Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia Chełm, listopad 2007 rok
Spis treści WSTĘP...3 I. DEFINICJE: ZDROWIA, OCHRONY ZDROWIA, CHOROBY, PROMOCJI ZDROWIA..3 II. PODSTAWOWE CZYNNIKI MAJĄCE WPŁYW NA STAN ZDROWIA CZŁOWIEKA...4 III. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA...6 IV. OCENA STANU ZDROWIA MIESZKAŃCÓW CHEŁMA...7 V. POTRZEBY ZDROWOTNE W ŚWIETLE ANKIET PRZEPROWADZONYCH WŚRÓD MIESZKAŃCÓW CHEŁMA...15 VI. CHARAKTERYSTYKA POTRZEB ZDROWOTNYCH...20 6.1. Potrzeby w/z podstawowej opieki zdrowotnej...20 6.2. Potrzeby w/z specjalistycznej opieki medycznej...21 6.3. Potrzeby w/z lecznictwa szpitalnego...22 6.4. Potrzeby w/z leczenia uzaleŝnień (w tym równieŝ od alkoholu)...23 6.5. Potrzeby w/z opieki zdrowotnej nad dzieckiem przebywającym w Ŝłobku...24 6.6. Potrzeby w/z opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi (w tym chorymi psychicznie)...24 6.7. Potrzeby w/z ratownictwa medycznego...25 6.8. Potrzeby w/z usług aptekarskich...25 VII. POTRZEBY ZDROWOTNE W POWIĄZANIU Z INNYMI POLITYKAMI...26 VIII. PODSUMOWANIE...28 Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 2/29
WSTĘP Przyczyny chorób są wieloczynnikowe. Mogą to być złe warunki środowiskowe i socjalne, uwarunkowania genetyczne, styl Ŝycia, niski stopień oświaty, kultury ogólnej i zdrowotnej, niedostępność opieki profilaktycznej i leczniczej. Koncepcja społeczeństwa wolnego od chorób z biologicznego punktu widzenia jest nierealna. JednakŜe człowiek moŝe znacznie zmodyfikować chorobowość prowadząc działania profilaktyczne i edukację zdrowotną. I. DEFINICJE: ZDROWIA, OCHRONY ZDROWIA, CHOROBY, PROMOCJI ZDROWIA Zdrowia nie da się zdefiniować Ŝadnymi, ścisłymi i mierzalnymi kryteriami, gdyŝ jego istnienie jest w duŝym stopniu sprawą subiektywnych ocen. WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) definiuje zdrowie jako: stan pełnego dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i socjalnego, a więc stan w którym budowa i czynność wszystkich tkanek i narządów są nie tylko prawidłowe ale zapewniają równieŝ wewnętrzną równowagę i zdolność przystosowania do otaczających warunków - równieŝ społecznych. Ogólnie mówiąc zdrowie nie jest to brak chorób, gdyŝ wszystko co Ŝywe ulega w jakimś stopniu chorobom, ale jest to stan z jakim poszczególna jednostka, w warunkach określonych jako środowisko genetyczne, fizyczne, kulturowe moŝe skutecznie działać odczuwając dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny. Ochrona zdrowia oznacza zbiór działań, w tym głównie politykę zdrowotną, która ma wpływać na ułatwianie dokonywania indywidualnego wyboru tego co lepsze z punktu widzenia poprawy i zachowania zdrowia, na dokonywanie zmian w środowisku Ŝycia, nauki i pracy, zmian w zakresie indywidualnego ryzyka zdrowotnego i odporności na czynniki szkodliwe dla zdrowia oraz na rozwijanie technologii nieszkodliwych dla zdrowia. Choroba jest takim stanem organizmu, kiedy to czujemy się źle, a owego złego samopoczucia nie moŝna jednak powiązać z krótkotrwałym, przejściowym uwarunkowaniem psychologicznym lub bytowym, lecz z dolegliwościami wywołanymi przez zmiany strukturalne lub zmienioną czynność organizmu. Przez dolegliwości Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 3/29
rozumiemy przy tym doznania, które są przejawem nieprawidłowych zmian struktury organizmu lub zaburzeń regulacji funkcji narządów. Promocja zdrowia to proces umoŝliwiający jednostkom i grupom społecznym zwiększanie kontroli nad uwarunkowaniami zdrowia, w celu poprawy ich stanu zdrowia oraz sprzyjający rozwijaniu zdrowego stylu Ŝycia, a takŝe kształtowaniu innych społecznych, środowiskowych i osobniczych czynników prowadzących do zdrowia. II. PODSTAWOWE CZYNNIKI MAJĄCE WPŁYW NA STAN ZDROWIA CZŁOWIEKA Wśród czynników mających wpływ na zdrowie człowieka wyróŝnia się: styl Ŝycia (50-60 %), środowisko fizyczne oraz społeczne (ok. 20 %) czynniki genetyczne (ok. 20%) oraz słuŝbę zdrowia, która moŝe rozwiązać 10-15% problemów zdrowotnych społeczeństwa. ZagroŜenie zdrowia człowieka wiąŝe się nie tylko z rozwojem cywilizacji oraz z procesem urbanizacji, ale równieŝ z niewłaściwą polityką ekologiczną i brakiem wystarczającej troski o ochronę środowiska. Jakkolwiek czyniono wiele starań w celu zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska (pyły, odpady), to jednak nadal czynniki zewnętrzne w duŝej mierze wpływają negatywnie na stan zdrowia. Wiele chorób dotyczy coraz młodszej populacji. Do czynników szczególnie zagraŝających zdrowiu naleŝą: wadliwy styl Ŝycia, zagroŝenia środowiskowo- społeczne zagroŝenia środowiskowo- fizyczne 1. Wadliwy styl Ŝycia Wadliwy styl Ŝycia to głównie: mała aktywność fizyczna ogółu ludności, siedzący tryb Ŝycia (tylko 10 % populacji dorosłych uprawia niektóre z form aktywności), nieprawidłowości w sposobie Ŝywienia (w tym: nadmierne spoŝycie tłuszczów, soli kuchennej, niedobór spoŝycia mleka i jego przetworów oraz warzyw, owoców, ciemnego pieczywa), Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 4/29
nadmierne spoŝycie alkoholu, zwłaszcza napojów wysokoprocentowych, uŝywanie substancji psychoaktywnych - innych niŝ alkohol i nikotyna (zjawisko nasila się zwłaszcza wśród ludzi młodych), palenie tytoniu, długotrwały stres spowodowany np. nadmiernym obciąŝeniem zawodowym, problemami rodzinnymi. 2. ZagroŜenia środowiskowo- społeczne ZagroŜenia środowiskowo- społeczne to głównie: spadek realnych dochodów ludności, wzrost cen i zmiana struktury wydatków (trudności w zaspokajaniu bieŝących potrzeb), utrzymywanie się wysokiej stopy bezrobocia (uzaleŝnienie znacznej części społeczeństwa od pomocy społecznej), nasilające się patologie Ŝycia społecznego (spadek poczucia bezpieczeństwa osobistego, wzrost przestępczości). Dokonujące się w Polsce zmiany, oprócz pozytywnych skutków, powodują pogłębienie wielu negatywnych zjawisk, takich jak bezrobocie, spadek dochodów ludności, brak poczucia stabilizacji Ŝyciowej i zawodowej, brak poczucia bezpieczeństwa socjalnego, poczucie osamotnienia. Wymienione zjawiska są przyczyną zagroŝeń dla prawidłowego funkcjonowania osób i rodzin. Czynniki te spowodowały zepchnięcie całej rzeszy osób i rodzin do grupy większego ryzyka zdrowotnego, gdyŝ jak wskazują badania naukowe wśród ludzi uboŝszych, upośledzonych i społecznie izolowanych występuje wyŝsze ryzyko zachorowań i śmiertelności. 3. ZagroŜenia środowiskowo- fizyczne ZagroŜeniami środowiskowo- fizycznymi mogą być: zanieczyszczenie powietrza, gleby, wód powodowane eksploatacją instalacji przemysłowych, ruchem pojazdów, funkcjonowaniem gospodarstw domowych, zagroŝenia odpadami niebezpiecznymi w tym zawierającymi np. azbest, polichlorowane bifenyle, potencjalne zagroŝenia środowiska spowodowane awariami przemysłowymi, Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 5/29
katastrofami środowiska i wypadkami, hałas. III. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA 1. LICZBA MIESZKAŃCÓW CHEŁMA 1 Według stanu na dzień 31 grudnia 2006 r. ludność Chełma wynosiła 67 887 osób (o 0,4 % mniej niŝ w 2005 r.) w tym 35 792 kobiet i 32 095 męŝczyzn. Podobnie jak w latach poprzednich, w 2006 r. najwyŝszy odsetek mieszkańców Chełma stanowiły osoby w wieku produkcyjnym 66,9% ogółu populacji (tj. 45415 osób, w tym 22930 kobiet i 22485 męŝczyzn). Osoby w wieku przedprodukcyjnym stanowiły 19% ogółu (tj. 12890 osób, w tym 6254 kobiet i 6636 męŝczyzn). Ludność w wieku poprodukcyjnym stanowiła 14,1% ogółu (tj. 9582 osoby, w tym 6608 kobiet i 2974 męŝczyzn). 2. URODZENIA 2 Analizując ruch naturalny mieszkańców na przestrzeni lat: 2002-2004, zaobserwowano spadkową tendencję liczby urodzeń Ŝywych. Od 2005 roku liczba urodzeń zaczęła rosnąć i w 2006 wyniosła 617, co stanowi wzrost w stosunku do 2005 roku o 9,3%. Wśród narodzonych 308 jest płci Ŝeńskiej i 309 noworodków płci męskiej. 3. ZGONY 3 W 2005 r. wśród 613 zgonów mieszkańców Chełma (liczba zawiera zgony, które miały miejsce w Chełmie oraz poza jego terenem), 589 nastąpiło w Chełmie. Liczba zgonów mieszkańców Chełma w 2006 r. wyniosła 593, z czego w Chełmie nastąpiło 387. 1 Źródło: Dane statystyczne Urzędu Statystycznego w Lublinie 2 Źródło: Dane statystyczne Urzędu Statystycznego w Lublinie 3 Źródło: Dane statystyczne Urzędu Statystycznego w Lublinie i analiza własna sporządzona na podst. inf. uzyskanych z Lubelskiego Centrum Zdrowia Publicznego w Lublinie Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 6/29
IV. OCENA STANU ZDROWIA MIESZKAŃCÓW CHEŁMA Szczegółową informację na temat stanu zdrowia mieszkańców Chełma przedstawiono radnym Rady Miasta Chełm (w miesiącu wrześniu br.) podczas Komisji Rodziny, Zdrowia i Ochrony Środowiska. Ta część niniejszego opracowania zawiera skrót w/w informacji. Uznano, Ŝe informacje te są niezbędne do określenia potrzeb zdrowotnych. 2.1. CHOROBOWOŚĆ I ZAPADALNOŚĆ NA PODSTAWIE DANYCH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ 4 Chorobowość, zapadalność oraz umieralność są określane mianem negatywnych czynników odzwierciedlających stan zdrowia społeczeństwa. Czynniki te są istotnym elementem w ocenie stanu zdrowia mieszkańców Chełma. Sytuacja w zakresie chorobowości i zapadalności na najczęściej występujące schorzenia została omówiona z wyszczególnieniem osób leczących się zarówno w Miejskim Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Chełmie, jak i niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej na terenie Chełma. Chorobowość odzwierciedla liczbę osób leczonych od dłuŝszego czasu wraz z nowymi zachorowaniami. Na zapadalność składają się jedynie nowe przypadki zachorowań na konkretną jednostkę chorobową w omawianym roku. W 2006 roku wśród nowych przypadków zachorowań do najczęstszych chorób naleŝały: Schorzenia u dzieci i młodzieŝy w wieku 0-18 lat - zniekształcenia kręgosłupa 160 osób, - zaburzenia refrakcji i akomodacji oka 147 osób, - niedokrwistości 90 osób, - alergie pokarmowe 89 osób, - alergie skórne 83 osoby, - dychawica oskrzelowa (spowodowana alergią) 78 osób, - otyłość 53 osób, 4 Źródło: Analiza własna sporządzona na podst. inf. uzyskanych z Lubelskiego Centrum Zdrowia Publicznego w Lublinie Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 7/29
Schorzenia u osób w wieku 19 lat i więcej - choroby układu krąŝenia 870 osób, w tym: - choroba nadciśnieniowa 440 osób, - niedokrwienna choroba serca 188 osób (w tym 71 osób z powodu przebytego zawału serca), - przewlekłe choroby układu trawiennego 335 osób, - choroby obwodowego układu nerwowego 265 osób, - choroby układu mięśniowo-kostnego i tkanki łącznej 255 osób, - cukrzyca 220 osób ( w tym 49 osób leczonych insuliną), - przewlekły nieŝyt oskrzeli, dychawica oskrzelowa 186 osób, - choroby tarczycy 176 osób, - niedokrwistość 145 osób, - nowotwory 104 osoby. Analiza porównawcza (za lata 2005 2006) najczęściej występujących zachorowań stwierdzonych po raz pierwszy wskazuje, Ŝe: znacznie wzrosła liczba zachorowań na nowotwory (+77,89%), zaburzenia odŝywiania (+20%), cukrzycę (+18,64%) znacznie spadła liczba zachorowań na: otyłość (-31,17%), niedoŝywienie (-37,04%), niedokrwienne choroby serca (-34,27%), choroby naczyń mózgowych (-40,21%) 2.2. CHOROBOWOŚĆ I ZAPADALNOŚĆ NA CHOROBY ZAKAŹNE 5 Sytuacja epidemiologiczna w zakresie zachorowań na choroby zakaźne wskazuje, Ŝe w 2006 r. w porównaniu do 2005 r.: wzrosła liczba zachorowań na szkarlatynę, zapalenie opon mózgowych, róŝyczkę, wirusowe zapalenie wątroby typu C, mononukleozę zakaźną, zapalenie płuc o etiologii zakaźnej,grypę; pojawiły się pojedyncze przypadki zachorowań, których w 2005 r. nie stwierdzono: zapalenie opon mózgowych, toksoplazmoza, świerzb, zatrucia alkoholem, zatrucia lekami; znacząco spadła liczba zachorowań na salmonellozę, świnkę, glistnicę; W Chełmie utrzymuje się wysoki poziom zaszczepienia populacji dziecięcej 5 Źródło: Analiza własna sporządzona na podstawie danych statystycznych Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Chełmie Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 8/29
przeciwko chorobom zakaźnym i wynosi od 96,1% - 99,9% z wyjątkiem szczepienia przeciwko Haemophilus influenzae typ b -46,0%. 2.3. CHOROBOWOŚĆ SZPITALNA 6 Lecznictwem szpitalnym w Samodzielnym Publicznym Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Chełmie objęto 11 320 pacjentów (wzrost w porównaniu do 2005 r. o 1,17%), w tym: 5 400 męŝczyzn (wzrost o 1,1%) i 5 920 kobiet (wzrost o 1,2%). Najczęstszym powodem hospitalizacji były choroby: układu krąŝenia (2183 osoby), układu trawiennego (1401 osób), urazy i zatrucia, układu oddechowego (938 osób), układu moczowo-płciowego (933 osoby), nowotwory (839 osoby). Najwięcej pacjentów było w wieku ponad 65 lat (3305 osób), najmniej pacjentów w wieku 5-9 lat (268 osób). MęŜczyźni częściej niŝ kobiety hospitalizowani są z powodu: gruźlicy, cukrzycy, zaburzeń psychicznych i zachowania, chorób układu krąŝenia (ostry zawał serca i choroby naczyń mózgowych), chorób układu oddechowego, wrzodów układu trawiennego, urazów, zatruć i innych skutków czynników zewnętrznych. Natomiast kobiety najczęściej hospitalizowano z powodu: wirusowego zapalenia wątroby, nowotworów złośliwych, chorób krwi i narządów krwiotwórczych, tarczycy, układu nerwowego, oka, skóry i tkanki podskórnej, układu kostno-stawowego i mięśniowego, układu moczowo-płciowego. 2.4. UMIERALNOŚĆ 7 Jakkolwiek umieralność jest ujemnym czynnikiem, określającym stan zdrowia ludności, to stanowi waŝny element wykorzystywany w ocenie stanu zdrowia populacji. Najczęstszą przyczyną zgonów są choroby układu krąŝenia (175 osób) i nowotwory (89 osób). Obserwuje się wzrost zgonów z powodu chorób układu trawiennego, cukrzycy, wad rozwojowych wrodzonych. 6 Źródło: Analiza własna sporządzona na podst. inf. uzyskanych z Lubelskiego Centrum Zdrowia Publicznego w Lublinie 7 Źródło: Analiza własna sporządzona na podst. inf. uzyskanych z Lubelskiego Centrum Zdrowia Publicznego w Lublinie Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 9/29
2.5. STAN ZDROWIA MIESZKAŃCÓW CHEŁMA NA TLE MEDYCZNYCH DZIAŁAŃ RATOWNICZYCH 8 Wśród czynników obrazujących stan zdrowia ludności, niezwykle waŝną kwestię stanowiły medyczne działania ratownicze, podejmowane przez Stację Ratownictwa Medycznego w Chełmie w stanach nagłego zagroŝenia Ŝycia lub zdrowia ludności. Odzwierciedleniem tego były, wyjazdy do wypadków i nagłych zachorowań, a takŝe pomoc medyczna udzielana w trybie ambulatoryjnym (bez konieczności hospitalizacji). W ramach udzielanej pomocy największy odsetek (86,8 %) stanowiły wyjazdy do wypadków uliczno-drogowych i nagłych zachorowań, które miały miejsce w domu. Dzieci i młodzieŝ w wieku 0-18 lat stanowiły 6,4 % ogólnej liczby osób, którym udzielono pomocy; kobiety 43,3%, zaś męŝczyźni 50,3 %. Znaczną ilość usług medycznych Stacja Ratownictwa Medycznego w Chełmie wykonuje w zakresie nocnej i świątecznej opieki medycznej. przyjęcia ambulatoryjne dla dorosłych i dzieci - 17 281 os. zabiegi stacjonarne np.: iniekcje - 12 913 os. zabiegi wyjazdowe - 5 888 os. wyjazdy do zachorowań - 3 715 os. usługi transportu chorych - 5 470 os. W 2006 r. Stacja Ratownictwa Medycznego stwierdziła 394 zgony w tym 24 w wyniku powieszenia. Liczba powieszeń jest jedną z najwyŝszych w kraju. Znaczną liczbę pacjentów Stacji stanowią osoby pod wpływem alkoholu. Często jest to alkohol zza wschodniej granicy powodujący zgony młodych ludzi. Porównanie danych statystycznych za rok 2006 sporządzonych przez Stację Ratownictwa Medycznego do 2005 roku wskazuje, Ŝe: liczba wyjazdów do zdarzeń spadła o 0,98%, liczba osób, którym udzielono świadczeń zdrowotnych spadła o 0,96%, liczba kobiet, którym udzielono pomocy pogotowia ratunkowego w domu wzrosła o 0,04% 8 Źródło: Sporządzono na podstawie informacji Stacji Ratownictwa Medycznego w Chełmie Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 10/29
3. STAN ZDROWIA MIESZKAŃCÓW CHEŁMA NA TLE WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO 9 Analiza stanu zdrowia mieszkańców w 2006 roku na tle województwa lubelskiego wskazuje, Ŝe: powyŝej średniej wojewódzkiej jest chorobowość i zachorowalność wśród dzieci i młodzieŝy w następujących schorzeniach: niedokrwistość, choroby tarczycy, cukrzyca, niedoŝywienie, otyłość, zaburzenia odŝywiania, padaczka, zaburzenia refrakcji i akomodacji, dychawica oskrzelowa, alergie pokarmowe, skórne, zniekształcenia kręgosłupa, wady rozwojowe-układu nerwowego, układu krąŝenia, zaburzenia rozwoju psychomotorycznego; poniŝej średniej wojewódzkiej chorobowość i zachorowalność występuje w następujących schorzeniach: choroba nadciśnieniowa, wady rozwojowe narządów płciowych, aberracje chromosomowe; w upośledzeniu umysłowym, dziecięcym poraŝeniu mózgowym, chorobach układu moczowego, trwałym uszkodzeniu narządu ruchu wskaźnik chorobowości jest powyŝej średniej wojewódzkiej a zachorowalność czyli nowe zachorowania w danym roku są poniŝej; w zaburzeniach rozwoju w tym fizycznego wskaźnik chorobowości jest poniŝej średniej wojewódzkiej a wskaźnik zachorowalności czyli nowe zachorowania jest powyŝej średniej wojewódzkiej Stan zdrowia osób w wieku 19 lat i powyŝej wskazuje, Ŝe w porównaniu do średniej wojewódzkiej, mieszkańcy Chełma rzadziej chorują na następujące schorzenia: gruźlicę, nowotwory, choroby tarczycy, choroby obwodowego układu nerwowego. Natomiast znacznie częściej zapadają na schorzenia, takie jak: cukrzyca, niedokrwistość, choroby układu krąŝenia, przewlekły nieŝyt oskrzeli, dychawica oskrzelowa. 9 Źródło: Analiza własna sporządzona na podst. inf. uzyskanych z Lubelskiego Centrum Zdrowia Publicznego w Lublinie Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 11/29
4. STAN ZDROWIA MIESZKAŃCÓW CHEŁMA W ŚWIETLE PROGRAMÓW PROFILAKTYCZNYCH REALIZOWANYCH PRZEZ MSP ZOZ 10 W roku 2006 MSP ZOZ realizował cztery programy profilaktyki zdrowotnej finansowanych ze środków NFZ oraz cztery programy finansowane ze środków budŝetu miasta. Wyniki programów profilaktycznych 1. Wśród 2039 osób objętych programem profilaktyki chorób układu krąŝenia: - liczba osób z łagodnym ryzykiem choroby wynosiła 251 (tj. ok. 12,3%) - liczba osób z umiarkowanym ryzykiem choroby wynosiła 1 340 (tj. ok. 66%) - liczba osób z duŝym ryzykiem choroby wynosiła 390 (tj. ok. 19%) - liczba osób z bardzo duŝym ryzykiem choroby wynosiła 30 (tj. ok. 1,4%) - liczba osób z podwyŝszonym poziomem cholesterolu wynosiła 1 157 (tj. ok. 57%) - liczba osób z podwyŝszonym poziomem TG wynosiła 478 (tj. ok. 23 %) - liczba osób z podwyŝszonym poziomem glukozy wynosiła 297 (tj. ok. 14,5%) - liczba osób palących papierosy wynosiła 585 (tj. ok. 29%) - liczba osób z nadwagą wynosiła wynosiła 922 (tj.. ok. 45%) - liczba osób objętych dalszą diagnostyką i leczeniem przez lekarza poz wynosiła 1 451 (tj. ok. 71%) - liczba osób skierowanych na dalszą diagnostykę w trybie ambulatoryjnym wynosiła 189 (tj. ok. 9,2%) 2. Wśród 6 503 osób objętych programem profilaktyki gruźlicy i raka płuc stwierdzono następujące czynniki ryzyka: - czynne palenie tytoniu (1514 osób, tj. około 24% badanej populacji) - palenie bierne (485 osób, tj. ponad 7% badanej populacji) - kontakt z chemikaliami, azbestem, sadzą, smołą itp. (171 osób, tj. około 3% badanej populacji) - trudne warunki materialne (346 osób, tj. ponad 5% badanej populacji) - częste (co najmniej 2x w tygodniu) picie wysokoprocentowych alkoholi (48 osób, tj. około 0,7% badanej populacji) 3. Wśród 20 kobiet objętych programem profilaktyki raka szyjki macicy stwierdzono: - u 12 (60%) badanych kobiet wymaz cytologiczny był prawidłowy 10 Źródło: Analiza własna sporządzona na podstawie informacji uzyskanych z MSP ZOZ w Chełmie Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 12/29
- u 8 (40%) wykryto zmiany w tym: u 6 (30%) badanych kobiet wykryto dysplazję stopnia co najmniej średniego, u 2 (10%) kobiet wykryto stan przedrakowy 4. Wśród 1 812 kobiet objętych programem profilaktyki raka piersi: - liczba kobiet zakwalifikowanych do dalszej diagnozy z powodu wykrycia zmian w piersiach wynosiła 870 (tj. ok. 44%) - liczba kobiet u których stwierdzono łagodne zmiany (włókniaki, torbiele) 565 (tj. ok. 40%) liczba kobiet u których stwierdzono zmiany niepewne i podejrzane 86 (tj. ok. 7%) 5. Wśród 2 502 osób objętych programem profilaktyki osteoporozy: - liczba osób ze stwierdzoną osteopenią wynosiła 728 (tj. ok. 29 %) - liczba osób ze stwierdzoną osteoporozą wynosiła 511 (tj. ok. 20%) - liczba osób z wynikami w normie wynosiła 1 264 (tj. ok. 50 %) Wśród 2163 kobiet stwierdzono niŝej wymienione czynniki ryzyka predysponujące do zachorowania na osteoporozę: - palenie tytoniu (474 kobiety, tj. ok. 22% przebadanych), - nadwaga (1 166 kobiet, tj. ok. 52%), - nieregularna podaŝ wapnia w diecie (1 417 kobiet, tj. ok. 65%), - całkowity brak wapnia w diecie (243 kobiet, tj. ok. 12%), - nieregularne miesiączkowanie (288 kobiet, tj. ok. 13%), - brak miesiączki, głównie z powodu menopauzy ale równieŝ z powodu usunięcia jajników (1 424 kobiet, tj. około 66%), - pooperacyjne usunięcie jajników (353 kobiety, tj. ok. 17%), - nieregularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych (737 kobiet, tj. ok. 34%), - całkowity brak ćwiczeń fizycznych (113 kobiet, tj. ok. 6%), - zachorowanie na osteoporozę w rodzinie (342 kobiety, tj. ok. 16%). Czynniki ryzyka predysponujące do zachorowania na osteoporozę stwierdzone w grupie 340 męŝczyzn uczestniczących w programie: palenie tytoniu (92 męŝczyzn, tj. ok. 27% przebadanych), nadwaga (138 męŝczyzn, tj. ok. 41%), nieregularna podaŝ wapnia w diecie (221 męŝczyzn, tj. 65%), całkowity brak wapnia w diecie(47 męŝczyzn, tj. ok. 14%), nieregularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych (136 męŝczyzn, tj. ok. 40%), całkowity brak ćwiczeń fizycznych (141 męŝczyzn, tj. ok. 42%), Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 13/29
zachorowania na osteoporozę w rodzinie (31 męŝczyzn, tj. ok. 11%). Wśród 1968 mieszkańców Chełma w wieku od 25 roku Ŝycia objętych programem profilaktyki przewlekłej obturacyjnej choroby płuc rozpoznano następujące czynniki ryzyka: palenie tytoniu czynne (548 osób, ok. 27% badanych), palenie bierne (598 osób, ok. 30% badanych), praca w przemyśle (włókienniczym, cementowym, papierniczym, drzewnym, przetwórstwa zbiorowego) dotyczyła 27 osób (ok. 1,4 % badanych). Wyniki badań spirometrycznych: normę stwierdzono u 1 372 osób (ok. 69 % badanych), bardzo łagodną i łagodną obturację stwierdzono u 400 osób (ok. 19% badanych), umiarkowaną obturację rozpoznano u 183 osób (ok. 9 % badanych), powaŝną obturację stwierdzono u 13 osób (ok. 0,7% badanych). 5. STAN ZDROWIA MIESZKAŃCÓW CHEŁMA NA PODSTAWIE WYNIKÓW ANKIET Badania ankietowe zostały przeprowadzone w czerwcu 2007 r. przez studentów Szkoły WyŜszej im. Bogdana Jańskiego Wydział Zamiejscowy w Chełmie. Badaniem objęto 400 mieszkańców Chełma w wieku 18 lat i więcej. Próba była reprezentatywna pod względem zmiennych: płeć, wiek i wykształcenie. W związku z tym wyniki moŝna było uogólnić na całą populację mieszkańców Chełma. Jedna z kategorii pytań dotyczyła stanu zdrowia mieszkańców Chełma. W ogólnej ocenie stanu zdrowia badani najczęściej unikali odpowiedzi zdecydowanie pozytywnie, jak i zdecydowanie negatywnie, określających ów stan. MoŜna zatem stwierdzić, Ŝe stan zdrowia Chełmian jest względnie dobry. Z analizy ankiet wynika, Ŝe większość mieszkańców Chełma uskarŝa się na róŝne dolegliwości lub choroby. DuŜa część odczuwa bóle pleców i kręgosłupa oraz bóle kończyn. Nieco rzadziej skarŝą się na bóle głowy i migreny. Dosyć często spotykane są dolegliwości związane z sercem oraz ciśnieniem krwi (nadciśnieniem lub słabym krąŝeniem). Niecałe 40% mieszkańców nie cierpi na Ŝadne dolegliwości. Choroby nękające mieszkańców moŝna podzielić na mniej lub bardziej cięŝkie. Wśród chorób bardziej powaŝnych najczęściej występują choroby serca (7%) i choroba nadciśnieniowa (7%). W takim samym odsetku występuje choroba reumatyczna. Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 14/29
Ankieta tylko orientacyjnie ukazuje strukturę chorób cięŝkich i przewlekłych, gdyŝ ankieterzy nie docierali do osób obłoŝnie chorych lub lub przebywających w szpitalach. Poza tym respondenci niechętnie ujawniali informacje na temat powaŝnych chorób takich jak choroba nowotworowa. MoŜna jednak przyjąć za bliską stanowi faktycznemu częstotliwość ulegania chorobom krótkotrwałym, których przebieg jest lŝejszy. Wśród takich chorób respondenci najczęściej wymieniali: grypę (19%), przeziębienie,katar (13%) i anginę (4%). V. POTRZEBY ZDROWOTNE W ŚWIETLE ANKIET PRZEPROWADZONYCH WŚRÓD MIESZKAŃCÓW CHEŁMA Na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych w czerwcu 2007r. przez studentów Szkoły WyŜszej im. Bogdana Jańskiego Wydział Zamiejscowy w Chełmie dokonano analizy potrzeb zdrowotnych mieszkańców Chełma. W opinii mieszkańców najwaŝniejszą potrzebą w sferze opieki medycznej jest zwiększenie dostępu do lekarzy specjalistów, tj.: okulistów, kardiologów, ginekologów, stomatologów, chirurgów i ortopedów. Tabela nr 1. Pytanie ankietowe: Jakich lekarzy brakuje (lub są trudno dostępni) w publicznych zakładach opieki zdrowotnej? lekarzy specjalistów (ogólnie) 18% okulistów 18% kardiologów 14% ginekologów 14% stomatologów 12% chirurgów 9% ortopedów 9% dermatologów 7% neurologów 6% laryngologów 5% onkologów 5% rehabilitantów 3% alergologów 2% anestezjologów 2% dietetyków 2% Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 15/29
endokrynologów 2% psychiatrów 2% psychologów 2% lekarzy rodzinnych 2% wszystkich 3% innych lekarzy 8% Chełmianie przeciętnie oceniają swoją wiedzę na temat chorób zagraŝających zdrowiu. Największe zapotrzebowanie jest na informacje na temat chorób nowotworowych i chorób serca. Tabela nr 2. Pytanie ankietowe: O jakich chorobach zagraŝających naszemu zdrowiu chciał(a)by Pan(i) poszerzyć wiedzę? nowotwory 18% choroby serca 17% AIDS 6% sepsa 4% cukrzyca 4% choroby płuc 4% choroby zakaźne 3% alergie 3% choroby cywilizacyjne 2% choroby Ŝołądka 2% miaŝdŝyca 2% osteoporoza 2% choroby psychiczne 2% choroba Alzheimera 1% choroba Parkinsona 1% choroby weneryczne 1% choroby kręgosłupa 1% otyłość 1% reumatyzm 1% choroby narządu ruchu 1% wirusowe zapalenie wątroby 1% pneumokoki 1% choroby genetyczne 1% Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 16/29
inne choroby 6% wszystkie choroby 10% Respondenci pytani byli teŝ o zachowania prozdrowotne. Z ich deklaracji wynika, Ŝe większość dba o własne zdrowie podejmując róŝne działania w tym kierunku. Najczęściej jest to jazda rowerem, ćwiczenia ruchowe i inne, np. aktywny wypoczynek na działce. Ponad połowa Chełmian zwraca równieŝ uwagę na skład spoŝywanych posiłków. Prawie połowa (45%) badanych byłaby skłonna spoŝywać posiłki w zakładzie gastronomicznym specjalizującym się w zdrowym Ŝywieniu, co czwarty (28%) w zakładzie specjalizującym się w Ŝywieniu dietetycznym gdyby takie powstały. Tabela nr 3. Pytanie ankietowe: Czy w Ŝyciu codziennym wykonuje Pan(i)następujące czynności: Wykonywana czynność tak nie aktywność ruchowa przynajmniej raz w tygodniu (gimnastyka, jazda na rowerze) ograniczenie spoŝycia produktów mających wpływ na zdrowie komponowanie posiłków tak, aby zawierały duŝą ilość witamin chodzenie do lekarza, gdy tylko odczuje się jakąś dolegliwość rozładowywanie stresu przy pomocy wybranych technik relaksacyjnych 73% 27% 60% 40% 57% 43% 42% 58% 40% 60% Kolejnym badanym aspektem były przeszkody utrudniające korzystanie z usług jednostek opieki zdrowotnej. Z badania wynika, Ŝe aŝ 44% ankietowanych mieszkańców Chełma znalazło się w sytuacji, gdy z powodów finansowych musiało zrezygnować z leczenia. Najczęściej zauwaŝalnym faktem jest rezygnacja z wykupywania drogich lekarstw. Jeśli chodzi o posiadanie ubezpieczenia zdecydowana większość Chełmian (97%) jest ubezpieczona, tylko niewielki odsetek go nie posiada (3%). Tabela nr 4. Pytanie ankietowe: Czy kiedykolwiek znalazł(a) się Pan(i) w takiej sytuacji, Ŝe musiał(a) Pan(i) zrezygnować z leczenia z powodów finansowych? Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 17/29
nie 46 % tak 44 % trudno powiedzieć 10 % Innymi przeszkodami wymienianymi przez respondentów był utrudniony dostęp do specjalistów i długi czas oczekiwania na przyjęcie do lekarzy. Tabela nr 5. Pytanie ankietowe: Jakie są oprócz finansowych, inne przeszkody, utrudniające Panu (i) korzystanie z usług instytucji ochrony zdrowia? brak/trudny dostęp do specjalistów 20% długie kolejki 16% daleki dojazd do lekarza, przychodni 13% brak czasu 12% niemili lekarze, personel 3% brak zaufania do lekarzy 3% niski poziom leczenia 2% niepełnosprawność 1% korupcja 1% Inne przeszkody 6% Ostatnie pytanie dotyczyło zagroŝeń dla stanu zdrowia mieszkańców Chełma. Badani najczęściej wskazywali na zanieczyszczenie środowiska, biorąc pod uwagę głównie zanieczyszczenie spalinami i wpływem cementowni na środowisko. Rzadziej natomiast widzą zagroŝenie dla zdrowia wynikające z korzystania z uŝywek, takich jak alkohol, papierosy i narkotyki. Tabela nr 6. Pytanie ankietowe: Jakie widzi Pan(i) zagroŝenia dla zdrowia mieszkańców Chełma? zanieczyszczenie środowiska 23% uŝywki: alkohol, narkotyki,papierosy 10% róŝne choroby 8% stres 7% brak, trudny dostęp do lekarzy 6% wypadki 5% nadwaga, otyłość 3% Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 18/29
brak pieniędzy na leczenie 3% niezdrowa Ŝywność 2% jakość wody 2% hałas 2% brak profilaktyki 2% epidemie 1% brak sprzętu medycznego 1% inne zagroŝenia 6% W opinii mieszkańców na temat zmian, które chcieliby oni wprowadzić w funkcjonowaniu publicznych zakładów opieki zdrowotnej, najczęściej wymieniane były: większa dostępność do lekarzy głównie specjalistów, skrócenie czasu oczekiwania na wizytę u lekarza oraz polepszenie jakości i zwiększenie dostępności do usług medycznych w Chełmie. Tabela nr 7. Pytanie ankietowe: Co poprawiłby(łaby) Pan(i) w funkcjonowaniu publicznych zakładów opieki zdrowotnej w Chełmie? większa dostępność do lekarzy, lekarzy rodzinnych 24% mniejszy czas oczekiwania na przyjęcie 15% lepsza jakość/dostępność do usług 11% lepszy stosunek lekarzy do pacjentów 8% lepsza organizacja obsługi pacjentów 7% lepszy stosunek personelu do pacjentów 7% lepszy sprzęt/więcej sprzętu 6% zlikwidowanie korupcji 6% lepsza opieka w szpitalu 5% lepsza, milsza obsługa pacjentów 5% zwiększenie wynagrodzenia lekarzom 3% wszystko, personel, ogólniki 3% czystsze i bardziej higieniczne pomieszczenia 2% inne propozycje zmian 8% nie zmieniliby nic 4% Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 19/29
VI. CHARAKTERYSTYKA POTRZEB ZDROWOTNYCH 5.1. POTRZEBY W/Z PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ Głównym celem podstawowej opieki zdrowotnej (p.o.z.) jest poprawa i utrzymanie dobrego stanu zdrowia jednostek i rodzin. Wśród celów cząstkowych wymienić naleŝy przede wszystkim wczesne wykrywanie i rozpoznawanie odchyleń w stanie zdrowia, rozpoznawanie potrzeb zdrowotnych społeczności lokalnej oraz wykrywanie czynników zagroŝenia zdrowia. 11 Zadaniem p.o.z. jest m.in. udzielanie indywidualnych świadczeń profilaktycznych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych. Na terenie Chełma podstawową opiekę zdrowotną finansowaną ze środków NFZ zapewnia Miejski Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Chełmie (zwany w dalszej części zamiennie MSP ZOZ) oraz 11 niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej świadczących usługi z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, tj.: 12 Lp Nazwa zakładu Adres 1. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Praktyka Lekarzy Rodzinnych Zdrowie 2. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Medyk Sp. z o.o 3. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Eskulap Przychodnia Lekarza Rodzinnego 4. Niepubliczny Zakład Opieki Zdowotnej Poradnia Lekarska Medicus Sp. z o.o 5. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Omni-Med 6. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej San-Med Sp. z o.o 7. Zakład Profilaktyczno-Leczniczy Med-Cem Chełm, ul.szymanowskiego 6 Chełm, ul.gen.orlicz-dreszera 10 Chełm, ul. Lwowska 51 Chełm, ul. Szymanowskiego 9 Chełm, ul. Zachodnia 29 Chełm, ul. I Armii WP 5 Chełm, ul. Fabryczna 6 11 Źródło: J. B. Karski, Praktyka i teoria promocji zdrowia,w-wa 2003 r. 12 Źródło: Analiza własna sporządzona na podstawie strony internetowej www.nfz.gov.pl Informacja o potrzebach mieszkańców miasta Chełma w zakresie ochrony zdrowia 20/29