Kukurydza. QQrydza KWS - pędź z nami

Kukurydza QQrydza KWS - pędź z nami Katalog odmian 2013

LEGENDA EU - odmiana sprzedawana w Polsce na podstawie wpisu do Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA) ** - przewidywany rok rejestracji w Polsce Przeznaczenie - bardzo zalecane - zalecane - możliwe - możliwe w małym zakresie * - liczba dojrzałości ziarnowej stanowi skalę klasyfi kującą odmiany pod względem wilgotności ziarna w czasie zbioru w ofi cjalnych doświadczeniach Tempo dojrzewania ziarna. Rozwój początkowy. - przeciętnie - szybko - bardzo szybko Dojrzewanie łodygi i liści efekt stay green - bardzo długo zielona reszta rośliny - długo zielona reszta rośliny - równomierne dojrzewanie ziarna i reszty rośliny - szybsze zamieranie reszty rośliny SC - odmiana mieszańcowa dwuliniowa TC - odmiana mieszańcowa trójliniowa 4WC - odmiana mieszańcowa czteroliniowa Typ ziarna f - fl int (szklisty) sf - zbliżony do fl int sf/sd - pośredni sd - zbliżony do dent d - dent (zębokształtny) Potencjalny plon ziarna. Omłacalność. Masa tysiąca ziaren (MTZ). Plon suchej masy. Koncentracja energii. Dojrzewanie reszty rośliny. Odporność na wyleganie. Tolerancja na Fusarium. Wzrost roślin. - niski - niski do średniego - średni do wysokiego - wysoki - bardzo wysoki Przydatność odmian do uprawy na różnych stanowiskach Gleby zimne, zwięzłe, Gleby szybko się ogrzewające, Gleby lekkie, przepuszczalne, wolno się ogrzewające, zasobne w składniki pokarmowe słabo magazynujące wodę, okresowo nadmiernie i substancję organiczną, z głębokim lustrem wilgotne dobrze magazynujące wodę wody gruntowej 2 Katalog odmian 2013

Ziarno Kiszonka Cechy agrotechniczne Odmiana Dojrzałość Rok Typ Typ Potencjalny Tempo Omła- MTZ Potencjalny Koncen- Dojrzewanie Odporność Tolerancja Wzrost Rozwój Opis na ziarno rejestracji Przeznaczenie ziarna mieszańca plon dojrzewania cal- podczas plon tracja łodygi na na roślin początkowy str. /kiszonkę ziarna ziarna ność zbioru suchej energii i liści wyleganie fusarium Kiszonka Ziarno Alkohol Grys Biogaz masy (stay green) ELEGANZA 190/190 EU sf TC 9 LAURINIO 200/200 2012 sf TC 10-11 PODIUM 200/200 2009 sf/sd TC 12 SILAS 210/210 EU sf TC 13 SILVINIO 210/200 2012 sf/sd TC 14 AMBROSINI 220/220 2011 sf/sd TC 16-17 SALGADO 230/200 2007 sf/sd SC 19 AMADEO 230/230 2007 sf/sd SC 20-21 RICARDINIO 230/240 2010 sf/sd SC 22-23 SILVESTRE 220/230 2007 sf/sd TC 24 BELLEVUE 220/240 2004 sf SC 25 URSINIO 230/230 EU sf TC 26 SANTURIO 240/220 2012 sf TC 27 TOURAN /230 2009 sf/sd TC 28-29 AMAMONTE 250/260 2013 sf 4WC 31 AMOROSO 240/250 2008 sf SC 32-33 SEVERO 250/260 2009 sf TC 34 KADURAS 250/250 EU d SC 35 KWS 5133 ECO 250/250 2009 sf TC 36-37 RONALDINIO 260/260 2008 sf TC 38-39 GROSSO 260/260? 2012 sf/sd SC 40 MILLESIM 250/260 2013 fd SC 41 FERNANDEZ -/260 EU d SC 42 CASSILAS /260 2011 sf SC 43 BEATUS 260/260 2007 sf/sd TC 44 KANDIS 270/270 EU fd TC 45 KOHERENS 270/280 EU sd/sf SC 47 ATLETICO /280 EU sf/sd TC 48 KRABAS 290/290 EU sd SC 49 KWS9361 300/300 EU d SC 50 CANNAVARO /310 EU sd/sf TC 51 3 Katalog odmian 2013 Katalog odmian 2013 4 Katalog odmian 2013 5

WSTĘP Firma KWS jest jednym ze światowych liderów w hodowli i produkcji materiału siewnego kukurydzy. W Polsce nasza firma działa od lat 90-tych ubiegłego wieku. Cały czas nasze działania są ukierunkowane na spełnianie coraz to wyższych wymagań współczesnego rolnictwa. Oddajemy w Państwa ręce kolejny katalog kukurydzy KWS. Zawarte w nim informacje są pomocne w podejmowaniu wyboru odmian. Zachęcamy do dokładnego przeczytania i zapoznania się ze wszystkimi uwagami i wskazówkami, które obrazują ważne cechy odmianowe. Analizując wyniki proszę zwrócić uwagę, które z nich pochodzą z oficjalnych badań COBORU i PZPK, a które z doświadczeń łanowych - z większych powierzchni. Na ich podstawie powstają szczegółowe zalecenia uprawy poszczególnych odmian. Postęp hodowlany pozwala co roku uzyskiwać coraz wyższe plony, ale dla plantatorów bardzo ważna jest stabilność plonowania, dlatego w naszym katalogu staramy się, o ile to możliwe, prezentować polskie wyniki z kilku ostatnich lat, gdyż doświadczenie podpowiada nam, że przebieg pogody jest mocno zróżnicowany i dlatego potrzebują Państwo odmian sprawdzonych w różnych warunkach pogodowych i przystosowanych do warunków glebowych w Polsce. Dysponujemy wynikami plonowania naszych odmian z kilku lat dzięki temu, że sprawdzamy je w doświadczeniach porejestrowych (PDO) prowadzonych przez COBORU i PZPK oraz w rozbudowanej sieci doświadczeń łanowych na terenie całej Polski. Większość odmian, które sprzedajemy jest zarejestrowana w Polsce lub Niemczech. Każda z nich jest sprawdzana przynajmniej dwa lata w warunkach doświadczeń produkcyjnych i jeśli przejdzie je pozytywnie - jest oferowana do sprzedaży. Opisując poszczególne odmiany podkreślamy znaczenie jakości plonu i to, że często ma ona większe znaczenie, niż jego wysokość. Wybierając odmiany przeznaczone na ziarno paszowe z pewnością należy zwrócić uwagę na wysokość plonu ziarna, jego wilgotność i omłacalność, ale jeśli ziarno ma być przeznaczone do przemiału na grys dochodzą do tego jeszcze inne specyficzne cechy, które były oceniane przez przemysł młynarski. Hodowcy bydła w odmianach kukurydzy KWS cenią wysokie plony świeżej masy i wybitnie wysoką zawartość skrobi w kiszonce, która przekłada się na koncentrację energii w paszy. W związku z rozwojem biogazowni nasza firma od wielu lat prowadzi specjalną hodowlę odmian kukurydzy i dzięki temu możemy zaoferować Państwu pełną gamę odmian kukurydzy energetycznej do produkcji biogazu, które dają najwyższe plony suchej i świeżej masy w Polsce. Ufamy, że nasze doświadczenie w hodowli i produkcji nasion w połączeniu z Państwa praktyką rolniczą stanowi źródło satysfakcji z uprawy kukurydzy KWS już od wielu lat. Życzymy stabilnych, wysokich i rentownych plonów! dr Adam Majewski Product Manager Corn 6 Katalog odmian 2013

Przydatność odmian do uprawy na różnych stanowiskach ELEGANZA LAURINIO PODIUM SILAS SILVINIO AMBROSINI SALGADO SILVESTRE AMADEO RICARDINIO BELLEVUE URSINIO TOURAN SANTURIO AMOROSO AMAMONTE SEVERO KADURAS KWS 5133 ECO RONALDINIO GROSSO FERNANDEZ MILLESIM CASSILAS BEATUS KANDIS KOHERENS ATLETICO KRABAS KWS 9361 CANNAVARO Katalog odmian 2013 7

8 Katalog odmian 2013

ELEGANZA Z 190 / K 190 bardzo wczesna odmiana ziarnowa zadowalający potencjał plonowania wcześnie kwitnie, ziarno bardzo wcześnie osiąga dojrzałość omłotową szybkie oddawanie wody z ziarna niski koszt suszenia pozwala obniżyć koszty produkcji wysokie rośliny w typie stay-green umożliwiają uprawę na kiszonkę w plonie wtórnym lub w rejonach o bardzo krótkim okresie wegetacji wyjątkowo wysoka u odmian wczesnych tolerancja na Fusarium spp. kolby typu fix przeciętne wymagania glebowe zwyżkę plonowania w dobrych warunkach wilgotnościowych można osiągnąć przez zwiększenie obsady roślin Patrz również na wyniki na str. 11 Katalog odmian 2013 9

LAURINIO Z 200 / K 200 bardzo wczesna odmiana ziarnowa wysoki potencjał plonowania, 3. miejsce pod względem plonowania w grupie wczesnej w doświadczeniach rejestrowych 2010-2011 ziarno bardzo wcześnie osiąga dojrzałość fizjologiczną i osiąga niską wilgotność: 22,7% w 2011 i 29,3% w 2010 w badaniach rejestracyjnych COBORU ziarno w typie flint, szkliste w połączeniu z niską wilgotnością w czasie zbioru wskazują na dobrą przydatność do produkcji grysu wysoka, dobrze ulistniona roślina z efektem stay green umożliwia uprawę na wysokoenergetyczną kiszonkę, również w plonie wtórym wysoka tolerancja na Fusarium spp. przeciętne wymagania glebowe 10 Katalog odmian 2013

Patrz również na wyniki na str. 14 Katalog odmian 2013 11

PODIUM Z 200 / K 200 wczesna odmiana ziarnowa łączy wczesność dojrzewania z wysokim potencjałem plonowania wysokie i stabilne w latach plony potwierdzone w praktyce rolniczej w Polsce południowej i centralnej po zbiorze na ziarno pozwala na terminowy zasiew poplonów ozimych lub pszenicy ozimej zbierana w średniowczesnym terminie potrafi osiągnąć niskie wilgotności ziarna, przez co obniża koszty jednostkowe produkcji ziarna polecana na wysokoenergetyczną kiszonkę na północy Polski lub na kiszonkę w plonie wtórnym w Polsce centralnej wysoka tolerancja na chłody i suszę niskie rośliny w typie stay green, z wyrównanymi kolbami typu flex, często 16 rzędów ziaren na obwodzie przydatna na wszystkie rodzaje gleb odpowiednie dla uprawy kukurydzy PODIUM wyróżnia się stabilnym i wysokim plonowaniem w grupie wczesnej i pozwala na zbiór ziarna o niskiej wilgotności. 12 Katalog odmian 2013

SILAS Z 210 / K 210 wczesna odmiana ogólnoużytkowa wielostronne możliwości wykorzystania plonu, w tym na grys, alkohol i na kiszonkę zadowalające i stabilne w latach plony ziarna i suchej masy wybitna tolerancja na chłody wiosenne i dobra na suszę ziarno bardzo wcześnie osiąga dojrzałość omłotową, a zbierane w średniowczesnym terminie wykazuje niską wilgotność, co pozwala obniżyć koszty produkcji wysoka przydatność do produkcji grysu dzięki wysokiej zawartości skrobi twardej w ziarnie do produkcji wysokiej jakości kiszonki na północy Polski lub pozyskiwania kiszonki w plonie wtórnym na pozostałym obszarze Polski Katalog odmian 2013 13

SILVINIO Z 210 / K 200 wczesna odmiana ziarnowa najwyższa ocena w plonie ziarna w wynikach niemieckich 1 wysoki potencjał plonowania na ziarno w połączeniu z wczesnością dojrzewania 2. miejsce w plonie ziarna w grupie wczesnej w badaniach rejestrowych COBORU w 2010-2011 r. bardzo dobra omłacalność średniowysoka roślina z niewysoko osadzonymi kolbami typu flex, dojrzewa równolegle z ziarnem przeciętne wymagania glebowe 1 Źródło: Bundessortenamt, Beschreibende Sortenliste 2010 14 Katalog odmian 2013

TYPY ZIARNA KUKURYDZY Kukurydza jest jedną z najbardziej zróżnicowanych roślin w naturze. W wyniku selekcji naturalnej i prowadzonej przez człowieka powstało kilka typów kukurydzy ze względu na budowę i skład ziarniaków. Największe znaczenie gospodarcze mają dwa typy ziarna: flint i dent. W wyniku prac hodowlanych najczęściej uprawiamy odmiany kukurydzy o pośrednim typie ziarna: zbliżony do flint (sf), pośredni (sf/sd), zbliżony do dent (sd) oraz dent (d). Ziarno flint Ziarno flint-dent Ziarno dent Odmiany kukurydzy o ziarnie typu flint są preferowane do sporządzania kiszonek dla bydła, gdyż ich ziarno zawiera o 50% więcej skrobi by-pass, niż ziarno typu dent. Twarda skrobia w ziarnie flint otacza skrobię miękką i dzięki temu ogranicza trawienie skrobi w żwaczu i zmniejsza ryzyko wystąpienia kwasicy. Ziarno o typie zbliżonym do flint zbudowane jest w przeważającej części z twardej (szklistej) skrobi, która otacza skrobię miękką. Ziarno o typie zbliżonym do dent posiada charakterystyczne zagłębienie na górze ziarniaka (tzw. rejestr, skąd wywodzi się nazwa koński ząb ). Cienka warstwa twardej skrobi otacza wnętrze ziarniaka wypełnione skrobią mączystą. Katalog odmian 2013 15

AMBROSINI Z 220 / K 220 na ziarno lub na bogatą w skrobię, wysokoenergetyczną kiszonkę łączy wysoki potencjał plonowania z dobrą tolerancją na stresy: chłody, suszę, nadmiar wody, wiatry na wszystkie stanowiska przydatne pod uprawę kukurydzy, w tym na stanowiska problematyczne, zarówno nadmiernie wilgotne jak i przepuszczalne gleby lekkie (patrz wyniki na str. 47) łączy bardzo wysoki potencjał plonowania z wczesnością dojrzewania ziarna ziarno wcześnie osiąga dojrzałość fizjologiczną na tle odmian o podobnej wczesności wyróżnia się odpornością na wyleganie przydatny dla rejonów termicznie granicznych dla uprawy kukurydzy ziarnowej długo zielona roślina o zwartym pokroju i bardzo szerokich liściach bardzo szybkie gromadzenie skrobi w roślinie zapewnia jej bardzo wysoką zawartość w kiszonce już we wcześniejszych terminach zbioru Patrz również na wyniki na str. 8 16 Katalog odmian 2013

Odmiana AMBROSINI RICARDINIO AMADEO ES Kongress wzorzec = średnia Sucha masa całych roślin 37,1 36,8 37,5 35,8 32,4 Plon jednostek pokarmowych [tys./ha] 24,1 24,3 23 23,7 23,8 Wskaźnik koncentracji energii 37,1 36,8 37,5 35,8 36,8 100 = 21,35 [t/ha] 100 = 12,29 [t/ha] Źródło: Doświadczenia z kukurydzą na kiszonkę PDO COBORU i PZPK 2011, grupa wczesna, średnia z 19 miejscowości. AMBROSINI wyróżnia się plonowaniem w warunkach stresowych dla uprawy kukurydzy, na glebach zimnych, nadmiernie wilgotnych, również na glebach piaszczystych zagrożonych suszą. Zbierana na kiszonkę zapewnia wysoki plon suchej masy ogólnej i koncentrację energii z powodu wysokiego udziału kolb (ziarna) w plonie. Katalog odmian 2013 17

DOSYCHANIE ZIARNA NA POLU - EFEKT DRY-DOWN Koszty suszenia często decydują o opłacalności uprawy kukurydzy na ziarno, dlatego ważne jest aby zbierać ziarno jak najbardziej suche, aby obniżyć koszty suszenia. Z drugiej strony należy pamiętać, że przetrzymując ziarno na polu codziennie zwiększają się straty spowodowane przez zwierzynę lub grzyby patogeniczne. Opóźniony zbiór to również mniej czasu na przygotowanie pola pod następną uprawę i zwykle coraz gorsza pogoda. Uśredniając w latach można przyjąć, że ziarno kukurydzy obniża swoją wilgotność we wrześniu o około 0,75-1% dziennie podczas korzystnej pogody (słonecznej i wietrznej), do połowy października 0,5-0,75% dziennie, w II połowie października i w początkach listopada - 0,25-0,5% na dzień, a od połowy listopada - oddawanie wody zmniejsza się do 0,25% dziennie lub ustaje. Niebieskie strzałki pokazują drogi, którymi woda czynnie lub biernie usuwana jest z ziarna. Najwięcej wody odbiera żywa roślina przed osiągnięciem fazy czarnej plamki. Po osiągnięciu dojrzałości ziarna woda wyparowuje przez odkryty czubek kolby i częściowo przez luźne liście okrywowe. W doświadczeniach łanowych KWS od kilku lat prowadzimy ocenę porównawczą odmian pod kątem szybkości oddawania wody przed zbiorem. Kilka odmian hodowli KWS wyróżnia się niższą wilgotnością ziarna w czasie zbioru. Wpływają na to konkretne cechy odmian: silny efekt stay-green - roślina czynnie zabiera wodę i buduje skrobię w ziarnie, luźne liście okrywowe i odsłonięty koniec kolby, które po osiągnięciu fazy czarnej plamki pozwalają na efektywne odparowywanie wody z ziarna, które utraciło kontakt z resztą rośliny. Opóźnienie zbioru ponad 2 tygodnie od fazy wyraźnej czarnej plamki zwykle prowadzi do dalszego spadku wilgotności, ale straty masy i jakości ziarna spowodowane przez grzyby i zwierzynę przekraczają zysk z mniejszych kosztów suszenia. 18 Katalog odmian 2013

SALGADO Z 230 / K 200 bardzo tolerancyjna na stresy odmiana z pogranicza grupy wczesnej i średniowczesnej dobre połączenie wczesności dojrzewania i wierności plonowania przydatna we wszystkich rejonach uprawy kukurydzy wysoka tolerancja na chłody w połączeniu z tolerancją na suszę predysponują do uprawy na wszystkich rodzajach gleb wysokie i stabilne plony ziarna o stosunkowo niskiej wilgotności w latach 2003, 2006 i 2008 potwierdziła bardzo wysoką tolerancję na suszę ziarno wcześnie osiąga dojrzałość omłotową i szybko obniża wilgotność zalecana do uprawy na kiszonkę o wysokiej zawartości skrobi, cenny komponent w systemach żywienia opartych na trawach Patrz również na wyniki na str. 13 Katalog odmian 2013 19

AMADEO Z 230 / K 230 wcześnie dojrzewająca, wysokoplenna odmiana ogólnoużytkowa bardzo wysoki plon ziarna i kolb przeznaczona do intensywnej uprawy kukurydzy na glebach żyznych dobrze magazynujących wodę niepobity rekordzista w PDO na północy Polski, najwyższy plon ziarna w latach 2006, 2007, 2008, 2009 i 2010 1 najwyższy plon ziarna w doświadczeniach rejestrowych COBORU 2005 wśród wszystkich badanych odmian 1 szybkie oddawanie wody z ziarna pozwala obniżyć koszty suszenia bardzo duża przydatność do produkcji wysokojakościowej kiszonki dla najbardziej produktywnych grup zwierząt najwyższy plon kolb w grupie wczesnej w doświadczeniach rejestrowych 2005 i 2006 oraz PDO 2007, 2008 i 2009 łączy wybitnie wysokie zawartości skrobi w kiszonce 2 z dobrą strawnością łodyg i liści bardzo elastyczna względem terminu zbioru dzięki efektowi stay green mocno wydłużona optymalna faza zbioru przez spowolniony proces drewnienia rośliny 1 Źródło: PDO COBORU 2006, 2007, 2008, 2009, 2010 2 Źródło: AGRAR-TEST 2007. Analizy zielonki - Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej UP w Poznaniu. 2008 i 2009 20 Katalog odmian 2013

W latach 2006-2010 AMADEO była najwyżej plonującą odmianą w Porejestrowych Doświadczeniach Odmianowych (PDO) z kukurydzą na ziarno na północy Polski. AMADEO dzięki wysokim możliwościom plonotwórczym i wybitnej tolerancji na chłody bardzo dobrze wykorzystuje potencjał plonotwórczy gleb zimnych, ciężkich i nadmiernie wilgotnych. Patrz również na wyniki na str. 13 i 19 Katalog odmian 2013 21

RICARDINIO Z 230 / K 240 rekordowo plonująca średniowczesna odmiana ziarnowa najwyższe plony ziarna w grupie średniowczesnej w doświadczeniach rejestrowych COBORU w suchym 2008 roku 1 najwyżej plonująca odmiana ziarnowa spośród wszystkich badanych w doświadczeniach rejestrowych COBORU 2009 2 najwyżej plonująca odmiana średniowczesna w serii doświadczeń rozpoznawczych PDO COBORU i PZPK 2009 2 1. miejsce w 2011 i 2. miejsce w plonie ziarna w PDO COBORU i PZPK³ najwyższe noty w plonie ziarna w badaniach niemieckich 4 dobrze sprawdzony: wysokie plonowanie potwierdził w ostatnich czterech latach doświadczeń łanowych KWS prowadzonych w warunkach praktyki rolniczej doskonała omłacalność - bardzo niski udział ziaren uszkodzonych bardzo sprawne oddawanie wody z ziarna przed zbiorem i podczas suszenia przesądza o najwyższej rentowności produkcji ziarna kukurydzy rośliny średniowysokie w typie stay green najwyższe noty w zawartości skrobi w kiszonce w badaniach niemieckich 3 do produkcji wysokojakościowej kiszonki dla najbardziej wydajnych grup zwierząt doskonale wykorzystuje potencjał produkcyjny gleb urodzajnych dobrze magazynujących wodę 1 Źródło: Wyniki doświadczeń rejestrowych 2008. COBORU 2 Źródło: Wyniki doświadczeń rejestrowych 2009. COBORU 3 Źródło: Wyniki doświadczeń PDO 2010 i 2011 4 Źródło: Beschreibende Sortenliste. BSA 2011 22 Katalog odmian 2013

* doświadczenia wstępne (5 miejscowości); wzorzec średnia z odmian standardowych: Laurelis, PR39H32, Anjou 249. ** doświadczenia rejestrowe (12 miejscowości) wzorzec: 2008 = średnia dla grupy średniowczesnej, 2009 = średnia odmian w grupie średniowczesnej w PDO *** doświadczenia rozpoznawcze do PDO (2009-6 miejscowości 2010-8 miejscowości); wzorzec = średnia odmian w grupie średniowczesnej w PDO **** PDO (19 miejscowości) wzorzec = średnia odmian w grupie średniowczesnej Patrz także wyniki na str. 8 Katalog odmian 2013 23

SILVESTRE Z 220 / K 230 typowa odmiana kiszonkowa, na wczesny zbiór najwyższy plon suchej masy w grupie wczesnej w doświadczeniach rejestrowych i porejestrowych w latach 2005, 2006 i 2007 ziarno wcześnie osiąga dojrzałość fizjologiczną, osiągając maksymalną zawartość skrobi w kiszonce przydatna w rejonach o krótszym okresie wegetacji, gdzie umożliwia zbiór na kiszonkę w optymalnej fazie dojrzałości przed nadejściem jesiennych przymrozków przydatny w ekstensywnych warunkach produkcji kiszonki z kukurydzy, gdy osiąganie wysokich plonów jest ograniczone małą ilością opadów i niską żyznością gleby 24 Katalog odmian 2013

BELLEVUE Z 220 / K 240 łączy wysokie parametry jakościowe kiszonki z wiernością plonowania zdrowa, długo zielona roślina - silny efekt stay green ceniona za wysokie i stabilne w latach plony ogólnej suchej masy i kolb oraz wysoką koncentrację energii i strawność kiszonki wybitnie szybki rozwój początkowy i tolerancja na chłody roślina wysoka lub bardzo wysoka, bogato ulistniona kolby wyrównane, dobrze wypełnione ziarnem do szczytu bardzo wytrzymała na niekorzystne warunki klimatyczne i glebowe stosunkowo wysokie i stabilne plony na glebach lekkich na glebach żyznych wyższe plony uzyskuje się przez zwyżkę obsady roślin Dzięki wysokiej tolerancji na suszę i chłody BELLEVUE umożliwia produkcję dobrej jakościowo kiszonki na glebach lekkich, także w rejonach o chłodniejszym klimacie. Katalog odmian 2013 25

URSINIO Z 230 / K 230 wczesna odmiana kiszonkowa zadowalające plony suchej masy bardzo wysoki plon i udział kolb wysoka koncentracja energii w kiszonce NEL 7,42 do 7,57 [MJ/kg SM] w 2011¹ stosunkowo wolne dojrzewanie kolb, powolne oddawanie wody z ziarna przeciętne wymagania glebowe średniowysokie rośliny z długimi kolbami typu flex 1 doświadczenia łanowe KWS Polska 2011 - wyniki z 22 miejscowości URSINIO optymalnie łączy wczesność dojrzewania z wysoką zawartością skrobi w kiszonce dając wysokiej jakości kiszonkę już we wczesnych terminach zbioru. 26 Katalog odmian 2013

SANTURIO Z 240 / K ca. 220 nowa średniowczesna odmiana ziarnowa wysoki potencjał plonowania, wysokie miejsce pod względem plonowania w grupie średniowczesnej w doświadczeniach rejestrowych 2010 bardzo dobre oddawanie wody z ziarna również w mniej sprzyjających warunkach termicznych stanowi podstawę wysoce rentownej produkcji ziarna rośliny wysokie, ze średnio wysoko osadzonymi kolbami Patrz również na wyniki na str. 10 i 16 Katalog odmian 2013 27

TOURAN K 230 odmiana typowo kiszonkowa do uprawy na terenie całej Polski bardzo wysokie plony suchej masy i wysoki plon kolb bardzo wysoka strawność całych roślin 1 najwyższy plon kolb i jeden z najwyższych plonów ogólnych suchej masy w doświadczeniach rejestrowych i rozpoznawczych COBORU w 2007 r. oraz PDO 2009 w grupie średniowczesnej najwyższy plon suchej masy kolb wśród odmian ze wszystkich grup wczesności w PDO 2010 bardzo wysoka zawartość skrobi w kiszonce i plon skrobi z ha spowolnione oddawanie wody z ziarna ułatwia jego uszkodzenie przez sieczkarnię poprawiając jego strawność w kiszonce tolerancyjna na chłody wiosenne, wybitnie szybki rozwój początkowy duże zdolności adaptacyjne w różnych warunkach glebowo-klimatycznych TOURAN w wykorzystaniu na kiszonkę optymalnie łączy wysoki poziom cech ilościowych z parametrami jakościowymi. 1 Źródło: Wyniki analizy jakości kiszonki wykonane w Katedrze Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 2010. 28 Katalog odmian 2013

Opóźnienie zbioru na kiszonkę odmiany TOURAN pozwala na osiągnięcie wyższej zawartości skrobi bez ryzyka spadku strawności całej rośliny. Katalog odmian 2013 29

PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIE WYNIKÓW Z DOŚWIADCZALNICTWA DLA HODOWCY BYDŁA Dla praktyki rolniczej jednym z najważniejszych parametrów wyboru odmiany kukurydzy na kiszonkę jest ogólny plon suchej masy i plon ziarna (skrobi) z hektara. Analizując wpływ różnych składników pokarmowych kiszonki z kukurydzy na wydajność mleka i codzienne koszty żywienia bydła stwierdzamy, że skrobia wnosi ze sobą najwyższą wartość energetyczną i jest głównym powodem dla uprawy kukurydzy na kiszonkę. Kolejnym źródłem energii, którą krowy uzyskują z kiszonki z kukurydzy jest włókno o najwyższej strawności. Strawne włókno to istotny element strukturotwórczy paszy jednocześnie podnoszący efektywność żywienia bydła. Odmiany kukurydzy KWS zbierane we właściwym terminie tzn. po osiągnięciu fazy czarnej plamki na ziarnie osiągają strawność materii organicznej powyżej 72-73% w zależności od warunków pogodowych i odmiany. W wybitnie korzystnych sezonach dla kukurydzy strawność całych roślin osiąga nawet 75-76% - przykładem tego jest ostatni sezon i wyniki analiz wartości pokarmowej odmian kukurydzy zbieranej w całej Polsce na ponad 50 polach doświadczalnych KWS (analizie poddano ponad 800 reprezentatywnych prób całych roślin zbieranych na polach doświadczalnych w całej Polsce). Tak wysoką strawność w sezonie 2011 kukurydze KWS zawdzięczają dwóm cechom: wysokiej zawartości skrobi i długo utrzymującej się najwyższej strawności włókna, m.in. dzięki silnemu efektowi stay-green oraz cechom genetycznym. Strawność włókna jest jednym z kilku podstawowych elementów ocenianych w procesie hodowli odmian KWS od wielu lat dzięki powszechnemu użyciu metody NIRS i dostosowanej do naszych warunków kalibracji - również tej, którą używa się w procesie rejestracji odmian kukurydzy na kiszonkę w Niemczech oraz krajach Beneluxu. W dawkach pokarmowych z wysokim udziałem trawy, co jest bardzo powszechne w żywieniu bydła w Polsce występuje nadmiar frakcji białek obecnych w paszy. Odmiany dające wysokie plony skrobi, a jednocześnie o dużej koncentracji energii w kiszonce są najbardziej korzystne dla zbilansowania takich dawek pokarmowych. Obecnie najlepsze odmiany w asortymencie dają czysty plon skrobi z hektara na poziomie 8000 kg lub więcej, co świadczy o dużym postępie w hodowli odmian kukurydzy na kiszonkę. Odmiany hodowli KWS wyróżniają się najwyższymi plonami ogólnej suchej masy oraz plonami kolb (ziarna) w asortymencie dostępnych na rynku odmian kukurydzy. Są one na tyle elastyczne, że większość z nich może być zbierana również na ziarno, jeśli silosy zostaną zapełnione. Charakteryzują się silnym efektem stay-green (przedłużona zieloność) i dzięki temu można wydłużyć zbiór do 10-14 dni później bez istotnego obniżenia strawności włókna. W odmianach, które nie mają tej cechy wraz z dojrzewaniem roślin gwałtownie maleje strawność całej rośliny - głównie z powodu ligninizacji (drewnienia) włókna. Wybierając odmiany hodowli KWS mamy możliwość wyprodukowania kiszonki z kukurydzy o najwyższej możliwej do uzyskania koncentracji energii dzięki wysokiej zawartości skrobi (wysoka zawartość twardej skrobi tzw. by-pass) oraz zyskujemy komfort wydłużonego zbioru bez utraty strawności włókna, co jest niezmiernie ważne, gdy korzystamy z usługowego zbioru lub przy większych areałach do zbioru. Dzięki temu zyskujemy dodatkową energię na produkcję mleka z paszy objętościowej i oszczędzamy na paszach treściwych oraz wydłużamy okres użytkowania mlecznego wysokomlecznych krów, dzięki mniejszemu zużyciu pasz treściwych. 30 Katalog odmian 2013

AMAMONTE Z 250 / K 260 NOWOŚĆ 2013 w roku 2011 uzyskała w badaniach rejestracyjnych w COBORU 105% plonu ziarna o wilgotności o 0,4% niższej w porównaniu do średniej z grupy średniopóźnej¹ ziarno typu flint-dent o dobrej omłacalności i średniej MTZ ziarno wcześnie osiąga dojrzałość fizjologiczną i bardzo szybko oddaje wodę do poziomu wilgotności 30%, a w średnim tempie do wilgotności 22% rośliny bardzo wysokie w typie stay green bardzo wysokie, stabilne plony suchej masy ogólnej i kolb bardzo wysoki plon energii o średniej koncentracji w kiszonce w roku 2011 w badaniach rejestracyjnych w COBORU 101,7% plonu ogólnej suchej masy i 104,6% plonu suchej masy kolb w porównaniu do średniej z grupy średniopóźnej¹ dobra tolerancja na chłody wiosną i jesienią 1 Źródło: Lista opisowa odmian 2011. COBORU Patrz również na wyniki na str. 40 i 41 Katalog odmian 2013 31

AMOROSO Z 240 / K 250 odmiana ziarnowa z pogranicza grupy średniowczesnej i średniopóźnej wysokie i stabilne w latach plony ziarna ziarno wcześnie osiąga dojrzałość fizjologiczną i bardzo szybko oddaje wodę do poziomu wilgotności 25-27% ziarno w typie flint ze skomasowaną skrobią szklistą decyduje o wysokiej przydatności do przerobu młynarskiego rośliny średniowysokie lub wysokie w typie stay green kolby typu fix bardzo dobrze uziarnione na szczycie dobra tolerancja na suszę i chłody 32 Katalog odmian 2013

Termin 1 Termin 2 Termin 3 Termin 4 Termin 5 Termin 6 2009 01.09. 07.09. 17.09. 23.09. 30.09. 05.10. 2010 21.09. 01.10. 06.10. 13.10. 19.10. 27.10. AMOROSO w badaniach COBORU i PZPK w latach 2007-2011 1 2011 2010 2009 2008 2007 Plon ziarna [dt/ha] Wzorzec 126 99,9 117,9 103,3 105,3 AMOROSO 125 95,9 119,1 111,6 106,6 Wilgotność ziarna [%] Wzorzec 26,7 32,2 28,0 28,0 27,7 AMOROSO 25,1 29,6 26,3 26,3 25,8 Wzorzec: 2007 i 2008 średnia z całego zestawu odmian w doświadczeniach porejestrowych; 2009, 2010, 2011 średnia z odmian wpisanych do rejestru badanych w grupie średniopóźnej 1 Źródło: Lista opisowa odmian 2007-2011 COBORU. Katalog odmian 2013 33

SEVERO Z 250 / K 260 odmiana ogólnoużytkowa, wysoce tolerancyjna na stres suszowy wczesność dojrzewania na pograniczu grupy średniowczesnej i średniopóźnej roślina średniowysoka lub wysoka, posiada efekt stay green tolerancyjna na fuzariozę i helmintosporiozę wysoka przydatność do uprawy na glebach lekkich bardzo wysoki potencjał plonowania na ziarno 1 optymalnie łączy wysoki plon ogólnej suchej masy z podwyższoną strawnością całych roślin i zawartością skrobi wysokie i stabilne w latach plony ogólnej suchej masy i skrobi cechuje się najwyższą strawnością całych roślin spośród odmian średniopóźnych KWS 2 1 Opisowa lista odmian. COBORU 2011 2 Źródło: Wyniki analizy jakości kiszonki wykonane w Katedrze Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 2010 34 Katalog odmian 2013

KADURAS Z 250 / K 250 NOWOŚĆ 2013 bardzo wyrównany w łanie i plonach mieszaniec pojedynczy nowa odmiana w typie ziarna dent znosi okresowe braki wilgoci w glebie polecana na ciepłe i żyzne stanowiska wyjątkowo skutecznie oddaje wodę z ziarna przed zbiorem wysokie i stabilne plony ziarna o niskiej wilgotności 1 bardzo dobra omłacalność dedykowana na wczesny zbiór w centralnej i południowej Polsce 1 Doświadczenia łanowe KWS Polska 2011 Katalog odmian 2013 35

KWS 5133 ECO Z 250 / K 250 uniwersalna pod względem warunków uprawy i sposobu użytkowania wybitnie wysokie i stabilne w latach plonowanie na ziarno i na kiszonkę wytrzymuje okresowe niedobory azotu i wody wyróżnia się plonowaniem zarówno w latach korzystnych oraz trudnych dla uprawy kukurydzy, również na stanowiskach problematycznych najwyżej plonująca średniopóźna odmiana ziarnowa w doświadczeniach rejestrowych i rozpoznawczych w 2007 oraz jeden z najlepszych wyników w 2008 i 2009 roku 1,2,3 najwyższe noty w plonie ziarna w wynikach badań w Niemczech wysoka odporność na wyleganie i dobre oddawanie wody z ziarna bardzo wysokie plony ogólnej suchej masy i suchej masy kolb potwierdzone w warunkach praktyki wysoka strawność całych roślin w zakresie 71,52 do 75,3% oraz NEL w zakresie 7,49 do 7,55 MJ/kg SM 4 30-32% 11,9-12,4t/ha 2 26,8-28,9% 27,9-35,2% 11,1-15,4t/ha 10,2-12,5t/ha 4 6 27,2-34% 12,4-13,5t/ha 9 24,3-31,8% 9,3-13,7t/ha 15 29,2-37% 12,9-15t/ha 6 27,1-30,1% 11,2-12,6t/ha 6 X Y Z WILGOTNOŚĆ MINIMALNA I MAKSYMALNA [%] PLON MINIMALNY I MAKSYMALNY PRZY 14% WILGOT. [t/ha] LICZBA DOŚWIADCZEŃ W REJONIE Z KWS 5133 ECO 1 Źródło: COBORU. Syntezy wyników doświadczenia rejestrowych 2007 i 2008 2 Źródło: COBORU i PZPK Wyniki doświadczeń rozpoznawczych 2007 i 2008 3 Źródło: COBORU i PZPK Wyniki PDO 2009 4 Źródło: wyniki badań łanowych KWS Polska w 2011, 38 lokalizacji, analiza NIRS w laboratorium w Einbeck 36 Katalog odmian 2013

1 Wyniki średnie ze stacji SDOO w rejonach w miejscu wykresów; wzorzec to średnia odmian z grupy średniowczesnej badanych w danych SDOO Odmiana KWS 5133 ECO została wyselekcjonowana w warunkach uprawy ekologicznej, cechuje się ponadprzeciętną efektywnością wykorzystania azotu i szybkim tempem wzrostu początkowego. Katalog odmian 2013 37

RONALDINIO Z 260 / K 260 Nr 1 w Europie 1 uniwersalna odmiana ogólnoużytkowa wysoka zdolność adaptacji w różnych warunkach glebowo-klimatycznych elastyczna pod względem sposobu wykorzystania: ziarno, kiszonka, grys, biogaz bardzo wysokie i stabilne w latach plony ziarna i suchej masy wytrzymała i tolerancyjna na stresy od trzech lat jest najczęściej uprawianą odmianą kukurydzy w Europie! rośliny średniowysokie lub wysokie, bardzo wyrównane kolby typu fix nieduże wymagania glebowe dzięki wysokiej tolerancji na suszę jedna z najwyżej i najstabilniej plonujących odmian w zmiennych pogodowo ostatnich sześciu latach najwyższy plon ziarna w doświadczeniach rejestrowych COBORU w suchym 2006 roku 2 ziarno szybko oddaje wodę do poziomu wilgotności ok. 30% optymalne połączenie parametrów ilościowych i jakościowych w użytkowaniu na kiszonkę bardzo wysoki i stabilny plon skrobi w połączeniu z dobrą strawnością całej rośliny 3 mocno wydłużona optymalna faza do zbioru: szybko gromadzi skrobię wcześnie osiągając jej wysoką zawartość zbiór w późniejszym terminie pozwala na osiągnięcie podwyższonych zawartości skrobi bez spadku strawności całej rośliny 4 przydatna we wszystkich systemach żywienia zwierząt, zarówno opartych na trawach jak i kiszonce z kukurydzy jako paszy podstawowej 1 Wyniki badania rynku, Kleffmann&Partner 2009, 2010, 2011 2 Źródło: COBORU 2006 3 Źródło: AGRAR-TEST 2007. Analizy wykonano w Pracowni Chemicznej Katedry Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej UP w Poznaniu 4 Wyniki doświadczeń łanowych KWS oraz Analizy wykonano w Pracowni Chemicznej Katedry Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej UP w Poznaniu 38 Katalog odmian 2013

Katalog odmian 2013 39

GROSSO Z 260 / K 260 NOWOŚĆ 2013 najwyższa nota w plonie ziarna w badaniach w Niemczech najwyższy plon ziarna wśród wszystkich badanych odmian w doświadczeniach rejestrowych COBORU 2010 najwyższa nota w plonie ogólnej suchej masy w badaniach w Niemczech kiszonka z bardzo wysokim udziałem ziarna dobra tolerancja na helmintosporiozę liści i fuzariozę średniowysoka roślina, bujnie ulistniona w typie stay green, odporna na wyleganie bardzo długie kolby typu flex, najczęściej z 16 rzędami ziaren na obwodzie doświadczenia ścisłe na glebach lekkich wskazują na dobrą tolerancję na suszę (patrz wyniki str. 47) Patrz również na wyniki na str. 10, 41 i 47 40 Katalog odmian 2013

MILLESIM Z 260 / K 260 NOWOŚĆ 2013 2. miejsce w plonie ziarna w badaniach rejestracyjnych COBORU w 2011 roku w grupie średniopóźnej bardzo dobra stabilność plonowania potwierdzona w doświadczeniach łanowych KWS w Polsce, Niemczech, Holandii i Francji doskonała odporność na wyleganie korzeniowe i łodygowe najwyższej jakości kiszonka z wysokim udziałem ziarna typu flint-dent najwyższe parametry żywieniowe: koncentracja energii, strawność całych roślin odmiana w typie stay green Patrz również na wyniki na str. 40 Katalog odmian 2013 41

FERNANDEZ K 260 odmiana przeznaczona do produkcji biomasy dla biogazowni najwyższa nota w plonie ogólnej suchej masy w badaniach w Niemczech 1 pierwsza średniowczesna odmiana energetyczna zarejestrowana w Niemczech bardzo wysokie plony ogólnej świeżej i suchej masy w doświadczeniach łanowych KWS w 2010 i 2011 bardzo wydajna w produkcji kiszonki dla bydła bardzo wysokie rośliny, wysoko osadzone kolby dobra tolerancja na chłody bardzo dobra odporność na wyleganie dobra tolerancja na helmintosporiozę liści i fuzariozę przeciętne wymagania glebowe 1 Źródło: Beschreibende Sortenliste 2011 FERNANDEZ przekonuje znacznie podwyższonym potencjałem produkcji biomasy w mniej korzystnych klimatycznie rejonach Polski centralnej i północnej, zapewniając kiszonkę o zawartości suchej masy na poziomie 30%, również w latach termicznie niekorzystnych. 42 Katalog odmian 2013

CASSILAS K 260 bardzo wysoko plonująca odmiana kiszonkowa z pogranicza grupy średniowczesnej i średniopóźnej przeznaczona do produkcji kiszonki dla bydła i biomasy dla biogazowni najwyższy plon ogólny suchej masy i suchej masy kolb wśród wszystkich odmian badanych w doświadczeniach rejestrowych w latach 2009 i 2010 oraz doświadczeniach rozpoznawczych w grupie średniowczesnej w 2010 najwyższy plon suchej masy w doświadczeniach PDO COBORU i PZPK w 2011 wysoki, często przekraczający 55% udział kolb w kiszonce bardzo wysokie plony ziarna ziarno przydatne do zakiszania w rękawach ze względu na wysoką wilgotność w czasie zbioru roślina wysoka, zdrowo dojrzewająca, odporna na helmintosporiozę dobrze wykorzystuje potencjał gleb żyznych lub utrzymanych w wysokiej kulturze nadaje się także do uprawy na wysoko nawożonych nawozami organicznymi glebach średnich i lekkich 2008 - średnia z 5 doświadczeń, wzorzec = średnia z PR39G12, PR39R86, GAVOTT 2009 i 2010 - średnia z 12 doświadczeń, wzorzec = średnia dla odmian średniowczesnych w PDO 2011- średnia z 19 doświadczeń Patrz również na wyniki na str. 8 Katalog odmian 2013 43

BEATUS Z 260 / K 260 wysokoplenna, typowo kiszonkowa łączy wybitnie wysokie plony suchej masy z wysoką strawnością rośliny w latach 2005-2007 osiągała najwyższe plony ogólne suchej masy w grupie średniowczesnej w doświadczeniach COBORU nr 1 w plonie ogólnym suchej masy i suchej masy kolb wśród wszystkich badanych odmian kiszonkowych w badaniach rejestrowych COBORU w roku 2005 i PDO 2007 1 bardzo wysoka, bujnie ulistniona roślina o szerokim pokroju z kolbami typu flex wyróżnia się wysoką strawnością rośliny w połączeniu z ponadprzeciętną zawartością skrobi w kiszonce 2 wykazuje wysoki potencjał plonowania na ziarno w dobrych warunkach termicznych swój potencjał plonowania realizuje najpełniej na glebach żyznych, dobrze zaopatrzonych w składniki pokarmowe i dobrze magazynujących wodę 1 Wyniki rejestrowe PDO i COBORU 2 Źródło: Wyniki analizy jakości kiszonki wykonane w Katedrze Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 2010 Uprawa odmiany BEATUS jest szybkim sposobem na likwidację deficytu pasz objętościowych w gospodarstwach o ograniczonej powierzchni paszowej i licznym pogłowiu bydła. 44 Katalog odmian 2013

KANDIS Z 270 / K 270 NOWOŚĆ 2013 uniwersalna średniopóźna odmiana nowej generacji na ziarno i kiszonkę sprawdzona w Polsce w doświadczeniach rozpoznawczych na kiszonkę COBORU i PZPK w 7 stacjach doświadczalnych w 2011 potwierdziła wysoki potencjał plonowania na ziarno i kiszonkę w doświadczeniach łanowych w Polsce rośliny wysokie o dobrze wypełnionych kolbach z ziarnem typu dent-flint bardzo dobra strawność całych roślin - na poziomie 72,5 do 74,5% 1 silny efekt stay-green, bardzo długie okno żniwne 1 doświadczenia łanowe KWS Polska 2010-2011, analiza w laboratorium KWS w Einbeck Katalog odmian 2013 45

DWUETAPOWE SUSZENIE ZIARNA KUKURYDZY Ponieważ koszt suszenia ziarna jest najwyższy wśród wszystkich kosztów uprawy kukurydzy na ziarno warto przyjrzeć się bliżej temu procesowi, gdyż nawet pozornie niewielkie udoskonalenia dają nam duże oszczędności, które rosną wraz z ilością suszonego ziarna. W praktyce spotykamy najczęściej jednoetapowe suszenie ziarna polegające na tym, że mokre ziarno jest przewietrzane powietrzem o temperaturze 80-90 C, a w końcowym etapie powietrzem o temperaturze 110 o C. Jest to proces nieefektywny, szczególnie pod koniec suszenia, gdyż duża część energii zużytej na ogrzanie czynnika suszącego (tutaj powietrza) jest niewykorzystana: mocno nagrzane ziarno nie odbiera skutecznie ciepła z powietrza, a woda ze środka ziarna nie przemieszcza się na tyle szybko, aby odparować z ziarna. Mamy więc tu następującą sytuację: mocno nagrzane i suche na powierzchni ziarno jest przedmuchiwane bardzo gorącym powietrzem, aż do czasu, gdy woda z wilgotniejszego środka ziarna przemieści się na zewnątrz i odparuje. Ziarno podczas tego procesu bardzo mocno się nagrzewa, często pęka i nawet ciemnieje, a gorące i stosunkowe suche powietrze ucieka z suszarni do otoczenia. Udoskonalonym sposobem suszenia ziarna kukurydzy jest suszenie dwuetapowe. W pierwszym etapie ziarno jest suszone powietrzem o temperaturze 80-90 C, aż do uzyskania wilgotności ziarna około 20%. Do tego poziomu wilgotności suszenie ziarna kukurydzy gorącym powietrzem jest zwykle bardzo efektywne. Problematyczne i bardzo kosztowne jest dalsze dosuszenie ziarna pomiędzy 20% wilgotności do 14-15%, która jest wymagana do bezpiecznego składowania. Rozwiązaniem tego problemu jest wysypanie gorącego ziarna o wilgotności 20% z suszarni do tzw. chłodnicy lub na podłogę z rusztem z możliwością przedmuchiwania, gdzie leżakuje około 10 godzin. W tym czasie następuje wyrównanie wilgotności pomiędzy mokrym środkiem a zewnętrzną warstwą ziarna. Takie ziarno jest następnie przedmuchiwane lekko podgrzanym powietrzem, aż do uzyskania wilgotności około 14%. Jednocześnie jest też powoli schładzane. Pod koniec procesu dosuszania niskotemperaturowego należy wyłączyć ogrzewanie, aby schłodzić ziarno do około 10 o C, gdyż tylko suche i schłodzone ziarno można wsypać do silosów lub na pryzmę. Korzyści suszenia dwuetapowego: 1) mniejsze zużycie energii o ok. 25-40%, 2) większa wydajność suszarni głównej o ok. 50%, 3) mniej popękanych ziarniaków, 4) ładniejszy kolor wysuszonej kukurydzy (nagrzanie okrywy powyżej 75 o C - częsty przypadek przy jednoetapowym suszeniu sprawia, że ziarno zabarwia się na brązowo). Ze względu na ograniczone miejsce jest to tylko zarys metody suszenia dwuetapowego, która wymaga dokładnego dopasowania temperatury powietrza suszącego do temperatury i wilgotności ziarna, wilgotności powietrza zasysanego do przewietrzania, szybkości i ilości wdmuchiwanego podgrzanego powietrza w ruchomą lub nieruchomą warstwę ziarna. Warto tu skorzystać z wiedzy specjalistycznych firm, które dobierają odpowiednie oprzyrządowanie i sposób podgrzewania powietrza (gazowy, olejowy lub elektryczny) oraz instalują czujniki wraz z zespołem sterującym całym procesem dosuszania. Pomimo wysokich kosztów rozbudowy suszarni o chłodnicę i osprzęt jest to inwestycja, która bardzo szybko się zwróci, jeśli planujemy suszyć ziarno kukurydzy. Chłodnica przydaje się również przy suszeniu zboża, gdyż znacznie zwiększa przepustowość suszarni wysokotemperaturowej, co jest zwykle czynnikiem ograniczającym tempo zbioru wilgotnych zbóż. Uwaga praktyczna: analizując i porównując koszty suszenia ziarna typu dent i flint warto zważyć masę ziarna wsypywanego i wysypywanego z suszarni, gdyż ziarno o kształcie dent jest lżejsze w stanie usypowym (ma niższy ciężar objętościowy nawet o kilkanaście procent), niż ziarno o typie flint lub flint-dent/dent-flint. Okazuje się wtedy, że w przeliczeniu na tonę ziarna są mniejsze różnice w zużyciu energii, niż to wynikałoby z porównywania kosztów suszenia pełnych suszarni. 46 Katalog odmian 2013

KOHERENS Z 270 / K 280 na późny zbiór ziarna bardzo wysoki potencjał plonowania na ziarno stabilna w plonowaniu w różnych warunkach glebowych i wilgotnościowych bardzo dobra omłacalność ziarna, niski udział ziarna pokruszonego niewysoka roślina, zdrowa, długo zielona, odporna na wyleganie wysokie zdolności adaptacyjne do różnych warunków uprawy bardzo wysoka tolerancja na suszę, najwyższa przydatność do uprawy na glebach lekkich 1 KOHERENS jest przeznaczony do uprawy w ciepłych rejonach Polski południowej i centralnej, gdzie wyróżnia się plonowaniem w suchych warunkach, zwłaszcza na glebach lekkich. Katalog odmian 2013 47

ATLETICO K 280 1 optymalny do produkcji biogazu bardzo wysoki plon ogólnej suchej masy wierne plonowanie najwyższa nota w plonie suchej masy w oficjalnych wynikach w Niemczech dobre właściwości w produkcji biogazu potwierdzone w badaniach i praktyce w doświadczeniach łanowych KWS wyróżnił się wysokim plonem świeżej i suchej masy w Polsce centralnej i północnej dobre tempo rozwoju początkowego rośliny o dużym pokroju, mało podatne na Fusarium spp. dobra odporność na wyleganie tolerancyjny na suszę przydatny na wszystkie stanowiska pod uprawę kukurydzy 1 Liczba dojrzałości kiszonkowej. Za BSA - Niemieckim Urzędem Rejestracji Odmian. 48 Katalog odmian 2013

KRABAS Z 290 / K 290 wysokoplenna, późno dojrzewająca odmiana ziarnowa rekordowo wysoki potencjał plonowania na ziarno najwyższe plony ziarna w doświadczeniach łanowych KWS prowadzonych w warunkach praktyki w 2009 i 2010 ziarno późno osiąga dojrzałość fizjologiczną a następnie bardzo szybko oddaje wodę do uprawy w korzystnych termicznie rejonach Polski południowej i centralnej rośliny średniowysokie lub wysokie, ziarno w typie dent odmiana ma wysokie wymagania względem technologii uprawy, zalecana dla doświadczonych plantatorów kukurydzy na ziarno na gleby żyzne, szybko ogrzewające się wiosną wymaga siewu na początku optymalnego terminu w odpowiednio ogrzaną glebę mało przydatna na kiszonkę ze względu na niską strawność łodyg i liści Katalog odmian 2013 49

KWS 9361 Z 300 / K 300 NOWOŚĆ 2013 wybitnie wysoki potencjał plonowania na ziarno wysoka stabilność plonowania ziarno średniej wielkości ziarno typu dent kolby do końca wypełnione ponadprzeciętna odporność na wyleganie łodygowe i korzeniowe bardzo wysoka tolerancja na Fusarium spp. bardzo wysoki plon suchej masy i energii średnia koncentracja energii w kiszonce przeciętna strawność całych roślin 50 Katalog odmian 2013

CANNAVARO K 310 odmiana kukurydzy energetycznej wybitnie wysoki potencjał produkcji biomasy najwyższe plony ogólnej suchej masy w wynikach w Niemczech 1 dobry rozwój początkowy na tle odmian o podobnej wczesności jeden z najwyższych plonów świeżej masy w doświadczeniach rozpoznawczych PDO 2010 wielokrotnie najwyższy plon ogólny suchej masy w doświadczeniach łanowych KWS przeznaczony do produkcji biomasy na terenie całej Polski z wyjątkiem pasa województw północnych dobra odporność na wyleganie przydatny na wszystkie gleby odpowiednie dla uprawy kukurydzy 1 DMK-Landessortenversuche Katalog odmian 2013 51

KUKURYDZA ENERGETYCZNA KWS W Niemczech pod koniec 2010 roku było czynnych około 7000 biogazowni rolniczych, a ich łączna moc wynosiła 2300 MW. Przetwarzają one na biogaz ponad 15 mln ton nawozów organicznych oraz rośliny zbierane z około 650 tys. ha. Ponad 3,3 mln gospodarstw domowych jest zaopatrywanych w energię elektryczną uzyskaną z biogazu, a do wielu z nich jest dodatkowo dostarczana energia cieplna po konkurencyjnych cenach. W rolniczych biogazowniach w Niemczech podstawowym substratem jest kiszonka z kukurydzy energetycznej, korzenie buraków cukrowych, czasem używana jest sianokiszonka lub GPS z żyta ozimego i oczywiście gnojowica lub obornik. Prawie w każdej biogazowni używa się innej proporcji składników, ale wszędzie przeważającą część stanowi kiszonka z kukurydzy. Osiągnęła ona około 90% udziału w mieszankach substratów w biogazowniach. Powodem tak dużej jej popularności w produkcji biogazu jest ilość biogazu jaką można uzyskać z 1 hektara uprawy kukurydzy - jest to w przybliżeniu 19000 m 3, a stosunek energii włożonej do uzyskanej ma się jak 1:8 (dla porównania ten stosunek przy produkcji bioetanolu z ziarna kukurydzy wynosi 1:2). Porównywalne wydajności biogazu z 1 ha produkcji roślinnej można uzyskać jedynie z trzciny cukrowej. Wielokrotnie biogazownia porównywana jest do betonowej krowy. Istnieją jednak ważne różnice pomiędzy przetwarzaniem kukurydzy dla produkcji mleka przez krowę, a produkcją biogazu. Czas zalegania w przewodzie pokarmowym bydła mierzymy w godzinach, a w fermentatorach biomasa zalega 40-90 dni. Doświadczenia niemieckie potwierdzają, że celuloza dostarcza co najmniej takie same ilości metanu co skrobia. To w praktyce oznacza, że wytwarzanie biogazu wymaga przede wszystkich wysokiej produkcji biomasy, a nie jak w produkcji paszy dla bydła, dobrego wykształcenia kolb i wysokiego plonu skrobi. Im wyższa jest wydajność biomasy z hektara tym wyższy jest uzysk metanu z hektara i w końcowym efekcie lepsza opłacalność biogazowni, dlatego dąży się do uprawy odmian kukurydzy o najwyższych plonach suchej masy i nie zwraca się tak bacznej uwagi na koncentrację skrobi w kiszonce na cele energetyczne. Element wysokości plonowania staje się coraz ważniejszy w czasach kurczących się powierzchni, przydatnych do rentownego użytkowania rolniczego. W tej sytuacji podniesienie plonowania biomasy z hektara stała się koniecznością. Firma KWS od ponad 150 lat zajmuje się hodowlą odmian roślin rolniczych: kukurydzy, buraków cukrowych, gorczycy, rzepaku, sorga i ziemniaków. W 2002 r. w hodowli kukurydzy wydzielono projekt, którego celem było podniesienie wydajności metanu z hektara poprzez wzrost plonu ogólnego suchej masy. Po sześciu latach intensywnej hodowli w wynikach doświadczeń pojawiły się pierwsze sukcesy tej koncepcji hodowlanej: zarejestrowano pierwsze odmiany kukurydzy energetycznej KWS. Odmiany energetyczne KWS są zoptymalizowane pod kątem produkcji metanu w biogazowni: zapewniają najwyższe plony suchej masy z hektara w danych warunkach i są gwarancją wysokiej wydajności metanu. Rolnicy doceniają również ich znakomitą przydatność do wydłużonego zbioru, gdyż mocny efekt stay-green pozwala wydłużyć okres zbioru o około 10-14 dni w porównaniu do odmian tradycyjnych. KWS Polska prowadzi w całej Polsce sieć doświadczeń odmianowo-produkcyjnych z odmianami kukurydzy energetycznej. Na podstawie kilkuletnich wyników szczególnie po- 52 Katalog odmian 2013

lecamy do uprawy w Polsce odmiany kukurydzy energetycznej: CANNAVARO (FAO 310), ATLETICO (FAO 280) i FERNANDEZ (FAO 260) - ich zróżnicowane wczesności pozwalają na rozłożenie terminów zbioru i doskonałe dopasowanie do lokalnych warunków glebowo-pogodowych. Ponieważ są to ogromne rośliny zalecamy dostosowanie gęstości siewu do warunków glebowo-wodnych: na słabszych stanowiskach wysiewamy zawsze mniej niż na stanowiskach żyznych i prawidłowo uwilgotnionych. Zalecamy standardową obsadę 8-10 roślin/m 2, jednak przy niedostatku wody 7-7,5 roślin/m 2. Na podstawie kilkuletnich doświadczeń PDO COBORU i PZPK oraz doświadczeń łanowych KWS Polska i Niemcy do uprawy na biogaz na wcześniejszy zbiór zalecamy odmiany dające najwyższe plony suchej masy, które są również polecane na kiszonkę dla krów: TOURAN (FAO 230), KWS 5133 ECO (FAO 250), RONALDINIO (FAO 260) - na słabsze stanowiska oraz CASSILAS (FAO 260). W tych odmianach w plonie ogólnym suchej masy większy udział ma plon ziarna, niż w odmianach typowo energetycznych, dlatego mogą być w pełni polecane do żywienia bydła. Jednak ze względu na zróżnicowane warunki glebowo-pogodowe w Polsce są one godne naszego polecenia. Szczególnie w rejonach, gdzie panują gorsze warunki dla uprawy kukurydzy lub też rolnicy w momencie siewu nie mają pewności czy sprzedadzą kukurydzę dla biogazowni, czy też wykorzystają ją na kiszonkę dla bydła. Katalog odmian 2013 53

KWS SORGO na biogaz Właściwości KWS SOLE KWS FREYA KWS ZERBERUS KWS TARZAN Typ Sorghum Sorghum Sorghum Sorghum bicolor x bicolor x bicolor bicolor S. sudanense S. sudanense Typ wiechy Typ półotwarty Typ półotwarty Typ otwarty Typ otwarty Wigor początkowy Stabilność Zawartość SM Plon SM Wysokość roślin Siła krzewienia Tolerancja na choroby Termin zbioru wczesny wczesny średniowczesny średni Plon główny Plon wtóry Zalecana Ciepłe Ciepłe Ciepłe stanowiska Ciepłe stanowiska lokalizacja stanowiska stanowiska w rejonie I w rejonie I dla uprawy dla uprawy kukurydzy kukurydzy Ilość wysiewu 30-35 30-35 20-25 20-25 ziaren/m 2 ziaren/m 2 ziaren/m 2 ziaren/m 2 Źródło: Opisy hodowców, 2011 - niski - wysoki Sorghum bicolor x S. sudanense - odmiana mieszańcowa trawy sudańskiej i sorgo cukrowego Sorgum bicolor - sorgo cukrowe 54 Katalog odmian 2013