PSE S.A. Numer kodowy STANDARDOWA SPECYFIKACJA TECHNICZNA. DŁAWIKA KOMPENSACYJNEGO TRÓJFAZOWEGO 400kV O MOCY 100 Mvar (v3) OPRACOWANO:

PSE S.A. Numer kodowy STANDARDOWE SPECYFIKACJE TECHNICZNE TYTUŁ: STANDARDOWA SPECYFIKACJA TECHNICZNA DŁAWIKA KOMPENSACYJNEGO TRÓJFAZOWEGO 400kV O MOCY 100 Mvar (v3) OPRACOWANO: ZATWIERDZONO DO STOSOWANIA Data Konstancin-Jeziorna, maj 2013

1. Nazwa nadana zamówieniu przez Zamawiającego Standardowa specyfikacja techniczna dławika kompensacyjnego trójfazowego 400 kv o mocy 100 Mvar(v3) 2. Nazwa Zamawiającego oraz jego adres PSE S.A., ul. Warszawska 165, 05-520 Konstancin Jeziorna 2 S t r o n a

SPIS TREŚCI 1 ZAKRES SPECYFIKACJI... 5 2 DEFINICJE... 6 3 WYMAGANIA OGÓLNE... 7 4 NORMY I STANDARDY... 8 4.1 NORMY... 8 4.2 STANDARDOWE SPECYFIKACJE PSE OPERATOR S.A.... 9 5 WYMAGANIA ŚRODOWISKOWE... 11 6 PODSTAWOWE PARAMETRY SYSTEMU ELEKTROENERGETYCZNEGO... 12 7 PARAMETRY TECHNICZNE I WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE... 13 7.1 WYMAGANE DANE ZNAMIONOWE... 13 7.2 ZNAMIONOWE POZIOMY IZOLACJI... 14 7.3 WYPROWADZENIA UZWOJEŃ. IZOLATORY PRZEPUSTOWE UZWOJEŃ FAZOWYCH NN ORAZ PUNKTU NEUTRALNEGO... 15 7.4 PRZEKŁADNIKI PRĄDOWE... 16 7.5 OGRANICZNIKI PRZEPIĘĆ... 17 8 WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE... 18 8.1 RDZEŃ... 18 8.2 UZWOJENIA. SUSZENIE I IMPREGNACJA. STRUMIEŃ ROZPROSZENIA... 18 8.3 OLEJ... 19 8.4 UKŁAD CHŁODZENIA... 19 8.4.1 Zdolność do obciążania... 19 8.4.2 Charakterystyka układu chłodzenia... 19 8.4.3 Sterowanie układem chłodzenia. Pomiary temperatury... 20 8.5 CYFROWY STEROWNIK UKŁADU CHŁODZENIA... 20 8.6 KADŹ DŁAWIKA... 21 8.6.1 Uziemienie punktu neutralnego... 22 8.6.2 Uziemienia... 22 8.6.3 Zawory i armatura... 23 8.6.4 Włazy... 23 8.7 KONSERWATOR... 23 8.8 IZOLATORY PRZEPUSTOWE... 24 8.9 SZAFA STEROWANIA... 25 8.10 KABLE I PRZEWODY... 25 8.10.1 Wymagania dotyczące kabli... 26 8.10.2 Przekroje żył kabli... 26 8.10.3 Przewody i listwy zaciskowe... 26 8.11 URZĄDZENIA DO KONTROLI PARAMETRÓW TECHNICZNYCH DŁAWIKA... 28 8.11.1 Czujniki do pomiaru poziomu oleju... 28 8.11.2 Czujniki do pomiaru temperatury oleju... 28 8.11.3 Przekaźnik gazowo przepływowy oraz przepływowy... 28 8.11.4 Monitorowanie on-line zawartości gazów palnych oraz wody w oleju... 28 8.11.5 System monitoringu i diagnostyka on- line... 29 9 TABLICZKI ZNAMIONOWE... 31 10 DRABINA I POMOST... 33 11 OCHRONA PRZED KOROZJĄ... 33 12 UKŁAD DŁAWIKA I WYBRANYCH ELEMENTÓW KADZI... 33 13 OSPRZĘT... 34 14 WYMAGANIA DOTYCZĄCE TRANSPORTU UKŁAD JEZDNY I TRANSPORTOWY DŁAWIKA... 34 15 PRZEGLĄD PROJEKTU, UZGODNIENIA TECHNICZNO-RUCHOWE... 35 16 PRÓBY... 36 16.1 NORMY... 36 16.2 APARATURA DO POMIARÓW... 36 16.3 PRÓBY FABRYCZNE... 36 16.3.1 Raporty prób i wyniki prób... 36 16.3.2 Próby typu... 37 16.3.2.1 Charakterystyka liniowości reaktancji... 37 3 S t r o n a

16.3.2.2 Pomiar składowej zerowej reaktancji... 37 16.3.2.3 Pomiar reaktancji wzajemnej... 37 16.3.2.4 16.3.2.5 Próba nagrzewania... 37 Próba nagrzewania przy wyłączonym układzie chłodzenia... 38 16.3.2.6 16.3.2.7 Pomiar charakterystyki magnesowania... 38 Pomiar zawartości harmonicznych prądu... 38 16.3.2.8 16.3.2.9 Próba na próżnię... 39 Pomiar parametrów izolatorów przepustowych ze względu na strefę zabrudzenia.... 39 16.3.2.10 16.3.2.11 Przekładniki prądowe... 39 Kontrola i próby urządzeń pomocniczych... 39 16.3.3 Próby wyrobu... 39 16.3.3.1 Pomiar rezystancji uzwojeń... 40 16.3.3.2 16.3.3.3 Pomiar wartości prądu... 40 Pomiar reaktancji dławika... 40 16.3.3.4 16.3.3.5 Pomiar strat przy temperaturze odniesienia... 40 Próby napięciowe... 40 16.3.3.6 16.3.3.7 Pomiar hałasu... 40 Pomiar wibracji... 40 16.3.3.8 Pomiar funkcji przenoszenia (FRA)... 41 16.3.3.9 Próba szczelności... 41 16.3.3.10 Pomiar rezystancji izolacji rdzenia... 41 16.3.3.11 16.3.3.12 Pomiar rezystancji izolacji uzwojeń... 41 Badanie próbek oleju. Pomiar zawartości gazów rozpuszczonych w oleju... 41 16.3.3.13 16.3.3.14 Przekładniki prądowe zainstalowane w izolatorach przepustowych... 42 Pomiar współczynnika strat dielektrycznych oraz pojemności izolatorów przepustowych.. 42 16.3.3.15 16.3.3.16 Próby i oględziny urządzeń pomocniczych... 42 Oględziny powierzchni malowanych... 42 16.3.4 Próby pomontażowe na stanowisku pracy... 42 17 PRÓBY DODATKOWE W CZASIE EKSPLOATACJI... 43 18 DOKUMENTACJA TECHNICZNO - RUCHOWA... 44 19 PRZEGLĄD PROJEKTU, UZGODNIENIA TECHNICZNO - RUCHOWE... 44 20 RYSUNKI I DOKUMENTY... 45 20.1 DOKUMENTY I RYSUNKI DOSTARCZANE PO PRZYZNANIU KONTRAKTU... 45 21 LISTA REFERENCYJNA (LISTA ZREALIZOWANYCH ZAMÓWIEŃ)... 46 22 INNE WYMAGANIA... 46 22.1 SYSTEM JAKOŚCI... 46 22.2 DIAGNOSTYKA... 46 22.3 CZĘŚCI ZAPASOWE I NARZĘDZIA SPECJALNE... 46 23 DANE GWARANTOWANE... 47 4 S t r o n a

1 ZAKRES SPECYFIKACJI Specyfikacja obejmuje wymagania techniczne dla dławików kompensacyjnych olejowych o mocy znamionowej 100 Mvar, trójfazowych, ze szczelinami powietrznymi typu gapped- core przeznaczonych do pracy w sieci o napięciu znamionowym 400 kv. Dławik kompensacyjny jest to dławik przyłączony równolegle do sieci przesyłowej w celu kompensacji mocy biernej o charakterze pojemnościowym generowanej głównie przez linie NN lub systemy kablowe w przypadkach ich obciążeń poniżej mocy naturalnej. Dławiki musza spełniać wymagania obowiązujące dla urządzeń i aparatury instalowanej w Krajowej Sieci Przesyłowej w tym wymagania IRiESP, standardy PSE Operator S.A. oraz normy krajowe i międzynarodowe. Użytkownik tej specyfikacji, przygotowując wymagania do dokumentacji przetargowej na zakup dławika, powinien stosować normy i załączniki do norm w wersji aktualnej. 5 S t r o n a

2 DEFINICJE Następujące definicje dotyczące dławików kompensacyjnych zostały wykorzystane w tej specyfikacji: 2.1 Dławik kompensacyjny dławik trójfazowy z uzwojeniem połączonym w gwiazdę przyłączony do sieci ze skutecznie uziemionym punktem neutralnym pomiędzy fazy a ziemią, wykorzystywany do kompensacji prądu pojemnościowego w tej sieci. 2.2 Dławik kompensacyjny o charakterystyce liniowej dławik kompensacyjny o stałej reaktancji dla,określonego w niniejszej specyfikacji, zakresu wartości napięcia zasilającego. 2.3 Dławik kompensacyjny olejowy dławik kompensacyjny, którego uzwojenia i obwód magnetyczny są zanurzone w oleju. 2.4 U m najwyższa dopuszczalna wartość skuteczna napięcia w sieci przy częstotliwości znamionowej, przy której dławik powinien być przystosowany do ciągłej pracy. 2.5 Napięcie znamionowe napięcie znamionowe, międzyfazowe, na które został zaprojektowany i wykonany dławik przystosowany do pracy w sieci o napięciu znamionowym 400kV przy częstotliwości znamionowej. 2.6 Moc znamionowa moc bierna dławika zdefiniowana przy napięciu znamionowym i częstotliwości znamionowej. 2.7 Prąd znamionowy wartość prądu przy napięciu znamionowym, reaktancji znamionowej i częstotliwości znamionowej. 2.8 Reaktancja znamionowa (induktancja znamionowa) wartość reaktancji zdefiniowana przy napięciu znamionowym i częstotliwości znamionowej wyrażona w om/fazę. 2.9 Reaktancja zerowa X o - wartość reaktancji dla składowej zerowej dla dławika o układzie połączeń uzwojeń YN przy znamionowych wartości ach częstotliwości i napięcia. 6 S t r o n a

3 WYMAGANIA OGÓLNE Dławiki kompensacyjne o mocy 100 Mvar, napowietrzne, w wykonaniu trójfazowym, jednokadziowe, pięciokolumnowe, bez regulacji, z uzwojeniem połączonym w układzie YN powinny być przystosowane do pracy w sieci o napięciu znamionowym 400kV pracującej ze skutecznie uziemionym punktem neutralnym. Rozwiązanie konstrukcyjne i technologia wykonania dławików powinny zapewnić możliwość przyłączenia do szyn zbiorczych/gałęzi rozdzielni 400 kv. Dławiki powinny być tak zaprojektowane i wykonane by wytrzymały bez uszkodzeń i odkształceń oddziaływania termiczne i dynamiczne bliskich zwarć zewnętrznych jedno i wielofazowych w sieci 400 kv. Dławiki powinny być tak zaprojektowane i wykonane by wytrzymywały naprężenia statyczne i dynamiczne występujące w stanach przejściowych spowodowanych przepięciami w sieci do której są przyłączone. Parametry techniczne, rozwiązania konstrukcyjne i technologia wykonania dławików powinny uwzględniać ryzyko wystąpienia oscylacji i rezonasowych stanów przepięciowych w przypadku zaburzeń i zakłóceń w sieci. Dławik powinien być przystosowany do ciągłej pracy przy napięciu maksymalnym bez przekroczenia maksymalnie dopuszczalnych wartości temperatur w rdzeniu i w uzwojeniach. W stanach ustalonych, przy maksymalnej temperaturze otoczenia i najwyższym napięciu roboczym w sieci powinna być zapewniona możliwość pracy dławika przy wyłączonym układzie chłodzenia, co najmniej przez jedną godzinę bez jakiegokolwiek zagrożenia uszkodzenia dławika. Temperatura rdzenia i uzwojeń nie powinna przekroczyć wartości temperatury maksymalnie dopuszczalnej. Dławiki wraz ze swoim wyposażeniem powinny być przystosowane do wykonania przynajmniej raz dziennie operacji załączenia i wyłączenia. Izolatory przepustowe i inne akcesoria wyposażenia dławika powinny posiadać parametry techniczne dostosowane do maksymalnie dopuszczalnych parametrów technicznych pracy dławika. Nie powinny w najmniejszym stopniu ograniczać możliwości jego wykorzystania. Wyprowadzenie punktu gwiazdowego dławika jak również izolator przepustowy punktu neutralnego łącznie z wbudowanym przekładnikiem prądowym powinni mieć obciążalność długotrwałą nie mniejszą niż obciążalność długotrwałą wyprowadzeń uzwojeń fazowych 400kV z uwzględnieniem współczynnika bezpieczeństwa. Dławiki powinny być wyposażone w odpowiednie czujniki, osprzęt i urządzenia niezbędne dla zabudowy i uruchomienia na dławikach zainstalowanych w stacji elektroenergetycznej systemu monitoringu. Wyposażenie dławików dla potrzeb systemu monitoringu powinno być przystosowane do tworzenia i przesyłu sygnałów cyfrowych do systemów stacyjnych w tym systemu SSiN stacji oraz zapewniać wymaganą funkcjonalną współpracę z obwodami wtórnymi stacji. Montaż i uruchomienie system monitoringu na dławikach zainstalowanych na stacjach jest przedmiotem odrębnego zadania inwestycyjnego. Wymagania konstrukcyjne, w tym sposób posadowienia dławika na stanowisku powinny być uzgodnione z PSE Operator S.A. Dławiki kompensacyjne winny spełniać wymagania norm krajowych i międzynarodowych oraz standardowych specyfikacji funkcjonalnych PSE Operator S.A. 7 S t r o n a

4 NORMY I STANDARDY 4.1 NORMY Dławiki kompensacyjne winny spełniać wymagania niniejszej specyfikacji, oraz co najmniej wymagania zawarte w podanych poniżej normach: IEC 60076-6 IEC 60076-1 IEC 60076-2 IEC 60076-3 IEC 60076-5 IEC 60137 IEC 60296 IEC 60354 IEC 60551 PN-E-06303: 1998 IEC60567 IEC 60599 IEC 60050-601:1985 IEC 60050-604:1987 IEC 60050 (151) 1978 IEC 60050 (441) IEC 62271-100 (2003-05) IEC 60694: 2002 IEC 60427 (2000-04) IEC 61233 1994 IEC 60060 all parts IEC/TR 62271-308 (2002-08) IEC/TR 62271-310 (2004-04) IEC 60071-1 (1993-11) IEC 60071-2 (1996-12) IEC 60273 (1990-03) Dławiki. Transformatory Mocy. Część 1. Wymagania Ogólne. Transformatory Mocy. Część 2. Wzrost temperatury. Transformatory Mocy. Część 3. Poziomy izolacji i badania dielektryczne. Transformatory Mocy. Część 5. Wytrzymałość na prądy zwarciowe. Przepusty dla napięć przemiennych powyżej 1 kv. Parametry nowego oleju mineralnego izolacyjnego dla transformatorów i aparatury rozdzielczej. Wytyczne odnośnie obciążalności transformatorów olejowych. Określenie poziomów hałasu generowanych przez transformatory i dławiki. Narażenie zabrudzeniowe izolacji napowietrznej i dobór izolatorów do warunków zabrudzeniowych. Wytyczne dotyczące pobierania próbek gazu i oleju z aparatury napełnionej olejem w celu analizy wolnych i rozpuszczonych gazów. Interpretacja wyników analizy gazów i oleju z aparatury elektrycznej napełnionej olejem. International Electrotechnical Vocabulary. Chapter 601: Generation, transmission and distribution of electricity General. International Electrotechnical Vocabulary. Chapter 604: Generation, transmission and distribution of electricity Operation. International Electrotechnical Vocabulary. Chapter 151: Electrical and magnetic devices International Electrotechnical Vocabulary. Chapter 441: Switchgear, controlgear and fuses High-voltage switchgear and controlgear Part 100: High-voltage alternating-current circuit-breakers Common specifications for high-voltage switchgear and controlgear standards Synthetic testing of high-voltage alternating current circuit-breakers High-voltage alternating current circuit-breakers Inductive load switching High-voltage test techniques. High-voltage switchgear and controlgear Part 308: Guide for asymmetrical short-circuit breaking test duty T100a High-voltage switchgear and controlgear - Part 310: Electrical endurance testing for circuit-breakers of rated voltage 72,5 kv and above Insulation co-ordination - Part 1: Definitions, principles and rules Insulation co-ordination - Part 2: Application guide Characteristic of indoor and outdoor post insulators for systems with nominal voltages greater than 1000 V 8 S t r o n a

IEC 62155 (2003-05) IEC/TR 60815 (1986-05) IEC 60376 (1971-01) IEC 60480 (1974-01) IEC/TS 61634 (1995-05) IEC 60529 (2001-02) Hollow pressurized and unpressurized ceramic and glass insulators for use in electrical equipment with rated voltages greater than 1 000 V Guide for the selection of insulators in respect of polluted conditions Specification and acceptance of new sulphur hexafluoride Guide to the checking of sulphur hexafluoride (SF6) taken from electrical equipment High-voltage switchgear and controlgear - Use and handling of sulphur hexafluoride (SF6) in high-voltage switchgear and controlgear Degrees of protection provided by enclosures (IP Code). 4.2 STANDARDOWE SPECYFIKACJE PSE S.A. Lp. Urządzenie Nr specyfikacji Standardowe specyfikacje techniczne PSE S.A. związane z aparaturą pierwotną 1. Specyfikacja techniczna wyłączników 400kV. PSE-TS.CB.400.1 PL/2006v2. 2. Specyfikacja techniczna przekładników prądowych 400kV 1000-2000/1/1/1/1/1A. PSE-TS.CT.400.0 PL/2005v1. 3. Specyfikacja techniczna ograniczników przepięć 400kV. IS/TS-SA-400.2.PL/2005. Standardowe specyfikacje techniczne PSE S.A. związane z EAZ 1. Specyfikacja techniczna dla przekaźników pomocniczych PSE-ST.EAZ.PP.NN/2010v1. 2. Specyfikacja techniczna cyfrowych rejestratorów zakłóceń. Systemów rejestracji zakłóceń. Programów do analizy zakłóceń PSE-SF.DR-NN PL/2010v1 Standardowe specyfikacje funkcjonalne PSE S.A. związane z telekomunikacją 1. 2. 3. 4. Standardowa specyfikacja funkcjonalna dla sieci LAN stacji. Standardowa specyfikacja funkcjonalna dla routera sieci LAN stacji. Standardowa specyfikacja funkcjonalna dla kabli światłowodowych. Standardowa specyfikacja funkcjonalna dla kabli metalicznych. PSE -SF.TELKOM 4.4.1/2010. PSE -SF.TELKOM 4.5.1/2010. PSE-SF.TELKOM.4.11/2006v1 PSE-SF.TELKOM.4.12/2006v1. Ponadto na stronach internetowych PSE S.A. pod adresem: Dokumenty do pobrania standardy do pobrania Standardy sieci przesyłowej dostępne są standardy, których nie załącza się do SIWZ, a które będą niezbędne do realizacji niniejszej inwestycji. Są one zgrupowane w plikach: 4.2.1. Standardowa specyfikacja funkcjonalna. 1. Krajowy System Elektroenergetyczny. 4.2.2. Standardowa specyfikacja funkcjonalna. 2.1. Stacje elektroenergetyczne najwyższych napiąć. 9 S t r o n a

4.2.3. Standardowa specyfikacja funkcjonalna. 2.1.1. Katalog pól - obwody pierwotne. 4.2.4. Standardowa specyfikacja funkcjonalna. 2.2. Urządzenia i aparatura wysokiego napięcia. 4.2.5. Standardowa specyfikacja funkcjonalna. 2.3. Zabezpieczenia, automatyka, pomiary i układy obwodów wtórnych. 4.2.6. Standardowa specyfikacja funkcjonalna. 2.3.1. Katalog pól - obwody wtórne. 4.2.7. Standardowe specyfikacje funkcjonalne. Standardowe wymagania budowlane dla obiektów stacyjnych należących do PSE S.A. 4.2.8. Standardowa specyfikacja funkcjonalna. 4. Standardowe wymagania funkcjonalne dla systemów telekomunikacyjnych obiektów stacyjnych 4.2.9. Standardowe specyfikacje funkcjonalne. Sposób oznaczeń rozdzielni i jej elementów w stacjach elektroenergetycznych 750,400, 220 i 110kV. 4.2.10. Standard budowy systemu sterowania i nadzoru (SSiN) w stacjach elektroenergetycznych WN. 4.2.11. Standardowe specyfikacje funkcjonalne. Listy sygnałów dla stacji elektroenergetycznych 750, 400, 220 i 110kV. 4.2.12. Standardowe specyfikacje funkcjonalne. Algorytmy blokad łączeniowych w stacjach elektroenergetycznych 750, 400, 220 i 110kV. 4.2.13. Standardowe specyfikacje funkcjonalne. Interfejs użytkownika SSiN na stacji NN. 4.2.14. Załącznik 11. Ekrany Interfejsu Użytkownika (HMI). 4.2.15. Standard Paneli sterowania rezerwowego. Zastosowane normy i standardowe specyfikacje funkcjonalne i techniczne powinny być w wersji aktualnej w czasie przedłożenia oferty. W przypadku, gdy wymagania tej specyfikacji różnią się od wymagań wymienionych norm, obowiązują wymagania tej specyfikacji. Określenia użyte w tych specyfikacjach są zgodne z definicjami Międzynarodowego Słownika Elektrotechnicznego (Publikacja IEC 60050, rozdział 421) lub podanymi w wyżej wymienionych normach. W przypadku zastosowania określenia, które nie jest zdefiniowane w publikacji IEC - zamieszczono odpowiednie objaśnienie. 10 S t r o n a

5 WYMAGANIA ŚRODOWISKOWE Dławiki powinny być przystosowane do pracy w następujących warunkach środowiskowych i systemowych. Warunki środowiskowe Lp. Wyszczególnienie Wymagania 1. Maksymalna temperatura otoczenia +40 C 2. Minimalna temperatura otoczenia -40 C - 3. Wysokość nad poziomem morza nie przekracza 1000 m 4. Średnia wilgotność powietrza w okresie 24 godzin nie przekracza 95 % 5. Ciśnienie atmosferyczne 920 1020 hpa 6. Grubość warstwy lodu 10 mm 7. Parcie wiatru odpowiadające 34 m/s 700 Pa 8. Poziom izokerauniczny 27 dni/rok 9. Poziom zabrudzenia zgodnie z IEC/TR 60815 III silny 10. Zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki 32 g/m3 11. Poziom nasłonecznienia 1200 W/m2 12. Aktywność sejsmiczna Strefa 1 11 S t r o n a

6 PODSTAWOWE PARAMETRY SYSTEMU ELEKTROENERGETYCZNEGO Lp. Wyszczególnienie Wymagane 1. Najwyższe napięcie robocze sieci Ur 420 kv 2. Napięcie maksymalne dopuszczalne sieci Umax *440 kv 3. Napięcie znamionowe pracy sieci Un 400 kv 4. Napięcie minimalne trwałe pracy sieci Umin 360 kv 5. Prąd zwarcia I zw 50 ka 6. Poziom zabrudzenia wg normy IEC 60815 III silny 7. Uziemienie punktu neutralnego bezpośrednie 8. Współczynnik zwarcia doziemnego 1,3 9. Częstotliwość znamionowa 50 Hz 10. Częstotliwość maksymalna 52 Hz 11. Częstotliwość minimalna 47 Hz * - maksymalna wielkość napięcia przy częstotliwości sieciowej znamionowej nie powinna przekraczać wartości 440kV przez czas nie dłuższy niż 15 min. W czasie normalnych warunków pracy sieci składowa kolejności przeciwnej napięcia przy częstotliwości znamionowej stanowi najwyżej około 1% składowej kolejności zgodnej napięcia. W stanach zakłóceniowych składowa kolejności przeciwnej może wynosić około 2% wartości składowej kolejności zgodnej. Dopuszczalna zawartość harmonicznych: Harmoniczne nieparzyste nie będące krotnością 3 Rząd harm. N Wartość względna napięcia w % składowej podstawowej Rząd harm. n Harmoniczne nieparzyste będące krotnością 3 Wartość względna napięcia w % składowej podstawowej Rząd harm. n Harmoniczne parzyste Wartość względna napięcia w % składowej podstawowej SN NN SN NN SN NN 5 5 2 3 4 2 2 1,6 1,5 7 4 2 9 1,2 1 4 1 1 11 3 1,5 15 0,3 0,3 6 0,5 0,5 13 2,5 1,5 21 0,2 0,2 8 0,4 0,4 17 1,6 1 >21 0,2 0,2 10 0,4 0,4 19 1,2 1 12 0,2 0,2 23 1,2 0,7 >12 0,2 0,2 25 1,2 0,7 >25 0.2+ 0.5*(25/n) 0.2+ 0.5*(25/n) 12 S t r o n a

7 PARAMETRY TECHNICZNE I WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE Dławiki kompensacyjne o mocy 100 Mvar, napowietrzne, w wykonaniu trójfazowym, jednokadziowe, pięciokolumnowe, bez regulacji, z uzwojeniem połączonym w układzie YN powinny być przystosowane do pracy w sieci o napięciu znamionowym 400kV pracującej ze skutecznie uziemionym punktem neutralnym. Dławiki powinny mieć charakterystykę liniową (stałą reaktancję) w zakresie do wartości napięcia 1.3*Un dławika z maksymalną dopuszczalną tolerancją +/- 5% reaktancji w odniesieniu do charakterystyki mierzonej przy napięciu znamionowym. Reaktancje fazowe poszczególnych faz dławika nie mogą się różnić od siebie więcej niż o 1% Wykonawca powinien określić maksymalny udarowy prąd magnesujący przy załączaniu dławika w warunkach normalnych oraz przy najbardziej niekorzystnych wartościach kątów fazowych i maksymalnym przewzbudzeniu rdzenia dławika. Przy napięciu znamionowym generacja przez dławik składowych harmonicznych prądu trzeciej i wyższych harmonicznych nie powinna przekraczać 0.5% wartości znamionowej prądu. 7.1 WYMAGANE DANE ZNAMIONOWE 1. Znamionowe napięcie uzwojenia dławika 400 kv 2. Najwyższe dopuszczalne napięcie robocze dławika Um 440 kv 3. Częstotliwość znamionowa 50Hz 4. Moc znamionowa (referencyjna) 100 Mvar 5. Ilość faz 3 6. Układ połączeń YN 7. Wyprowadzenie zacisków uzwojenia fazowych NN izolatory przepustowe 8. Wyprowadzenie zacisku punktu neutralnego izolatory przepustowe 9. System chłodzenia zgodnie z normą PN-EN 60076-2. ONAN/ONAF 10. Dopuszczalny przyrost temperatury oleju powyżej temperatury otoczenia 50 C przy najwyższym dopuszczalnym napięciu roboczym ( top oil) Dopuszczalny przeciętny przyrost temperatury uzwojeń powyżej 55 C 11. temperatury otoczenia przy najwyższym dopuszczalnym napięciu roboczym Dopuszczalny maksymalny przyrost temperatury uzwojeń powyżej 68 C 12. temperatury otoczenia ( hot spot) przy najwyższym dopuszczalnym napięciu roboczym 13. Dopuszczalny poziom mocy akustycznej (A) LWA odpowiadający mocy 100Mvar i przy napięciu 420kV 85dB(A) 14. Dopuszczalny poziom wibracji przy napięciu 420kV, znamionowej częstotliwości i przy dopuszczalnej temperaturze jego pracy. 150 µm 15. Dopuszczalny poziom zawartości składowych harmonicznych prądu trzeciej i wyższych 0,5%In 16. Dopuszczalna różnica między reaktancjami poszczególnych faz dławika 1% 17. Straty znamionowe z maksymalną tolerancją + 10% 190 kw Wytrzymałość zwarciowa. 18. Dławik oraz jego uzwojenia muszą być odporne na zwarcia jednofazowe oraz wielofazowe po stronie NN uzwojenia z uwzględnieniem prądu zwarcia jednosekundowego jedno-i trójfazowego o wielkości do 50 ka i parametrach elektrycznych systemu określonych 13 S t r o n a

w IRiESP ( ke 1.3 przy X0/X1 2 oraz R0/X1 0,5) 19. Czas trwania symetrycznego prądu zwarciowego: 2 s 20. Charakterystyka reaktancji dławika liniowa co najmniej w zakresie 0.7 do 1.3 Un wartości napięcia ( maksymalna tolerancja +/- 5%) 21. Reaktancja wzajemna ( maksymalna tolerancja +/-5%) Możliwie najmniejsza * 22. Reaktancja składowej zerowej ( maksymalna tolerancja +/- 5%) * 23. Maksymalny prąd przy załączeniu dławika wartość szczytowa w ka * * - wartości definiuje Wykonawca dławika kompensacyjnego 7.2 ZNAMIONOWE POZIOMY IZOLACJI Lp Poziomy izolacji Zaciski NN Zacisk punktu neutralnego 1. Znamionowy poziom izolacji 420 kv 123kV 2. Znamionowe piorunowe napięcie probiercze wytrzymywane do ziemi i między fazami 1425/1640/ kv 550kV udar pełny / udar ucięty: 3. Znamionowe napięcie łączeniowe zacisków fazowych uzwojenia NN: a) doziemne: 1050 kv - b) międzyfazowe: 1575 kv - 4. Znamionowe długotrwałe napięcie U2 długotrwałej próby indukowanym napięciem o częstotliwości sieciowej zacisków fazowych uzwojenia NN: a) doziemne: 1,5 420/ 3= 363,7 kv b) międzyfazowe: 1,5 1,5 420/ 3= 547,5 kv 5. Poziom wyładowań niezupełnych przy napięciu U 2 <150 pc 6. Napięcie probiercze 1 minutowe wytrzymywane do ziemi i między fazami 630kV - - 230kV 14 S t r o n a

7.3 WYPROWADZENIA UZWOJEŃ. IZOLATORY PRZEPUSTOWE UZWOJEŃ FAZOWYCH NN ORAZ PUNKTU NEUTRALNEGO Zaciski wyprowadzenia uzwojeń Fazowe- NN Punkt neutralny 1. 2. 3. 4. Napięcie znamionowe Un/Um Prąd znamionowy Napięcie probiercze piorunowe Napięcie probiercze przemienne (na sucho i na mokro) 5. Intensywność wyładowań niezupełnych przy 1,5 Um 3 6. Minimalny odstęp izolacyjny w powietrzu a) do elementów uziemionych b) między zaciskami fazowymi 7. Minimalna droga upływu (dla wszystkich izolatorów) 8. Zaciski napowietrzne izolatorów przepustowych 420 /440 kv 123 kv 400 A 400 A 1640/1425 kv 550 kv 630 kv 230 kv 10 pc 10 pc 3100 mm 900 mm 3500 mm -- 25 mm/kv a) Rodzaj gładki bolec miedziany lub mosiężny gładki miedziany mosiężny b) obciążenie statyczne 4000 N 4000 N 9. Rodzaj izolatora przepustowego bolec lub a) zaciski fazowe uzwojenia sterowany pojemnościowo, typu suchego ( dry type ), tj. bez oleju, w osłonie kompozytowej koloru szarego tj. naturalnego b) Zacisku punktu neutralnego suchy, w osłonie z kompozytu koloru szarego (tj. naturalnego) 15 S t r o n a

7.4 PRZEKŁADNIKI PRĄDOWE Należy zastosować przekładniki prądowe w kominkach izolatorów przepustowych zacisków uzwojeń fazowych NN, po stronie dolnej uzwojeń fazowych wewnątrz kadzi i na wyprowadzeniu punktu neutralnego w kominku izolatora punktu neutralnego. Przekładniki prądowe powinny spełniać wymagania specyfikacji standardowych PSE Operator S.A. norm krajowych i międzynarodowych oraz wymagania wynikające z zastosowanych dławików kompensacyjnych. Przekładniki prądowe 1. 2. 3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. Znamionowy prąd pierwotny Przekładnia Obciążenia / dokładność rdzeń I rdzeń II rdzeń III rdzeń IV Rdzeń V NN, strona dolna Punkt neutralny uzwojeń fazowych 200-400A 200-400- A 200-400-/1/1/1/1/1 A/A 200-400 /1/1 A/A kl. 0.2, ext. 150 %, FS 5 5 VA, kl. 0.2, ext. 150 %, FS 10VA 45 VA, 5P20 45 VA,5P20, 45 VA,5P20 kl. 0.2, ext. 150 %, FS 5 5 VA, 30 VA,5P20-- Uzwojenia wtórne przekładników prądowych oraz uzwojenia do prób należy wyprowadzić na tabliczki zaciskowe zabudowane na kominkach. Połączenia obwodów wtórnych prądowych z tabliczek zainstalowanych na kominkach należy doprowadzić do wydzielonej listwy zaciskowej umiejscowionej w szafie sterowania. Przekładniki prądowe zainstalowane w dławiku muszą być wyposażone w tzw. uzwojenia do prób (zwoje probiercze) dla sprawdzania przekładni prądowej przekładników. Każdy rdzeń może mieć własne uzwojenie do prób lub też uzwojenie to może obejmować wszystkie rdzenie danej grupy (np. jednego zacisku wyprowadzenia fazowego). Zaciski uzwojeń wtórnych przekładników prądowych przeznaczonych do prób powinny być wyraźnie oznaczone, aby mogły być łatwo odróżnione od pozostałych zacisków uzwojeń wtórnych. Jeden z zacisków każdego uzwojenia przekładnika prądowego przeznaczonego do prób należy uziemić na listwie zaciskowej umiejscowionej w szafie sterowania. Jeden z zacisków każdego uzwojenia roboczego przekładnika prądowego należy uziemić na wskazanej podczas przeglądu projektu listwie zaciskowej. Uzwojenia wtórne przekładników prądowych wykorzystywanych w układzie sterowania chodzeniem dławika należy również doprowadzić do listwy zaciskowej w szafie sterowania i odpowiednio oznakować na schemacie połączeń. Jeden koniec każdego z uzwojeń przekładnika prądowego przeznaczonych do sterowania chłodzeniem dławika powinien być uziemiony na listwie zaciskowej. Sygnały z uzwojeń pomiarowych wszystkich przekładników prądowych powinny być przystosowane do współpracy ze standardowym przetwornikiem analogowo - cyfrowym przetwarzającym wielkości wejściowe prądowe analogowe na cyfrowe. 16 S t r o n a

Dobór parametrów technicznych przekładników prądowych do sterownika układu chłodzenia jest zadaniem Wykonawcy i wymaga akceptacji PSE Operator S.A. 7.5 OGRANICZNIKI PRZEPIĘĆ Nie dopuszcza się instalowania ograniczników przepięć we wnętrzu kadzi dławika. Wykonawca winien dokonać doboru parametrów technicznych zewnętrznych ograniczników przepięć do ochrony uzwojeń dławika. Ograniczniki przepięć powinny spełniać wymagania standardów PSE Operator S.A. oraz norm krajowych i międzynarodowych. Parametry techniczne oraz lokalizację dławików powinien określić Wykonawca dławika.. Wykonawca, powinien przedstawić do akceptacji PSE Operator S.A. analizy obliczeniowe potwierdzające prawidłowość doboru ilości, lokalizacji i parametrów technicznych ograniczników przepięć dla zabezpieczenia dławika w stacji. 17 S t r o n a

8 WYMAGANIA KONSTRUKCYJNE Dławik powinien być przystosowany do pracy w sieci ze skutecznie uziemionym punktem neutralnym. Wyprowadzenie punktu neutralnego dławika powinno być połączone bezpośrednio z uziemieniem stacji. Szczegóły techniczne i rozwiązanie konstrukcyjne połączenia punktu neutralnego dławika z uziemieniem stacji wymagają uzgodnienia i akceptacji PSE Operator S.A. 8.1 RDZEŃ Rdzeń dławika powinien być wykonany z blach o wysokiej przenikalności magnetycznej i niskich stratach ze szczelinami powietrznymi. Rdzeń ze szczelinami powietrznymi powinien być tak zaprojektowany i wykonany by wytrzymywał naprężenia statyczne i dynamiczne występujące w stanach normalnych pracy dławika, w stanach przejściowych spowodowanych zakłóceniami w sieci oraz przepięciami w ciągu całego życia dławika co najmniej 40 lat. Izolacja doziemna rdzenia i jego elementów konstrukcyjnych powinna wytrzymywać maksymalną temperaturę, która może wystąpić w rdzeniu podczas pracy. Jako izolację doziemną należy stosować izolację niehigroskopijną. Dotyczy to również izolacji (np. barier, osłon przegród) w dolnej części rdzenia, nawet, jeśli nie styka się ona bezpośrednio z rdzeniem i uziemionymi elementami konstrukcji (np. dnem kadzi). Galwanicznie przyłączenie uziemienia rdzenia i jego elementów konstrukcyjnych winno być wykonane na zewnątrz kadzi. W rdzeniu należy zainstalować co najmniej dwa, podwójne, oporowe, czujniki temperatury wyprowadzone na listwy zaciskowe w szafie sterowania. Czujniki powinny być umiejscowione w obszarze rdzenia o najwyższej temperaturze. Dokładność pomiaru temperatury czujników powinna być nie mniejsza niż ± 1,5 o C. Zakres pomiaru co najmniej od 30 o C do 150 o C. 8.2 UZWOJENIA. SUSZENIE I IMPREGNACJA. STRUMIEŃ ROZPROSZENIA Uzwojenia powinny być wykonane z miedzi. Wszystkie połączenia uzwojeń i przewodów powinny być odpowiednio zamocowane tak, aby mogły wytrzymywać drgania i siły zwarciowe przy wszystkich możliwych zwarciach, zarówno jedno- jak i wielofazowych. Rozwiązanie konstrukcyjne uzwojeń dławików powinno zapewniać wytrzymałość dławików na przepięcia piorunowe. Zawartość wilgoci w części aktywnej dławika powinna być poniżej 0.5%. Przed założeniem na kolumny rdzenia należy stosować technologię próżniowego suszenia i stabilizacji wymiarowej uzwojenia w piecu próżniowym z cyrkulacją gorącego powietrza realizowaną w kilku cyklach. Po całkowitym montażu części aktywnej należy przeprowadzić suszenie z wykorzystaniem technologii procesu suszenia z podgrzewaniem, próżnią i parą. Należy stosować nowoczesną, wydajną technologię suszenia i impregnacji części aktywnej dławika zapewniającą właściwe jej wysuszenie oraz impregnację olejem. Protokół z suszenia i stabilizacji uzwojenia winien być dostarczony do PSE Operator S.A. przed próbami fabrycznymi i wymaga akceptacji PSE Operator S.A. Po zakończeniu tego procesu część aktywna powinna być bezzwłocznie umieszczona w kadzi a następnie kadź zamknięta by nie dopuścić do zwiększenia zawartości wilgoci. Ścianki kadzi i ewentualnie pokrywy należy ekranować za pomocą ekranów magnetycznych. Należy stosować taką konstrukcję elementów konstrukcyjnych rdzenia, aby temperatura tych elementów jak również kadzi i pokrywy nie przekroczyła wartości dopuszczalnych. Zaleca się stosowanie ekranów magnetycznych również na belkach jarzmowych. Wykonawca, w ramach uzgodnień technicznych powinien przedstawić szczegółowe obliczenia (w tym rozkłady pola magnetycznego) strumienia rozproszenia wykazujące, iż strumień ten nie wpłynie negatywnie na poprawną pracę dławika w całym oczekiwanym czasie jego życia, co najmniej 40 lat. Wyniki obliczeń podlegają ocenie i akceptacji PSE Operator S.A. 18 S t r o n a

8.3 OLEJ Mineralny olej do napełniania dławików powinien spełniać wymagania aktualnych norm IEC60296 w zakresie przewidzianym dla olejów nieinhibitowanych oraz nie wykazywać korozyjności podczas próby zgodnej z projektem normy IEC 62535. W dławiku zaleca się, aby stabilność gazowa w polu elektrycznym nie przekraczała + 5 mm 3 /min. Napięcie powierzchniowe powinno być powyżej 40 mn/m przy temperaturze 20 stopni C a zawartość przeciwutleniaczy addytywnych powinna być w zakresie min.0.08% i maks.0.4%. Olej nie może zawierać PCB i inhibitorów. Zaleca się stosowanie oleju Nytro Taurus, lub równorzędnego. Wykonawca powinien zapewnić dostawę oleju do pierwszego napełnienia na miejscu zainstalowania. Dopuszczalna zawartość gazów rozpuszczonych w oleju po zakończeniu montażu na stanowisku pracy pomierzona w trakcie prób pomontażowych nie powinna przekroczyć wartości jak przed przystąpieniem do prób (tj. dla próbki odniesienia), zaś dopuszczalna ilość rozpuszczonego powietrza w oleju nie powinna przekraczać 0,5% [V/V]. 8.4 UKŁAD CHŁODZENIA 8.4.1 ZDOLNOŚĆ DO OBCIĄŻANIA Dławik powinien być skonstruowany w sposób zapewniający jego trwałą pracę przy maksymalnej dopuszczalnej wartości napięcia w systemie (Um) bez jakichkolwiek uszkodzeń lub wpływu na skrócenie wymaganego czasu życia dławika. Temperatura miejsc najgorętszych, temperatura górnej warstwy oleju i temperatury uzwojenia i połączeń nie powinny przekraczać wartości dopuszczalnych. Konstrukcja dławika powinna być tak zaprojektowana, aby w przypadku maksymalnie dopuszczalnych wartości napięcia i trwałej pracy temperatura poszczególnych elementów dławika nie osiągnęła wartości, które mogłyby być: przyczyną uszkodzenia dławika, zmniejszenia niezawodności i pewności pracy lub skrócenia czasu życia dławika. Izolatory przepustowe i inne wyposażenie pomocnicze powinny być tak dobrane, aby w żadnym razie nie ograniczały zdolności do pracy dławika. Również najwyższa temperatura części na zewnątrz uzwojeń mających krótką cieplną stałą czasową nie powinna ograniczać wymaganych możliwości pracy dławika zarówno pod względem amplitudy jak równieżczasu jego pracy. Zaleca się stosowanie układu chłodzenia typu ONAN. Warunki projektowo- konstrukcyjne budowy dławika powinny zapewnić jego czas życia w okresie minimum 40 lat. 8.4.2 CHARAKTERYSTYKA UKŁADU CHŁODZENIA Przy chłodzeniu typu ONAN, chłodzenie w pełni naturalne, dławik winien pracować w sposób ciągły przy temperaturze otoczenia + 40 C i równocześnie występującym najwyższym napięciu roboczym w sieci 420 kv. PSE Operator S.A. dopuszcza stosowanie chłodzenia typu ONAF. W przypadku podjęcia decyzji o zastosowaniu układu chłodzenia dławika typu ONAF należy stosować radiatory (baterie radiatorów) usytuowane wzdłuż dłuższych boków kadzi. W zależności od lokalizacji dławika na stacji dopuszcza się inne rozwiązanie konstrukcyjne układu chłodzenia uzgodnione z PSE Operator S.A. na etapie uzgodnień projektowych. W przypadku zastosowania system chłodzenia ONAF, radiatory mogą być bądź grupowane w baterie mające oddzielne kolektory połączone z kadzią, bądź też każdy radiator może być oddzielnie połączony z kadzią. Szczegóły układu chłodzenia i jego sterowania powinny być przedstawione i uzgodnione w ramach uzgodnień technicznych przeglądu projektu. 19 S t r o n a

8.4.3 STEROWANIE UKŁADEM CHŁODZENIA. POMIARY TEMPERATURY W przypadku zastosowania chłodzenia typu ONAF wentylatory powinny załączać się automatycznie zależnie od temperatury oleju i uzwojeń. Należy przewidzieć dwa sposoby sterowania układem chłodzenia: RĘCZNY z szafy sterowania dławika oraz ewentualnie z systemu SSiN, AUTOMATYCZNY przez system sterowania (sterownik) będący wyposażeniem szafy sterowania dławika. Przełącznik sposobu sterowania: RĘCZNY/AUTOMATYCZNY powinien być zainstalowany w szafie sterowania. Metoda ręczna będzie wykorzystywana w pierwszym rzędzie do funkcjonalnego sprawdzenia pracy systemu chłodzenia. Należy przewidzieć dwa zestawy styków pomocniczych sygnalizujących położenia ww. przełącznika z wyprowadzeniem na listwy zaciskowe szafy sterowania. Jeden zestaw będzie przeznaczony do wykorzystania przez system SSiN natomiast drugi zestyk do wykorzystania przez lokalny układ sterowania pracą układu chłodzenia..w celu monitorowania temperatury oleju na wlocie do radiatorów (baterii radiatorów) i na wylocie z nich należy zastosować oporowe czujniki temperatury. Liczba czujników zależy od zastosowanego rozwiązania konstrukcyjnego układu chłodzenia. Miejsca ich zainstalowania powinny być zabezpieczone przed wilgocią. Należy zainstalować dwa oporowe czujniki do monitorowania temperatury otoczenia. Dławik należy również wyposażyć w podwójny oporowy czujnik do pomiaru temperatury oleju w górnej, środkowej i dolnej warstwie w kadzi Należy przewidzieć samoczynny przełącznik do zmiany kolejności załączania poszczególnych grup wentylatorów, mający na celu równomierne zużywanie się ich o ile sterownik układu chłodzenia nie zapewnia takiej funkcji, lub też nie zapewnia sygnalizacji takiego reżimu pracy. Przełącznik ten ma dokonywać zamiany kolejności załączania co najmniej raz na miesiąc. Należy wyprowadzić dwa zestawy jego styków na listwy zaciskowe w szafie sterowania celem sygnalizacji, która grupa wentylatorów załączy się, jako pierwsza. Należy przewidywać samoczynne załączenie wentylatorów na krótki okres czasu (np. 10 min), co pewien czas (np. raz na miesiąc) o ile sterownik układu chłodzenia nie zapewnia takiej funkcji, lub też nie zapewnia sygnalizacji takiego reżimu pracy. Dwie pary styków pomocniczych stycznika samoczynnego załączenia powinny być wyprowadzone na listwy zaciskowe w szafie sterowania. Należy zapewnić sygnalizację załączenia i wyłączenia każdej z grup wentylatorów poprzez wyprowadzenie na listwy zaciskowe dwóch par styków pomocniczych styczników. Zadziałanie zabezpieczenia przed przeciążeniem i zwarciami każdego z wentylatorów oraz każdej z niezależnie załączanej grupy wentylatorów powinno być sygnalizowane poprzez wyprowadzenie dwóch par styków pomocniczych każdego z nich na listwy zaciskowe szafy sterowania. Dławik należy wyposażyć w rozszerzalnościowe termometry temperatury oleju w kadzi. Wskaźnik termometru (średnica skali, co najmniej 150 mm) należy umieścić na kadzi na wysokości umożliwiającej dokonywanie odczytu z terenu gruntu. Termometr ten ma mieć dwa niezależne styki zamykające się przy osiągnięciu temperatury ostrzegawczej i alarmowej. Należy je wprowadzić na listwę zaciskową szafy sterowania. Wartości temperatury powinny być łatwo ustawialne, zaś nastawienia łatwe do odczytu. Zaleca się umieszczenie termometrów przy szafie sterowania na wysokości umożliwiającej odczyt wskaźnika z powierzchni gruntu z odległości bezpiecznej od elementów znajdujących się pod napięciem. Szczegóły dotyczące sterowania układem chłodzenia oraz dobór elementów Wykonawca powinien przedstawić w ramach uzgodnień technicznych. Sterowanie układem chłodzenia wymaga akceptacji PSE Operator S.A. 8.5 CYFROWY STEROWNIK UKŁADU CHŁODZENIA Dla układu chłodzenia typu ONAF dławik należy wyposażyć w mikroprocesorowy sterownik układu chłodzenia, którego funkcje (algorytm pracy) należy dostosować do przyjętego w założeniach konstrukcyjnych rozwiązania układu chłodzenia dławika. 20 S t r o n a

Sterownik powinien spełniać następujące funkcje: a) odwzorowywać temperaturę najgorętszego punktu uzwojenia (tj. pełnić funkcję tzw. modeli cieplnych ), b) odwzorowywać, w postaci cyfrowej i analogowej oraz na wyświetlaczu temperaturę najgorętszego punktu uzwojenia, oraz temperaturę oleju w wymaganych warstwach. Zaleca się, aby wyświetlał temperaturę schłodzonego oleju na wylocie z radiatorów i temperaturę otoczenia, c) załączać poszczególne grupy wentylatorów w zależności od temperatury oleju oraz uzwojeń, d) dawać sygnały (ostrzegawcze i alarmowe) w momencie osiągnięcia nastawionej temperatury oleju i uzwojeń, e) sygnalizować uszkodzenie sterownika oraz brak zasilania. f) dokonywał załączania obu wentylatorów na krótki, nastawialny okres czasu, co pewien dłuższy, również nastawialny okres czasu, oraz zapewniał sygnalizację tej czynności, g) dokonywał zamiany grup wentylatorów, które będą załączane jako pierwsza oraz zapewniał sygnalizację tej czynności, h) załączał wszystkie wentylatory w przypadku uszkodzenia sterownika, lub braku zasilania sterownika. Sterownik winien również posiadać: i) wyjścia analogowe temperatury uzwojenia i oleju oraz przekaźniki przekroczenia nastawionej temperatury. Wyjście komunikacyjne RS485, lub analogiczne. Temperatura załączania i wyłączania grup wentylatorów (tzw. pętla histerezy ) powinna być łatwo nastawialna. Sterownik winien mieć funkcję ustawienia stałej czasowej uzwojeń, różnicy średniej temperatury uzwojeń oraz średniej temperatury oleju w ich obrębie, wykładnika potęgi zależności tej temperatury od prądu obciążenia jak również wartości współczynnika miejsca najgorętszego uzwojeń. Do sterownika należy doprowadzić, stanowiące wyposażenie dławika, dobrane i zainstalowane przez Wykonawcę oporowe czujniki temperatury oleju. Wartości poszczególnych temperatur oraz osiągnięcie temperatury ostrzegawczej i alarmowej powinny być wyświetlane na wyświetlaczu sterownika. Sterownik należy umieścić w szafie sterowania, przy czym jej konstrukcja winna umożliwiać obserwację wyświetlacza sterownika przy zamkniętych drzwiach tej szafy. Jako sterownik należy zastosować urządzenie serii 509 Qualitrol (lub nowszej wersji), lub Messko serii 202 (lub nowszej wersji). Dopuszcza się zastosowanie innego sterownika, ale wymaga to akceptacji PSE Operator S.A. Sterownik taki winien zapewniać co najmniej, wszystkie wymagane funkcje. Wyjścia analogowe sterownika oraz styki przekaźników przekroczenia nastawionej temperatury powinny być również wyprowadzone na listwę zaciskową w szafie sterowania. 8.6 KADŹ DŁAWIKA Kadź dławika winna wytrzymywać bez odkształceń transport, przemieszczanie oraz nadciśnienie powstające podczas uszkodzeń. Kompletnie zmontowany dławik wraz z kadzią, radiatorami, konserwatorem, wszystkimi połączeniami olejowymi, zaworami, zastawkami oraz pozostałym osprzętem powinien wytrzymywać bez trwałych, widocznych odkształceń: Napełniony olejem: wewnętrzne nadciśnienie 100 kpa mierzone na pokrywie. Bez oleju z próżnią wewnątrz kadzi (100 Pa). W tych warunkach dławik powinien być szczelny przy maksymalnie dopuszczalnej temperaturze oleju, która może wystąpić w czasie pracy dławika. 21 S t r o n a

Przy nadciśnieniu nie dopuszcza się nieszczelności. Przecieki kadzi nie mogą wystąpić podczas całego technicznego okresu życia dławika, to jest, przez co najmniej 40 lat. Dławik powinien być tak zaprojektowany i wyposażony, aby na stanowisku pracy mógł być napełniany olejem pod próżnią. Pokrywa powinna być zespawana z kadzią. Konstrukcja pokrywy kadzi powinna zapewniać łatwe i skuteczne odprowadzanie wody deszczowej, ale jednocześnie nie powinna być niebezpieczna dla personelu pracującego na niej. Zaleca się pokrywę płaską. Na pokrywie należy umocować (przyspawać) elementy (uchwyty) umożliwiające obsłudze przypięcie się do nich za pomocą pasa bezpieczeństwa. Całą lub część pokrywy należy pomalować farbą przeciwpoślizgową. Połączenia wszystkich włazów, otworów oraz kominków izolatorów przepustowych powinny być śrubowe oraz powinny mieć odpowiednie uszczelki i kryzy. Uszczelki powinny być wykonane z gumy olejoodpornej. Zaleca się stosowanie 0 ringów w rozmontowywalnych uszczelnieniach kryzowych. Płaszczyzny metalu powinny być starannie oczyszczone, aby zapobiec przywieraniu uszczelek. Należy stosować właściwe odboje przy uszczelkach celem uniknięcia nadmiernego ich ściśnięcia. Należy przewidzieć następujące elementy umożliwiające przemieszczanie, montaż oraz demontaż całkowicie zmontowanego i napełnionego olejem dławika: a) cztery płyty podnośnikowe (inaczej wsporniki do lewarowania ) umożliwiającą nieznaczne podniesienie kompletnie zmontowanego dławika (np. celem założenia kół jezdnych lub zmiany ich położenia), b) co najmniej cztery ucha do założenia lin dla przesunięcia kompletnie zmontowanego dławika na własnych kołach w kierunku wzdłużnym (tj. wzdłuż dłuższej osi kadzi) i poprzecznym (tj. prostopadle do tej osi), c) ucha do podnoszenia pokrywy kadzi i konserwatora Dławik winien być wyposażony w odejmowalne koła jezdne (lub zestawy kół jezdnych) umożliwiające jego przetoczenie w stanie kompletnie zmontowanym. w kierunku wzdłużnym (tj. wzdłuż dłuższej osi kadzi) i poprzecznym (tj. prostopadle do tej osi) celem umieszczenia go na stanowisku pracy. Zestawy kół jezdnych winny być tak zaprojektowane, aby dopasowywać się do nierównomierności szyn, na których opierają się. Elementem wyposażenia dławika (jego kół jezdnych) winny być ograniczniki umożliwiające zablokowanie kół po ustawieniu na miejscu pracy. Celem zmniejszenia poziomu hałasu dopuszcza się zainstalowanie panelowych ekranów głuszących mocowanych do ścianek kadzi. Nie dopuszcza się natomiast zastosowania ekranu akustycznego, jako oddzielnego elementu (komory akustycznej) otaczającego kadź dławika i znajdującego się w pewnej odległości od dławika. Szczegóły ewentualnego zastosowania ekranów akustycznych wymagają uzgodnienia i akceptacji PSE Operator S.A. w ramach uzgodnień technicznych. 8.6.1 UZIEMIENIE PUNKTU NEUTRALNEGO Dla bezpośredniego uziemienia punktu neutralnego uzwojeń, dławik powinien być wyposażony w szynę uziemiającą. Jeden koniec szyny uziemiającej przełączony do wyprowadzenia punktu neutralnego uzwojeń dławika ( górny ) powinien mieć możliwość rozłączenia natomiast dolny koniec powinien być przyłączony do systemu uziemień stacji na tym samym poziomie jak pozostałe uziemienia kadzi. Szyna uziemiająca powinna być odizolowana od kadzi. 8.6.2 UZIEMIENIA Na kadzi dławika powinny znajdować się dwa zaciski uziemiające umożliwiające przyłączenie uziemienia stacji zakończonego płaskownikiem miedzianym o przekroju nie mniejszym niż 240 mm2,zlokalizowane po przekątnej na dole kadzi. Jeden zacisk uziemiający powinien być wyprowadzony po stronie izolatora punktu neutralnego uzwojeń dławika zaś drugi po przeciwległej stronie kadzi 22 S t r o n a

dławika. Oba powinny być tak umieszczone, aby nie kolidować z innymi elementami na kadzi. Powierzchnia styków powinna być zabezpieczona przed korozją w sposób zapewniający właściwy styk elektryczny. Szafa sterowania powinna być uziemiona poprzez zastosowanie widocznego połączenia. Przekładniki prądowe powinny być uziemione w szafce połączeniowej do, widocznego na zewnątrz, wspólnego zacisku uziemiającego o przekroju kabla uziemiającego co najmniej 25mm 2. Wszystkie elementy metaliczne nie zespawane z kadzią powinny być uziemiane niezależnie i przyłączone do zacisków uziemiających. Zaciski uziemiające powinny być dostosowane do maksymalnego prądu zwarcia z ziemią na stacji. 8.6.3 ZAWORY I ARMATURA Kadź należy wyposażyć, co najmniej, w następujące zawory i armaturę, przy czym ich rozmieszczenie oraz szczegóły konstrukcyjne powinny być zaakceptowane przez PSE Operator S.A. w ramach uzgodnień technicznych dla poszczególnych stacji. 8.6.3.1 Trzy złącza z zaworami do pobierania próbek oleju z dołu, w połowie wysokości i góry kadzi. Zawory powinny być zlokalizowane u dołu kadzi. Zawory do pobierania próbek oleju u góry i w połowie wysokości kadzi powinny być wyposażone w odpowiednie rury do połączenia z czujnikami. 8.6.3.2 Złącza z zaworami do obiegowego uzdatniania oleju. 8.6.3.3 Zawór do przyłączenia urządzenia do monitorowania on-line zawartości w oleju, co najmniej trzech gazów palnych. Parametry techniczne zaworu powinny być dostosowane do wymagań urządzenia do monitoringu. 8.6.3.4 Korki do spuszczania resztek oleju z kadzi. 8.6.3.5 Zastawki / zawory odcinające radiatory, baterie radiatorów i kolektory oleju (jeśli są); korki odpowietrzające. 8.6.3.6 Kieszenie termometryczne na pokrywie do pomieszczenia oporowych czujników. 8.6.4 WŁAZY Na ściankach kadzi, a jeśli potrzeba to również na jej pokrywie, należy przewidzieć włazy i otwory rewizyjne. Powinny one umożliwiać łatwy dostęp celem sprawdzenia, naprawy lub wymontowania: izolatorów przepustowych, przekładników prądowych, połączeń uzwojeń jak również innych elementów wymagających rutynowego lub awaryjnego przeglądu. Włazy powinny mieć wymiar co najmniej 660x660 mm lub średnicę co najmniej 660 mm celem umożliwienia łatwego dostępu. Otwory rewizyjne powinny mieć wymiar co najmniej 300x600 mm lub średnicę co najmniej 400 mm. Wszystkie włazy, otwory rewizyjne oraz otwory izolatorów przepustowych umieszczone na pokrywie powinny mieć kryzy, aby uniemożliwić dostanie się wody przez otwór powstały po zdjęciu ich pokrywek. Na pokrywie kadzi powinien znajdować się, co najmniej jeden właz celem umożliwienia dostępu do wnętrza kadzi bez potrzeby obniżania poziomu oleju poniżej górnej powierzchni rdzenia. 8.7 KONSERWATOR Dławik winien posiadać konserwator połączony z kadzią za pomocą rury zaopatrzonej w zawór ze wskaźnikiem położenia zaworu oraz zawór odcinający konserwator przy gwałtownym przepływie oleju z konserwatora do kadzi. Zawór ten winien mieć dwie pary styków wyprowadzonych na listwy zaciskowe szafy sterowania. Objętość konserwatora powinna być dostateczna do przyjęcia przez niego zmiany objętości oleju w dławiku wynikającym ze skrajnych jego stanów: dławik niepracujący przy temperaturze otoczenia 40 ºC, 23 S t r o n a

dławik pracujący przy pełnym obciążeniu mocą kompensacyjna w temperaturze otoczenia +40 ºC. Przy temperaturze otoczenia -40 ºC i wyłączonym dławiku poziom oleju musi być widoczny we wskaźniku oleju. Przy temperaturze otoczenia +40 ºC i maksymalnym obciążeniu dławika w stanach ustalonych poziom oleju nie powinien przekraczać poziomu dopuszczalnego i również powinien być widoczny we wskaźniku oleju.. Konserwator powinien być szczelny i wyposażony w olejoodporny worek gumowy połączony z atmosferą za pośrednictwem odwilżacza. Konserwator powinien być wyposażony w następujące akcesoria: 8.7.1 Przyłącze do napełniania olejem. 8.7.2 Odpowiednio zamocowaną rurę biegnącą od góry konserwatora do kadzi dławika wyposażoną w zawór odpowiedniej średnicy 50 mm lub 80 mm (DN50, lub DN 80) oraz mosiężną końcówkę, tak aby można było napełniać kadź z tego miejsca. 8.7.3 Połączenie do opróżniania. 8.7.4 Pojemnik odwilżacza z silikażelem do konserwatora. 8.7.5 Właz u góry konserwatora. 8.7.6 Niezależne wskaźniki poziomu oleju widoczne z poziomu gruntu. 8.7.7 Ucha do podnoszenia. Konserwator powinien być wyposażony we wskaźnik poziomu oleju ze stykami działającymi przy minimalnym i maksymalnym poziomie oleju, jak również przy poziomie oleju w stanach normalnych w zakresie temperatur -40 C - +40 C. Odczyt powinien być możliwy z poziomu gruntu w odległości bezpiecznej od elementów dławika pod napięciem. Każdy wskaźnik poziomu oleju winien mieć nadajnik poziomu oleju przystosowany do współpracy z SSiN. Ponadto każdy wskaźnik winien mieć po dwie pary styków alarmowych minimalnego i maksymalnego poziomu oleju wyprowadzone na listwę zaciskową w szafie sterowania. 8.8 IZOLATORY PRZEPUSTOWE Izolatory przepustowe powinny być zaprojektowane, wyprodukowane i badane zgodnie z normą IEC 60137 oraz wymaganiami specyfikacji technicznej. Na izolatorach przepustowych nie należy stosować iskierników. Izolatory przepustowe fazowe i punktu neutralnego powinny być bezolejowe (tzw. dry type ) w osłonie kompozytowej. Konstrukcja dławika powinna umożliwić montaż i demontaż izolatorów przepustowych i przekładników prądowych bez zdejmowania górnej pokrywy lub obniżania poziomu oleju w kadzi poniżej górnego poziomu uzwojeń. Izolatory przepustowe powinny być zamontowane w kominkach umieszczonych na pokrywie kadzi. Nie należy wyprowadzać izolatorów poprzez boczne ścianki kadzi. Decyzja o lokalizacji izolatorów przepustowych zostanie podjęta na etapie uzgodnień technicznych dla poszczególnych stacji. Izolatory przepustowe powinny być wyposażone w zaciski pomiarowe do pomiaru pojemności i tg δ. Zaciski izolatorów przepustowych fazowych i neutralnego dławika powinny być przystosowane do zainstalowania sond pomiarowych niezbędnych dla układu monitoringu. Prądy znamionowe izolatorów przepustowych powinny być wyższe, z odpowiednim współczynnikiem bezpieczeństwa, od maksymalnych wartości prądów dławika wynikających z parametrów technicznych dławika występujących przy maksymalnej wartości napięcia, znamionowej reaktancji i znamionowej częstotliwości. 24 S t r o n a