Przestrzeganie przepisów prawa w supermarketach i innych placówkach handlowych Załącznik nr 10 W 2002 r. przeprowadzono kontrole: w 58 supermarketach należących do 28 sieci handlowych. Skontrolowane placówki zatrudniały 23 260 pracowników, w tym 9 654 kobiety i 112 młodocianych; w 342 sklepach, zatrudniających 18 746 pracowników, w tym 12 144 kobiety i 881 młodocianych; w 272 placówkach (sklepy, zakłady usługowe, gastronomiczne) prowadzących działalność w budynkach, w których zlokalizowano supermarkety. Jednostki te zatrudniały 4 691 pracowników, w tym 3 118 kobiet oraz 25 młodocianych. Liczba/odsetek placówek, Rodzaj nieprawidłowości w których Uwagi stwierdzono nieprawidłowości Supermarkety - nieudzielenie urlopu wypoczynkowego w roku, w którym pracownik nabył do niego prawo, - nieprawidłowe ustalenie wymiaru urlopu, - nieprzestrzeganie innych przepisów dot. urlopów wypoczynkowych czas - nieudzielenie co trzeciej niedzieli wolnej od - zatrudnianie pracowników w warunkach przekroczenia dobowego limitu godzin nadliczbowych, - niewprowadzenie pięciodniowego tygodnia - nierekompensowanie w niedzielę udzieleniem innego dnia wolnego, - nieudzielanie 15 minutowej przerwy wliczanej do czasu - nieprawidłowe ustalenie dobowego wymiaru czasu - nieprzestrzeganie innych przepisów w zakresie czasu wynagrodzenia i inne świadczenia ze stosunku - niewypłacenie lub zaniżenie ekwiwalentu za godziny nadliczbowe, - niewypłacenie lub zaniżenie dodatku za pracę w porze nocnej, - niezgodność regulaminu wynagradzania z przepisami, - nieterminowa wypłata wynagrodzenia, - nieprzestrzeganie innych regulacji dot. wynagrodzeń i świadczeń ze stosunku 42/72 11/19 19/33 27/46 27/46 20/34 11/18 17/29 14/24 8/14 7/12 1 117 pracownikom, w łącznej liczbie 11 142 dni. 29 pracownikom zaniżono wymiar urlopu o 280 dni. przede wszystkim nieprawidłowości dotyczyły nieustalenia planu urlopów oraz udzielania urlopów w częściach w taki sposób, że żadna z nich nie obejmowała co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. nieprawidłowości ujawniono w stosunku do 2 221 (blisko 10%) pracowników; przede wszystkim obejmowały one niewykazywanie w ewidencji w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej oraz wykonywanej w czasie inwentaryzacji. Stwierdzono także istnienie różnic pomiędzy zapisami w kartach ewidencji czasu i ewidencji elektronicznej. 191 pracowników, przekroczyło dobowy limit godzin nadliczbowych łącznie o 550 godzin (przeciętnie o blisko 3 godziny) 145 pracownikom na kwotę 6 744 zł 997 pracownikom na kwotę 15 581 zł 1 681 pracownikom na kwotę 20 750 zł. np. nieokreślenie wysokości oraz zasad przyznawania wynagrodzenia dla niektórych stanowisk. 442 pracownikom na kwotę 1 003 zł. 1 331 pracownikom.
stosunek - nieprawidłowe zapisy w regulaminie - prowadzenie akt osobowych niezgodnie z przepisami prawa - niezamieszczanie w świadectwach informacji wymaganych przepisami, - rozwiązywanie umów o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów, 20/34 17/29 12/20 np. niedostosowanie regulaminu do znowelizowanych przepisów w zakresie systemu i rozkładu czasu w pięciodniowym tygodniu ; ustalenie terminu wypłaty wynagrodzenia wyłącznie dla stałych składników wynagrodzenia, nieustalenie sposobu informowania pracowników o ryzyku zawodowym wiążącym się z wykonywaną pracą. dla 578 pracowników nieprawidłowości polegały głównie na: braku wykazu dokumentów znajdujących się w aktach osobowych, nie ponumerowaniu dokumentów oraz braku oświadczeń pracowników będących rodzicami lub opiekunami dzieci o zamiarze lub braku zamiaru skorzystania z przysługujących im uprawnień. np. o liczbie dni wykorzystanego urlopu, okresach nieskładkowych, nie podawanie podstawy prawnej rozwiązania stosunku - nieokreślenie w umowie o pracę wymaganych nieprawidłowości ujawniono w 557 umowach o pracę, przede wszystkim elementów dotyczyły nie określenia miejsca wykonywania zbyt mała powierzchnia szatni w stosunku do liczby pracowników korzystających nieprawidłowa organizacja i wyposażenie z pomieszczenia, brak wymaganej liczby siedzisk w szatniach, nie wyposażenie 40/69 pomieszczeń higienicznosanitarnych jadalni w umywalki i szafki indywidualne, usytuowanie szafek odzieżowych poza szatnią, brak oddzielnych szatni, umywalni i ustępów dla kobiet i mężczyzn. brak ładu i porządku w ciągach komunikacyjnych i transportowych, brak oznakowania dróg komunikacyjnych, niedostosowanie ich szerokości do nieprawidłowości w transporcie wewnętrznym 36/62 środków transportowych i przemieszczanych towarów, użytkowanie niesprawnych wózków transportowych, brak wydzielonych pomieszczeń do obsługi wózków jezdniowych (akumulatorowych). brak pomiarów skuteczności ochrony przeciwporażeniowej przed dotykiem pośrednim lub zachowania zakresu i częstotliwości wykonywania pomiarów, brak niewłaściwa eksploatacja urządzeń i instalacji 27/46 instrukcji eksploatacji poszczególnych urządzeń i odbiorników energii energetycznych elektrycznej, brak zabezpieczenia przed dostępem osób postronnych do tablic rozdzielnic elektrycznych. niedostosowanie do wymogów bhp obiektów i brak oznaczeń i zabezpieczeń miejsc niebezpiecznych oraz oznakowania wyjść pomieszczeń ewakuacyjnych, niewłaściwy stan techniczny dróg, schodów, pochylni i ramp. nieprawidłowości w zakresie wentylacji, oświetlenia i ogrzewania nieprawidłowości w zakresie składowania i magazynowania towarów niezgodne z przepisami prowadzenie procesów technologicznych niedostosowanie do wymogów bhp maszyn i urządzeń uchybienia dotyczące szkoleń wstępnych w dziedzinie bhp nie dokonanie udokumentowanej oceny ryzyka brak lub niezgodne z przepisami wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej 23/40 23/40 18/31 15/26 brak oceny zgodności maszyn i urządzeń 11/19 brak oświetlenia dziennego w halach sprzedaży, pomieszczeniach piekarni, działów masarskich itp., niewłaściwe oświetlenie stanowisk komputerowych, zbyt niska temperatura w pomieszczeniach /działy pomocnicze/, brak skutecznej wentylacji w wydzielonych palarniach. niezachowanie bezpiecznych odległości składowania od elementów konstrukcyjnych, zbyt małe w stosunku do potrzeb zaplecze magazynowe, brak określenia miejsc, sposobu i dopuszczalnej wysokości składowania dla każdego rodzaju składowanego towaru oraz nośności stropów i regałów. brak instrukcji stanowiskowych obsługi maszyn i urządzeń technologicznych oraz postępowania z materiałami szkodliwymi i niebezpiecznymi, niewłaściwa organizacja stanowisk w spożywczych działach przetwórczych oraz obróbki drewna, zastawianie przejść między maszynami. brak wymaganych urządzeń ochronnych /osłon, wyłączników awaryjnych i krańcowych/, brak dokumentacji technicznych w języku polskim dla eksploatowanych maszyn. dot. 243 pracowników, ponadto wstępnym instruktażem ogólnym nie objęto 120 pracowników, a wstępnym instruktażem stanowiskowym - 39 pracowników. dot. to zwłaszcza stanowisk w działach przetwórstwa spożywczego, ponadto pracowników nie zapoznaje się z rodzajem zagrożeń występujących na stanowiskach. nie zapewniono fartuchów i rękawic ochronnych pracownikom w działach: piekarnictwo i obróbka mięsa. dot. to głównie eksploatowanych maszyn spożywczych, piekarniczych, obrabiarek do drewna oraz środków transportowych. uchybienia w zakresie dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia brak pomiarów czynników szkodliwych, m.in. hałasu oraz niezachowywanie częstotliwości ich wykonywania. Sklepy - nieudzielenie urlopów wypoczynkowych w roku kalendarzowym, w którym pracownicy nabyli do nich prawo, - nieprzestrzeganie pozostałych regulacji dot. urlopów 128/37 106/31 1 739 pracownikom w łącznej liczbie 14 570 dni. w stosunku do 1968 pracowników. Nieprawidłowości obejmowały głównie nie sporządzenie planu urlopów oraz udzielanie ich w częściach, z których żadna nie obejmowała 14 kolejnych dni kalendarzowych.
czas - niewprowadzenie pięciodniowego tygodnia - nieprowadzenie ewidencji czasu - nieprawidłowe ustalenie tygodniowego wymiaru czasu - nieudzielanie co trzeciej niedzieli wolnej od wynagrodzenia i inne świadczenia ze stosunku - niewypłacenie lub zaniżenie ekwiwalentu za pracę w godzinach nadliczbowych, - niewypłacenie ekwiwalentu za pranie i konserwację odzieży roboczej, - niezgodne z przepisami zapisy w regulaminie wynagradzania, - nieopracowanie regulaminu wynagradzania, - nieprzestrzeganie pozostałych regulacji z zakresu wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku stosunek - nieprawidłowe prowadzenie akt osobowych, 106/31 76/22 54/16 43/12 31/9 62/18 51/15 50/14 3 33/9 52/15 158/46 dla 2 467 (13%) pracowników. Najczęściej nieprawidłowości polegały na nie wykazywaniu w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej. 810 pracowników, przepracowało 4 935 dni więcej niż wynika z pięciodniowego tygodnia. dla 491 pracowników. 248 pracownikom, na skutek zbyt małego poziomu zatrudnienia dla 268 pracowników na kwotę 22 426 zł. dla 662 pracowników na kwotę 55 180 zł. dla 796 pracowników, na kwotę 15 325 zł. nieokreślenie wysokości i zasad przyznawania stawek wynagrodzenia zasadniczego. dla 848 pracowników na kwotę 45607,76 zł. Nie wypłacono m.in. świadczenia urlopowego i odpraw pieniężnych z tytułu rozwiązania stosunku z przyczyn dotyczących zakładu dla 2 312 (12%) pracowników. Przykładowo stwierdzano brak w aktach osobowych kopii świadectw od poprzednich pracodawców, oświadczeń pracowników o zapoznaniu się z treścią regulaminu - niezgodna z przepisami treść regulaminu - niezamieszczenie w świadectwie wymaganych informacji, - nieprawidłowa treść świadectwa ochrona kobiet i młodocianych nieopracowanie wykazu prac wzbronionych kobietom 142/41 94/27 61/18 66/19 przykładowo nieprawidłowości polegały na nie podaniu informacji o: systemach i rozkładach czasu oraz okresie rozliczeniowym u danego pracodawcy, sposobie informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, miejscu, czasie i terminie wypłaty wynagrodzenia, sposobie potwierdzenia przez pracownika przybycia i obecności w. nieprawidłowości stwierdzono w 306 świadectwach przykładowo polegały one na nie zamieszczeniu informacji o: okresach nieskładkowych przypadających w czasie zatrudnienia wykorzystaniu urlopów wypoczynkowych. Ponadto podawano błędne informacje o trybie rozwiązania stosunku. nieprawidłowości stwierdzono w 436 umowach o pracę, dotyczyły one głównie nie określenia miejsca świadczenia. niedokonanie udokumentowanej oceny ryzyka brak działań w zakresie oceny ryzyka, co prowadzi do braku 165/48 informacji o zagrożeniach występujących na stanowiskach. brak instrukcji bhp przy wykonywaniu prac magazynowych, przeciążanie regałów nieprawidłowości w zakresie składowania i 160/47 magazynowych, brak oznaczeń nośności regałów, brak ładu i porządku na magazynowania towarów przejściach komunikacyjnych. wstępnym instruktażem ogólnym nie objęto 372 pracowników, a wstępnym uchybienia dotyczące szkoleń wstępnych w 136/40 instruktażem stanowiskowym - 396 pracowników, a szkoleniem podstawowym dziedzinie bhp 835 pracowników. brak lub nieoznakowanie dróg ewakuacyjnych, brak lub ograniczony dostęp do nieprawidłowa organizacja dróg ewakuacyjnych 118/35 wyjść ewakuacyjnych (drogi ewakuacyjne najczęściej były zastawiane składowanymi towarami). brak lub niezgodne z przepisami wyposażenie niestosowanie przez pracowników środków ochrony indywidualnej, odzieży i pracowników w odzież roboczą i środki ochrony 117/34 obuwia roboczego, nieprowadzenie kart ewidencyjnych. indywidualnej niewłaściwa eksploatacja urządzeń i instalacji energetycznych niedostosowanie do wymogów bhp obiektów i pomieszczeń 96/29 93/27 nieprawidłowości w transporcie wewnętrznym 78/23 niezabezpieczone rozdzielnice prądu elektrycznego, przewody elektryczne niezabezpieczone przed uszkodzeniami mechanicznymi, brak pomiarów ochrony przeciwporażeniowej - przed dotykiem pośrednim, brak instrukcji eksploatacji poszczególnych urządzeń i odbiorników energii elektrycznej. brak książek obiektów budowlanych, nie dokumentuje się przeprowadzanych kontroli okresowych, brak oznakowania miejsc niebezpiecznych barwami bhp. eksploatacja niesprawnych wózków transportowych: ręcznych i z napędem silnikowym, wykonywanie prac transportowych z zagrożeniem dla osób postronnych, brak właściwych instrukcji transportu wewnątrzzakładowego.
dopuszczanie do pracowników bez wstępnych badań lekarskich nieprawidłowości w zakresie wentylacji, oświetlenia i ogrzewania dopuszczanie do pracowników bez okresowych badań lekarskich 72/21 dot. 292 pracowników. 64/19 brak rejestru wypadków przy 43/13 uchybienia dotyczące okresowych szkoleń w dziedzinie bhp niedostosowanie do wymogów bhp maszyn, urządzeń brak wentylacji grawitacyjnej w pomieszczeniach higieniczno - sanitarnych, brak oświetlenia dziennego w halach sprzedaży, niesprawne oświetlenia awaryjne. 54/16 dot. 207 pracowników. brak rejestru w małych placówkach wiąże się najczęściej z brakiem zdarzeń wypadkowych. 42/12 dot. 187 pracowników. 31/9 brak sprawnych urządzeń ochronnych, m.in.: osłon, wyłączników awaryjnych i krańcowych, importowane maszyny i urządzenia techniczne nie posiadają dokumentacji techniczno-ruchowej w języku polskim. Placówki działające w budynkach, w których zlokalizowano supermarkety - nieudzielenie urlopów wypoczynkowych w roku 49/18 157 pracownikom, łącznie 359 dni. kalendarzowym, w którym pracownicy nabyli do nich prawo, - nieopracowanie planu urlopów 20/7 czas - nie prowadzenie ewidencji czasu 71/26 24/9 dla 225 pracowników. dla 185 pracowników. wynagrodzenia i świadczenia ze stosunku - nieopracowanie regulaminu wynagradzania, 14/5 - niewypłacenie lub zaniżenie świadczenia 12/4 urlopowego 19 pracownikom na kwotę 5715,71 zł stosunek - nieprawidłowe prowadzenie akt osobowych, - nieprawidłowa treść świadectwa - niezgodna z przepisami treść regulaminu 59/22 57/21 48/17 508 pracowników. niezamieszczanie informacji o siedzibie sądu do którego pracownik może wystąpić o sprostowanie świadectwa oraz o liczbie dni wykorzystanego urlopu wypoczynkowego. nieokreślenie terminu i miejsca wypłaty wynagrodzenia. - nieprawidłowa treść umów o pracę - nieopracowanie regulaminu 43/16 117 pracowników. inne zagadnienia - niezawiadomienie PIP o rozpoczęciu 32/11 działalności, - niezawiadomienie inspekcji sanitarnej o 24/9 rozpoczęciu działalności brak dokonania oceny ryzyka, co prowadzi do braku informacji o niedokonanie udokumentowanej oceny ryzyka występujących na stanowiskach zagrożeniach, nieprawidłowość 168/62 występowała w różnych zakładach bez względu na rodzaj prowadzonej działalności. brak szkoleń z dziedziny bhp 71/26 brak pomiarów rezystancji izolacji i ochrony przeciwporażeniowej instalacji w nieprawidłowa eksploatacja urządzeń i instalacji 99/36 pomieszczeniach, brak opisania i oznakowania tablic rozdzielczych prądu elektrycznych elektrycznego i ich dostępność dla osób postronnych. nieprawidłowości w składowaniu, magazynowaniu i transporcie towarów 53/20 brak przeszkolenia pracodawców w zakresie bhp 51/19 brak informacji o warunkach eksploatacji obiektów 28/10 niespełnianie wymogów bhp w pomieszczeniach 28/10 brak oznakowania nośności regałów i półek magazynowych, nie zapewnienie ładu i porządku w przejściach, składowanie towarów na wyznaczonych drogach komunikacyjnych, brak instrukcji dotyczących prac magazynowych. co piąty pracodawca nie posiadał odpowiedniej i wystarczającej znajomości prawa i przepisów bhp. brak informacji o obciążeniu podłóg, stropów i urządzeń przeznaczonych do składowania. niedostateczna w stosunku do składowanych towarów powierzchnia pomieszczeń, nieskutecznie działająca klimatyzacja w pomieszczeniach w pomieszczeniach bez oświetlenia dziennego, zastawianie wyjść ewakuacyjnych.
Nazwa środka prawnego Zastosowane środki prawne Liczba środków prawnych supermarkety inne placówki handlowe placówki zlokalizowane w budynkach supermarketów wnioski w wystąpieniach 844 3 541 1 434 decyzje 1 495 4 334 1 523 wnioski o ukaranie do sądu 7 14 2 mandaty 99 178 99 Do chwili opracowania sprawozdania zrealizowano: w supermarketach 80% decyzji i 84% wniosków zawartych w wystąpieniach; w innych placówkach handlowych 81% decyzji i 81% wniosków w wystąpieniach; w placówkach zlokalizowanych w budynkach supermarketów 71% decyzji i 58% wniosków w wystąpieniach.