Szkoła Muzyczna I st. nr 1 im. STANISŁAWA WIECHOWICZA w KRAKOWIE PROGRAM NAUCZANIA DLA SZKOŁY MUZYCZNEJ I STOPNIA PRZEDMIOT GŁÓWNY - AKORDEON Opracował: mgr Maciej Gładys Nauczyciel Dyplomowany Kraków, 2008
2 Zajęcia edukacyjne dla przedmiotu głównego akordeon realizowane są zgodnie z podstawami programowymi kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego 1 pkt. 1 muzyk (symbol cyfrowy: 347 [04] zał. 1) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA KULTURY z dnia 8 marca 2004 r. (Dz. U. z dnia 26 marca 2004 r.) Organizacja procesu nauczania Przedmiot: akordeon klasy 1-3: 2 jednostki lekcyjne po 30 minut Przedmiot: akordeon klasy 4-6 oraz I - IV : 2 jednostki lekcyjne po 45 minut 2 2
3 Uwagi wstępne: Nauczanie gry na instrumencie jest podstawowym elementem kształcenia muzycznego w szkole muzycznej I-go stopnia, pozwalającym na rozwijanie zainteresowań i umiejętności muzycznych ucznia. Nauka gry na instrumencie przygotowuje do muzykowania indywidualnego oraz zespołowego w ramach występów publicznych. Stopień zaawansowania technicznego i muzycznego oraz predyspozycje muzyczne i psychofizyczne absolwenta powinny być podstawą diagnozy, dotyczącej dalszego kontynuowania kształcenia artystycznego na poziomie zawodowym. Opracowanie programu nauczania dla instrumentu tak młodego i rozwojowego jest niezmiernie trudne. Różnorodność typów instrumentów dostępnych na rynku uniemożliwi wręcz ujednolicenie wymogów dla poszczególnych lat nauki. Również stale powiększająca się literatura pedagogiczna tworzona dla młodych adeptów akordeonistyki wymusza tylko zasygnalizowanie form i umiejętności techniczno-interpretatorskich. I. Cele nauczania gry na akordeonie w szkole muzycznej I stopnia: - zainteresowanie ucznia muzyką jako jedną z dziedzin życia duchowego człowieka; - rozwijanie uzdolnień oraz umiejętności muzycznych ucznia w sposób adekwatny do jego możliwości i wieku; - rozwijanie naturalnej potrzeby ekspresji twórczej ucznia, budzenie u niego wrażliwości estetycznej, kształtowanie wyobraźni muzycznej i poczucia piękna; - prawidłowe rozwijanie podstaw techniki instrumentalnej; - kształtowanie wrażliwości na środki wyrazu muzycznego, występującego w grze instrumentalnej, rozwijanie poczucia rytmu, estetyki dźwięku i wyobraźni muzycznej; - rozwijanie pamięci muzycznej i umiejętności samodzielnej pracy; - kształtowanie umiejętności interpretacyjnych; - przygotowanie ucznia do występów publicznych, zachęcanie do aktywnego uczestnictwa w życiu muzycznym; - rozwijanie umiejętności samooceny w pracy samodzielnej i występach publicznych - przygotowanie absolwenta do dalszego kształcenia w szkole muzycznej II stopnia 3 3
4 II. Uwagi do realizacji programu nauczania: Program niniejszy należy traktować jako propozycję i pomoc w doborze repertuaru dla realizacji celów nauczania. Umiejętne i elastyczne korzystanie z tych wskazówek pozwoli nauczycielowi osiągnąć właściwe wyniki w pracy, prowadzić ucznia tak, aby jego rozwój był harmonijny i komplementarny. W doborze materiału nauczani nauczyciel powinien uwzględnić potrzebę ekspresji twórczej, wrażliwość estetyczną i indywidualne predyspozycje ucznia. Program ma charakter otwarty i w zależności od potrzeb, może ulegać pewnym modyfikacjom. Dobór programu może być poszerzony tak, aby nauczycielowi oraz uczniowi umożliwić jak najdokładniejszą jego realizację, a także pomóc w rozwiązywaniu ewentualnych problemów dydaktycznych III. Program nauczania Klasa 1 wymiar tygodniowy: 2 x 30 minut 1. Zadania techniczno - wykonawcze Historia budowy akordeonu wiadomości wstępne Prawidłowe ułożenie aparatu gry Technika prowadzenia miecha - ćwiczenia wstępne Dynamika płaszczyznowa wstępne ćwiczenia Sposób wydobycia dźwięku w manuale dyskantowym ćwiczenia wstępne Realizacja utworów w fakturze homofonicznej Realizacja ćwiczeń w wolnych tempach Wprowadzenie taktów prostych dwu - i trój-dzielnych, takt cały, podział wartości do ósemek włącznie Wprowadzenie pojęcia pulsu w grze (metrum) 2. Gamy i trójdźwięki Wprowadzenie gamy durowej ręką prawą i lewą oddzielnie oraz trójdźwięku tonicznego durowego w obrębie jednej oktawy ręką prawą. 4 4
5 3. Szkoły, wprawki, etiudy, utwory różne /do wyboru/ W. Kulpowicz Szkoła na akordeon, PWM J. Orzechowski Szkoła na akordeon, PWM W. L. Puchnowski Szkoła mieczowania, PWM C. Czerny Wybór etiud na akordeon cz. I W. Kulpowicz /opr./ W. Kulpowicz Etiudy na akordeon cz. I, PWM M. Chudoba Mozaika melodii, PWM Mały akordeonista, cz. I, PWM J. Fedyczkowski Abecadło akordeonisty, PWM Czytanki na akordeon, cz. I, PWM Elementarz akordeonisty, cz. I J. Powroźniak Skarbczyk akordeonisty, PWM 4. Kryteria osiągnięć - poznanie aplikatury w manuale dyskantowym i basowo-akordowym, - poznanie nut i wartości rytmicznych, - gama durowa prawą ręką - ilość ćwiczeń i utworów dostosowana do możliwości ucznia 5. Program egzaminu - bez egzaminu; koncert dla rodziców (maj) Klasa 2 wymiar tygodniowy: 2 x 30 minut 1. Zadania techniczno-wykonawcze Wiadomości na temat konserwacji instrumentu Utrwalanie prawidłowej postawy i aparatu gry Prowadzenie i zmiany kierunku miecha Wytrzymywanie równego natężenia dźwięku Artykulacja w manuale dyskantowym i basowym: legato i staccato 5 5
6 Utwory w fakturze homofonicznej - kontynuacja Realizacja ćwiczeń w tempach wolnych i umiarkowanych Utrwalanie umiejętności w zakresie taktów prostych; wprowadzenie szesnastek Dbałość o dyscyplinę rytmiczną gry Doskonalenie umiejętności czytania nut i gry a vista łatwych utworów z klasy I 2. Gamy i trójdźwięki Gamy durowe w pozycji oktawy równolegle. Trójdźwięk toniczny durowy ręką prawą. Gamy molowe: melodyczna i harmoniczna oraz trójdźwięk toniczny molowy ręką prawą. 3. Szkoły, wprawki, etiudy, utwory różne /do wyboru/. W. Kulpowicz Szkoła na akordeon, PWM J. Orzechowski Szkoła na akordeon, PWM W. L. Puchnowski Szkoła miechowania, PWM C. Czerny Wybór etiud na akordeon cz. I W. Kulpowicz /opr./ W. Kulpowicz Etiudy na akordeon cz. I, PWM M. Chudoba Mozaika melodii, PWM Mały akordeonista cz. I/II J. Fedyczkowski Abecadło akordeonisty, PWM J. Powroźniak Skarbczyk akordeonisty, PWM Czytanki na akordeon cz. I, PWM E. Rosińska - Utwory renesansowe 4. Kryteria osiągnięć Gama durowa równolegle i gama molowa prawą ręką / w pozycji oktawy/ Opanowanie techniki legato i staccato 5 drobnych utworów 10 ćwiczeń technicznych 5. Program egzaminu Gamy durowe w pozycji oktawy równolegle 6 6
7 Ćwiczenie lub etiuda z nut lub z pamięci Utwór dowolny z pamięci Klasa 3 wymiar tygodniowy: 2 x 30 minut 1. Zadania techniczno-wykonawcze Dbałość o stan techniczny instrumentu Doskonalenie prawidłowej postawy i aparatu gry Doskonalenie prowadzenia i zmian kierunku miecha Ćwiczenia w dynamice piano i forte Doskonalenie artykulacji w manuale dyskantowym i basowym: legato i staccato Utwory w fakturze homofonicznej i wprowadzenie ćwiczeń polifonizujących Realizacja ćwiczeń w tempach umiarkowanych Doskonalenie umiejętności w zakresie taktów prostych; wprowadzenie szesnastek, triola, synkopa Doskonalenie dyscypliny rytmicznej gry 2. Gamy i trójdźwięki Gamy durowe i gamy mollowe melodyczne i harmoniczne w pozycji oktawy, równolegle. Pasaże toniczne durowe i molowe w przewrotach oraz trójdźwięki toniczne durowe i molowe rozłożone, prawą ręką. 3. Literatura według programu nauczania z 1976 r. z wykorzystaniem następujących pozycji: 1. L. Holm Szkoła gry na akordeonie (Finlandia) 2. Rosyjskie szkoły na bajan i akordeon 3. B. Dowlasz Utwory pedagogiczne 4. E. Rosińska Utwory renesansowe 4. Kryteria osiągnięć Gamy, pasaże, trójdźwięki jak w materiale nauczania Zestaw ćwiczeń technicznych i artykulacyjno miechowych Etiudy dla prawej i lewej ręki 7 7
8 2 utwory polifonizujące Utwór cykliczny lub jego część 5 utworów dowolnych 5. Program egzaminu Etiuda Utwór polifonizujący Utwór dowolny Utwór cykliczny lub jego część Klasa 4 wymiar tygodniowy: 2 x 45 minut 1. Zadania techniczno-wykonawcze Wstępne wiadomości na temat typów i rodzajów instrumentów Kontrolowanie właściwego ułożenia aparatu gry Wstępne wiadomości na temat kształtowania frazy w utworach homofonicznych Wprowadzenie drobnych utworów polifonicznych Stopniowanie natężenia dźwięku crescendo i decrescendo Artykulacja w manuale dyskantowym i basowym: legato, staccato, portato Utwory w fakturze homofonicznej kontynuacja Realizacja ćwiczeń w tempach wolnych i umiarkowanych Utrwalanie umiejętności w zakresie taktów prostych; wprowadzenie szesnastek Dbałość o dyscyplinę rytmiczną gry 2. Gamy i pasaże Gamy durowe i molowe oraz gama chromatyczna w pozycji oktawy, równolegle przez dwie oktawy. Trójdźwięki toniczne rozłożone, pasaże toniczne w przewrotach, czterodźwięki dominanty septymowe rozłożone i w przewrotach, równolegle. Kadencja wielka doskonała w układzie skupionym przy zastosowaniu manuału dyskantowego i basowego. 8 8
9 3. Literatura według programu nauczania z 1976 r. z wykorzystaniem następujących pozycji: 1. L. Holm Szkoła gry na akordeonie (Finlandia) 2. Rosyjskie szkoły na bajan i akordeon 3. B. Dowlasz Utwory pedagogiczne 4. Kryteria osiągnięć Gamy, pasaże, kadencje jak w materiale nauczania Wprawki, etiudy, ćwiczenia dla opanowania problemów technicznych Dwa utwory polifoniczne Jeden utwór cykliczny Cztery utwory z pozostałych działów 5. Program egzaminu Gamy: dur, moll Pasaże, kadencje Etiuda lub dwie etiudy problemowe - wykazujące opanowanie techniki gry na manuale prawej i lewej ręki Jeden utwór polifoniczny Jeden utwór cykliczny Utwór dowolny Klasa 5 wymiar tygodniowy: 2 x 45 minut 1. Zadania techniczno-wykonawcze Wiadomości na temat różnic w budowie akordeonu standardowego i koncertowego Kontrolowanie optymalnego wykorzystywania techniki gry w utworach Doskonalenie kształtowania frazy w utworach homofonicznych i akompaniamentu Wprowadzenie drobnych utworów polifonicznych aplikatura i frazowanie Kształtowanie zagadnień dotyczących dynamiki akcenty, subito p, subito f Artykulacja w manuale dyskantowym i basowym: legato, staccato, portato - c.d. Utwory w fakturze homofonicznej - kontynuacja Realizacja ćwiczeń w tempach wolnych, umiarkowanych i średnio szybkich 9 9
10 Wprowadzenie wiadomości w zakresie taktów złożonych i zmiennym metrum Dbałość o dyscyplinę rytmiczną gry akcenty, impulsy, rytm punktowany 10 10
11 2. Gamy i pasaże Gamy durowe i molowe oraz gama chromatyczna w pozycji oktawy, równolegle przez dwie oktawy. Trójdźwięki toniczne rozłożone, pasaże toniczne w przewrotach, czterodźwięki dominanty septymowe rozłożone i w przewrotach, równolegle. Kadencja wielka doskonała w układzie skupionym przy zastosowaniu manuału dyskantowego i basowego. 3. Literatura według programu nauczania z 1976 r. z wykorzystaniem następujących pozycji: 1. L. Holm Szkoła gry na akordeonie (Finlandia) 2. Rosyjskie szkoły na bajan i akordeon 3. B. Dowlasz Utwory pedagogiczne 4. Ł. Woś Mała suita 5. B. K. Przybylski Utwory pedagogiczne 6. K. Naklicki Utwory pedagogiczne 7. L. Holm - Duety 4. Kryteria osiągnięć Gamy, pasaże, kadencje, gama chromatyczna jak w materiale nauczania Wprawki, etiudy, ćwiczenia dla rozwijania techniki palcowej i problematyki artykulacyjnomiechowej Dwa utwory polifoniczne Jeden utwór cykliczny Trzy-cztery utwory dowolne 5. Program egzaminu Gamy: dur, moll, chromatyczna, trójdźwięki Dwie etiudy wykazujące opanowanie gry na wszystkich manuałach Jeden utwór polifoniczny Jeden utwór cykliczny lub jego część Jeden utwór dowolny 11 11
12 Klasa 6 wymiar tygodniowy: 2 x 45 minut 1. Zadania techniczno-wykonawcze Wiadomości na temat innowacji technicznych oraz producentów akordeonów Dbałość o optymalizację techniki gry w utworach Kształtowania charakteru stylu w utworach homofonicznych i polifonicznych Kształtowanie niezależności realizacji głosów w utworach polifonicznych aplikatura i frazowanie Doskonalenie realizacji dynamiki w utworach Artykulacja w manuale dyskantowym i basowym: legato, staccato, portato doskonalenie Utwory w fakturze homofonicznej - kontynuacja Ćwiczenia i etiudy realizacja w tempach wolnych, umiarkowanych i średnio szybkich Dbałość o dyscyplinę rytmiczną gry akcenty, impulsy, rytm punktowany Uwrażliwienie na estetykę gry w zależności od rodzaju utworu interpretacja 2. Gamy i pasaże Gamy durowe i molowe oraz gama chromatyczna w pozycji oktawy, równolegle przez dwie oktawy. Trójdźwięki toniczne rozłożone, pasaże toniczne w przewrotach, czterodźwięki dominanty septymowe i septymowe zmniejszone rozłożone i w przewrotach, równolegle. Kadencja wielka doskonała w układzie skupionym przy zastosowaniu manuału dyskantowego i basowego. 3. Literatura według programu nauczania z 1976 r. z wykorzystaniem następujących pozycji: 1. Rosyjskie szkoły na bajan i akordeon 2. B. Dowlasz Utwory pedagogiczne 3. Ł.Woś Mała suita 4. B. K. Przybylski Utwory pedagogiczne 12 12
13 4. Kryteria osiągnięć 1. Znajomość podstawowych wiadomości z historii instrumentu i umiejętność nazywania poszczególnych części akordeonu oraz poznanie roli poszczególnych elementów instrumentu w procesie powstawania dźwięku. Znajomość zasad konserwacji akordeonu. 2. Opanowanie prawidłowej postawy, właściwego trzymania akordeonu, prawidłowego ułożenia prawej i lewej ręki. Umiejętność wydobycia dźwięku płynnym prowadzeniem miecha. 3. Opanowanie podstaw techniki gry z uwzględnieniem: umiejętności posługiwania się techniką miechowo-palcową miechem jednokierunkowym, umiejętności gry miechem zmiennym, umiejętności gry prawą ręką na manuale dyskantowym i lewą ręką na manuale melodycznym i basowo-akordowym. 4. Umiejętność frazowania i operowania podstawowymi sposobami artykulacji. Zgodna z zapisem realizacja metrorytmiki, agogiki i dynamiki. Interpretowanie utworu zgodne z jego budową formalną. 5. Znajomość notacji w kluczu wiolinowym i basowym oraz umiejętność samodzielnego i bezbłędnego odczytania tekstu nutowego. Umiejętność prawidłowego grania a vista łatwych utworów w wolnym tempie. 6. Umiejętność samodzielnego opracowania łatwego utworu pod względem technicznowykonawczym (palcowanie, miechowanie, frazowanie, dynamika, interpretacja). Umiejętność samodzielnej pracy nad utworem (pokonywanie trudnych miejsc). Umiejętność świadomego ćwiczenia i korekty własnych błędów. 7. Umiejętność koncentrowania się i pokonywania tremy podczas wykonywania utworu. Posługiwanie się różnymi formami zapamiętywania / pamięć sensoryczno-motoryczna, słuchowa, wzrokowa i tzw. intelektualna - poznawcza /. Przyswojenie podstawowych elementów obycia estradowego. Umiejętność dokonywania właściwej samooceny wykonania utworu. 13 13
14 8. Umiejętność gry pod kierunkiem nauczyciela w prostych formach muzykowania zespołowego (np.: unisono, duet, akordeonowe zespoły kameralne jednorodne lub mieszane, orkiestra akordeonowa, gra z akompaniamentem). 9. Opanowanie literatury akordeonowej w następującym zakresie: etiudy o zróżnicowanej problematyce technicznej, polifonicznej i dawnych mistrzów, forma cykliczna (do wyboru: sonatina, suita, wariacje), utwory różne, muzyka użytkowa różnych narodów. 5. Program egzaminu Dwie etiudy jedna na prawą i jedna na lewą rękę Jeden utwór polifoniczny Jeden utwór cykliczny lub jego część Jeden utwór dawnych mistrzów Jeden utwór dowolny (cały program powinien być wykonany z pamięci) Czteroletni cykl nauczania Program nauczania na akordeonie w cyklu czteroletnim oparty jest na powyższym programie nauczania gry na akordeonie w cyklu sześcioletnim i obejmuje dla poszczególnych klas: Klasa I program klasy 1 i 2 cyklu sześcioletniego, Klasa II program klasy 3 i 4 cyklu sześcioletniego, Klasa III program klasy 5 cyklu sześcioletniego, Klasa IV program klasy 6 cyklu sześcioletniego. 14 14
15 Kryteria oceniania Podstawowymi kryteriami ocen jest: spełnienie wymagań programowych dla danego roku postępy w zdobywaniu umiejętności technicznych i muzycznych opanowanie repertuaru systematyczność i pilność ucznia wykonanie programu z pamięci Pracę ucznia ocenia się według następujących kryteriów: ocenę celującą otrzymuje uczeń, będący laureatem konkursów i przesłuchań, prezentuje grę bezbłędną muzycznie i technicznie oraz ciekawą artystycznie. Ponadto wykazuje się nienaganną i wzorową postawą w zakresie kultury osobistej oraz poszanowania instrumentów i mienia szkolnego. ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń który, prezentuje grę bezbłędną technicznie i muzycznie, opanował zakres materiału obowiązujący w danej klasie ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który opanował materiał nauczania danej klasy według obowiązującego programu, i prezentuje grę poprawną techniczne i muzyczne ocenę dostateczną otrzymuje uczeń który, wykonał program z niedociągnięciami muzyczno technicznymi, intonacyjnymi i pamięciowymi lecz opanował grę na instrumencie umożliwiającą postępy w dalszej nauce przy systematycznej pracy, ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który nie opanował minimum programowego w danej klasie, jego wykonanie utworów charakteryzuje się brakami techniczno muzycznymi, jednak nie wykluczającymi postępów przy dalszej systematycznej pracy, ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował minimum materiału przewidzianego w programie nauczania danej klasy oraz nie rokuje nadziei na dalszy rozwój muzyczno artystyczny nawet przy intensywnej pracy Uczeń wykonuje program egzaminacyjny z pamięci. W przypadku niespełnienia tego wymagania jego ocenę obniża się o jedną notę niżej. 15 15