Opracowali: Postulaty wynikające ze Społecznego Raportu Alternatywnego z realizacji w Polsce Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami Przedstawia: Jacek Zadrożny, Fundacja Vis Maior Aleksander Waszkielewicz Piotr Kowalski, Fundacja KSK Aleksander Waszkielewicz, FIRR Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego Komisja Dialogu Obywatelskiego do spraw Osób Niepełnosprawnych Kraków, 16 lutego 2016 r.
Raporty konwencyjne Sprawozdanie przedstawianie przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej z działań podjętych w celu wprowadzenia Konwencji w życie Sprawozdania z realizacji Konwencji przygotowane przez Rzecznika Praw Obywatelskich Społeczny Raport Alternatywny z realizacji Konwencji w Polsce
SRA w liczbach 33 artykuły 60 stron 20 autorów 150 uczestników paneli eksperckich 5 regionalnych spotkań konsultacyjnych +50 organizacji popierających
Organizacje popierające (1/2)
Organizacje popierające (2/2)
Uwagi generalne Poziom prawa się poprawił. Słabością jest praktyka jego stosowania. Brakuje strategii polityki społecznej oraz systemowych i spójnych rozwiązań. Niezależne i aktywne życie nie jest priorytetem. Zbyt pasywna rola Państwa.
Artykuł 1 - Cel Polskie prawo nastawione jest na zabezpieczenie bytu, a nie na realizację praw człowieka. Należy zmienić ten paradygmat myślenia.
Artykuł 2 - Definicje Brak jednolitej definicji niepełnosprawności. Skomplikowany i zły system orzekania o niepełnosprawności. Brak lub wadliwe definicje terminów zawartych w KPON.
Artykuł 3 - Zasady ogólne Niedostateczna reprezentacja osób z niepełnosprawnościami w ich własnych sprawach. Medyczne podejście do niepełnosprawności.
Artykuł 4 - Obowiązki ogólne Nieskuteczna i niekompletna ustawa antydyskryminacyjna. Wciąż istniejące przepisy dyskryminujące osoby z niepełnosprawnościami. Daje się dostrzec pozytywny trend zmian.
Artykuł 5 - Równość i niedyskryminacja Wykluczenie z ochrony przed dyskryminacją w dostępie do usług, towarów, edukacji i opieki zdrowotnej. Zakaz zawierania małżeństw. Ograniczone konstytucyjnie prawa wyborcze.
Artykuł 6 Kobiety z niepełnosprawnościami Mała wiedza i brak danych na temat sytuacji kobiet z niepełnosprawnościami. Przemoc i brak wsparcia.
Artykuł 7 Dzieci z niepełnosprawnościami Obowiązki złożone na rodzinie. Prawa zabezpieczone formalnie, ale nie faktycznie.
Artykuł 9 - Dostępność Dostępność architektoniczna zabezpieczona prawnie, ale nie realizowana. Dostępność transportu słabo uregulowana i niemonitorowana. Dostępność informacji w dynamicznym rozwoju. Uniwersalne projektowanie w powijakach.
Artykuł 10 - Prawo do życia Aborcja eugeniczna.
Artykuł 11 - Sytuacje zagrożenia i sytuacje wymagające pomocy humanitarnej Brak systemów powiadamiania alarmowego dla osób niesłyszących i niemówiących. Niska wiedza na temat osób z niepełnosprawnościami w służbach ratowniczych. Prawidłowe procedury na wypadek działań wojennych.
Artykuł 12 - Równość wobec prawa Problem ubezwłasnowolnienia i zły kierunek zmian.
Artykuł 13 - Dostęp do wymiaru sprawiedliwości Brakuje protokołu fakultatywnego do KPON. Ograniczenia w dostępie do zawodów prawniczych.
Artykuł 14 - Wolność i bezpieczeństwo osobiste Brak wsparcia w więzieniach i aresztach. Ograniczenia wolności w domach pomocy społecznej.
Artykuł 15 - Wolność od tortur lub okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania Stosowanie ogłupiaczy w szpitalach psychiatrycznych. Wiązanie w szpitalach i domach pomocy społecznej.
Artykuł 19 - Niezależne życie i włączenie w lokalną społeczność Złe tłumaczenie tytułu ( włączenie w lokalną społeczność, a nie społeczeństwo ). Niemal całkowity brak usług społecznych, w tym usług asystenckich. Wysoki stopień instytucjonalizacji. Brak strategii wdrażania niezależnego życia. Brak wsparcia dla opiekunów.
Artykuł 20 - Mobilność Niska dostępność taboru transportu publicznego i dworców. Dobra sytuacja w samolotach i na lotniskach. Problemy z transportem specjalnym.
Artykuł 21 - Wolność wypowiadania się i wyrażania opinii oraz dostęp do informacji Ustawa o języku migowym jest niekompletna, ale została wreszcie wprowadzona. Ustawa medialna zobowiązuje do nadawania programów z udogodnieniami. Rozporządzenie o powszechnej usłudze telekomunikacyjnej nakłada obowiązki na operatorów. Rozporządzenie o KRI zobowiązuje do tworzenia serwisów internetowych zgodnych z WCAG 2.0.
Artykuł 22 - Poszanowanie prywatności Prawo do prywatności bywa łamane w instytucjach, na przykład DPS, internatach, szpitalach. Wrażliwe dane osobowe są prawidłowo chronione.
Artykuł 23 - Poszanowanie domu i rodziny Zakaz zawierania małżeństw. Problemy z adopcją dzieci przez osoby z niepełnosprawnościami. Odbieranie praw rodzicielskich. Zbyt małe wsparcie dla rodzin z osobą z niepełnosprawnością.
Artykuł 24 - Edukacja Prawne gwarancje edukacji dla dzieci z niepełnosprawnościami. Praktyczne trudności w realizacji tego prawa.
Artykuł 25 - Zdrowie Równy dostęp do ubezpieczenia zdrowotnego (problemy osób chorujących psychicznie). Problemy z dostępem do specjalistycznych usług medycznych, w tym do odpowiedniej aparatury diagnostycznej i leczniczej. Archaiczny i niewydolny system lecznictwa psychiatrycznego.
Artykuł 26 - Rehabilitacja Brak strategii, koordynacji; cząstkowość, niespójność. Zmarnowanie dorobku polskiej szkoły rehabilitacji. Przekazanie większości działań do organizacji pozarządowych. Ograniczone środki na rehabilitację społeczną i nieregularność wsparcia. Brak przejścia od rehabilitacji leczniczej do społecznej.
Artykuł 27 - Praca i zatrudnienie Segregacyjne podejście do prawa pracy i instrumentów wspierających zatrudnienie. Ogromne wydatki na dofinansowania do wynagrodzeń. Niska aktywność zawodowa. Dobra ochrona prawna przed dyskryminacją w zatrudnieniu.
Artykuł 28 - Odpowiednie warunki życia i ochrona socjalna Brak strategii wspierania osób z niepełnosprawnościami. Większe zagrożenie ubóstwem. Wydatkowanie większości środków na świadczenia, a mniejszej części na instrumenty wsparcia / usługi społeczne. Instytucjonalne formy wsparcia mieszkaniowego.
Artykuł 29 - Udział w życiu politycznym i publicznym Osoby niemające pełnej zdolności do czynności prawnych nie mogą głosować. Liczne i niemal kompletne rozwiązania wspierające głosowanie w wyborach. Problem z utrzymaniem funkcji wybieralnych przez osoby z niepełnosprawnościami.
Artykuł 30 - Udział w życiu kulturalnym, rekreacji, wypoczynku i sporcie Coraz lepsza i bardziej dostępna infrastruktura. Większość działań zależy od aktywności organizacji pozarządowych. Prawo autorskie jest możliwie szeroko zaimplementowane dla realizacji potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
Wyjęte przed nawias Ogromne różnice pomiędzy miastami i wsią. Poważny problem w postaci systemu orzekania. Niski poziom decyzyjny Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. Oparcie wsparcia o kryteria dochodowe.
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty systemowe (4). Postulaty dotyczące praw podstawowych (5). Postulaty operacyjne i wdrożeniowe (11).
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty systemowe (1/4) Oparcie prawodawstwa o zasady godności, autonomii i niezależnego życia.
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty systemowe (2/4) Wypracowanie wspólnie ze środowiskiem strategii polityki społecznej wobec osób z niepełnosprawnościami (celów, obszarów, instrumentów i kryteriów wsparcia itd.), w tym mapy drogowej wdrażania Konwencji.
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty systemowe (3/4) Zmiana definicji niepełnosprawności oraz dostosowanie systemu orzecznictwa (w tym do opracowanej strategii i Konwencji), jak i jego ujednolicenie.
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty systemowe (4/4) Włączenie środowiska osób z niepełnosprawnościami w procesy kształtowania polityki publicznej i stanowienia prawa, w tym zapewnienie odpowiedniego udziału w ciałach decyzyjnych.
Postulaty wynikające ze SRA Prawa podstawowe (1/5) Zmiana systemu ubezwłasnowolnienia na system wspieranego podejmowania decyzji.
Postulaty wynikające ze SRA Prawa podstawowe (2/5) Likwidacja zakazu małżeństw wobec osób z niepełnosprawnościami.
Postulaty wynikające ze SRA Prawa podstawowe (3/5) Uchwalenie ustawy antydyskryminacyjnej zapewniającej osobom z niepełnosprawnościami kompleksową ochronę.
Postulaty wynikające ze SRA Prawa podstawowe (4/5) Likwidacja aborcji eugenicznej.
Postulaty wynikające ze SRA Prawa podstawowe (5/5) Promowanie prawa do dostępności poprzez powszechne wdrożenia zasady uniwersalnego projektowania.
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty operacyjne (1/11) Deinstytucjonalizacja przejście od wsparcia w dużych instytucjach do wsparcia w środowisku lokalnym.
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty operacyjne (2/11) Wzmocnienie wsparcia Państwa dla rodzin osób z niepełnosprawnościami.
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty operacyjne (3/11) Wspieranie aktywności osób z niepełnosprawnościami zamiast bierności. Zwiększenie udziału świadczeń i usług o charakterze kompensacyjnym, aktywizacyjnym i włączającym.
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty operacyjne (4/11) Indywidualizacja wsparcia.
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty operacyjne (5/11) Zdecydowane rozszerzenie oferty usług publicznych.
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty operacyjne (6/11) Preferowanie i promowanie edukacji włączającej.
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty operacyjne (7/11) Preferowanie otwartego rynku pracy.
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty operacyjne (8/11) Ratyfikowanie Protokołu Fakultatywnego.
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty operacyjne (9/11) Przeniesienie Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych do Kancelarii Premiera. Uczynienie go odpowiedzialnym horyzontalnie za polityką społeczną wobec osób z niepełnosprawnościami i koordynującym wszystkie ośrodki decyzyjne.
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty operacyjne (10/11) Ciągłe prowadzenie szkoleń podnoszących wiedzę na temat niepełnosprawności pracowników podmiotów realizujących zadania publiczne.
Postulaty wynikające ze SRA Postulaty operacyjne (11/11) Usunięcie błędów w tłumaczeniu Konwencji.
Więcej informacji i kontakt
Samorząd a Konwencja (1/2) Konwencja jest ponad ustawami i rozporządzeniami. Jest obowiązującym aktem prawa. Stosuje się do samorządu. Zastosowanie ma większość postulatów.
Samorząd a Konwencja (2/2) Można zacząć od: Wypracowanie wspólnie ze środowiskiem strategii polityki społecznej wobec osób z niepełnosprawnościami (celów, obszarów, instrumentów i kryteriów wsparcia itd.), w tym mapy drogowej wdrażania Konwencji.
Samorządowe obszary Konwencji (1/2) Infrastruktura (art. 9 Konwencji opon, pkt 8 Karty pon), Usługi transportowe (9K, 8k), Inne usługi powszechne (9K, 1k), Uniwersalne projektowanie (9K, 1,8k), Stany zagrożenia (11K), Służby porządkowe (13K), Usługi asystentów osobistych (19K, 4,6k), Inne usługi wsparcia (19K, 4,6k), Informacja (21K, 8k), Oświata (24K, 4k), Kształcenie ustawiczne, w tym fundusze strukturalne (24K),
Samorządowe obszary Konwencji (2/2) Opieka zdrowotna (25K, 2k), Wczesna interwencja (26K, 2,3,4k), Rehabilitacja społeczna (26K, 3k), Zatrudnienie w sektorze publicznym (27K, 6k), Publiczne służby zatrudnienia (27K, 6k), Pomoc społeczna (28K, 7k), Mieszkalnictwo chronione (28K, 7k), Wybory (29K, 8k), Kultura, potencjał twórczy i artystyczny (30K, 10k), Sport (30K, 10k), Turystyka i rekreacja (30K, 10k), Podnoszenie świadomości (8K).
System wsparcia 2.0 (1/2) Pryncypia: godność, autonomia, niezależne i aktywne życie. Strategia. Programowanie działań. Działania kompensujące, aktywizujące i włączające. Wsparcie rodziny, w lokalnej społeczności. Działania spójne, komplementarne; od narodzin do starości.
System wsparcia 2.0 (2/2) Indywidualni doradcy. Wczesna interwencja. Usługi społeczne: asystenci osobiści, tymczasowa opieka zastępcza. Deinstytucjonalizacja. Edukacja włączająca. Aktywizacja na otwartym rynku pracy. Włączenie w życie kulturalne, sportowe.
Dziękuję za uwagę Aleksander Waszkielewicz Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego e-mail Aleksander.Waszkielewicz@firr.org.pl tel. 508 21 33 22 WWW www.firr.org.pl
Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG