INFORMACJA O STANIE BEZPIECZEŃSTWA SANITARNEGO MIASTA SIEMIANOWICE ŚLĄSKIE 2011 Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Katowicach
Spis treści: I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych..4 1. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie wybranych chorób zakaźnych 5 2. Szczepienia ochronne.23 II. Stan sanitarny podmiotów wykonujących działalność leczniczą...29 1. Ocena stanu sanitarnego podmiotów wykonujących działalność leczniczą 30 2. Obiekty sektora działalności leczniczej..37 3. Interwencje..38 III. Stan sanitarny zakładów branŝy spoŝywczej, jakość zdrowotna Ŝywności..40 1. Badania prób Ŝywności...44 2. Zakłady produkcyjne..45 3. Obiekty obrotu Ŝywnością..45 4. Zakłady Ŝywienia zbiorowego 47 5. Akcja Warzywa...49 6. Środki transportu Ŝywności.49 7. Interwencje..50 IV. Jakość wody 52 1. Ocena jakości wody przeznaczonej do spoŝycia przez ludzi.52 2. Ocena jakości wody ciepłej w zakresie obecności bakterii legionella 54 V. Stan sanitarny obiektów i miejsc uŝyteczności publicznej oraz basenów kąpielowych.56 1. Obiekty uŝyteczności publicznej.57 2. Baseny kąpielowe 60 3. Gospodarka odpadami komunalnymi..61 4. Akcje deratyzacyjne.63 5. Interwencje..63 VI. Stan sanitarny szkół i innych placówek oświatowo wychowawczych 65 1. śłobek..67 2. Placówki wychowania przedszkolnego..67 3. Oddziały zerowe.68 4. Szkoły..68 5. Placówki wypoczynku zimowego i letniego zorganizowanego w obiektach stałych w miejscu zamieszkania..71 VII. Warunki sanitarno-higieniczne środowiska pracy.72 1. Realizacja wymagań higienicznych i zdrowotnych w zakładach pracy..72 2. Interwencje..75 3. Choroby zawodowe.76 VIII. Zapobiegawczy nadzór sanitarny...78 IX. Działalność w zakresie oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia...85 1. Zdrowy styl Ŝycia 85 2. Palenie tytoniu.87 3. AIDS/HIV, HCV, HPV...90 4. Zachowania zdrowotne 93 5. Choroby pasoŝytnicze i odzwierzęce...94 2
Szanowni Państwo Przekazuję Państwu raport o stanie bezpieczeństwa sanitarnego Siemianowic Śląskich w roku 2011. Realizując zapisy ustawy, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w ramach bieŝącego i zapobiegawczego nadzoru sanitarnego działają na rzecz poprawy stanu zdrowia, a co za tym idzie jakości Ŝycia mieszkańców. Na ocenę stanu sanitarnego miasta w zakresie warunków Ŝycia, pracy, nauczania i wychowania, a takŝe wypoczynku i rekreacji składają się wyniki przeprowadzonych przez nas kontroli sanitarnych często poparte wynikami badań laboratoryjnych. Monitorujemy między innymi jakość wody przeznaczonej do spoŝycia przez ludzi i jakość oferowanej mieszkańcom miasta Ŝywności. W raporcie znajdziecie Państwo oceny i analizy dotyczące poszczególnych obszarów Ŝycia publicznego, w tym sytuacji epidemiologicznej w zakresie chorób zakaźnych, warunków zdrowotnych Ŝywienia i Ŝywności oraz wody, zagroŝeń związanych z wprowadzaniem do obrotu niebezpiecznych substancji chemicznych czy produktów biobójczych, jak równieŝ kwestie bezpieczeństwa sanitarnego obiektów sektora działalności leczniczej, szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych, zakładów branŝy spoŝywczej, a takŝe obiektów i miejsc uŝyteczności publicznej. Opracowanie zawiera ponadto informacje o interwencjach mieszkańców miasta, którzy zwrócili się do nas o pomoc w rozwiązaniu swoich problemów. Pragnę zwrócić równieŝ Państwa uwagę na opisane w niniejszym opracowaniu działania w zakresie promocji zdrowia i kształtowania postaw prozdrowotnych mieszkańców miasta podejmowane przez Państwową Inspekcję Sanitarną w koalicji z władzami samorządowymi i lokalnymi partnerami. Zachęcając do lektury raportu mam nadzieję, Ŝe znajdziecie w nim Państwo zagadnienia interesujące Was z punktu widzenia mieszkańca miasta. 3
I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Katowicach w ramach działalności przeciwepidemicznej w 2011 roku za priorytetowe uznał: 1. Kontynuować nadzór nad uodpornieniem populacji w ramach obowiązkowych szczepień ochronnych. Zapewnić właściwe warunki przechowywania, przyjmowania, wydawania oraz transportu preparatów szczepionkowych. 2. Kontynuować bieŝącą działalność przeciwepidemiczną oraz nadzór w zakresie zakaŝeń i chorób zakaźnych wymienionych w ustawie z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakaŝeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U Nr 234, poz. 1570, z późn. zm.). 3. Kontynuować współpracę z zespołami kontroli zakaŝeń szpitalnych przy monitorowaniu ognisk zakaŝeń szpitalnych i patogenów alarmowych oraz doskonalić działania przeciwepidemiczne w zakresie opracowywania ognisk przenoszonych drogą pokarmową, oddechową, kontaktową w placówkach słuŝby zdrowia. 4. Kontynuować działania związane z przygotowaniem struktur PIS na wypadek wystąpienia masowych zachorowań na szczególnie niebezpieczne choroby zakaźne, w tym m.in. zawlekane, będące wynikiem celowego uwolnienia czynnika zakaźnego, a takŝe zdarzeń losowych. Ponadto w dziedzinie zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych podejmowano działania dotyczące m. in.: monitorowania stanu bezpieczeństwa epidemiologicznego miasta w zakresie: chorób zakaźnych przewodu pokarmowego, chorób zakaźnych wieku dziecięcego, wirusowych zapaleń wątroby, chorób przenoszonych drogą płciową, chorób zakaźnych o etiologii bakteryjnej, chorób zakaźnych o etiologii pasoŝytniczej, chorób zakaźnych o etiologii wirusowej; opracowywania programów i planów działalności zapobiegawczej i przeciwepidemicznej; prowadzenia I-instancyjnego nadzoru sanitarnego zgodnie z uprawnieniami, prowadzenia kontroli, wszczynania postępowań, wydawania zarządzeń w celu poprawienia stanu bezpieczeństwa epidemiologicznego miasta; udzielania poradnictwa w zakresie spraw sanitarno-epidemiologicznych 4
1. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie wybranych chorób zakaźnych W trakcie roku 2011 stwierdzono znaczącą poprawę zgłaszalności chorób zakaźnych. Dzięki kontynuacji kontroli zgłaszalności chorób zakaźnych na podstawie danych przekazanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia moŝliwe było zweryfikowanie realizacji przez lekarzy obowiązku ustawowego w w/w zakresie. Kwartalne analizy porównawcze liczby zgłoszeń poszczególnych chorób zakaźnych, wysyłanych przez świadczeniodawców do płatnika, wskazały podmioty wykazujące uchybienia. Zaznaczyć naleŝy, Ŝe od czasu zainicjowania akcji kontroli na podstawie danych NFZ, zarówno liczba świadczeniodawców, u których stwierdzono nierzetelność w zgłaszaniu przypadków zachorowań, jak i zakres stwierdzonych nieprawidłowości istotnie się zmniejszył. Ogółem w trakcie całego roku przeprowadzono 4 kontrole. W 1 przypadku wystosowano do kierownika podmiotu leczniczego wystąpienie. W 2011 roku do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Katowicach zgłoszono ogółem 1725 przypadków zachorowań, w 2010r. - 759, a w 2009r. - 3114. Przyczyną wzrostu liczby zgłoszonych przypadków zachorowań w roku 2011 był najprawdopodobniej wzrost liczby zachorowań na grypę z 64 przypadków w 2010r. do 947 przypadków w 2011r. Strukturę zachorowań oraz porównanie z rokiem 2010 przedstawia wykres nr 1. 5
Wykres nr 1. Zgłoszone przypadki zachorowań w roku 2010-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie. Choroby zakaźne przewodu pokarmowego W 2011r. stwierdzono w porównaniu do 2010r. na terenie miasta spadek wskaźnika zapadalności na salmonellozy z 7,09 do poziomu 5,88 na 100 000 mieszkańców (Wykres nr 2). Jednocześnie odnotowano wzrost ogólnej liczby zachorowań na zatrucia pokarmowe (65 przypadków 95,56/100 000) (Wykres nr 3). 6
Wykres nr 2. Zachorowania na salmonelozy w latach 2002-2011 na terenie miasta (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). Siemianowice Śląskie Wykres nr 3. Zachorowania na zatrucia pokarmowe w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). Stwierdzono równieŝ wzrost liczby rejestrowanych biegunek u dzieci do lat 2 (wzrost w latach 2010-2011 z 7 do 15 zachorowań wskaźnik zapadalności w 2011r.: 42,9/10 000) (Wykres nr 4). Tendencja wzrostowa dotyczyła równieŝ zachorowań na wirusowe zakaŝenia jelitowe (26 przypadków 38,23/100 000) (Wykres nr 5). 7
Wykres nr 4. Zachorowania na biegunki u dzieci do lat 2 w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie (wskaźnik zapadalności na 10 000 ludności). Wykres nr 5. Zachorowania na wirusowe zakaŝenia jelitowe w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). W 2011 roku zarejestrowano 2 ogniska choroby przenoszonej drogą pokarmową w środowisku domowym: zatrucie pokarmowe obejmujące 2 osoby chore oraz 3 osoby z otoczenia chorego zamieszkałe w dzielnicy Przełajka. Badania mikrobiologiczne wykazały Salmonella z grupy D typ enteritidis zachorowania zaklasyfikowano jako Salmoneloza zatrucia pokarmowe. zatrucie pokarmowe obejmujące 2 osoby chore oraz 2 osoby z otoczenia chorego zamieszkałe w dzielnicy Michałkowice. Nie dostarczono materiału do badania mikrobiologicznego w celu określenia etiologii zakaŝenia. 8
W kaŝdym przypadku wystąpienia ogniska choroby zakaźnej przenoszonej drogą pokarmową wdraŝano, w ramach działań przeciwepidemicznych, procedury zmierzające do potwierdzenia lub wykluczenia zakaŝenia poprzez spoŝywaną wodę lub Ŝywność. Na podstawie badań wykluczono przenoszenie zakaŝenia przez wodę. Z przeprowadzonej analizy wywiadów epidemiologicznych wynika, Ŝe osoby chore i osoby z otoczenia chorych, zazwyczaj nie pamiętały produktów z jakich przyrządzały potrawy oraz nie potrafiły podać miejsca zakupu produktów lub potraw. Informacja w sprawie epidemii wywołanej szczepem E. coli O104:H4 (EHEC) W trakcie trwania w Europie epidemii wywołanej werotoksycznym szczepem E. coli O104:H4 (EHEC) wzmoŝono nadzór sanitarny nad przypadkami zatruć pokarmowych, zwłaszcza u osób, które powróciły do kraju z zagranicy. Na terenie miasta Siemianowice Śląskie nie zarejestrowano zatruć pokarmowych wywołanych w/w czynnikiem chorobotórczym. Choroby zakaźne wieku dziecięcego W 2011r. wśród zachorowań na choroby zakaźne wieku dziecięcego dominowała, podobnie jak w minionych latach ospa wietrzna (Wykres nr 6), która wywołała ogółem na terenie miasta 408 przypadków zachorowań, co daje wskaźnik zapadalności rządu 599,8 na 100 000 mieszkańców (2010r. 668,55). 9
Wykres nr 6. Zachorowania na choroby zakaźne wieku dziecięcego w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). Najwięcej zachorowań wystąpiło wśród dzieci w wieku od 2 do 6 roku Ŝycia. Zachorowania objęły kaŝdą grupę wiekową do 44 roku Ŝycia. Analiza wykazała tendencje sezonowe liczby zachorowań. W przypadku ospy wietrznej w miesiącach wiosennych i letnich rejestrowano niewielką liczbę zachorowań, następnie wzrost zachorowań w okresie jesiennym i szczyt zapadalności w grudniu. Podobne tendencje występują w zakresie danych epidemiologicznych określonych dla całego kraju (Wykres nr 7) charakteryzującego się wskaźnikiem zapadalności 452,3/100 000 mieszkańców. Analiza wskaźników epidemiologicznych w okresie ostatnich 10 lat na terenie miasta wykazała, Ŝe w minionym roku odnotowano wprawdzie niewielki spadek zachorowań w zakresie zachorowań na ospę wietrzną w Siemianowicach Śląskich, ale moŝe on być jedynie przejawem wahań krzywej zapadalności w dotychczas obserwowanych cyklach dwutrzyletnich. 10
Wykres nr 7. Zachorowania na ospę wietrzną w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie i Polski (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). Mimo prowadzonych starań zmierzających do spopularyzowania szczepień zalecanych przeciwko chorobie, nadal liczba wykonywanych szczepień wśród dzieci i młodzieŝy jest niewielka. Niepokojące tendencje rosnące występują w przypadku płonicy (Wykres nr 8), która charakteryzowała się w minionym roku wskaźnikiem zapadalności 169,08 na 100 000 mieszkańców w porównaniu do 52,51 w roku 2010. Opisany poziom zachorowań przekraczał ponad trzykrotnie wskaźnik uzyskany dla całego kraju (2011r. 47,81; 2010r. 36,5 na 100 000 mieszkańców). Tendencja rosnąca zapadalności na szkarlatynę obserwowana jest na terenie kraju od roku 2003. Wg analizy NIZP-PZH i GIS z 2011r. i najwięcej zachorowań występuje w miastach powyŝej 100 000 mieszkańców. Analiza zapadalności mieszkańców Siemianowic Śląskich wykazała, Ŝe zachorowania w 2011r. dotyczyły najczęściej dzieci w 4-8 roku Ŝycia. W przypadku osób pełnoletnich obserwowano jedynie pojedyncze przypadki. Najwięcej zachorowań wystąpiło w miesiącach wiosennych, spadek odnotowano w okresie lata i niewielki wzrost zapadalności w miesiącach jesiennych i zimowych. 11
Wykres nr 8. Zachorowania na płonicę w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie i Polski (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). Analizy wykazywały dalszą stabilizację liczby zachorowań na świnkę. Obecna tendencja wskazuje na skuteczność szczepień, jako formy zapobiegania chorobom zakaźnym. Po uwzględnieniu szczepienia przeciwko odrze, śwince i róŝyczce w wykazie szczepień zalecanych w roku 1998, a następnie wprowadzeniu ich do kalendarza szczepień obowiązkowych od roku 2004 poziom zachorowań zaczął spadać (Wykres nr 9). Wykres nr 9. Zachorowania na świnkę w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie i Polski (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). 12
W 2011 roku zachorowało na nagminne zapalenie przyusznic 5 mieszkańców miasta, co daje wskaźnik zapadalności 7,35 na 100 000 mieszkańców, wyŝszy w stosunku do analogicznego wskaźnika uzyskanego dla całego kraju (6,74). Zachorowania nie wykazywały powiązania z określonymi grupami wiekowymi. W zakresie sezonowości, nie stwierdzono powiązania z określoną porą roku. Pozostałe choroby zakaźne wieku dziecięcego charakteryzowały się raczej stabilizacją tendencji epidemiologicznych. W przypadku zachorowania na krztusiec zarejestrowano (Wykres nr 10) 2 przypadki (wskaźnik 2,94/100 000 mieszkańców) niŝszy w stosunku do poziomu zachorowań na terenie Polski (wskaźnik 4,36/100 000 mieszkańców). Wśród chorych, u 1 osoby potwierdzono wykonanie pełnego cyklu szczepień (wiek chorego 14 lat), w 1 przypadku brak było danych na temat uodpornienia (wiek chorego 38 lat). Wykres nr 10. Zachorowania na krztusiec w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie i Polski (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). Stabilizacja w zakresie liczby zachorowań występowała równieŝ w przypadku róŝyczki (Wykres nr 11), zarejestrowano 2 zachorowania (wskaźnik zapadalności: 2,94/100 000 mieszkańców, 2010r. 7,09/100 000 mieszkańców), co po uwzględnieniu liczebności populacji miasta stanowi poziom niŝszy niŝ na terenie kraju (wskaźnik zapadalności: 11,21/100 000 mieszkańców). W przypadkach róŝyczki Państwowa Inspekcja Sanitarna nie prowadzi wywiadów epidemiologicznych, w związku z powyŝszym nie uzyskano danych na temat historii szczepień pacjentów. Nie zgłoszono Ŝadnego przypadku róŝyczki wrodzonej. 13
Wykres nr 11. Zachorowania na róŝyczkę w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie i Polski (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). Wirusowe zapalenie wątroby W roku sprawozdawczym nie zarejestrowano Ŝadnego przypadku zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu A, B, C (Wykresy od nr 12 do 14) lub typu B + C. W ramach prowadzonego nadzoru nad zakaŝeniami wirusami hepatotropowymi, rejestrowano informacje o osobach zgłaszanych po raz pierwszy, jako zakaŝeni wirusami HBV lub HCV. W analizowanym okresie czasu zgłoszono 1 zakaŝenie HBV (Wykres nr 15) i 3 zgłoszenia zakaŝeń HCV.(Wykres nr 16). ZakaŜenia występowały w róŝnych grupach wiekowych. Wykres nr 12. Zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu A w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie i Polski (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). 14
Wykres nr 13. Zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu B w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie i Polski (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). Wykres nr 14. Zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu C w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie i Polski (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). Przypuszczalnie spadek rejestrowanych przypadków zakaŝonych wirusami hepatotropowymi wynika z aktualnie obowiązujących regulacji prawnych, które nie przewidują 15
obowiązku zgłaszania dodatnich wyników badań w kierunku HBV i HCV przez kierowników laboratoriów. Wykres nr 15. ZakaŜenia wirusem HBV (zgłoszone po raz pierwszy) w latach 2007-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). Wykres nr 16. ZakaŜenia wirusem HCV (zgłoszone po raz pierwszy) w latach 2007-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). 16
Grypa Liczba zachorowań na grypę i podejrzenia grypy w 2011 roku, osiągnęła poziom 947 przypadków (1392,30 na 100 000 mieszkańców) i była znacznie większa niŝ w roku 2010 64 przypadki (90,54 na 100 000 mieszkańców). Wskaźnik zapadalności znacznie odbiegał od wskaźnika Polski, który wyniósł 3 026,73 na 100 000 mieszkańców (Wykres nr 17). Szczególny zakres nadzoru nad grypą stanowiły podejrzenia zachorowania i zachorowania wywołane wirusem A/H1N1. W trakcie badań wirusologicznych potwierdzono etiologię choroby w 3 przypadkach (2 pacjentów wymagało hospitalizacji). Nadmienić naleŝy, Ŝe analiza 20-letnia poziomów podejrzeń zachorowań i zachorowań na grypę, wskazuje na cykliczne wzrosty liczby zachorowań (Wykres nr 18). Przyczyna tego zjawiska wymaga dalszej analizy, poniewaŝ spadkowi liczby zachorowań nie moŝna przyporządkować wzrostu liczby mieszkańców Siemianowic Ślaskich poddających się szczepieniom ochronnym przeciwko grypie. Wykres nr 17. Zachorowania na grypę w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie i Polski (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). Poziom uodpornienia mieszkańców miasta ustalony na podstawie wykonany szczepień w podmiotach leczniczych wynosił jedynie 1,95%. Szacunki te budzą wątpliwości, z uwagi na nieuwzględnienie w sprawozdaniach miejsca zamieszkania świadczeniobiorców. NaleŜy równieŝ pamiętać, Ŝe wirus grypy charakteryzuje się duŝą zmiennością i potencjałem 17
epidemicznym, w związku z powyŝszym nawet ewentualny spadek wskaźnika zapadalności nie moŝe stanowić podstawy do zaniechania profilaktyki przez szczepienia. Wykres nr 18. Zachorowania na grypę w latach 1992-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie (liczba zachorowań). Choroby zakaźne o etiologii bakteryjnej Borelioza Zachorowania na boreliozę stanowią coraz większy udział wśród ogółu zachorowań na choroby zakaźne występujące na terenie miasta Siemianowice Śląskie. W roku sprawozdawczym odnotowano ogółem 61 zgłoszeń zachorowań i podejrzeń zachorowań na boreliozę. W trakcie prowadzonych dochodzeń epidemiologicznych ustalono, Ŝe wymogi definicji przypadku boreliozy w zakresie nadzoru epidemiologicznego spełniły 43 zachorowania (63,22/ 100 000 mieszkańców). Porównując zapadalność na terenie miasta i kraju (Wykres nr 19) moŝna zauwaŝyć, Ŝe wskaźnik zapadalności w przypadku rodzimych zachorowań ponad dwukrotnie przekracza wskaźnik Polski (23,98/100 000 mieszkańców). Dalsza analiza danych, z uwzględnieniem aktywności zawodowej wykazała, Ŝe wśród chorych były zarówno osoby nieletnie (2 osoby), pełnoletnie pracujące (17), pełnoletnie niepracujące (20), renciści i emeryci (3). W 1 przypadku pacjent wiązał zachorowanie z naraŝeniem zawodowym. Najczęstszymi pierwszymi objawami choroby, skłaniającymi chorych do szukania pomocy lekarskiej były rumień wędrujący (objaw charakterystyczny wczesnej fazy choroby) oraz bóle kostno-stawowe. 18
2 osoby zdecydowanie identyfikowały miejsce zakaŝenia, wskazując na dzielnice miasta Siemianowice Śląskie, 2 osoby wiązały zakaŝenie krętkami Borrelia burgdorferi z wyjazdem poza granice miasta. Wykres nr 19. Zachorowania na boreliozę w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie i Polski (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). W trakcie prowadzenia wywiadów epidemiologicznych, jak równieŝ w przypadku telefonicznych zapytań, podobnie jak w minionych latach informowano o moŝliwości ograniczenia ryzyka zachorowania, poprzez zastosowanie repelentów, właściwie dobranej odzieŝy w czasie pobytu w miejscach występowania kleszczy. Dodatkowo wskazywano sposoby usunięcia kleszcza ze skóry. Gruźlica Na 26 przypadków gruźlicy zgłoszonych do tutejszej Stacji w 2011 roku, chorobę potwierdzono w trakcie badań u 22 osób (wskaźnik zapadalności 32,35/100 000 mieszkańców), liczba zachorowań utrzymywała się na podobnym poziomie jak w roku 2010 (16 zachorowań, wskaźnik zapadalności: 22,71/100 000) (Wykres nr 20). Wśród chorych w minionym roku były zarówno osoby niepełnoletnie (2 9,09%), pełnoletnie pracujące (7 osób 31,82%), niepracujące (5 osób 22,73%) oraz renciści i emeryci (8 osób 36,36%). 19
Wykres nr 20. Zachorowania na gruźlicę w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie i Polski (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności) brak opublikowanych danych dot. województwa i kraju w roku 2011 W trakcie dochodzeń epidemiologicznych ustalono, Ŝe u 10 pacjentów występowały dodatkowe okoliczności sprzyjające zachorowaniu t. j. szybka utrata masy ciała u 8 osób i naduŝywanie alkoholu u 2 osób. W związku z zarejestrowanymi przypadkami zachorowania na gruźlicę w ciagu minionego roku nadzorem objęto 30 osób z kontaktu z chorym (w tym 1 w wieku 0-14 lat i 1 w wieku 15-18 lat). Inwazyjne choroby wywołane przez Neisseria meningitidis, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae typu b W 2011r. na terenie miasta zarejestrowano 1 przypadek inwazyjnej choroby meningokokowej oraz 1 przypadek inwazyjnej choroby pneumokokowej. W kaŝdym przypadku podejrzenia choroby inwazyjnej wywołanej w/w drobnoustrojami podejmowano dochodzenie epidemiologiczne. Szczególnie w przypadku choroby inwazyjnej o etiologii meningokokowej, podejmowane są wszelkie konieczne działania w celu ustalenia osób z otoczenia chorego, wymagających konsultacji lekarskich i/lub chemioprofilaktyki. W celu skrócenia do minimum czasu między stwierdzeniem zachorowania, a zastosowaniem chemioprofilaktyki przez osoby z kontaktu, prowadzone są w tutejszej Stacji oprócz dyŝurów pod nr telefonu alarmowym, dyŝury pod nr telefonu alarmowym - epidemiologicznym. Wytypowani pracownicy Sekcji Epidemiologii prowadzą dyŝury telefoniczne w cyklach całodobowych tygodniowych, przyjmują zgłoszenia zachorowań dotyczące szczególnie niebezpiecznych chorób zakaźnych, rozpoczynają i kontynuują dochodzenia epidemiologiczne 20
oraz udzielają informacji na temat profilaktyki wybranych chorób zakaźnych, osobom wykonującym zawody medyczne. Choroby przenoszone drogą płciową W 2011 r. nie zarejestrowano Ŝadnego przypadku choroby przenoszonej drogą płciową (2010r. 2 przypadki kiły). Pokąsania przez zwierzęta i profilaktyka zachorowań na wściekliznę W związku z utrzymującym się problemem pokąsań ludzi przez zwierzęta, w 2011 roku w kaŝdym przypadku zgłoszenia przez lekarza pokąsania przez zwierzę, kontaktowano się z osobą poszkodowaną, ustalano stan zdrowia pacjenta, okoliczności zdarzenia, informacje na temat stanu zdrowia zwierzęcia. Dodatkowo informowano w zakresie lokalizacji i warunków przyjęcia przez lekarza w punktach konsultacyjnych ds. szczepień przeciwko wściekliźnie. W niektórych przypadkach rozmawiano z właścicielami na temat konieczności poddania zwierzęcia obserwacji weterynaryjnej. Wszelkie podejmowane działania przyniosły pozytywne skutki. Działania podejmowane w ramach profilaktyki wścieklizny uznawano za jedne z priorytetowych. W 2011r. zarejestrowano na terenie miasta Siemianowice Śląskie 32 pokąsania (wskaźnik zapadalności na 100 000 mieszkańców: 47,05), w tym 3 dotyczyły osób niepełnoletnich, 17 kobiet, 12 męŝczyzn. Pełnoletnie osoby, które odniosły obraŝenia w wyniku agresji zwierząt najczęściej miały od 40-60 lat. W analogicznym okresie na terenie kraju odnotowano niemal znacząco niŝszy poziom naraŝenia na wściekliznę/potrzeby szczepień 20,42/na 100 000 mieszkańców (Wykres nr 21). 21
Wykres nr 21. NaraŜenia na wściekliznę/potrzeba szczepień w latach 2002-2011 na terenie miasta Siemianowice Śląskie (wskaźnik zapadalności na 100 000 ludności). Jednocześnie w minionym roku otrzymano informacje o wszczęciu poekspozycyjnych szczepień przeciwko wściekliźnie 12 osób. W 3 przypadkach do ekspozycji doszło w czasie wyjazdów poza granice miasta. Zaznaczyć naleŝy, Ŝe nie w kaŝdym przypadku podejmowana jest decyzja o wszczęciu szczepień, w niektórych przypadkach dzięki uzyskaniu opinii weterynaryjnej wykluczającej moŝliwość wystąpienia wścieklizny u zwierzęcia, lekarz konsultujący pacjenta nie zaleca szczepień. W ramach nadzoru nad przypadkami występowania choroby i ekspozycji ludzi na wściekliznę prowadzono współpracę z Powiatowymi Lekarzami Weterynarii. HIV I AIDS W 2011 roku nie otrzymano Ŝadnego zgłoszenia zachorowania na AIDS wśród mieszkańców miasta, od wielu lat poziom wskaźników epidemiologicznych w analizowanym zakresie jest podobny. Natomiast odnotowano 5 nowych zakaŝeń HIV. W przypadku nadzoru nad rozpoznawanymi po raz pierwszy zakaŝeniami, obserwuje się tendencję rosnącą. 22
2. Szczepienia ochronne Szczepienia obowiązkowe W 2011 r. stan zaszczepienia dzieci w pierwszym roku Ŝycia szczepionką BCG wyniósł 99,73% (Wykres nr 22) i utrzymywał się na tym samym poziomie, co w roku 2010. Większość dzieci została zaszczepiona w 1 dobie Ŝycia (82,07%). Wykres nr 22. Poziom zaszczepienia przeciwko gruźlicy w latach 2008-2011 procent zaszczepionych. Szczepienia uzupełniające przeciwko WZW B ukończono u 29,24% dzieci w pierwszym roku Ŝycia i 85,49% w drugim roku Ŝycia (Wykres nr 23). 23
Wykres nr 23. Poziom zaszczepienia przeciwko WZW B w latach 2008-2011 procent zaszczepionych. Odsetek dzieci w drugim roku Ŝycia, u których wykonano szczepienia uzupełniające przeciwko błonicy, tęŝcowi, krztuścowi i poliomyelitis wynosił 43,66% i był wyŝszy niŝ w 2010 roku kiedy wynosił 41,93% (Wykres nr 24). Do końca trzeciego roku Ŝycia poziom wspomnianych szczepień osiągnął 95,51% (2010r. 95,84%). Kontynuacja uodpornienia I dawką przypominającą w 6 roku Ŝycia została wykonana w roku sprawozdawczym w 65,65% (2010r. 71,94%). Wykres nr 24. Poziom zaszczepienia przeciwko błonicy, tęŝcowi i krztuścowi dzieci od 1 do 3 roku Ŝycia w latach 2008-2011 procent zaszczepionych. 24
Wykres nr 25. Poziom zaszczepienia przeciwko błonicy, tęŝcowi i krztuścowi dzieci w 6-7 roku Ŝycia w latach 2008-2011 procent zaszczepionych. Szczepionką przeciwko Haemophilus influenzae typu B w pierwszym roku Ŝycia zaszczepiono 49,59% dzieci, co stanowi wzrost w stosunku do roku 2010 (42,72%), natomiast w drugim roku Ŝycia szczepienie zakończono w 47,18%, a w trzecim roku Ŝycia w 95,64% (Wykres nr 25). Wykres nr 26. Poziom zaszczepienia przeciwko Haemophilus influenzae typu B dzieci 1 i 2 roku Ŝycia w latach 2008-2011 procent zaszczepionych. W zakresie szczepień przeciwko odrze, śwince i róŝyczce w 2011 roku u najmłodszych dzieci w drugim roku Ŝycia odnotowano spadek poziomu zaszczepienia w stosunku do roku poprzedniego, uodporniono 73,80% dzieci (2010r. 80,94%), natomiast w 25
trzecim roku Ŝycia odnotowano podobne poziomy zaszczepienia 98,20% (2010r. 97,09%) (Wykres nr 26). W przypadku roczników starszych dzieci, zaobserwowano wzrost w 10 roku Ŝycia - poziom uodpornienia wynosił 52,36% (2010r. 43,70%), w 11 roku Ŝycia zaszczepienie osiągnęło podobny poziom 67,10% (2010r. 68,10%). NaleŜy zaznaczyć, Ŝe poziom uodpornienia przeciwko róŝyczce w 11-roku Ŝycia wyniósł ponad 97,22%, 12 r.ŝ. - 95,87%, co stanowi wzrost w stosunku do roku 2010, kiedy poziom ten wynosił w 11r.Ŝ. 93,37%, 12r.Ŝ. 95,40% (Wykres nr 27). Wykres nr 27. Poziom zaszczepienia przeciwko odrze, śwince i róŝyczce w latach 2008-2011 procent zaszczepionych. 26
Wykres nr 28. Poziom zaszczepienia przeciwko róŝyczce w latach 2008-2011 procent zaszczepionych. Szczepienia II dawką przypominającą przeciwko błonicy i tęŝcowi w 14 roku Ŝycia (Wykres nr 28) wykonano na poziomie 76,51% (2010r. 73,66%), podkreślić naleŝy, Ŝe w 15 roku Ŝycia udało się ten poziom uodpornienia podnieść do 93,84% (2010r. 92,85%). Wykres nr 29. Poziom zaszczepienia przeciwko błonicy, tęŝcowi i krztuścowi młodzieŝy od 14 do 20 roku Ŝycia w latach 2008-2011 procent zaszczepionych. Niestety nadal niesatysfakcjonujący jest poziom uodpornienia III dawką przeciwko błonicy i tęŝcowi w 19 roku Ŝycia, szczepienia wykonano w tym roczniku jedynie 45,719%, co jest jednak wzrostem w stosunku do roku 2010, kiedy to zaszczepiono 35,48% rocznika. Szczepienia przeciwko tęŝcowi były równieŝ realizowane jako szczepienia obowiązkowe w związku z indywidualnym naraŝeniem lub zalecane, ogółem zaszczepiono 1643 osób (2010r. 1634 osób). 27
Powtarzającymi się rokrocznie przyczynami opóźnienia wykonania lub niewykonania szczepień są: przeciwwskazania zdrowotne do realizacji szczepień, przesuwanie terminu podania kolejnych dawek szczepionki z powodu choroby lub nie zgłaszania się osoby podlegającej szczepieniu w wyznaczonym terminie. Istotny jest równieŝ fakt występowania trudności w egzekwowaniu szczepień w związku częstymi lub długotrwałymi wyjazdami zagranicznymi podlegających uodpornieniu. W roku sprawozdawczym do tutejszej Stacji zgłoszono 111 osób uchylających się od szczepień (w 2010r. 71). W kaŝdym przypadku zgłoszenia przez podmiot leczniczy osoby systematycznie uchylającej się od szczepień, wystosowywano do wskazanej osoby pełnoletniej lub sprawującej prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną, albo opiekuna w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417) wezwanie. Po stawieniu się strony do siedziby Stacji przedstawiano informacje na temat epidemiologii choroby, której zapobiegać miało zaległe szczepienie, sytuacji epidemiologicznej oraz skutków zdrowotnych i prawnych uchylania się od obowiązku ustawowego. Zarejestrowano 17 NiepoŜądanych Odczynów Poszczepiennych (2010r. 16). Szczepienia zalecane W roku 2011 stwierdzono zmiany tendencji liczby realizowanych przez podmioty wykonujące działalność leczniczą niektórych szczepień zalecanych. Szczegółowe dane przedstawiono w Tabeli nr 2. W przypadku szczepień przeciwko WZW B zmniejszyła się liczba osób, które otrzymały II dawkę szczepionki 256 (2010r. 276) wzrosła liczba osób, które otrzymały dawki przypominające 93 (2010r. 82), jednocześnie zmniejszyła się liczba osób, które zostały zaszczepione III dawką 296 (2010r. 407). Tabela nr 2. Liczba niektórych szczepień zalecanych wykonanych w latach 2010-2011. Rodzaj szczepienia 2010 rok 2011 rok przeciwko durowi brzusznemu 5 13 przeciwko ospie wietrznej 58 56 przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu 74 21 przeciwko zakaŝeniom Neisseria meningitidis 116 75 przeciwko zakaŝeniom wirusem brodawczaka 15 9 ludzkiego przeciwko WZW A 70 90 28
Rodzaj szczepienia 2010 rok 2011 rok przeciwko grypie 1526 1333 przeciwko zakaŝeniom Streptococcus pneumoniae 325 370 przeciwko biegunce rotawirusowej 142 172 Dodatkowo 20.12.2011r. zorganizowano spotkanie szkoleniowe dla personelu realizującego Program Szczepień Ochronnych. Tematyka spotkania dotyczyła aktualnych zagadnień dotyczących szczepień ochronnych W roku sprawozdawczym nie wprowadzono zmian w zakresie punktów szczepień do szczepień masowych uwzględnionych w planach reagowania kryzysowego i podobnie jak poprzednim roku wyznaczono NZLA TUWIM s.c. ul. Grabowa 11, 41-104 Siemianowice Śląskie. Mimo podjętych starań nie udało się zwiększyć liczby punktów szczepień, do szczepień masowych na terenie miasta Siemianowice Śląskie. II. Stan sanitarny podmiotów wykonujących działalność leczniczą Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Katowicach w roku 2011 sprawował nadzór nad 100 podmiotami prowadzącymi działalność w zakresie ochrony zdrowia, w tym: LECZNICTWO ZAMKNIĘTE o 2 szpitalami, o 1 zakładem pielęgnacyjno-opiekuńczym, LECZNICTWO OTWARTE o 61 ambulatoryjnymi podmiotami leczniczymi w tym: 46 przychodniami, poradniami, ambulatoriami, 5 pracowniami protetyki stomatologicznej i ortodoncji, 7 medycznymi laboratoriami diagnostycznymi i punktami pobrań, 3 zakładami rehabilitacji leczniczej, o 3 obiektami pogotowia ratunkowego i transportu sanitarnego, PRAKTYKI LEKARSKIE, PIELĘGNIAREK I POŁOśNYCH o 32 praktykami lekarskimi (indywidualnymi, grupowymi, specjalistycznymi), 1 innym podmiotem świadczącym usługi medyczne. 29
1.Ocena stanu sanitarnego podmiotów wykonujących działalność leczniczą W ramach prowadzonego bieŝącego I instancyjnego nadzoru sanitarnego, prowadzono kontrole dotyczące przestrzegania określonych przepisami wymagań higienicznych i zdrowotnych, dotyczących ii podmiotów lecznictwa zamkniętego, otwartego, praktyk lekarzy pielęgniarek i połoŝnych, m. in. w aspekcie: stosowanych procedur zapobiegających szerzeniu się zakaŝeń i chorób zakaźnych u ludzi, warunków higieniczno-sanitarnych udzielania świadczeń zdrowotnych wpływających na bezpieczeństwo epidemiologiczne, warunków zatrudnienia pracowników naraŝonych na czynniki biologiczne i chemiczne na stanowiskach pracy. W celu zapewnienia bezpieczeństwa epidemiologicznego prowadzono całościowy nadzór nad podmiotami leczniczymi, uwzględniając szereg moŝliwych zagroŝeń (z wyjątkiem zagroŝeń radiacyjnych będących w kompetencji WSSE w Katowicach). Bardzo istotnym elementem prowadzonego nadzoru były kontrole postępowania z odpadami medycznymi, szczególnie z odpadami niebezpiecznymi. Przedmiotem zainteresowania kontrolujących było postępowanie z odpadami medycznymi zawierającymi zanieczyszczenia materiałem biologicznym potencjalnie zakaźnym lub niebezpieczne substancje chemiczne, jak równieŝ postępowanie z innymi odpadami określanymi potocznie jako komunalne. Stosowanie się podmiotów do obowiązujących przepisów dotyczących odpadów, zapobiega wystąpieniu skaŝenia środowiska oraz szerzeniu się zakaŝeń i chorób zakaźnych. Kolejnym równie istotnym elementem strategii przeciwepidemicznej w podmiotach wykonujących działalność leczniczą, jest opracowanie schematów postępowania w określonych sytuacjach, które wdroŝone, nadzorowane i odpowiednio dokumentowane stanowią podstawę prowadzenia profilaktyki zakaŝeń i chorób zakaźnych. Obowiązek opracowania omawianych procedur nakłada na wszystkie podmioty wykonujące działalność leczniczą art. 11. ust. 1. ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakaŝeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234 poz. 1570 z późn. zm.). W roku sprawozdawczym stwierdzono nieprawidłowości w zakresie opracowania, wdroŝenia i stosowania procedur zarówno w obiektach lecznictwa zamkniętego, jak i ambulatoryjnego, czy tez praktykach osób wykonujących zawody medyczne. Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły braku opracowania i wdroŝenia lub aktualizacji procedur, 30
niedostosowania procedur do moŝliwości ich realizacji przez podmiot, braku potwierdzenia zapoznania się personelu medycznego z procedurami, postępowania niezgodnego z procedurami. W większości przypadków uchybienia zostały usunięte w trakcie kontroli lub krótko po niej w związku z wydanymi zaleceniami. Podkreślić naleŝy, Ŝe analiza całościowa wyników kontroli sanitarnych w temacie procedur wskazuje z roku na rok, mniejszą ilość nieprawidłowości i rosnącą świadomość korzyści wynikających z realizacji obowiązków dotyczących procedur. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Katowicach kontrolował procedury: Mycia i dezynfekcji rąk Z powodu występowania wśród pacjentów róŝnych drobnoustrojów chorobotwórczych, zaniedbania personelu w zakresie wykonywania mycia i dezynfekcji rąk, mogą być powodem przenoszenia przez personel zakaŝeń na kolejno obsługiwanych pacjentów, na dotykany przez personel sprzęt medyczny, czy teŝ na inne osoby, z którymi personel ma do czynienia w środowisku pracy i poza nią. Kontrole sanitarne obejmujące w/w procedury uwzględniały nie tylko potwierdzone obserwacją stosowanie higieny rąk w określonych sytuacjach, ale równieŝ znajomość sposobu wykonywania procedur (warunkującego skuteczność) i zapewnienie środków do ich realizacji (mydło w płynie, środek dezynfekcyjny do rąk, ręczniki jednorazowego uŝycia, punkt wodny z ciepłą i zimną wodą). W zakresie zapewnienia warunków realizacji procedury higieny rąk nadal w szpitalu miejskim do wykonania pozostaje zarządzenie decyzji dotyczące zapewnienia prawidłowego wyposaŝenia pojedynczych punktów wodnych. W przypadku lecznictwa ambulatoryjnego wydano zalecenia pokontrolne w 2 przypadkach, których wykonanie potwierdzono. Procedury dezynfekcji, mycia, sterylizacji narzędzi i sprzętu medycznego Skuteczny sposób przeprowadzenia dekontaminacji, czyli oczyszczania nie tylko z widocznych zanieczyszczeń, ale równieŝ z mikroorganizmów i uzyskania w wyniku procedur powierzchni czystych lub jałowych, zapobiega transmisji czynników zakaźnych przez narzędzia medyczne i sprzęt wykorzystywany w procedurach medycznych. NaleŜy pamiętać, Ŝe aby uzyskać sterylny sprzęt konieczne jest przestrzeganie sterylizacyjnego łańcucha zaleŝności, na który składa się szereg ogniw. Istnieją róŝne metody dezynfekcji i sterylizacji. 31
Ich stosowanie zaleŝne jest od materiału, który chcemy zdezynfekować i/lub wysterylizować oraz złoŝoności budowy sprzętu. Metody sterylizacji róŝnią się, z uwagi na wykorzystywany czynnik sterylizujący (plazma, para wodna pod ciśnieniem, tlenek etylenu itd.), stosowany sprzęt, opakowania, procedury postępowania. RównieŜ specyficzny jest sposób kontroli skuteczności sterylizacji. W ubiegłym roku podobnie jak w 2010 w podmiotach wykonujących działalność leczniczą nie stosowano urządzeń do sterylizacji na suche gorące powietrze, które z uwagi na swą wątpliwą skuteczność zostały całkowicie wycofane. Przestarzały i nieskuteczny sprzęt wyparły autoklawy próŝniowe. We wszystkich podmiotach leczniczych, w których prowadzono sterylizację wyłącznie we własnym zakresie na bieŝąco prowadzona była dokumentacja skuteczności sterylizacji. Do kaŝdego cyklu uŝywane są testy chemiczne oraz okresowo co najmniej raz w kwartale urządzenia kontrolowane są testami biologicznymi. Niewielka część podmiotów leczniczych zlecała usługi sterylizacji wyłącznie podwykonawcom. W ostatnim z wymienionych przypadków kontrole z uwzględnieniem warunków transportu materiałów i narzędzi nie wykazały nieprawidłowości. W przypadku podmiotów lecznictwa ambulatoryjnego wydano 1 decyzję, której zarządzenia dotyczyły aktualizacji i wdroŝenia procedur oraz zalecenia pokontrolne w 2 przypadkach. W kaŝdym z powyŝszych przypadków kontrole sprawdzające wykazały usunięcie uchybień proceduralnych. Postępowania po ekspozycji Ekspozycja zawodowa to naraŝenie pracownika na kontakt z materiałem biologicznym, potencjalnie zakaźnym w związku z wykonywaniem pracy zawodowej. Ryzyko zakaŝenia istnieje na skutek zranienia skóry skaŝonym ostrym narzędziem (np. igłą, skalpelem, noŝyczkami) lub w wyniku kontaktu uszkodzonej skóry z potencjalnie zakaŝoną krwią, tkankami, płynami ustrojowymi pacjenta, czy innym materiałem biologicznym. W przypadku ekspozycji istotne dla profilaktyki jest jak najszybsze wdroŝenie odpowiedniego postępowania, obejmującego oczyszczenie eksponowanych części ciała, podanie zalecanych leków antywirusowych, wykonanie badań i konsultacji lekarskiej. Z uwagi na powaŝne konsekwencje zdrowotne niektórych zakaŝeń przenoszonych przez krew (HIV, HCV, HBV) rola omawianej procedury jest podstawowa dla bezpieczeństwa pracowników. 32
Przeprowadzone w 2011 roku kontrole sanitarne wykazały, Ŝe procedury poekspozycyjne w podmiotach leczniczych opracowane były w oparciu o obowiązujące wytyczne. W przypadku lecznictwa ambulatoryjnego wydano zalecenia pokontrolne tylko w 1 postępowaniu. W innych podmiotach nie stwierdzono nieprawidłowości. Sprzątania i dezynfekcji pomieszczeń Odpowiednie postępowanie w przypadku powierzchni w podmiotach leczniczych zapobiega szerzeniu się skaŝenia z podłóg, ścian itp. na sprzęt medyczny i w konsekwencji przeniesienia czynników zakaźnych na pacjentów, bądź personel. Nadzorowi podlega równieŝ sposób postępowania ze sprzętem do sprzątania, który skaŝony, moŝe stanowić źródło zanieczyszczeń mikrobiologicznych dla czyszczonych powierzchni. Skuteczność przeprowadzanych zabiegów dekontaminacji jest zaleŝna od stosowanych środków czystości, dezynfekcyjnych, sprzętu do sprzątania, sposobu wykonania i stanu powierzchni. Powierzchnie zniszczone (np. z porowatą, uszkodzoną strukturą) uniemoŝliwiają skuteczne przeprowadzanie procesów mycia i dezynfekcji. W przypadku lecznictwa ambulatoryjnego wydano 1 decyzję administracyjną, dotyczącą aktualizacji i wdroŝenia w/w procedur oraz 2 przypadkach zalecenia pokontrolne. W kaŝdym z powyŝszych postępowań kontrole sprawdzające wykazały usunięcie uchybień proceduralnych. Postępowania z brudną bielizną Bielizna szpitalna jest wyposaŝeniem, który ma bardzo bliski kontakt z pacjentem i ulega skaŝeniu jego mikroflorą lub w razie niewłaściwego postępowania zanieczyszczeniami z otoczenia. W trakcie działalności leczniczej konieczne jest zapewnienie bielizny jednorazowego uŝycia lub w przypadku bielizny wielokrotnego uŝycia odpowiedniej procedury, gwarantującej bezpieczeństwo kolejnego korzystającego z bielizny pacjenta. Nadzorowany sposób postępowania z bielizną, nie ogranicza się jedynie do jej transportu i przechowywania w podmiocie leczniczym, ale równieŝ uwzględnia sposób transportu do pralni, warunki i sposób postępowania w pralni. Ostatecznie pozwala to osiągnąć zarówno zapobieganie zakaŝeniom w placówkach ochrony zdrowia, jak i w podmiotach świadczących usługi dla sektora medycznego oraz chronić zdrowie pracowników i bezpieczeństwo środowiska. 33
Zdecydowana większość zakładów opieki zdrowotnej stosuje tylko bieliznę jednorazowego uŝytku. Stosowana bielizna wielorazowego uŝytku to głównie fartuchy i parawany. Bielizna jednorazowego uŝytku to prześcieradła, serwety, podkłady, ręczniki, i śliniaki. Wydano 1 decyzję dotyczącą doprowadzenia do prawidłowego stanu sanitarnego pomieszczenia do czasowego przechowywania brudnej bielizny (brudownik) w szpitalu. W 1 placówce lecznictwa ambulatoryjnego wydano decyzję, której zarządzenie dotyczyło aktualizacji procedury, kontrola sprawdzająca potwierdziła wykonanie decyzji. W innych podmiotach nieprawidłowości nie stwierdzono. Postępowania z odpadami medycznymi Niezbędne jest przestrzeganie jednolitych określonych przez przepisy zasad postępowania z odpadami medycznymi. Z uwagi na duŝe ryzyko ekspozycji zawodowych w trakcie świadczenia usług medycznych, obowiązujące procedury w tym zakresie pozwalają na szeroko pojętą ochronę zdrowia publicznego. W 2011r. gospodarka odpadami medycznymi prowadzona była w większości podmiotów lecznictwa otwartego i zamkniętego prawidłowo. Zgodnie z przepisami, odpady segregowano w miejscu ich powstawania. Wykorzystany jednorazowy sprzęt medyczny o ostrych końcach gromadzony był w pojemnikach twardościennych. Pozostałe odpady medyczne magazynowano w oznakowanych pojemnikach z wkładami foliowymi, zróŝnicowanymi kolorystycznie. Brudna bielizna jednorazowego uŝytku oraz powstałe odpady medyczne wywoŝone były do utylizacji do spalarni przy ul. Hutniczej w Katowicach oraz Zakładu Utylizacji SARPI w Dąbrowie Górniczej. Odpady komunalne powstające w placówkach słuŝby zdrowia gromadzone były w workach foliowych o odrębnym kodzie kolorystycznym i odbierane były przez pracowników przedsiębiorstwa komunalnego, następnie wywoŝone były na składowisko odpadów. Wydano 1 decyzję administracyjną dotyczącą szpitala w zakresie postępowania z odpadami medycznymi. W przypadku lecznictwa ambulatoryjnego wydano zalecenia pokontrolne w 3 przypadkach, kontrole sprawdzające potwierdziły wykonanie zaleceń. Wszystkie z wyŝej przytoczonych i pozostałe nie wymienione, a ujęte w ustawie obowiązki podmiotów leczniczych w zakresie zapobiegania oraz zwalczania zakaŝeń i chorób zakaźnych u ludzi, są nadzorowane zgodnie z uprawnieniami w ramach I instancyjnego nadzoru sanitarnego. Dodatkowo egzekwowane są obowiązki, wynikające z 34
innych przepisów mających zastosowanie w działalności medycznej, w stosunku do których uprawnionym organem jest Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny. Dotyczą one procedur i warunków postępowania ze zmarłymi oraz zaplecza gospodarczego podmiotów leczniczych w tym m. in.: postępowania z bielizną, zaopatrzenia w wodę, zaopatrzenia w środki czystości i dezynfekcyjne, gospodarki odpadami, obowiązków zapewnienia właściwego stanu sanitarno-higienicznego posesji przez właściciela lub zarządzającego nieruchomością, w tym zwalczania insektów i gryzoni, usuwania odchodów zwierząt itp. W roku sprawozdawczym skontrolowano 7 podmiotów leczniczych w w/w zakresie. Stan sanitarny wymienionych placówek skontrolowanych w 2011r. oceniono w większości przypadków jako dobry. Podczas kontroli sanitarnych oceniano sposób opracowania procedur, podstawy merytoryczne bazujące na aktualnej wiedzy medycznej, ich dostosowanie do warunków zakładu i zasobów, stopień wdroŝenia, znajomości i stosowania. Pracownicy merytoryczni Oddziału Nadzoru Sanitarnego w trakcie bieŝącej działalności wykazują gotowość współpracy w zakresie doskonalenia obowiązujących rozwiązań. Inne obowiązki podmiotów leczniczych Dodatkowo kierownicy podmiotów leczniczych oraz inne osoby udzielające świadczeń zdrowotnych są zobowiązani do: oceny ryzyka wystąpienia zakaŝenia związanego z wykonywaniem świadczeń zdrowotnych, monitorowania występowania czynników alarmowych (tzn. mikroorganizmów szczególnie niebezpiecznych i opornych na leczenie antybiotykami), monitorowania występowania zakaŝeń związanych z udzielaniem świadczeń, stosowania środków ochrony indywidualnej i zbiorowej w celu zapobieŝenia przeniesieniu na inne osoby biologicznych czynników chorobotwórczych, wykonywania badań laboratoryjnych oraz analizy sytuacji epidemiologicznej w podmiocie w celu optymalizacji profilaktyki i terapii antybiotykowej, 35
prowadzenia kontroli wewnętrznej wymienionych wyŝej działań. Realizacja wyŝej wymienionych obowiązków ustawowych zapewnia optymalny poziom ochrony ludzi przez zakaŝeniami i chorobami zakaźnymi. W trakcie prowadzonej działalności nadzorowej nie stwierdzono braku stosowania środków ochrony osobistej i zbiorowej. Obserwuje się rosnącą świadomość osób wykonujących zawody medyczne w zakresie konieczności stosowania środków ochrony indywidualnej. Świadczeniodawcy dysponują równieŝ coraz szerszą gamą opisanych produktów, część z nich stosuje środki z najnowszymi rozwiązaniami technologicznych. W przypadku pozostałych obowiązków podmioty lecznicze wypracowują własne sposoby ich realizacji i doskonalą przyjęte rozwiązania. W związku z bardzo duŝym zainteresowaniem tematem, w roku 2011 w trakcie spotkania szkoleniowego dla personelu medycznego, omówiono obowiązki wynikające z art. 11 przytoczonej wyŝej ustawy i przedstawiono moŝliwe sposoby ich wykonania. Ocena funkcjonowania systemu zapobiegania i zwalczania zakaŝeń szpitalnych W przypadku kierowników szpitali lub podmiotów leczniczych, w skład których wchodzi szpital, ustawa nakłada obowiązek wdroŝenia i zapewnienia funkcjonowania systemu zapobiegania i zwalczania zakaŝeń szpitalnych. Jego podstawowymi elementami są: powołanie i nadzór nad działalnością zespołu i komitetu kontroli zakaŝeń szpitalnych, ocena ryzyka występowania zakaŝeń u pacjentów, monitorowanie występowania i rejestracja zakaŝeń szpitalnych i czynników alarmowych, zgłaszanie w ciągu 24 godzin potwierdzonego epidemicznego wzrostu liczby zakaŝeń szpitalnych właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu. W przypadku komórek szpitala wytypowanych do podejmowania działań przeciwepidemicznych, czyli zespołów i komitetów kontroli zakaŝeń szpitalnych, podstawą do działania, jest powołanie wyspecjalizowanego w tym zakresie personelu, poniewaŝ zakaŝenia szpitalne są często trudne do wykrycia i zagadnienia z nimi związane wymagają specjalistycznej wiedzy i umiejętności. Prowadzenie nadzoru nad zakaŝeniami szpitalnymi jest niezbędne do identyfikowania zagroŝeń ze strony drobnoustrojów, które występują w kaŝdym szpitalu. Zaznaczyć naleŝy, Ŝe zakaŝenie szpitalne, to nie kaŝde zakaŝenie wiązane przez pacjenta z świadczeniami 36
medycznymi, a jedyne takie, które wystąpiło podczas udzielania świadczeń zdrowotnych u pacjenta danego szpitala i nie było w chwili przyjęcia do szpitala w okresie inkubacji. Kontrole sanitarne przeprowadzone w 2011r. nie wykazały nieprawidłowości. W siemianowickich szpitalach istnieje moŝliwość wykonania pilnego badania laboratoryjnego umoŝliwiającego identyfikację biologicznych czynników chorobotwórczych oraz weryfikacji wyników badań laboratoryjnych. Szpitale posiadają umowę z laboratorium zewnętrznym wykonującym badania mikrobiologiczne. Podczas przeprowadzanych kontroli sprawdzano zakres wykonywanych kontroli wewnętrznych według obowiązującego rozporządzenia, nieprawidłowości nie stwierdzono. Do przeprowadzania kontroli wewnętrznych wyznaczono osoby z Zespołu Kontroli ZakaŜeń Szpitalnych. Z kontroli sporządzane były raporty lub protokoły kontroli wewnętrznych, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości wydawano zalecenia, przeprowadzano kontrole sprawdzające, w trakcie kontroli sanitarnych przedstawiono do wglądu dokumentację. 2. Obiekty sektora działalności leczniczej LECZNICTWO ZAMKNIĘTE Analizując stan obiektów lecznictwa zamkniętego w roku 2011 w odniesieniu do 2010, naleŝy zauwaŝyć poprawę w zakresie wyników przeprowadzanych kontroli. Centrum Leczenia Oparzeń ul. Jana Pawła II 2, 41-100 Siemianowice Śląskie. Szpital specjalistyczny zlokalizowany w centrum miasta. Podmiot charakteryzuje się wysoką specjalizacją w zakresie leczenia urazów oparzeniowych. W ośrodku wykonuje się równieŝ zabiegi chirurgii rekonstrukcyjnej i estetycznej z wykorzystaniem systemów laserowych. Szpital przyjmuje pacjentów z całego kraju. Podmiot posiada Pracownię Hiperbaryczną. Budynek jest w dobrym stanie technicznym. Do wykonania pozostała decyzja dotycząca doprowadzenia do prawidłowego stanu sanitarnego pojedynczych pomieszczeń zaplecza szpitala. W szpitalu wdroŝony jest system ISO i CMJ. Obecnie trwa rozbudowa szpitala. 37
Szpital Miejski w Siemianowicach Śląskich ul. 1 Maja 9 41-100 Siemianowice Śląskie Szpital zlokalizowany w centrum miasta, stanowi podstawową bazę lecznictwa stacjonarnego dla mieszkańców miasta. Udziela świadczeń w zakresie chirurgii, chorób wewnętrznych, ginekologii i połoŝnictwa, neonatologii, anestezjologii i intensywnej terapii, rehabilitacji. W podmiocie nadal pozostają do wykonania decyzje administracyjne, których zarządzenia dotyczą doprowadzenia do prawidłowego stanu sanitarnego podłóg, ścian, sufitów, pojedynczych punktów wodnych, toalet oraz wentylacji, w niektórych pomieszczeniach podmiotu LECZNICTWO OTWARTE W ramach nadzoru nad 61 placówkami lecznictwa otwartego przeprowadzono w 2011r. 42 kontrole, w tym 8 kontroli sprawdzających. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Katowicach wydał 1 decyzję administracyjną i 1 decyzję dotyczącą zmiany terminów wykonania zarządzeń. Osoby odpowiedzialne za stwierdzone uchybienia w przypadkach przewidzianych przez przepisy, ukarano grzywną w drodze mandatu karnego. Analizując wyniki kontroli sanitarnych z roku 2011 w zakresie warunków udzielania świadczeń zdrowotnych, naleŝy zauwaŝyć, Ŝe z roku na rok ulega poprawie stan sanitarny obiektów leczniczych. Sukcesywnie podejmowane są starania w celu polepszenia stanu sanitarnego obiektów. Zwiększa się gotowość podmiotów do usuwania uchybień w krótkim terminie, w trybie zaleceń pokontrolnych. 3. Interwencje W roku sprawozdawczym Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Katowicach prowadził 2 postępowania w związku z interwencjami dotyczącymi podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Jedna z nich dotyczyła hospitalizacji pacjenta z wszawicą głowową. W toku postępowania wydano zalecenia pokontrolne, w wyniku których wdroŝono działania naprawcze - zastosowano izolację chorego, skontrolowano stan pacjentów z kontaktu, zlecono leczenie oraz podjęto działania w celu zapobieŝenia podobnym zdarzeniom w przyszłości. 38