Informator Prawno Ubezpieczeniowy Marzec 2014 W BIE CYM NUMERZE: Koniecznoœæ wskazania kierowcy pojazdu, który naruszy³ przepisy drogowe Kasowanie punktów karnych pod warunkiem doradzamy pomagamy informujemy
SPIS TREŒCI AKTUALNOŒCI ORZECZNICTWO str. 3 str. 3 str. 3 Koniecznoœæ wskazania kierowcy pojazdu, który naruszy³ przepisy drogowe Mo liwoœæ zarejestrowania pojazdu z kierownic¹ po prawej stronie Odszkodowanie za przysz³e szkody PROJEKTY, ZMIANY str. 4 str. 4 str. 4 str. 5 Nowelizacja ustawy Prawo o ruchu drogowym Sposoby wykrycia pojazdów bez OC Turystyczny Fundusz Gwarancyjny Dostêp do danych o stanie zdrowia obywateli PRAWO CO DNIA str. 6 str. 6 str. 7 str. 7 str. 7 str. 8 Kasowanie punktów karnych pod warunkiem Odszkodowanie dla bliskich sprawcy wypadku Wymogi od kandydata na kierowcê sprzeczne z prawem? Przed³u ane postêpowania dot. zdarzeñ medycznych Skutecznoœæ dzia³añ Rzecznika Ubezpieczonych Wysokoœæ odszkodowañ wzrasta str. 8 Podsumowanie dzia³alnoœci UFG w 2013 r. PROWADZONE SPRAWY str. 9 Przyjêcie odpowiedzialnoœci co do zasady str. 2
AKTUALNOŒCI ORZECZNICTWO Koniecznoœæ wskazania kierowcy pojazdu, który naruszy³ przepisy drogowe Wyrok Trybuna³u Konstytucyjnego z dnia 12.03.2014 r., sygn. akt: P 27/13 Trybuna³ Konstytucyjny orzek³, e przepis zobowi¹zuj¹cy w³aœciciela pojazdu do wskazania kierowcy, który przekroczy³ prêdkoœæ, zarejestrowan¹ przez fotoradar, jest zgodny z konstytucj¹. Trzech sêdziów zg³osi³o jednak zdania odrêbne. Oznacza to, e w³aœciciele pojazdów s¹ zobowi¹zani do wskazania osób, które prowadzi³y pojazd w chwili zarejestrowania przekroczenia prêdkoœci przez fotoradar, a w przypadku niewskazania takich osób odpowiednie organy s¹ uprawnione do na³o enia na w³aœciciela pojazdu kary, wynosz¹cej nawet 5.000 z³otych. Mo liwoœæ zarejestrowania pojazdu z kierownic¹ po prawej stronie Orzeczenie Trybuna³u Sprawiedliwoœci w Luksemburgu z dnia 20.03.2014 r. Fakt, i Polska nie dopuszcza mo liwoœci rejestracji pojazdu z kierownic¹ zamontowan¹ po prawej stronie mo e siê wi¹zaæ z na³o eniem kary. Trybuna³ Sprawiedliwoœci w Luksemburgu wskaza³ bowiem, e na³o ony przez Polskê obowi¹zek przeniesienia na lew¹ stronê kierownicy umieszczonej w samochodach osobowych po prawej stronie narusza prawo Unii. Trybuna³ podkreœla³, e nie mo na zabroniæ, ograniczyæ ani przeszkodziæ rejestracji czy u ytkowaniu pojazdów, je eli odpowiadaj¹ one wymogom dyrektywy ramowej 2007/46 i dyrektywy 70/311. Prace nad projektem za³o eñ do zmian w prawie o ruchu drogowym dopuszczaj¹cy rejestracjê takich pojazdów by³y ju prowadzone. Zosta³y jednak wstrzymane z uwagi na zwiêkszenie niebezpieczeñstwa w przypadku dopuszczenia rejestracji takich pojazdów. Polska musi dostosowaæ prawo, które bêdzie zezwala³o na rejestracjê aut z kierownic¹ po prawej stronie. Eksperci zaznaczaj¹, e nawet, je eli Polska zarejestruje taki pojazd to w³aœciciel ucierpi na tym z tego wzglêdu, e z du ym stopniem prawdopodobieñstwa wykupienie ubezpieczenia OC bêdzie wi¹za³o siê z wiele wy sz¹ sk³adk¹, ani eli w przypadku ubezpieczenia tradycyjnego pojazdu. Właściciele pojazdów muszą wskazać osoby, które prowadziły pojazd w chwili zarejestrowania przekroczenia prędkości przez fotoradar. Polska musi dopuścić możliwość rejestrowania pojazdów, które mają kierownicę po prawej stronie. Odszkodowanie za przysz³e szkody Wyrok S¹du Apelacyjnego w Warszawie, sygn. akt: I ACa 1227/12 S¹d Apelacyjny w Warszawie rozpoznaj¹c sprawê o zadoœæuczynienie i odszkodowanie za œmieræ syna powódki wskaza³, e pogorszenie sytuacji yciowej polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, ale obejmuje tak e przysz³e szkody maj¹tkowe, czêsto nieuchwytne lub trudne do obliczenia. Powódka domaga³a siê 40.000 z³otych odszkodowania z tytu³u pogorszenia sytuacji yciowej po œmierci syna, 60.000 z³otych zadoœæuczynienia oraz 500 z³otych miesiêcznej renty. Ubezpieczyciel wyp³aci³ na rzecz kobiety 12.000 z³otych tytu³em zwrotu kosztów pogrzebu. S¹d I instancji zas¹dzi³ na rzecz powódki 30.000 z³otych. S¹d Apelacyjny uzna³, e o zakresie krzywdy œwiadczy³o równie to, e tragiczna œmieræ syna niesie za sob¹ piêtno dla ca³ego dalszego ycia powódki. Z tego wzglêdu S¹d Apelacyjny zas¹dzi³ na rzecz powódki dalsz¹ kwotê 30.000 z³otych. str. 3
AKTUALNOŒCI PROJEKTY, ZMIANY Nowelizacja ustawy Prawo o ruchu drogowym Rz¹d przyj¹³ projekt nowelizacji ustawy Prawo o ruchu drogowym, na podstawie której ma zostaæ wprowadzona us³uga wgl¹du do historii pojazdu. Projekt zak³ada, e po wskazaniu numeru VIN, daty pierwszej rejestracji i numeru rejestracyjnego bêdzie mo na uzyskaæ informacje i dane o pojeÿdzie takie jak: marka, typ, model, rok produkcji, data pierwszej rejestracji w kraju, informacja o badaniach technicznych. Bêdzie mo na tak e sprawdziæ, ilu by³o poprzednich w³aœcicieli pojazdu, czy nie jest on zg³oszony jako kradziony lub wycofany z ruchu. Dostêpne bêd¹ tak e dane techniczne: pojemnoœæ i moc silnika, œrednie zu ycie paliwa, informacja o wa noœci ubezpieczenia OC. Historia pojazdu powinna wejœæ w ycie w 2014 r. Sposoby wykrycia pojazdów bez OC Pos³owie opracowali projekt przepisów, zgodnie z którymi maj¹ zostaæ wprowadzone naklejki, które bêd¹ umieszczane na przedniej szybie samochodu, a które bêd¹ potwierdzaæ, i w³aœciciel samochodu ma op³acone ubezpieczenie OC oraz posiada aktualny przegl¹d techniczny. Dziêki naklejkom ³atwiej bêdzie zidentyfikowaæ pojazd poruszaj¹cy siê bez op³aconego ubezpieczenia OC. Podobny system funkcjonuje m.in. w Irlandii i Wielkiej Brytanii. Nadto Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny ma otrzymaæ wiêkszy dostêp do danych z centralnej ewidencji pojazdów, dziêki czemu bêdzie móg³ ustaliæ kto nie uiœci³ sk³adki ubezpieczenia OC. Wspó³pracê UFG z CEPiK ma umo liwiæ projektowane rozporz¹dzenie o wspó³pracy tych instytucji. Turystyczny Fundusz Gwarancyjny Komitet Sta³y Rady Ministrów zajmuje siê projektem Turystycznego Funduszu Gwarancyjnego, którego celem ma byæ zapewnienie œrodków na sprowadzenie z zagranicy turystów w przypadku upadku biura podró y. Fundusz ten mia³by mieæ osobowoœæ prawn¹ i by³by nadzorowany przez ministra sportu. Ma tak e stanowiæ rodzaj zabezpieczeñ, obok gwarancji ubezpieczeniowej lub bankowej. Jak zaznaczaj¹ eksperci dla skutecznoœci funduszu konieczna jest jednak zmiana ustawy o us³ugach turystycznych, w tym przede wszystkim odpowiednie oszacowanie gwarancji ubezpieczeniowych. Pomimo tego, e obecnie obowi¹zuj¹ce przepisy okreœlaj¹ wysokoœæ gwarancji na poziomie pozwalaj¹cym na pokrycie kosztów powrotu turystów do kraju, to w praktyce czêsto jednak nie s¹ w stanie pokryæ wszystkich kosztów. Po wskazaniu numeru VIN, daty pierwszej rejestracji i numeru rejestracyjnego poznamy markę pojazdu, typ, model, rok produkcji, datę pierwszej rejestracji w kraju. Naklejki na szybie mają świadczyć o posiadaniu ubezpieczenia OC i aktualnych badaniach technicznych. Celem funduszu ma być zapewnienie środków na sprowadzenie turystów w przypadku upadku biura. str. 4
AKTUALNOŒCI Dostêp do danych o stanie zdrowia obywateli Rzecznik Praw Obywatelskich podjê³a dzia³ania w celu ograniczenia dostêpu ubezpieczycieli do informacji o stanie zdrowia ubezpieczonych. RPO wskazuje bowiem, e uruchomienie Systemu Informacji Medycznej i Elektronicznej Karty Pacjenta spowoduje, e ubezpieczyciele mog¹ mieæ nieograniczony dostêp do danych znajduj¹cych siê w tych systemach. Nie taki jest natomiast cel uruchomienia tych systemów. Uprawnienie to wynika bowiem z ustawy o dzia³alnoœci ubezpieczeniowej, zgodnie z któr¹ ubezpieczyciele mog¹ uzyskaæ z placówek medycznych m.in. informacje pozwalaj¹ce oceniæ im ryzyko ubezpieczeniowe i zweryfikowaæ dane o stanie zdrowia osoby, która chce wykupiæ polisê. Zdaniem RPO zasadne by³oby wyraÿne sprecyzowanie, jakie dane i w jakich okolicznoœciach mog¹ byæ udostêpniane ubezpieczycielom, z uwzglêdnieniem informacji genetycznej. O ile bowiem wyniki badañ genetycznych s¹ chronione o tyle Ÿród³em informacji genetycznej mo e byæ przecie historia chorób przebytych przez cz³onków rodziny. Nale y przy tym mieæ na uwadze, e dane o stanie zdrowia s¹ postrzegane jako dane wra liwe, a ich niew³aœciwe przetwarzanie mo e doprowadziæ do naruszeñ praw. str. 5
PRAWO CO DNIA Kasowanie punktów karnych pod warunkiem Z uwagi na fakt, e ze statystyk wynika, i jedynie niespe³na po³owa ukaranych mandatem karnym p³aci je dobrowolnie, a oko³o 1/3 nale noœci z mandatów nie jest mo liwa do œci¹gniêcia, rz¹d myœli o zmianie przepisów. Pomys³ na wzrost liczby op³acanych mandatów sprowadza siê do tego, by dopuœciæ mo liwoœæ kasowania punktów karnych jedynie po op³aceniu mandatu. Je eli zatem ukarany nie zap³aci³by mandatu, punkty na³o one na niego wraz z tym mandatem pozosta³yby na jego koncie bez limitu czasowego, a zatem nie by³yby kasowane po 12 miesi¹cach tak jak jest obecnie. Zdaniem eksperta taka zmiana przepisów mo e podnieœæ œci¹galnoœæ mandatów nawet do 100%. Odszkodowanie dla bliskich sprawcy wypadku Rzecznik Ubezpieczonych podkreœla, i fakt, e sprawca wypadku jest osob¹ blisk¹ dla poszkodowanego (np. mê em) nie ma znaczenia dla przyjêcia przez ubezpieczyciela odpowiedzialnoœci za skutki wypadku. Do chwili pojawienia siê w 2008 r. wyroku S¹du Najwy szego, ubezpieczyciele odmawiali przyjêcia odpowiedzialnoœci w takich przypadkach. Ubezpieczyciele wskazywali na przepis art. 822 k.c., który stanowi, e umowa ubezpieczenia OC obejmuje odpowiedzialnoœæ za szkody wyrz¹dzone osobom trzecim. I tu pojawia³ siê problem kogo nale y uznaæ za osobê trzeci¹. S¹d Najwy szy (sygn. akt. III CZP 115/07) wskaza³ jednak, e odpowiedzialnoœæ gwarancyjna ubezpieczyciela obejmuje równie pasa era bêd¹cego wraz z kierowc¹ wspó³posiadaczem pojazdu. Ubezpieczyciele zaczêli zatem wyp³acaæ zadoœæuczynienie, jednak nie chcieli rekompensowaæ kosztów leczenie. Nawet w ostatnim czasie do Rzecznika Ubezpieczonych wp³ynê³a skarga na odmowê pokrycia kosztów. W zakresie odszkodowania z tytu³u zwrotu poniesionych przez poszkodowanego (bêd¹cego osob¹ blisk¹ sprawcy) kosztów orzecznictwo nie jest jednolite. W tym przypadku ubezpieczyciele powo³uj¹ siê na art. 38 ustawy o ubezpieczeniach obowi¹zkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, który przewiduje, e odpowiedzialnoœæ z tytu³u umów OC nie obejmuje odszkodowania za szkody w mieniu wyrz¹dzone przez posiadacza drugiemu ze wspó³posiadaczy. Rzecznik Ubezpieczonych podkreœla, e nie ma podstaw do odmowy refundacji kosztów leczenia. Okreœlenie szkoda w mieniu oznacza w tym wypadku bowiem uszkodzenie pojazdu. Natomiast œwiadczenia dotycz¹ce zwrotu kosztów zwi¹zanych z wypadkiem w oparciu o art. 444 k.c. zwi¹zane s¹ z osob¹ poszkodowanego w taki sposób, e ich charakter nie mo e polegaæ na zaliczeniu do maj¹tku wspólnego ma³ onków, którego przeznaczeniem jest zaspokajanie potrzeb ca³ej rodziny. Wiêzi rodzinne nie powinny wiêc byæ przeszkod¹ dla objêcia ubezpieczeniem OC szkód na osobie wyrz¹dzonych ruchem pojazdu. Ubezpieczenie OC z zasady ma za zadanie chroniæ przed konsekwencjami finansowymi wszystkich poszkodowanych w zdarzeniu komunikacyjnym. Punkty karne mają być kasowane jedynie po opłaceniu mandatu. Fakt, że sprawca wypadku jest osobą bliską dla poszkodowanego (np. mężem) nie ma znaczenia dla przyjęcia przez ubezpieczyciela odpowiedzialności za skutki wypadku. Ubezpieczenie OC z zasady ma za zadanie chronić przed konsekwencjami fi nansowymi wszystkich poszkodowanych w zdarzeniu komunikacyjnym. str. 6
PRAWO CO DNIA Wymogi od kandydata na kierowcê sprzeczne z prawem? Zgodnie z ustaw¹ o kieruj¹cych pojazdami, warunkami rozpoczêcia szkolenia na prawo jazdy s¹: osi¹gniêcie odpowiedniego wieku, brak orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, brak wydanej decyzji o cofniêciu lub zatrzymaniu prawa jazdy, posiadanie odpowiedniego orzeczenia lekarskiego/psychologicznego. Jest to zamkniêty katalog. Ministerstwo Transportu rozporz¹dzeniem w sprawie wydawania dokumentów stwierdzaj¹cych uprawnienia do kierowania pojazdami nakaza³o natomiast kandydatom na kierowców z³o enie do starosty wniosku o wydanie prawa jazdy, w celu wpisania kandydata do systemu teleinformatycznego starosty i uzyskania wygenerowanego w tym systemie profilu kandydata na kierowcê. Indywidualnie nadany numer przekazuje siê nastêpnie oœrodkowi szkolenia na kierowcê i dopiero wtedy mo na przyst¹piæ do rozpoczêcia kursu. Brak takiego numeru jest jednoznaczny z niemo liwoœci¹ podjêcia szkolenia w oœrodku. Prawnicy uwa aj¹, i jest to naruszenie przepisów ustawowych, a to z kolei jest sprzeczne z Konstytucj¹. Ministerstwo uwa a natomiast, i rozporz¹dzenie to nie nak³ada na kandydatów adnych dodatkowych wymagañ. Przed³u ane postêpowania dot. zdarzeñ medycznych Zgodnie z przepisami, postêpowania tocz¹ce siê prze komisjami do zdarzeñ medycznych powinny trwaæ 4 miesi¹ce. Tymczasem w praktyce trwaj¹ nawet rok. Aktualnie trwaj¹ prace nad sporz¹dzeniem raportu, który ma na celu podsumowanie dwuletniej pracy tych komisji. Eksperci wskazuj¹, e przyczyn¹ wyd³u enia postêpowania jest przede wszystkim zbyt ma³a liczba osób powo³anych do pracach w komisjach. Nadto niektórzy wskazuj¹, e w komisjach zdarzaj¹ siê tak e osoby bez doœwiadczenia w danej dziedzinie, co tak e wp³ywa na utrudnienie prac takiej komisji. Pozytywnym aspektem komisji jest szybkoœæ sporz¹dzania opinii przez bieg³ych, które w ocenie ekspertów s¹ rzetelne. Podnosi siê natomiast, e odszkodowania przyznawane przez komisje s¹ zbyt niskie i nie powinny uniemo liwiaæ dochodzenia dalszych roszczeñ na drodze s¹dowej. Postępowania przed komisjami miały trwać 4 miesiące, a trwają niemalże rok. Skutecznoœæ dzia³añ Rzecznika Ubezpieczonych Co trzecia interwencja Rzecznika Ubezpieczonych koñczy siê sukcesem. Jest to du y sukces bior¹c pod uwagê fakt, e s¹ to dzia³ania przeds¹dowe, nie zamykaj¹ce poszkodowanym mo liwoœci skierowania sprawy na drogê s¹dow¹. Jest to nadto postêpowanie bez op³at. W przypadku niepowodzenia, Rzecznik Ubezpieczonych proponuje pomoc w skierowaniu sprawy na drogê s¹dow¹. Rzecznik wskazuje, e spoœród wp³ywaj¹cych spraw, podejmuje dzia³a w blisko 90% przypadków, co potwierdza skalê naruszeñ praw poszkodowanych przez ubezpieczycieli. str. 7
PRAWO CO DNIA Wysokoœæ odszkodowañ wzrasta Eksperci podkreœlaj¹, e na przestrzeni lat zauwa alny jest wzrost wyp³acanych i zas¹dzanych przez s¹d odszkodowañ. Obecnie za 1% uszczerbku na zdrowiu s¹dy zas¹dzaj¹ œrednio ok. 2.500 z³otych, natomiast jeszcze kilka lat temu by³a to kwota 700 z³otych za 1% uszczerbku na zdrowiu. Nie jest jednak zauwa alny wzrost wyp³acanych odszkodowañ przez ubezpieczycieli. Pomimo wzrostu wysokoœci zas¹dzanych odszkodowañ nadal odbiegaj¹ one od œredniej unijnej i wynosz¹ 50% œredniej. Zaznacza siê tak e, e wci¹ niewiele osób wie o tym, e mo e dochodziæ roszczeñ odszkodowawczych za zdarzenia, które mia³y miejsce nawet kilkanaœcie lat temu. S¹dy podkreœlaj¹, e odszkodowanie ma wyrównaæ wszelkie straty, jakie towarzysz¹ uszkodzeniu cia³a lub rozstrojowi zdrowia. Nale y te pamiêtaæ, e przyznanie zadoœæuczynienia nie jest obligatoryjne, a jego wysokoœæ zale y w du ej mierze od uznania s¹du. Obecnie za 1% uszczerbku na zdrowiu sądy zasądzają średnio ok. 2.500 złotych, natomiast jeszcze kilka lat temu była to kwota 700 złotych. Podsumowanie dzia³alnoœci UFG w 2013 r. Z podsumowañ 2013 r. wynika, i Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny wyp³aci³ na rzecz ofiar nieubezpieczonych i niezidentyfikowanych sprawców wypadków drogowych ok. 73 miliony z³otych odszkodowañ. W zestawieniu z rokiem 2012 r. nast¹pi³ wzrost wyp³aconych œwiadczeñ. Natomiast ³¹czna wartoœæ wp³ywów do UFG z tytu³u sk³adki od firm sprzedaj¹cych polisy komunikacyjne wynios³a ok. 119 milionów z³otych. str. 8
PROWADZONE SPRAWY Przyjêcie odpowiedzialnoœci co do zasady W 2012 r. dosz³o do zdarzenia komunikacyjnego, w wyniku którego uszkodzony zosta³ pojazd naszego klienta. Naszemu klientowi wymusi³ pierwszeñstwo inny pojazd, a nasz klient chc¹c wymin¹æ pojazd, by unikn¹æ zderzenia, utraci³ panowanie nad pojazdem i uderzy³ w przydro ne bariery ochronne. Kierowca pojazdu, który wymusi³ pierwszeñstwo objêty by³ ochron¹ ubezpieczeniow¹ w ramach ubezpieczenia OC. Nasz klient zg³osi³ roszczenia do ubezpieczyciela sprawcy wypadku, wnosz¹c o wyp³acenie na jego rzecz odszkodowania za szkodê w pojeÿdzie, odpowiadaj¹c¹ kosztom naprawy uszkodzonego pojazdu. Ubezpieczyciel wyliczy³, i w szkodzie dosz³o do powstania tzw. szkody ca³kowitej, a wysokoœæ szkody jest równa kwocie 35.000 z³otych. Po przeprowadzeniu postêpowania likwidacyjnego ubezpieczyciel nie przyj¹³ jednak odpowiedzialnoœci za skutki przedmiotowego zdarzenia, twierdz¹c, i wypadek nie móg³ mieæ miejsca w przedstawionych okolicznoœciach, a uszkodzenia pojazdu nie koreluj¹ z infrastruktur¹ drogow¹. Dzięki naszym działaniom sąd przesądził, iż ubezpieczyciel odpowiada za następstwa wypadku i zasądził na rzecz naszego klienta odszkodowanie odpowiadającego kosztom przywrócenia pojazdu do stanu sprzed wypadku. Poszkodowany zg³osi³ siê do XALTUM w celu powierzenia prowadzenia sprawy przeciwko ubezpieczycielowi. XALTUM zleci³o sporz¹dzenie opinii w przedmiocie rekonstrukcji wypadku, na podstawie których rzeczoznawca potwierdzi³, i w przedstawionych okolicznoœciach mog³o dojœæ do zdarzenia, w tym do takich uszkodzeñ pojazdu. Jednoczeœnie nasz rzeczoznawca wskaza³, i w przedmiotowej szkodzie nie mo na mówiæ o szkodzie ca³kowitej lecz czêœciowej, a koszt naprawy uszkodzonego pojazdu wyniesie niespe³na 100.000 z³otych. Skierowaliœmy sprawê na drogê postêpowania s¹dowego, wnosz¹c o wyp³acenie na rzecz naszego klienta nale nego mu odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóÿnienie. W toku postêpowania s¹dowego, pozwany ubezpieczyciel podtrzymywa³ swe stanowisko, twierdz¹c, i nie ponosi on odpowiedzialnoœci za wypadek. Wnieœliœmy o dopuszczenie dowodu z opinii bieg³ego, celem ustalenia czy w przedstawianych okolicznoœciach mog³o dojœæ do wypadku i jaka jest wysokoœæ szkody. Bieg³y s¹dowy potwierdzi³ dotychczasowe stanowisko powoda i wskaza³, e w przedstawionych okolicznoœciach mog³o dojœæ do wypadku, a wysokoœæ szkody odpowiadaj¹ca kosztom naprawy uszkodzonego pojazdu wynosi ok. 99.855 z³otych. Pomimo tego, e pozwany zakwestionowa³ opiniê bieg³ego, s¹d zas¹dzi³ na rzecz naszego klienta odszkodowanie za szkodê w pojeÿdzie, uznaj¹c tym samym, i ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialnoœæ za skutki przedmiotowego wypadku. str. 9
KONTAKT XALTUM spó³ka z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹ spó³ka komandytowa ul. Wyspiañskiego 14/37, 60-750 Poznañ tel. 61 222 54 46, fax 61 222 40 91 biuro@xaltum.pl www.xaltum.pl NIP 7792388531, KRS 0000378622 S¹d Rejonowy Poznañ - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu VIII Wydzia³ Krajowego Rejestru S¹dowego Redakcja: Anna Jackowska, mail: anna.jackowska@xaltum.pl Niniejszy biuletyn stanowi informacjê dostarczan¹ bezp³atnie. Nie stanowi us³ugi doradztwa prawnego oraz nie powinien byæ podstaw¹ do podejmowania decyzji biznesowych.