MATERIAŁY DO PIERWSZEGO ETAPU SZKOLNEGO KONKURSU WIEDZY O ŻYCIU I TWÓRCZOŚCI MIECZYSŁAWA KARŁOWICZA (informacje zawarte w materiałach do pierwszego etapu obowiązują również w Finale) KRONIKA ŻYCIA I TWÓRCZOŚCI MIECZYSŁAWA KARŁOWICZA 1876 11 grudnia urodził się w Wiszniewie (Litwa) Mieczysław Jan Karłowicz, czwarte dziecko Jana Karłowicza i Ireny Karłowicz z domu Sulistrowskich. Ojciec Mieczysława był wybitnym lingwistą i etnologiem, był również uzdolnionym muzycznie uczniem Stanisława Moniuszki (grał na wiolonczeli i fortepianie). Matka kompozytora również lubiła muzykę grała na fortepianie i śpiewała.
1877-1882 Dzieciństwo Mieczysław spędził w Wiszniewie na Litwie (wielokrotnie tam powracał w późniejszych latach w czasie wakacji), ucząc się od swojej niani Janowej pięknych piosenek białoruskich, nuconych niewielkim, lecz dźwięcznym, czystym sopranem. Na charakter Mieczysława wywarły wpływ dwa smutne wydarzenia z dzieciństwa śmierć babci (1880) i jego najstarszej siostry, Stanisławy (1881). 28 listopada 1881 roku kompozytor po raz pierwszy odwiedził z rodzicami Wilno i otrzymał skrzypce. 1882-1887 Jan i Irena Karłowiczowie opuszczają latem 1882 Wiszniewo, udając się z dziećmi za granicę. Początkowo Karłowiczowie przebywali w Heidelbergu (Niemcy), Mieczysław uczęszczał tam do gimnazjum. W 1883 rozpoczął również naukę gry na skrzypcach u znanego pedagoga Rosenkranza. W salonie Karłowiczów odbywały się koncerty. W roku 1884 Mieczysław wybrał się na pierwsze przedstawienie operowe. Była to opera Carmen Georges a Bizeta. W Heidelbergu uczęszczał też z rodzicami na koncerty publiczne. Od sierpnia 1885 do kwietnia 1886 Karłowiczowie mieszkali w Pradze. Mieczysław był tam uczniem szkoły pijarów Na Przykopie, a następnie szkoły powszechnej na Winohradach. Prawdopodobnie nadal uczył się gry na skrzypach. Chodził również do opery, gdzie obejrzał m.in. Sprzedaną narzeczoną Bedřicha Smétany. Od wiosny 1886 do lata 1887 Karłowiczowie mieszkali w Dreźnie. Mieczysław uczył się tam na skrzypcach u Kratina i uczęszczał do szkół. Latem 1887 Karłowiczowie osiedlają się na stałe w Warszawie. Warszawskie mieszkanie Karłowiczów staje się ośrodkiem życia towarzyskiego i intelektualnego. Od grudnia 1887 Mieczysław pobiera lekcje gry skrzypcowej u Jana Jakowskiego (do roku 1889). 1888 13 stycznia Karłowicz zostaje zapisany do szkoły realnej Wojciecha Górskiego. Interesują go szczególnie doświadczenia przyrodnicze i fizyczne. Zdradza również zainteresowania literackie. Jesienią bierze udział w koncertach domowych (uczestnicząc w wykonaniach kwartetów Haydna i Mozarta). 1889 Mieczysław opracowuje pod kierunkiem Jakowskiego Koncert Beriota. Wakacje spędza z matką w Zakopanem. Odbywa szereg wycieczek w Tatry. Po powrocie do Warszawy rozpoczyna lekcje gry na skrzypcach u znakomitego pedagoga i wirtuoza Stanisława Barcewicza. 1890 Kompozytor występuje na prywatnych wieczorkach muzycznych, m.in. gra na tajnym koncercie (cel społeczny) Koncert Beriota i Mazurka Wieniawskiego. Wakacje spędza
w Nałęczowie. Zwiedza Lublin, Puławy i Kazimierz nad Wisłą. Jesienią zaczyna uczyć się gry na fortepianie i pobiera lekcje harmonii (prawdopodobnie pod kierunkiem ojca). 1891 Dorywczo uczy się harmonii u znanego polskiego kompozytora, Zygmunta Noskowskiego. Powstają pierwsze kompozycje Karłowicza: Chant du soir [czyt. Szą di suar, tzn. Pieśń wieczorna] na skrzypce i fortepian oraz pieśń Cudowny kwiat do słów Czesława Jankowskiego. Karłowicz zaczyna się interesować fotografiką oraz sportem (wrotki, rower, później narty). 1892 W domu Karłowiczów zostają wykonane m.in. odnalezione przez Jana Karłowicza w Wilnie dwa Kwartety Stanisława Moniuszki oraz Kwartet Piotra Maszyńskiego. Powstają kolejne utwory Mieczysława: Scherzando na fortepian oraz pieśń Zbudź się do słów W. Gomulickiego. Lato spędza w Zakopanem. Odbywa szereg wycieczek tatrzańskich, pisze do Kuriera Zakopiańskiego artykuł pt. Kominy. 1893 W czasie pobytu w Krakowie ogląda obraz ucznia Matejki Bergmana - Stanisław Oświecim przy zwłokach Anny, który stanie się z czasem inspiracją dla jednego z poematów symfonicznych Karłowicza pt. Stanisław i Anna Oświecimowie. 20 czerwca zdaje egzamin maturalny. Jako wolny słuchacz uczęszcza na Wydział Przyrodniczy Uniwersytetu Warszawskiego. 1894 Koncert dobroczynny w Pińsku. Powstaje utwór fortepianowy Chant de mai [czyt. Szant de me, tzn. Pieśń majowa]. Latem Karłowicz wyjeżdża na krótko do Wiszniewa, Niemiec i Zakopanego. Wrażenia z wycieczek opisuje w artykule: Wycieczka na Króla Tatrzańskiego i Szczyt Mięguszowiecki. Karłowicz poznaje poezję Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Poeta ten stanie się ulubionym autorem Karłowicza. Jesienią pracuje pod kierunkiem Barcewicza nad Koncertem skrzypcowym Czajkowskiego. Rozpoczyna naukę kontrapunktu u Gustawa Roguskiego. 1895 Drugi koncert w Pińsku. 15 września wyjeżdża do Berlina, chcąc studiować grę na skrzypcach. Planuje zostać skrzypkiem-wirtuozem. Gry na skrzypcach uczy się u doskonałego artysty Florina Zajica. Z czasem zmienia swoje zamiary postanawia zostać kompozytorem i rozpoczyna studia kompozycji pod kierunkiem Heinricha (Henryka) Urbana. Uczęszcza na Uniwersytet Berliński (historia muzyki, fizyka), chodzi na zajęcia do Muzeum Instrumentów oraz korzysta z Biblioteki Królewskiej i z nut całego świata. Pod koniec roku rozpoczyna współpracę z Echem Muzycznym jako autor artykułów. 1896
Dalszy pobyt w Berlinie. Karłowicz uczęszcza na koncerty. Do ulubionych utworów zalicza VI Symfonię Piotra Czajkowskiego, Moją Ojczyznę Bedřicha Smétany, wszystkie utwory Edvarda Griega. Najsilniejsze wrażenie na Karłowiczu wywiera jednak poemat symfoniczny Wesołe psoty Dyla Sowizdrzała Richarda Straussa. Jesienią przygotowuje do druku swoje Opus 1 (pieśni). Choruje na neurastenię i podrażnienie wyrostka robaczkowego. 1897-1898 Dalsze studiowanie kompozycji u Urbana. Pod kierunkiem swego profesora kończy Serenadę na orkiestrę smyczkową. W Echu muzycznym pojawia się przychylna recenzja Opusu 1 pióra M. M. Biernackiego. W lipcu ukazuje się drukiem partytura Serenady. Karłowicz wyjeżdża z rodzicami do Szwajcarii, odwiedza również północne Włochy i Alpy francuskie. Echo muzyczne zamieszcza pozytywną recenzję Serenady, również napisaną przez M. M. Biernackiego. W Warszawie Zygmunt Noskowski wykonuje Serenadę na koncercie Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. W 1898 Karłowicz rozpoczyna pracę nad wydaniem Nie wydanych dotychczas pamiątek po Chopinie (ukażą się drukiem w roku 1903). Wychodzą drukiem Pieśni op. 3. Kompozytorowi udaje się uniknąć służby wojskowej (w armii rosyjskiej). Wyjazd w celach kuracyjnych na dłuższy pobyt do Nervi (Włochy). 1899 Ukazuje się drukiem Opus 4 (pieśni do słów Adama Asnyka pt. Najpiękniejsze piosenki) oraz Opus 5 (Preludium i fuga podwójna na fortepian). 1900 Warszawskie i berlińskie wykonanie Białej gołąbki (Bianca da Molena). Intensywna praca nad Symfonią e-moll. 1901 Ostatni etap studiów u Urbana. W maju wraca na stałe do Warszawy. Jesienią podróżuje, m.in. do Włoch. Orkiestra Filharmonii Warszawskiej wykonuje pod dyrekcją kompozytora Serenadę na orkiestrę smyczkową. 1902 Karłowicz kończy Symfonię i Koncert skrzypcowy. Lato spędza w Zakopanem. Staje się członkiem Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego i rozwija ożywioną działalność pedagogiczno-społeczną. Angażuje się też w pisanie tekstów do Gazety Polskiej, w których to tekstach walczy o zmianę repertuaru w Filharmonii Warszawskiej, tak, by było wykonywanych więcej utworów kompozytorów polskich. 1903 Kompozytor organizuje orkiestrę smyczkową Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. W marcu i kwietniu odbywają się koncerty kompozytorskie w Berlinie i we Lwowie. 14 czerwca umiera mu ojciec. W tym samym roku umiera również jego siostra Wanda Wasilewska. 1904
Koncert kompozytorski w Wiedniu, pod dyrekcją Karłowicza. 28 listopada koncert kompozytorski w Warszawie. W programie znalazło się prawykonanie poematu symfonicznego Powracające fale, został wykonany również Koncert skrzypcowy oraz Symfonia Odrodzenie. Ukazują się nieprzychylne recenzje. 1905 Podróżuje do Niemiec (Berlin, Lipsk, Drezno, Monachium, Norymberga). 3 maja zostaje wybrany dyrektorem muzycznym Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego (WTM). W lecie pobyt w Zakopanem. 1906 Rezygnacja ze stanowiska dyrektora WTM. Pobyt w Paryżu. W lecie ponownie przebywa w Zakopanem i robi wiele wycieczek w Tatry. 1 października zapisuje się na kurs dyrygencki w Lipsku u wybitnego dyrygenta Artura Nikischa [czyt. Nikisza]. Kończy poemat symfoniczny Rapsodia litewska. Popiera działalność grupy kompozytorów zwanej Młoda Polska, do której należeli: Karol Szymanowski, Ludomir Różycki, Grzegorz Fitelberg i Apolinary Szeluto. 1907 Wynajmuje willę w Zakopanem, w której zamieszkuje wraz z matką. Odbywa liczne wycieczki górskie, pisze artykuły tatrzańskie i rozważa możliwość osiedlenia się na stałe w Zakopanem. 1908 Uczestniczy w pierwszym w Polsce kursie jazdy na nartach i odbywa pierwszą narciarską wycieczkę w Tatry. 27 kwietnia odbywa się koncert w Filharmonii Warszawskiej na rzecz budowy pomnika F. Chopina, podczas którego Karłowicz dyryguje prawykonaniem poematu symfonicznego Stanisław i Anna Oświecimowie spotykając się z gorącym przyjęciem ze strony publiczności i prasy. W listopadzie kompozytor sporządził testament, ustanawiając jedynym spadkobiercą Warszawskie Towarzystwo Muzyczne. Praca nad ostatnim poematem symfonicznym: Epizod na maskaradzie. 1909 Uczestniczy w planach powołania do życia Tatrzańskiego Pogotowia Ratunkowego. 22 stycznia w Warszawie z orkiestrą Filharmonii Warszawskiej wykonuje Odwieczne pieśni. Wykonanie jest wielkim tryumfem kompozytora. Wracając do Zakopanego Karłowicz odwiedza Kraków. 8 lutego w czasie samotnej wycieczki narciarskiej ginie zasypany lawina śnieżną w pobliżu Małego Kościelca.
(Kronika życia i twórczości oraz Wykaz ważniejszych kompozycji zostały opracowane na podstawie książki Tadeusza Marka: Poematy Mieczysława Karłowicza, Kraków 1959) WYKAZ WAŻNIEJSZYCH KOMPOZYCJI MIECZYSŁAWA KARŁOWICZA Poematy symfoniczne op. 9 Powracające fale (1904, wyd. w r. 1907) op. 10 Odwieczne pieśni (1906, wyd. w r. 1908) op. 11 Rapsodia litewska (1906, wyd. w r. 1909) op. 12 Stanisław i Anna Oświecimowie (1907, wyd. w r. 1912) op. 13 Smutna opowieść (1908, wyd. w r. 1912) op. 14 Epizod na maskaradzie (dokończony i zinstrumentowany przez Grzegorza Fitelberga, wyd. w r. 1930) Inne utwory na orkiestrę symfoniczną op. 2 Serenada na orkiestrę smyczkową (1897) op. 6 Biała gołąbka (Bianca da Molena, 1900) prolog symfoniczny i muzyka do dramatu J. Nowińskiego op. 7 Symfonia Odrodzenie (1902) op. 8 Koncert skrzypcowy A-dur (1902, wyd. w r. 1906) Pieśni na glos z towarzyszeniem fortepianu (1891-1898) op. 1 nr 1 Zasmuconej. Słowa K. Glińskiego nr 2 Skąd pierwsze gwiazdy. Słowa J. Słowackiego nr 3 Na śniegu. Słowa M. Konopnickiej nr 4 Zawód. Słowa K. Tetmajera nr 5 Pamiętam ciche, jasne, złote dnie. Słowa K. Tetmajera nr 6 Smutną jest dusza moja. Słowa K. Tetmajera op. 3
nr 1 Mów do mnie jeszcze. Słowa K. Tetmajera nr 2 Idzie na pola. Słowa K. Tetmajera nr 3 Na spokojnym, ciemnym morzu. Słowa K. Tetmajera nr 4 Śpi w blaskach nocy. Słowa H. Heinego (tłum. M. Konopnickiej) nr 5 Przed nocą wieczną. Słowa Z. Krasińskiego nr 6 Z erotyków. Słowa J. Waśniewskiego Ponadto pieśni ze zbioru pt. Mieczysława Karłowicza pieśni zebrane, PWM 1953: Z nową wiosną. Słowa Cz. Jankowskiego O, nie wierz (skomponowana wspólnie z ojcem). Słowa L. Méyeta Czasem gdy długo. Słowa K. Tetmajera Rdzawe liście strząsa z drzew. Słowa K. Tetmajera Po szerokim, po szerokim morzu. Słowa K. Tetmajera W wieczorną ciszę. Słowa K. Tetmajera Nie płacz nade mną. Słowa J. Iwańskiego Zaczarowana królewna. Słowa A. Asnyka op. 4 Najpiękniejsze piosnki. Słowa A. Asnyka Pod jaworem. Słowa ludowe Utwory fortepianowe Preludium i fuga podwójna Sonatina d-moll Sonata (Allegro) B-dur Na Anioł Pański Utwory na skrzypce z towarzyszeniem fortepianu Impromptu Serenada marcowa z kotem. Ponadto szereg drobnych kompozycji wokalnych, instrumentalnych, kameralnych i na orkiestrę dętą, pisanych w czasie studiów u Henryka Urbana przeważnie nie wydanych.
W 70 rocznicę śmierci kompozytora (w 1979 r.) imię Mieczysława Karłowicza nadano Paostwowej Szkole Muzycznej w Zakopanem. Wtedy to odbył się koncert uczniów szkoły muzycznej i muzyków Filharmonii krakowskiej. Wykonano m.in. utwory Karłowicza i Kościelec Wojciecha Kilara. Od 1988 roku Szkoła przeniosła się do swojej nowej siedziby przy ul. Sienkiewicza 12, niedaleko willi "Lutnia", w której mieszkał aż do śmierci Mieczysław Karłowicz. w 2009 - Roku Mieczysława Karłowicza - z okazji 100 rocznicy śmierci kompozytora, zostały nagrane i wydane jego pieśni /6 spośród 22/ przez Tatrzaoski Chór Kameralny, do którego należy wielu absolwentów zakopiaoskiej Szkoły Muzycznej. W tym roku obchodzimy 105 rocznicę śmierci patrona naszej szkoły Mieczysława Karłowicza.