WOJEWÓDZTWO POMORSKIE STAROSTWO POWIATOWE STAROGARD GDAŃSKI NADLEŚNICTWO LUBICHOWO PLAN ZALESIENIA GRUNTÓW ROLNYCH 2005 rok Sporządził: Specjalista Służby Leśnej mgr inż. Radosława Krysiak Zatwierdził: Nadleśniczy mgr inż. Bronisław Szneider Lubichowo, dnia 20 grudnia 2004 roku
Podstawy prawne: 1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na zalesianie gruntów rolnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. z 2004 r. Nr 187, poz. 1929). 2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 października 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na zalesianie gruntów rolnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich ( Dz. U. z 2004 r., Nr 236, poz. 2362). 3. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 sierpnia 2004 r. w sprawie wzoru wniosku gruntów przyznanie płatności na zalesianie gruntów rolnych oraz zawartości planu do tego działania (Dz. U. z 2004 r. Nr 187 poz. 1941). Do sporządzenia dokumentu korzystano z : 1. Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004 2006 (tekst główny oraz załączniki A, M i N) 2. Zasad Hodowli Lasu wprowadzonych w życie Zarządzeniem nr 99 dyrektora generalnego Lasów Państwowych działającego z upoważnienia art. 33 ustawy o lasach (Dz. U. z 2000 r., Nr 56, poz. 679 z późn. zm.) - ZHL. 3. Instrukcji Ochrony Lasu. 4. Rozporządzeń Ministra Środowiska dotyczących leśnego materiału rozmnożeniowego, 5. Poradnika hodowcy lasu. 6. Poradnik ochrony lasu Dokumentację otrzymują: 1. Właściciel gruntu 2. a/a 2
Słownik terminów Czyszczenie wczesne zabieg pielęgnacyjny polegający na usuwaniu niektórych, wybranych drzewek z założonej uprawy. Ma na celu kształtowanie struktury gatunkowej, wysokościowej i wzmagania procesu obiegu materii w drzewostanach (przykład: na hektarze sadzi się średnio do 8 tys. sadzonek, do wieku dojrzałego na tej powierzchni pozostanie nie więcej niż, w zależności od gatunku, 300 600 drzew). Ekoton (strefa ekotonowa) jest granica, która powstaje w sposób naturalny między różnymi środowiskami przyrodniczymi (las i pole, woda i ląd). W celu przyspieszenia tego procesu na obrzeżach zakładanej uprawy leśnej są sadzone pasy drzew i krzewów różnej szerokości, złożone z gatunków domieszkowych i biocenotycznych. a- drzewostan- zbiorowisko leśne, b- strefa drzewiasta- przejście o większym dostępie do światła słonecznego, c- strefa drzewiasto- krzewiasta, d- okrajek ziołoroślowy- porośnięty gatunkami zielnymi nieuprawnymi. e- grunt rolny. Forma zmieszania sposób, w jaki mieszane są ze sobą gatunki planowane do posadzenia. Objaśnienia dotyczące poszczególnych form zmieszania są wyjaśnione w załączniku nr 3 do rozporządzenia RM. 3
Gatunki domieszkowe i biocenotyczne gatunki występujące na różnych siedliskach lasów naturalnych i półnaturalnych. Wprowadzane są na nowozakładanych uprawach w celu wzbogacenia składu gatunkowego roślin i zwabiania zwierząt różnych gatunków będących wsparciem dla biologicznej ochrony lasu. 1. Bez czarny; 2. Bez koralowy; 3. Czeremcha pospolita; 4. Czereśnia ptasia; 5. Dereń świdwa; 6. Głóg dwuszyjkowy; 7. Głóg jednoszyjkowy; 8. Grusza pospolita; 9. Jabłoń dzika; 10. Jałowiec pospolity; 11. Jarząb pospolity; 12. Jarząb brekinia; 13. Kalina koralowa; 14. Kruszyna pospolita; 15. Leszczyna pospolita; 16. Olsza szara; 17. Porzeczka alpejska; 18. Porzeczka czerwona; 19. Rokitnik zwyczajny; 20. Róża dzika; 21. Trzmielina brodawkowata; 22. Trzmielina zwyczajna; 23. Wierzba biała 24. Wierzba iwa Kraina przyrodniczo-leśna obszar jednorodny pod względem cech przyrodniczych kształtujących las, na którym wykształcają się specyficzne ekotypy drzew. Niektóre gatunki drzew podlegają regionalizacji przyrodniczoleśnej skutkującej zakazem używania nasion i sadzonek tych drzew spoza danego regionu (krainy). Do grupy tej należą następujące gatunki drzew: 1. Jodła pospolita (Jd), 2. Modrzew europejski i polski (Md), 3. Sosna zwyczajna (So), 4. Świerk pospolity (Św), 5. Buk zwyczajny (Bk), 6. Brzoza brodawkowata (Brz), 7. Dąb bezszypułkowy (Dbbs), 8. Dąb szypułkowy (Dbs) 9. Olsza czarna (Olcz). 4
Mikoryzacja zabieg wspomagający rozwój sadzonek polegający na dodaniu mieszaniny gleby ze strzępkami grzyba mikoryzującego. Sadzonki mikoryzowane mają ułatwiony wzrost, gdyż grzybnia przejmuje częściowo zadania korzeni. Ogniska biocenotyczne są to grupy gatunków jagododajnych oraz korzystnie wpływających na strukturę gleby. Stanowią cenną domieszkę w każdym drzewostanie poprawiając warunki bytowania pożytecznych gatunków zwierząt (np. owadów). Pędrak (zapędraczenie) larwa chrząszczy z rodziny żukowatych odżywiająca się korzeniami różnych roślin. Może powodować szkody graniczące z zamieraniem zaatakowanych roślin. Typowym objawem nadmiernego zapędraczenia jest zamieranie sadzonek na placowatych powierzchniach. Badanie zapędraczenia wykonuje się wczesną jesienią roku poprzedzającego sadzenie uprawy. Dokładniejsze informacje dotyczące zapędraczenia i zwalczania pędraków można uzyskać w nadleśnictwie. Poprawki zabieg uprawowy polegający na dosadzeniu drzewek na miejscach po zamarłych sadzonkach w roku następującym po roku sadzenia. Repelent środek chemiczny służący zniechęcaniu zwierząt do ogryzania pędów wierzchołkowych posadzonych drzewek. Skład gatunkowy odzwierciedla dobór gatunków do warunków siedliska i żyzności gleby. Podczas doboru gatunków powinno się zwracać uwagę na ich zdolności do rozwoju w zastanych warunkach. Skróty nazw gatunków leśnicy w codziennej praktyce używają w różnych dokumentach skrótów nazw drzew gatunków lasotwórczych np. sosna - So, świerk Św, dąb Db (dla rozróżnienia dwóch gatunków dodaje się dodatkowe litery określające gatunek dla dęba bezszypułkowego bsz Dbbsz, a dla dęba szypułkowego sz Dbsz. Symbol produkcyjny sadzonek informuje o wieku sadzonki (cyfra w liczniku), czy była przesadzana (szkółkowana) i w jakim wieku (cyfra w mianowniku), np.: 1/0 drzewko jednoroczne nieszkółkowane (często spotykane przy opisie sosny); 2/1 drzewko trzyletnie szkółkowane po pierwszym roku życia (tak jest przygotowywany na szkółce świerk i modrzew). 5
Uprawa leśna wszystkie rośliny posadzone na powierzchni w celu uzyskania w przyszłości lasu. Uzupełnienia zabieg uprawowy polegający na dosadzeniu drzewek na miejscach po zamarłych sadzonkach w 2 i kolejnych latach po posadzeniu uprawy. Więźba sadzenia rozstaw między rzędami sadzenia i roślinami w rzędach. Na podstawie więźby oblicza się ilość sadzonek wymaganych do posadzenia. Zgryzanie upraw uszkodzenia drzewek powodowane przez zwierzynę płową (jelenie i sarny). Polega na uszkadzaniu pączków i pędów wierzchołkowych skutkujące utrudnieniami w prawidłowym wzroście i rozwoju sadzonek drzew. Jednym ze sposobów zabezpieczania przed zgryzaniem jest użycie repelentów. I. Dane producenta rolnego 1. Właściciel: Jan Kowalski 2. Adres: ul Leśna 1, 80-000 Łąg 3. Numer identyfikacyjny: PL 123456789000 Grunt przeznaczony do zalesienia: 4. Gmina Osieczna 5. Obręb ewidencyjny Osówek 6. Działka nr 1 i 2 7. Powierzchnia całkowita 2,94 ha, do zalesienia 2,54 ha II. Powierzchnia uprawy leśnej stanowiąca podstawę do obliczenia wsparcia na zalesienie, premii pielęgnacyjnej oraz premii zalesieniowej. Płatność na zalesienie: Iglaste Liściaste Wsparcie na zalesienie 2,00 0,54 Na terenach o korzystnej konfiguracji 2,00 0,54 Na stokach o nachyleniu powyżej 12 0 - - 6
Zabezpieczenie przed zwierzyną- grodzenie siatką o wysokości 2 metrów 1,02 Premia pielęgnacyjna 2,54 Na terenach o korzystnej konfiguracji bez stosowania repelentów 0,54 Na terenach o korzystnej konfiguracji z zastosowaniem repelentów 0,98 Na stokach o nachyleniu powyżej 12 0 bez stosowania repelentów - Na stokach o nachyleniu powyżej 12 0 z stosowaniem repelentów - Premia zalesieniowa 2,54 III. Wyszczególnienie grup użytków gruntowych w gospodarstwie rolnym wraz z ich powierzchnią. Poz Arkusz mapy Numer Działki ewidenc. 1 1 1 Grunty orne VI 0,24 0,24 Lasy i grunty leśne VI 0,16 1,52 Razem 1,52 1,52 1,36 Uwagi Poz Arkusz mapy Numer Działki ewidenc. 1 1 2 Powierzchnia (ha) Grupa Klasa Użytków ewidenc zalesienia Działki Do użytków gruntów Grunty orne V 1,12 1,12 Powierzchnia (ha) Grupa Klasa Użytków ewidenc. zalesienia Działki Do użytków gruntów Grunty orne V 0,72 0,72 Grunty orne VI 0,46 0,46 Lasy i grunty leśne VI 0,24 1,42 Razem 1,42 1,42 1,18 Uwagi 7
Kraina przyrodniczo- leśna Dzielnica Mikroregion nasienny III Wielkopolsko- Pomorska Borów Tucholskich 305 Potencjalne możliwości produkcyjne ( typ siedliskowy lasu) Bśw 8
IV. Skład gatunkowy upraw leśnych dla typów siedliskowych lasu Poz Powierzchnia w Powierzchnia do zalesienia Typ Skład gat. układzie grup Klasa Pow. do poszczególnymi gatunkami siedlisko uprawy gatunków gruntu zalesien. -wy lasu leśnej (%) Gat. So Brz Iglaste Liściaste bioc. 1 V, VI Bśw 80% So 20% Brz 2,54 2,00 0,34 0,20 2,00 0,54 Razem 2,54 2,00 0,34 0,20 2,00 0,34 W tym strefa ekotonowa 0,20 0,20 W tym ogniska biocenotyczne V. Informacje dotyczące sposobu sadzenia oraz doboru gatunków drzew i krzewów do nasadzeń Gatunek Sosna So 1/0 Brzoza Brz 2/0 Gat. biocen Charakterystyka sadzonek Symbol Wymogi produkcyjny przygotowania 2/0 1/1 2/1 Sortowane, I klasy jakości Region pochodzenia nr 305 Sortowane, I klasy jakości Region pochodzenia nr 305 Sortowane, I klasy jakości Przyjęta więźba sadzenia Forma zmieszania Ilość sadzonek (tys./ha) Pow. do zal. (ha) Ilość sadzonek (tys. szt.) 1,4 x 0,7 Wielokępowa 10 2,00 20,0 1,4 x 1,4 Kępowa 5 0,34 1,70 1,4 x 1,4 Grupowe, drobnokępowe 5 0,20 1,00 Razem 2,54 22,70 9
Przy zakupie sadzonek należy pamiętać, że podlegają one regionalizacji przyrodniczoleśnej i Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 18 lutego 2004 roku, w sprawie szczegółowych wymagań, jakie powinien spełniać leśny materiał rozmnożeniowy. Każda partia sadzonek sosny zwyczajnej i brzozy brodawkowatej powinna być zaopatrzona w niezbędne świadectwo pochodzenia!! W przypadku brzozy brodawkowatej, obowiązuje także Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 kwietnia 2004 roku w sprawie wykorzystywania leśnego materiału rozmnożeniowego poza regionem jego pochodzenia Gatunki biocenotyczne Można podzielić na parę grup zgodnych z właściwościami np : Znoszące umiarkowane ocienienie - dereń świdwa, leszczyna pospolita, trzmielina brodawkowata, kruszyna pospolita, jarząb pospolity, Dostarczające atrakcyjnych owoców i jagód- śliwa tarnina, trzmielina brodawkowata i zwyczajna, kalina koralowa, bez czarny i koralowy, róża dzika, rokitnik zwyczajny, głóg dwu- i jednoszyjkowy, leszczyna pospolita, jałowiec pospolity, Gatunki dostarczające pyłku, nektaru i spadzi - leszczyna pospolita, wierzba iwa, grusza pospolita, jabłoń dzika, śliwa tarnina, kruszyna pospolita, czereśnia ptasia. Przy zakładaniu stref ekotonowych należy pamiętać o następujących zasadach: nasadzamy gatunki drzew i krzewów rodzimego pochodzenia, dostosowane do lokalnych warunków siedliskowych, przyjmujemy 4-8 gatunków drzew i krzewów sadzonych w grupach po 10-15 sadzonek, krzewy powinny być poprzeplatane drzewami Na projektowanej powierzchni należy uwzględnić następujące gatunki: głóg dwuszyjkowy, jednoszyjkowy, jałowiec pospolity, olsza szara, róża dzika, jarząb pospolity - w miejscu granicy nowego zalesienia i łąki, jabłoń dzika z zastosowaniem indywidualnej ochrony przez zgryzaniem przez zwierzynę. Wybrane gatunki sadzimy wzdłuż granicy działki zgodnie z danymi naniesionymi na kopii części mapy ewidencji gruntów i budynków, stosując drobnokępowe zmieszanie krzewów przeplatanych pojedynczymi drzewami. 10
VI. Wskazania uprawowe i pielęgnacyjne 1. Metody badania obecności pędraków w glebie i sposoby zwalczania. I. Kontrolę występowania szkodników glebowych przeprowadza się na powierzchniach przeznaczonych pod zalesienia. Zaleca się przeprowadzić ją w okresie od 15 sierpnia do 30 września, w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się badanie zapędraczenia przed wykonaniem orki, najpóźniej do końca marca. Na powierzchniach wykonuje się 6 dołów na każdy hektar ( ZOL może dopuścić inną liczbę dołów). Doły próbne mają wymiary 1,0 x 0,5 m, i głębokość zależną od poziomu przebywania pędraków, jednak nie mniejszą niż 50 cm. Materiał zebrany z poszczególnych dołów konserwuje się w nasyconym roztworze soli kuchennej i umieszcza w osobnych, szczegółowo opisanych pojemnikach. Próbki należy niezwłocznie przekazać do Zespołu Ochrony Lasu, wraz z opisem i szkicem rozmieszczenia dołów na powierzchni. W przypadku przekroczenia liczby kontrolnej pędraków może zajść konieczność przeprowadzenia zabiegu ograniczenia populacji szkodników glebowych. II. Dezynsekcji gleby dokonuje się przy użyciu preparatów wskazanych przez Instytut Badawczy Leśnictwa. Dokonuje się jej wczesną wiosną lub w razie potrzeby jesienią, w dni pochmurne i bezwietrzne. Zastosowanie preparatów jest uzależnione od sposobu przygotowania gleby i tak: - a/ na powierzchniach przeznaczonych do zalesień gruntów porolnych zabieg dezynsekcji może być wykonany opryskiwaczem plecakowym lub ciągnikowym. - b/ w celu dezynsekcji gleby w miejscach sadzenia wykonuje się łopatą jamki o wymiarach 30 x 30 x 30 cm, w odstępach przewidzianych więźbą. Dno i ścianki każdej jamki oraz wydobytą glebę należy potraktować preparatem. Sadzenie świerka i gatunków liściastych powinno się odbywać jednocześnie z dezynsekcją gleby. Do zwalczania stosuje się preparaty opisane przez Instytut Badawczy Leśnictwa w analizach i raportach wydawanych co roku pod nazwą Środki ochrony roślin zalecane do stosowania w leśnictwie. Środki zawarte w biuletynie są obowiązujące przez dany rok kalendarzowy. 2. Przygotowanie gleby. Zalesienia gruntów porolnych stanowi początek długotrwałego procesu lasotwórczego. Grunty te często charakteryzuje warstwa płużna - jako pozostałość po intensywnej uprawie, duża zawartość związków pokarmowych - szczególnie azotu, mała ilość substancji organicznych, niższa kwasowość warstwy próchnicznej niż na terenach leśnych. Cechy te wymagają zmian - głównie poprzez przygotowanie gleby zmierzające do rozkruszenia warstwy płużnej i zasilenie gleby w substancję organiczną( np. rozdrobnioną korą). Likwidacja zbitej warstwy, poprawa stosunków wodnych, przewietrzenie gleby, przemieszczenie najżyźniejszej warstwy ornej gleby, ograniczenie rozwoju chwastów w pierwszym okresie po założeniu uprawy uzyskamy stosując właściwą metodę przygotowania gleby. 11
Spośród stosowanych sposobów przygotowania gleby należy przede wszystkim wymienić : - pełną głęboką orkę na głębokość 50-60 cm( gleby silnie zadarnione, żyźniejsze), - pełną orkę ze spulchnieniem pogłębiaczem, - wyoranie bruzd o szerokości do 70 cm, co 1,4 m ze spulchnieniem, - wyoranie rabatów i rabatowałków ( na glebach okresowo nadmiernie wilgotnych), - wykonanie talerzy, mechanicznie lub ręcznie( przy niekorzystnej konfiguracji terenu). Należy dążyć do jesiennego przygotowania gleby w roku poprzedzającym sadzenie ( po drugiej połowie sierpnia)!!! Sposób przygotowania gleby należy dostosować do uwarunkowań lokalnych. Powierzchnia projektowana do zalesienia: Zaleca się wykonanie bruzd szerokich do 70 cm, ze spulchnieniem. Wymogi dotyczące sprzętu: pług leśny zawieszony na ciągniku, z pogłębiaczem, typ- LPZ 75 12
3. Wykonanie zalesienia. Optymalna pora rozpoczęcia zalesień przypada wiosną. Dostarczone sadzonki do czasu wysadzenia przechowujemy w dole głębokości ok. 40-50 cm. Dół powinien być wykopany pod osłoną drzew. Wielkość dołu zależy od ilości przechowywanych sadzonek, nie powinien być jednak węższy niż 2 m. Ściany powinny być pionowe. Na dnie dołu układamy sadzonki cienkimi warstwami i w każdej warstwie przykrywamy system korzeniowy ziemią, przyciskając, aby nie było dostępu powietrza do korzeni. Następnie dół przykrywamy gałęziami iglastymi lub matami trzcinowymi tak, aby był dopływ powietrza. Taki dół chroni sadzonki przez kilka dni. 13
Przy sadzeniu ręcznym zaleca się następujące sposoby: - sadzenie w szparę pod kostur- w odniesieniu do jednorocznych sadzonek sosny, Prawidłowe sadzenie sosny pod kostur: a- wbicie kostura na głębokość około 30 cm, b- poszerzenie szpary przez poruszanie kosturem, c- udeptanie garbu ziemi od strony sadzącego, d- opuszczenie sadzonki do szpary (prawidłowy sposób trzymania sadzonki za szyjkę korzeniową poniżej igieł) e- przed zasypaniem szpary przysunąć korzeń sadzonki do ścianki pionowej i rozprostować, szyjkę korzeniową powinna być równo z powierzchnią gleby, f- wbicie kostura pionowo w odległości ok. 10 cm od szpary, zaciśnięcie dolnej części szpary przez przechylenie kostura do siebie, g- zaciśnięcie górnej części szpary przez odchylenie kostura od siebie, h- kolejne, płytsze wbicie kostura i zasypanie poprzednio powstałej szpary, i- udeptanie gleby dookoła sadzonki w celu lepszego obciśnięcia sadzonki z ziemią, j- odgarnięcie palcami ziemi nagromadzonej przy szyjce korzeniowej i wyrównanie powierzchni. 14
Przenosząc sadzonki z dołu na uprawę należy pamiętać, że nawet kilkuminutowe wystawienie korzeni na działanie wiatru i słońca może spowodować pogorszenie ich kondycji. Dlatego podczas sadzenia sadzonki trzymamy np. w skrzynkach (nigdy w ręku) przykryte wilgotną ziemią. Dobre rezultaty daje moczenie ( przed posadzeniem ) korzeni w ziemi wymieszanej z wodą. Podczas transportu sadzonek ze szkółki należy również pamiętać o ich zabezpieczeniu przed przesychaniem. Transport musi być przykryty plandeką lub gałęziami świerkowymi. - sadzenie w jamkę- wielolatki oraz sadzonki z silnym systemem korzeniowym, - sadzenie w dołki pod szpadel. Sposób wykonania zalesienia. Od strony sąsiedniej działki lub części tej samej, ale użytkowanej rolniczo planuje się sadzenie w rzędowej formie zmieszania krzewiastych gatunków biocenotycznych. Tworzy to strefę ekotonową ( granica polno- leśna), która łagodzi negatywny wpływ lasu na produkcję rolniczą i zabezpiecza przeciwpożarowo wnętrze lasu. W strefie tej sadzimy gatunki krzewiaste, tworzące zwarte kobierce. Dla gatunków głównych i domieszkowych planuje się kępową formę zmieszania, zaś dla gatunków pomocniczych drobnokępową (około 25 szt.), pozostałe (po obsadzeniu granic) gatunki biocenotyczne wysadzić w grupowej formie zmieszania (2-4 szt.) między sosnę. Przy zachowaniu 1,4 m odległości między rzędami zachować następujące rozstawy między sadzonkami: dla sosny 0,7 m, brzozy 1,4 m, biocenotyczne 1,4 m. Sadzonki sadzimy w szparę (jednoroczna sosna), lub w jamkę (pozostałe sadzonki). Przy sadzeniu w szparę, głębokość szpary musi być dostosowana do długości systemu korzeniowego. Po włożeniu sadzonki w szparę należy w nią wrzucić trochę gleby, aby system korzeniowy wyprostował się. Pracujący kosturem musi odpowiednio ścisnąć system korzeniowy, najpierw jego dolną część poprzez wykonanie ruchu kostura do siebie, a potem ruchem od siebie przycisnąć górną część. Glebę wokół sadzonki należy przydeptać. W jamkę sadzi się 2-3 latki używając szpadla. Przy sadzeniu drzewek należy zwrócić uwagę, aby sadzonki nie miały podwiniętego systemu korzeniowego (ewentualnie można go nieznacznie skrócić). Sadzonki sadzimy na środku wykopanej jamki, obsypując ziemią wokół systemu korzeniowego. Glebę wokół sadzonki należy przydeptać. Przy każdym sposobie należy zwrócić uwagę na wysokość sadzenia. Większość gatunków posiada jaśniejsze przebarwienie w miejscu styku powietrza z glebą. Sadzonki powinny być posadzone na wysokość w jakiej rosły na szkółce leśnej. Ważne jest, aby zachować kolejność sadzenia. Najpierw gatunki szybko rozwijające się: modrzew, brzoza. Następnie gatunki tworzące ekoton. Na końcu pozostałe: sosna, dąb. Uprawę leśną zakłada się w odległości, co najmniej: a) 1,5 m od granicy sąsiedniej działki użytkowanej jako grunt leśny, b) 3 m od granicy sąsiedniej działki użytkowanej jako grunt rolny. Termin wykonania zalesienia : wiosna lub jesień 2005 r. 15
4. Poprawki Poprawki i uzupełnienia w uprawach polegają na dosadzaniu, w miejscach w których obumarły sadzonki, nowych drzewek (najlepiej tego samego gatunku). Aby nie dopuścić do większych różnic we wzroście uprawy, zabiegi te powinny być przeprowadzone jak najwcześniej tj. w wieku 2-5 roku życia uprawy. Poprawki z punktu widzenia czysto technicznego prowadzi się tak samo, jak zakładanie nowych upraw. Glebę pod poprawki na ogół przygotowuje się jesienią poprzez zdarcie i spulchnienie talerzy o wymiarach 40cm x 40 cm, a sadzi się wiosną. W przypadku, gdy glebę przygotowujemy wiosną, to nie należy stosować spulchniania. Stosuje się sadzonki silne i wyrośnięte, o dobrze rozwiniętym systemie korzeniowym. 5. Opis zabiegów pielęgnacyjnych ochronnych przewidzianych do przeprowadzenia w okresie pięciu lat od założenia uprawy. A. Prace hodowlane Prace pielęgnacyjne w okresie uprawy obejmują: 1) spulchnianie gleby na międzyrzędach oraz motyczenie wokół sadzonek, 2) niszczenie chwastów poprzez wykaszanie ( Zabieg wykonujemy w końcu maja lub na początku czerwca przed zakwitnięciem. Może wystąpić konieczność powtórzenia prac w sierpniu). Zamiast wykaszania praktykowane jest też wydeptywanie chwastów wokół sadzonek, można go wykonywać na małych powierzchniach. Wykaszanie chwastów na międzyrzędach 16
źle dobrze 3) poprawianie form sadzonek, 4) czyszczenie wczesne obejmują usuwanie odrośli, krzewów i zbędnych nalotów, domieszek, które głuszą drzewka, oraz drzewek chorych, obumierających, obumarłych. Po zabiegu na hektarze powinno zostać 7-9 tys. sosny, co wskazuje, że usuwamy tylko 10-15 % drzewek- jest to zabieg raczej umiarkowany. W uprawach jednogatunkowych lub większych kępach jednego gatunku problemem może być występowanie tzw. przerostów. Jest to osobnik rosnący znacznie szybciej od otoczenia i mający tendencję do ich zagłuszania. Jeśli nie zostanie w porę unieszkodliwiony, może przekształcić się w rozpieracz, czyli drzewo o bardzo grubych gałęziach i szerokiej koronie, wytwarzające drewno niskiej jakości, zabierające przestrzeń innym osobnikom. Unieszkodliwienie przerostu może polegać na jego wycięciu lub (lepiej) na jego ogłowieniu, czyli obcięciu 2-3 ostatnich okółków. Przedrost sosnowy przed i po ogłowieniu 17
5) wycinanie nalotów gatunków lekkonasiennych, Usuwanie gatunków lekkonasiennych( np brzozy w uprawie sosnowej) B. Prace z zakresu ochrony lasu Nowo zalesione powierzchnie gruntów porolnych są narażone na szkody ze strony zwierzyny. Do podstawowych uszkodzeń powstałych na skutek żerowania zwierząt zaliczamy: zgryzanie, spałowanie i złamanie. Zgryzanie powstaje przez podcięcie pędu siekaczami i oderwanie go poprzez szarpnięcie łbem. Zgryzane są przede wszystkim tegoroczne przyrosty. Spałowanie to zdarcie kory na strzale ( pniu młodego drzewka) przez jelenie. Latem zwierzę nagryza korę i zdziera podłużnymi pasami, zimą kora jest jakby zestrugiwana siekaczami. Konieczne jest zabezpieczanie upraw przed zwierzyną poprzez: - smarowanie środkami chemicznymi repelentami, W celu zwiększenia efektów stosowania środków chemicznych należy zabezpieczyć tylko te drzewa lub ich części, które są narażone na uszkodzenia oraz wykonać zabiegi starannie ( według szczegółowych instrukcji dołączonych do opakowań). Do ochrony drzewek przed zgryzaniem i spałowaniem przez zwierzynę płową stosowane są środki dopuszczone do użytkowania w danym roku ( są wymienione w Raporcie Instytutu Badawczego Leśnictwa, który to raport jest rokrocznie opracowywany na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych w Warszawie). - zakładanie na poszczególne drzewka różnego rodzaju osłonek bądź spiralek, - pakułowanie, - palikowanie np. modrzewia, 18
- grodzenie upraw, Grodzenie polega na otoczeniu powierzchni różnego rodzaju płotem np.: wykonany z żerdzi i innych elementów drewnianych lub z siatki stalowej ewent. plastikowej. Grodzenie uprawy polega na wkopaniu słupków modrzewiowych lub dębowych w odstępach co 3-5 m, i przymocowanie do nich siatki. Ważne jest takie umocowanie siatki skoblami, aby pozostawić minimalny odstęp od słupka ( nie przybijamy na sztywno ). Taki system montażu pozwala na tzw. pracowanie siatki i w przypadku uderzenia np. zwierzyny zapobiega rozerwaniu drutów. Styk siatki z podłożem należy zabezpieczyć poprzez okopanie lub np. uprzednie wyoranie bruzdy na granicy ogrodzenia, co pozwoli, po umocowaniu siatki na przysłonięcie dołu wyoraną ziemią. Konstrukcja i wysokość grodzenia powinna być trwała i stabilna gdyż skuteczność ochrony zależy od szczelności i dobrej jakości ogrodzenia. Płot okalający chronioną powierzchnię powinien być cyklicznie konserwowany a zauważone braki i usterki natychmiast usuwane. Grodzenie stosuje się w przypadku nadmiernej liczebności zwierzyny i jej wzmożonego żerowania na danym terenie. Na działkach projektowanych do zalesienia należy smarować repelentami 40% sztuk sadzonek sosny zwyczajnej na powierzchni 0,98 ha. Zabezpieczeniu podlegają pędy główne sadzonek. Nie wolno 19
zasmarowywać pąka szczytowego. Czynność należy wykonać jesienią po zakończeniu sezony wegetacyjnego. Na powierzchni 1,02 ha zaleca się wykonać ogrodzenie gniazda Ważnym zagrożeniem jest występowanie owadów takich jak: szeliniak sosnowy i świerkowiec, sieciech niegłębek, zmienniki, smolik, korowiec sosnowy, zwójka sosnóweczka. Wraz ze wzrostem drzew zmienia się zespół gatunków powodujących szkody. Dlatego należy obserwować powierzchnię i w przypadku wystąpienia szkodnika owadziego, zgłosić do konsultacji. Uprawy porolne są bardzo zagrożone ze strony patogenów grzybowych. Najgroźniejsza jest huba korzeniowa. Minimalizujemy jej wpływ poprzez pełną orkę, wprowadzenie trocin lub kory do gleby. C. Ochrona przeciwpożarowa W celu zabezpieczenia upraw przed zaprószeniem ognia należy wykonać pas przeciwpożarowy. Wyróżnia się następujące typy pasów: A, B, C, D, E, F. Dla zabezpieczenia upraw leśnych najlepiej stosować typ B: W odległości 2-5 m od zewnętrznej krawędzi przydrożnego rowu, skarpy lub granicy obiektu wykonuje się równolegle bruzdę o szerokości minimum 2 metrów, wyoraną do warstwy mineralnej. Należy także usunąć z pasa drzewostanu o szerokości 50 metrów od zewnętrznej krawędzi drzew martwych, gałęzi chrustu, nieokrzesanych ściętych drzew, odpadów naturalnych i sztucznych. Prace te wykonuje się rokrocznie do 31 roku życia drzewostanu. Wprowadzenie gatunków biocenotycznych jako strefę ekotonową także zabezpiecza uprawę leśną przeciwpożarową. Na działkach projektowanych do zalesienia nie zachodzi potrzeba wykonania pasa przeciwpożarowego. Ewentualny zabieg można będzie wykonać w przypadku remontu i utwardzenia drogi gminnej obecnie nie użytkowanej, gruntowej, nie przejezdnej. Wszelkich dodatkowych informacji z zakresu hodowli i ochrony lasu zobowiązany jest udzielić pracownik nadleśnictwa lub miejscowy leśniczy. 20
Opis zabiegów pielęgnacyjnych przewidzianych do przeprowadzenia w okresie 5 lat od założenia uprawy. Rok Nazwa czynności Sposób wykonania Częstotliwość wykonania 2005 2006 2007 Zwalczanie chwastów Wykaszanie kosą lub kosą mechaniczną, wydeptywanie Smarowanie repelentami sadzonek Szczotką smarując całą powierzchnię między okółkami, pozostawiając z dwóch stron wąskie paski ok. 1 cm Termin wykonania prac 1 raz Do 30.09 1 raz Do 30.10 Wykonanie ogrodzenia Wkopanie słupków, montaż siatki 1 raz Do 30.04 Zwalczanie chwastów z motyczeniem w miejscu zeskorupienia gleby Wykonanie I zabiegu poprawek pielęgnacyjnych drzewostanie głównym Smarowanie repelentami sadzonek Wykaszanie kosą lub kosą mechaniczną, motyczenie motyką ręcznie Uzupełnienie drzew gatunkami, które wypadły Szczotką smarując całą powierzchnię między okółkami, pozostawiając z dwóch stron wąskie paski ok. 1 cm Konserwacja grodzenia Poprawa montaży, ewen. wkopanie ruchomych słupków Zwalczanie chwastów Wykaszanie kosą lub kosą mechaniczną Wykonanie I zabiegu poprawek w ekotonie. Czyszczenia wczesneusuwanie drzew obumierających i obumarłych 2 razy I. Do 30.06 II. Do 30.09 Po ocenie na jesień roku poprzedniego Do 30.04 1 raz Do 30.10 Comiesięczny przegląd ogrodzenia Zaraz po zauważeniu usterki 2 razy I. Do 30.06 II. Do 30.09 Uzupełnienie krzewów Wg wyniku oceny poprzedzającej zabieg Wyrywanie z oceną przyczyny obumarcia Do 30.04 Wg wyniku Do 30.06 przeglądu 21
2008 2009 Smarowanie sadzonek Szczotką smarując całą 1 raz Do 30.10 repelentami powierzchnię między okółkami, pozostawiając z dwóch stron wąskie paski ok. 1 cm Konserwacja grodzenia Poprawa montaży, ewen. wkopanie ruchomych słupków Zwalczanie chwastów Wykaszanie kosa lub kosa mechaniczną Comiesięczny Zaraz po przegląd ogrodzenia zauważeniu usterki 2 razy I. Do 30.06 II. Do 30.09 Czyszczenie wczesne- Wyrwanie nalotów gatunków Wg wyniku Do 30.06 regulowanie składu lekkonasiennych (brzoza) oceny gatunkowego Smarowanie sadzonek Szczotką smarując całą 1 raz Do 30.10 repelentami powierzchnię między okółkami, pozostawiając z dwóch stron wąskie paski ok. 1 cm Konserwacja grodzenia Poprawa montaży, ewen. wkopanie ruchomych słupków Zwalczanie chwastów Wykaszanie kosa lub kosa mechaniczną Comiesięczny Zaraz po przegląd ogrodzenia zauważeniu usterki 2 razy I. Do 30.06 II. Do 30.09 Czyszczenie wczesne- Ogławianie, przycinanie Wg wyniku Do 30.06 łagodzenie różnic oceny wysokościowych na granicy grup i kęp Smarowanie sadzonek Szczotką smarując całą 1 raz Do 30.10 repelentami powierzchnię między okółkami, pozostawiając z dwóch stron wąskie paski ok. 1 cm Konserwacja grodzenia Poprawa montaży, ewen. Comiesięczny Zaraz po wkopanie ruchomych słupków przegląd zauważeniu ogrodzenia usterki 22
8. Ocena udatności upraw. Wszystkie uprawy pochodzenia sztucznego na powierzchniach otwartych i pod osłoną drzewostanu podlegają ocenie. Przy ocenie udatności upraw należy brać pod uwagę następujące elementy: stopień pokrycia powierzchni przez uprawę (wyrażony w procentach) w stosunku do pożądanej liczby sadzonek na 1 ha wynikającej z przyjętej więźby sadzenia; stopień obniżenia przydatności hodowlanej uprawy (wyrażony w procentach) w wyniku: a) oznak chorobowych i innych uszkodzeń wywołanych przez czynniki przyrody żywej i nieożywionej, b) niewłaściwego składu gatunkowego i nieodpowiedniego pochodzenia (niezgodnie z regionalizacją nasienną), c) niewłaściwych form zmieszania gatunków, d) ewentualnie innych przyczyn Ocenę udatności upraw określa się na podstawie następujących kryteriów kwalifikacyjnych: Stopień pokrycia powierzchni uprawy Przydatność hodowlana (cechy zdrowotne, dostosowanie do siedliska, formy zmieszania, ewentualnie inne) % symbol klasyfik. % symbol klasyfik. Powyżej 90 1 Uprawy zdrowe, zgodne z siedliskiem, założone prawidłowo, dopuszczalne wady pojedynczo do 10% 1 71-90 2 Wady do 20% 2 51-70 3 Wady do 30% 3 Do 50 4 Wady powyżej 30% 4 Udatność każdej ocenianej uprawy należy określać dwucyfrowym symbolem klasyfikacyjnym, w którym pierwsza cyfra oznacza wskaźnik stopnia pokrycia, a druga - przydatności hodowlanej: Symbol klasyfikacyjny Ocena 1-1, 1-2 1-3, 2-1, 2-2, 2-3, 3-1, 3-2, 3-3, 1-4, 2-4, 3-4 4-1, 4-2, 4-3, 4-4 uprawy bardzo dobre uprawy dobre uprawy zadowalające uprawy przepadłe 23
Uprawy pochodzenia sztucznego na powierzchniach otwartych powinny być oceniane dwukrotnie, a mianowicie w drugim (ocena wstępna) i piątym roku ich istnienia (ocena końcowa). Na projektowanych powierzchniach ocena powinna się odbyć: Rok Stopień pokrycia( %) Symbol Wady ( %) Symbol 2006 2009 8. Adnotacje dotyczące kontroli uprawy Lp. Data kontroli Stanowisko służbowe Uwagi/ Zalecenia 24
Schemat rozmieszczenia gatunków na działkach nr 1 i 2, projektowanych do zalesienia. Brzoza Działka 2 sosna Działka 1 Istniejący las sosna sosna Gatunki biocenotyczne 25
Załączniki: 1. Kopia podania o wykonanie plany zalesień. 2. Wypis z rejestru gruntów. 3. Wyrys z mapy ewidencyjnej w skali 1 : 5000 4. Szkic przyszłej uprawy z rozmieszczeniem poszczególnych gatunków. 5. Wyciąg z Zasad Hodowli Lasu 6. Wyciąg z Instrukcji Ochrony Lasu 26
SPIS TREŚCI : Podstawy prawne 2 Słownik terminów 3 Dane producenta rolnego 7 Powierzchnia uprawy leśnej objęta dopłatami 7 Wyszczególnienie grup użytków gospodarstwa rolnego 8 Skład gatunkowy upraw leśnych 9 Sposób sadzenia i dobór gatunków 9 Wskazania uprawowe i pielęgnacyjne 11 Opis zabiegów przewidzianych do przeprowadzenia na uprawie 22 Ocena udatności upraw 24 Adnotacje kontroli 25 Schemat uprawy 26 Wykaz załączników 27 27