode. Jednakże najniebezpieczniejsze dla nietoperzy są czynniki antropogeniczne. Niszczenie kryjówek letnich i zimowych i związana z tym nieprawidłowa gospodarka leśna - usuwanie z lasu wszystkich martwych, bądź zamierających drzew, z obawy przed rozwojem tzw. szkodników leśnych. Drzewa bogate są w potencjalne 19
kryjówki nietoperzy (dziuple, szczeliny itp.). Obecnie część tych drzew jest w lasach pozostawiana (tzw. ekologizacja gospodarki leśnej). Niszczenie obiektów podziemnych. Wszystkie obiekty podziemne, które bardzo często wykorzystywane są przez nietoperze w okresie zimy, narażone są obecnie na zniszczenie wskutek składowania śmieci, palenia ognisk itp. Niekiedy są one wyburzane (np. przydomowe piwnice), bądź zasypywane (np. nieużywane studnie). Obiekty jaskiniowe znajdujące się w kamieniołomach lub ich okolicy są niszczone w wyniku ich eksploatacji. Problemem jest również niewłaściwe zabezpieczanie otworów wlotowych do podziemi (litymi drzwiami, zamiast krat), co zmienia ich mikroklimat oraz uniemożliwia nietoperzom krążenie przy otworach w okresie godów, a niejednokrotnie zupełnie odcina dostęp do nich. Nieprawidłowe remonty i wyburzanie obiektów nadziemnych. Często remonty starych, zabytkowych obiektów i ich adaptowanie do nowych funkcji, skutkuje radykalną zmianą ich mikroklimatu i zmniejszeniem ilość potencjalnych kryjówek dla nietoperzy (np. szczelin w murach). Nieprawidłowo przeprowadzone remonty dachów bardzo często wiążą się z unicestwieniem otworów wlotowych dla nietoperzy, które powinny być otwarte przez cały sezon. Niekorzystne jest również oświetlanie zabytkowych obiektów i wycinanie drzew w ich otoczeniu. Oświetlanie naraża nietoperze na ataki drapieżników (sów), a drzewa to dla nich punkty orientacyjne (wyznaczają trasy na żerowiska). Niebezpieczne mogą być także remonty wielkopłytowych bloków mieszkalnych, a w szczególności, wypełnianie szczelin materiałami izolacyjnymi. Prace takie, przeprowadzone w okresie zimowym, mogą doprowadzić do śmierci zimujących wewnątrz nietoperzy (z kryjówek takich korzystać mogą borowce wielkie i mroczki posrebrzane), a latem zagrozić ich koloniom rozrodczym. Niszczenie żerowisk nietoperzy - W przypadku osuszania terenów podmokłych, bądź mniejszych zbiorników wodnych, niszczone są miejsca żerowania wielu gatunków nietoperzy. Likwidowane są również stare sady, które preferują niektóre gatunki nietoperzy. Usuwanie śródpolnych zadrzewień eliminuje trasy przelotu nietoperzy, a tym samym część potencjalnych żerowisk. Chemizacja środowiska - Szczególnie niebezpieczne jest stosowanie chemicznych środków ochrony roślin (owadobójczych), które kumulują się w ciele potencjalnych ofiar, a następnie w ciałach nietoperzy, gdzie osiągają chorobotwórcze, a nawet śmiertelne dla nich stężenia. Stosowane silnie toksyczne DDT, doprowadziło do drastycznego spadku liczebności nietoperzy w latach 60. Ponadto, stosowanie środków owadobójczych zmniejsza bazę pokarmową nietoperzy. W ich ciele gromadzą się również metale ciężkie, pochodzące m.in. z emisji przemysłowych. Bardzo niebezpieczne jest także stosowanie środków chemicznych do konserwacji drewna (głównie chlorowanych węglowodorów, np. lindan), zwłaszcza na strychach zasiedlonych przez kolonię rozrodczą nietoperzy. 20