Odpowiedzi udzielone przez Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych. Informacja o realizacji ogólnych postanowień Konwencji (art.

Transkrypt

1 Informacja o realizacji ogólnych postanowień Konwencji (art. 1-4, 31) Wadą ankiety jest brak możliwości zgłoszenia uwag do stron Czynimy więc to w tym miejscu. We Wprowadzeniu jest wprawdzie informacja, że sprawozdanie odnosi się do wybranych zobowiązań wynikających z Konwencji, a wybór był uzależniony od wagi problemów i dostępności danych, jednak naszym zdaniem należy odnieść się do pominiętych artykułów i wyjaśnić z jakiego powodu zostały pominięte. Opis rzeczywistości w rozdziale II sprawozdania w żaden sposób nie nawiązuje do Art. 33 ust. 3. Opis zdecydowanie należy uzupełnić o tezę, że organizacje osób niepełnosprawnych, tj. organizacje zrzeszające osoby niepełnosprawne bądź ich opiekunów (w odróżnieniu od fundacji i innych organizacji działających na rzecz ON) działają w bardzo trudnych warunkach i konieczne są zmiany legislacyjne dotyczące poprawy warunków ich działania i udzielania im przez państwo niezbędnego wsparcia, aby były w stanie wypełniać rolę przewidzianą dla nich przez KPON, w tym zadania zapisane w Art. 33 ust Rekomendacja, że system orzekania należy oprzeć na diagnozie funkcjonalnej z wykorzystaniem definicji opartej na społecznym modelu niepełnosprawności wymaga zmiany. Diagnoza funkcjonalna powinna korzystać z definicji opartej na biopsychospołecznym modelu niepełnosprawności oraz z całej Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF). 2. Należy dodać rekomendację postulującą zmiany legislacyjne dotyczące poprawy warunków działania organizacji osób niepełnosprawnych (organizacje zrzeszające osoby niepełnosprawne bądź ich opiekunów) i udzielania im przez państwo niezbędnego wsparcia, aby były w stanie wypełniać rolę przewidzianą dla nich przez KPON. 3. Należy dodać rekomendację postulującą, aby obowiązujące przepisy prawne uzupełnić o regulacje gwarantujące udział przedstawicieli ON w ciałach decydujących o politykach publicznych, obejmujących rozwiązywanie spraw dot. ON. 4. Należy dodać rekomendację o konieczności rewizji oficjalnego tłumaczenia KPON. Uwagi do str Opis rzeczywistości w żaden sposób nie nawiązuje do Art. 4 ust. 3. Opis należy uzupełnić o tezę, że w Polsce nie zagwarantowano należytych warunków dla konsultacji i angażowania organizacji osób niepełnosprawnych w proces podejmowania decyzji w zakresie spraw dot. ON. Część opisową należy uzupełnić tak, by uwzględnione w niej zostały wszystkie punkty ustępu 1 Art. 4. W nawiązaniu do punktu (d) należy sformułować rekomendację dotyczącą obowiązkowego kształcenia urzędników administracji publicznej w zakresie KPON i ICF. W nawiązaniu do punktu (e) należy sformułować rekomendację dotyczącą obowiązkowego wspierania przez państwo organizacji pozarządowych w rozwijaniu ich zaangażowania w obszarze eliminowania dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność. W nawiązaniu do punktu (i) należy sformułować rekomendację dotyczącą obowiązkowego kształcenia specjalistów i personelu pracującego z ON w zakresie ICF. 1

2 Artykuł 5. Równość i niedyskryminacja Opis rzeczywistości w żaden sposób nie nawiązuje do Art. 5 ust. 4, który mówi o zagwarantowaniu faktycznej równości osobom niepełnosprawnym. 1. Należy dodać rekomendację postulującą wzmocnienie współpracy Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych z Pełnomocniczką Rządu ds. Równego Traktowania, najlepiej na zasadzie zinstytucjonalizowania tej współpracy, czyli np. podpisania jakiegoś porozumienia. 2. Należy dodać rekomendację postulującą znowelizowanie ustawy o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania. 3. W nawiązaniu do Art. 5 ust. 4 należy wprowadzić rekomendację dotyczącą obowiązku państwa w zakresie stosowania szczególnych środków niezbędnych dla osiągnięcia faktycznej równości osób niepełnosprawnych, zwłaszcza w obszarze oświaty. Artykuł 9. Dostępność (środowiska zabudowanego) Należy dodać rekomendację dotyczącą podjęcia przez Państwo zadania polegającego na tworzeniu sprzyjających warunków umożliwiających organizacjom osób niepełnosprawnych prowadzenie stałego monitoringu dotyczącego realizacji Art. 9. 2

3 potrzeba coś do nich Artykuł 12. Równość wobec prawa Zwrócenia uwagi wymagają niedostatki i braki w przewidywanej nowelizacji ustawy Kodeks cywilny i niektórych innych ustaw. - zapewnienia, aby przewidywana nowelizacja ustawy - Kodeks cywilny i niektórych innych ustaw: a) do procesu wspieranego podejmowania decyzji prawnych przez ON intelektualnie wprowadziła asystentów prawnych w miejsce opiekunów i kuratorów; b) w stosowanej terminologii wyeliminowała sformułowania i pojęcia podtrzymujące stereotypy na temat niepełnosprawności oraz niepodmiotowe traktowanie ON; - podjęcia przez państwo zadania polegającego na przygotowaniu merytorycznym i tworzeniu sprzyjających warunków umożliwiających organizacjom osób niepełnosprawnych oraz organizacjom działającym na rzecz ochrony praw człowieka prowadzenie stałego monitoringu w zakresie realizacji Art. 12. tę część raportu? Artykuł 13. Dostęp do wymiaru sprawiedliwości - podjęcia przez państwo zadania polegającego na przygotowaniu merytorycznym i tworzeniu sprzyjających warunków umożliwiających organizacjom osób niepełnosprawnych oraz organizacjom działającym na rzecz ochrony praw człowieka prowadzenie stałego monitoringu w zakresie realizacji Art. 13; - formalnego umożliwienia organizacjom osób niepełnosprawnych podejmowania roli "amicus curiae" w praktyce sądowniczej. 3

4 tę część raportu? Artykuł 14. Wolność i bezpieczeństwo osobiste. Artykuł 15. Wolność od tortur lub okrutnego, nieludzkiego, albo poniżającego traktowania lub karania Należy dodać rekomendację dotyczącą podjęcia przez państwo zadania polegającego na przygotowaniu merytorycznym i tworzeniu sprzyjających warunków umożliwiających organizacjom osób niepełnosprawnych oraz organizacjom działającym na rzecz ochrony potrzeba praw człowieka prowadzenie stałego monitoringu w zakresie realizacji Art. 14 i Art.15. coś do nich tę część raportu? Artykuł 16. Wolność od wykorzystywania, przemocy i nadużyć Należy dodać rekomendację dotyczącą podjęcia przez państwo zadania polegającego na przygotowaniu merytorycznym i tworzeniu sprzyjających warunków umożliwiających organizacjom osób niepełnosprawnych oraz organizacjom działającym na rzecz ochrony praw człowieka prowadzenie działalności informacyjno-edukacyjnej oraz stałego monitoringu w zakresie realizacji Art. 16, a także Art

5 Artykuł 19. Niezależne życie i włączenie w społeczeństwo Zagadnienie potraktowano zbyt wąsko. Uwagę poświęcono przede wszystkim zagadnieniom mieszkalnictwa (także zbyt wąsko potraktowanym) dla ON. Tymczasem zagadnienia niezależnego życia i włączenia społecznego wymagają w pierwszym rzędzie zmiany systemowego podejścia do niepełnosprawności, polegającego na powołaniu do życia lokalnych systemów rehabilitacji i wsparcia ON. Stwierdzić należy brak podstaw programowo-koncepcyjnych i prawnych dla rozwijania takich systemów. Jednocześnie zauważyć trzeba prowadzone przez organizacje pozarządowe działania służące wypracowaniu i wdrożeniu w życie takich systemów. Przytoczony w tekście przykład Stargardu Szczecińskiego nie dotyczy tylko kwestii mieszkalnictwa wspomaganego, co zaakcentowano, lecz przede wszystkim jest to propozycja systemowego rozwiązania procesu rehabilitacji i wsparcia dorosłych ON w skali lokalnej. - konieczności powołania do życia lokalnych systemów rehabilitacji i wsparcia w skali ogólnopolskiej oraz zapewnienia po temu warunków prawnych i finansowych; - upowszechnienia doświadczeń z zakresu wypracowanych modeli i funkcjonowania lokalnych systemów rehabilitacji i wsparcia; - konieczności opracowania i upowszechnienia standardów respektowania niezależności ON w procesie leczenia i rehabilitacji, w tym w placówkach opiekuńczo-rehabilitacyjnych i ochrony zdrowia; - wdrożenia rozwiązań tworzących w środowiskach lokalnych warunki sprzyjające inkluzji, zapewniające postęp w dziedzinie włączenia społecznego ON; - wprowadzenia rozwiązań, dzięki którym powstaną i będą stabilnie działać nowe ogniwa wsparcia, w tym asysty towarzyszącowspierającej oraz domowych usług opiekuńczych dla ON i ich rodzin. Proponujemy uzupełnienie ostatniej rekomendacji Rzecznika: "(...) aby szanując prawa, zwłaszcza prawo do samostanowienia, wolę i preferencje (...)". Opis potrzeb mieszkaniowych ON powinien obejmować poza formami wymienionymi w sprawozdaniu: samodzielne i grupowe mieszkalnictwo wspomagane, mieszkalnictwo z podwyższoną opieką, mieszkania pobytu krótkoterminowego oraz mieszkania treningowe. W opisie sytuacji mieszkaniowej ON sprawozdanie często posługuje się terminem "zakwaterowanie", "forma zakwaterowania" itp. Proponujemy całkowitą rezygnację z tego terminu i zastąpienie go terminem "zamieszkiwanie" (pojęcie "zakwaterowania" nie obejmuje sytuacji zamieszkiwania we własnym mieszkaniu/domu). 5

6 Artykuł 20. Mobilność Zwrócenia uwagi w sprawozdaniu wymagają: - bariery komunikacyjne w podejmowaniu aktywności zawodowej i społecznej oraz partycypacji w życiu publicznym, które napotykają ON zamieszkujące na wsi; - poważne niedostatki w zakresie szkoleń pracowników transportu publicznego uświadamiających specyficzne potrzeby niepełnosprawnych pasażerów. - uruchomienia samorządowych programów mających na celu ograniczenie komunikacyjnych barier dla aktywności i partycypacji społecznej ON zamieszkujących tereny wiejskie; - obowiązkowych szkoleń pracowników transportu publicznego uświadamiających specyficzne potrzeby niepełnosprawnych pasażerów. Artykuł 21. Wolność wypowiadania się i wyrażania opinii oraz dostęp do informacji Uwagę należy zwrócić jeszcze na: 1. bariery występujące w dostępie ON do informacji. Są to, po pierwsze, bariery w dostępie do nowoczesnego sprzętu i oprogramowania (możliwości posiadania). Po drugie, są to bariery wynikające z braku kompetencji w korzystaniu z nowoczesnych technologii informacyjnych; 2. niedostateczne możliwości udziału ON w konsultacjach społecznych i debatach publicznych; 3. problemy w funkcjonowaniu społecznym osób słyszących, ale charakteryzujących się poważnymi trudnościami w mówieniu - na potrzeby tych osób i bariery, na jakie napotykają w komunikowaniu o swoich potrzebach. Należałoby przedstawić podstawowe zagadnienia związane z poprawą społeczno-środowiskowej sytuacji tych osób. - zwiększenia roli państwa w uzyskiwaniu przez ON nowoczesnego sprzętu wraz z oprogramowaniem (obecnie pomoc świadczona w tym zakresie przez PFRON obejmować może wyłącznie osoby aktywne zawodowo lub uczące się); - radykalnego zwiększenia możliwości ON w uzyskiwaniu kompetencji w zakresie korzystania z nowoczesnych technologii informacyjnych. Rozwijanie tych kompetencji należy wprowadzić do programów kształcenia ON, programów placówek rehabilitacyjnych oraz uwzględnić w ramach ustawicznego kształcenia ON; - zwiększenia możliwości udziału ON w konsultacjach społecznych organizowanych przez samorządy lokalne; 6

7 - zapewnienia kompetencji i narzędzi do komunikacji wspomagającej i alternatywnej (AAC) w pierwszym rzędzie w szpitalach i innych placówkach służby zdrowia. Artykuł 23. Poszanowanie domu i rodziny Uwagę należy zwrócić jeszcze na: - trudności w funkcjonowaniu rodzin z niepełnosprawnymi rodzicami i brak form ich wspierania w wywiązywaniu się z obowiązków rodzicielskich; - trudności w funkcjonowaniu rodzin z niepełnosprawnymi dziećmi (zwłaszcza z więcej niż jednym dzieckiem niepełnosprawnym), które ponoszą zasadniczy (nierzadko całkowity) ciężar opieki i wychowania tych dzieci oraz brak form ich wspierania pozwalających na normalne funkcjonowanie; - niedostatki polityk publicznych prowadzonych w wymiarze lokalnym, które często nie uwzględniają rozwiązywania problemów związanych z niepełnosprawnością w rodzinach. - rozwoju lokalnych systemów rehabilitacji i wsparcia w zakresie wypełniania przez nie funkcji wspierających funkcjonowanie rodzin z ON; - zapewnienia wsparcia małżeństwom osób niepełnosprawnych. Artykuł 24. Edukacja W opisie rzeczywistości należy dodatkowo uwzględnić następujące, ważne charakterystyki obecnej sytuacji: - wysoki odsetek niedostosowanych obiektów oświatowych; - realizację obowiązku samorządów w zakresie dowozu uczniów niepełnosprawnych do szkół (prawo rodzica do wyboru szkoły a decyzje samorządów), zwłaszcza na terenach wiejskich (liczne skargi do RPO na utrudnienia w tym zakresie); - niski poziom przygotowania nauczycieli szkół masowych do podjęcia zadań w zakresie prowadzenia edukacji uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (niedostosowane programy nauczania w szkolnictwie wyższym); - niedostateczna liczba nauczycieli wspierających; - niski odsetek dzieci niepełnosprawnych objętych opieką i wychowaniem przedszkolnym; 7

8 - zróżnicowanie sytuacji szkół publicznych i niepublicznych w zakresie przekazywania subwencji oświatowej przez samorządy (100% tej subwencji otrzymywały dotychczas tylko szkoły niepubliczne); - brak systemu edukacji ustawicznej dla ON. - zmiany systemu kształcenia nauczycieli szkół masowych w zakresie prowadzenia edukacji dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi; - konieczności monitorowania problemu realizacji obowiązku dowozu dzieci niepełnosprawnych do szkół przez samorządy; - rozwoju edukacji ustawicznej dla ON obejmującej kształtowanie ważnych z punktu widzenia ograniczania niepełnosprawności predyspozycji osobowościowych, kompetencji poznawczych i komunikacyjnych, kompetencji zawodowych oraz kompetencji społecznych związanych z funkcjonowaniem ON w środowiskach: rodzinnym, pracy i zamieszkania; - zapewnienia niepełnosprawnym uczniom indywidualnego wsparcia w procesie edukacji włączającej i integracyjnej. Artykuł 26. Rehabilitacja Opis rzeczywistości powinien opierać się na pełnej, precyzyjnie przytoczonej, definicji wszechstronnej rehabilitacji zawartej w KPON, tj. rozumianej jako zestaw odpowiednich środków uwzględniających wzajemne wsparcie (tj. wsparcie organizacji samopomocowych), podejmowanych w celu umożliwienia ON uzyskania i utrzymania możliwie największej niezależności, pełnych zdolności fizycznych, umysłowych, społecznych i zawodowych oraz pełnego włączenia i udziału we wszystkich aspektach życia. Wszechstronna rehabilitacja obejmuje w szczególności usługi i programy w obszarze zdrowia, zatrudnienia, edukacji i usług społecznych, które: - są realizowane na możliwie wczesnym etapie i są oparte na wielodyscyplinarnej ocenie indywidualnych potrzeb i potencjału; - wspierają udział i włączanie w społeczność lokalną oraz we wszystkie aspekty życia społecznego, są dobrowolne i dostępne dla ON możliwie blisko społeczności, w których żyją. - standaryzacji orzekania o funkcjonowaniu osób z niepełnosprawnością z wykorzystaniem ICF i instrumentów pomiaru powiązanych z ICF; - zintegrowania działań rehabilitacyjnych; - zapewnienia ON podmiotowej roli w procesie orzekania i rehabilitacji; - racjonalizacji wydatków publicznych na rehabilitację poprzez właściwy dobór metod i eliminowanie jej nieefektywnych form; 8

9 - zwiększenia skuteczności rehabilitacji poprzez zindywidualizowanie jej procesu; - systemowego oparcia procesu rehabilitacji na rehabilitacji środowiskowej; - wdrożenia lokalnych systemów rehabilitacji i wsparcia dostosowanych do potrzeb konkretnych społeczności; - konieczności określenia pozycji i roli PFRON dostosowanej do wymogów wdrażania KPON; - zapewnienia organizacjom ON udziału w projektowaniu programów z zakresu rehabilitacji, w ich realizacji i ocenie; - wdrożenia nowoczesnego kształcenia specjalistów ds. rehabilitacji w oparciu o ICF. Tę część raportu należy uzupełnić o: - pełniejszą charakterystykę wydatków przeznaczanych na rehabilitację; - w opisie rehabilitacji dzieci w oparciu o środki subwencji oświatowej przekazywanej z samorządów do szkół należy rozróżnić sytuację szkół publicznych od sytuacji szkół niepublicznych; - zaakcentowanie, że ograniczanie skutków niepełnosprawności następuje nie tylko w wyniku działań skierowanych na ON (medycznych, edukacyjnych), ale również w wyniku międzysektorowych, skoordynowanych działań zmieniających środowisko (wprowadzanie ułatwień i eliminacja barier dla ON) i tworzących sprzyjające warunki dla aktywności ON. Podkreślenia w sprawozdaniu wymaga brak tego rodzaju działań, co wynika m.in. z braku strategii i długofalowych polityk publicznych. Artykuł 27. Praca i zatrudnienie Opis rzeczywistości powinien wyraźnie wskazywać przyczynę trudnej sytuacji zawodowej ON. Stanowią ją rozwiązania prawne kreujące i podtrzymujące chroniony rynek pracy (ZPCH), jako podstawową formę aktywizacji zawodowej ON w Polsce. Opis ten powinien wskazywać także na interesy pracodawców działających na tym rynku, jako zasadniczą barierę trwałego wzrostu zatrudnienia ON. Sprawozdanie RPO, jako zasadniczy kierunek zmian w organizacji rynku pracy dla ON powinno wskazywać drogę: od ZPCH do stanowisk pracy (w tym chronionych) na otwartym rynku, z czym wiązać się będzie wsparcie zarówno dla ON, jak i dla pracodawców. W sprawozdaniu (str ) mówi się o "powołanym ustawą rehabilitacyjną wielostopniowym systemie aktywizacji zawodowej", co nie posiada żadnego formalnego uzasadnienia. W związku z tym, że z merytorycznego punktu widzenia jest to nietrafne sformułowanie, proponujemy zrezygnować z tego zdania. Należy dodać rekomendację dotyczącą konieczności przebudowy systemu zatrudniania ON w Polsce, który w przyszłości powinien: - opierać się na stanowiskach pracy (normalnych, dostosowanych oraz z zapewnieniem wsparcia) u pracodawców działających na otwartym rynku pracy; - zapewniać podmiotową rolę niepełnosprawnego pracownika; - wspierać zarówno ON (w zależności od stopnia dysfunkcji i potrzeby wsparcia), jak i pracodawcę; 9

10 - pomagać w poszukiwaniu odpowiedniej pracy za pośrednictwem wyspecjalizowanych agencji. Opis (str. 93) zawiera błędne informacje na temat projektu "Trener pracy jako sposób (...)": - okres realizacji projektu został w kwietniu 2014 r. przedłużony do r. (poprawy wymaga przypis 227); - błędnie scharakteryzowano projekt pisząc, że opiera się on na założeniu, iż "skuteczne wsparcie (...) polega na współpracy różnych specjalistów na kolejnych etapach zatrudnienia". Dla opisu projektu proponujemy stwierdzenie: "Projekt korzysta z doświadczeń międzynarodowych i opiera się na założeniu, że dla skutecznego i trwałego zatrudnienia ON zasadnicze znaczenie ma znalezienie odpowiedniego stanowiska, przeszkolenie do konkretnej pracy oraz udzielanie niezbędnego wsparcia w trakcie zatrudnienia. Projekt zakłada też, że zatrudnienie wspomagane, jako forma aktywizacji zawodowej jest przeznaczone dla osób, których poziom funkcjonowania i występujące bariery społeczne skutkują szczególnymi trudnościami w samodzielnym znalezieniu i utrzymaniu zatrudnienia na otwartym rynku pracy". Artykuł 28. Odpowiednie warunki życia i ochrona socjalna Opisu dokonano z perspektywy tradycyjnego ujęcia, koncentrującego uwagę na ochronie ON przed ubóstwem. W świetle art. 28 ust. 1 dzisiaj należy mówić o zapewnianiu ON i ich rodzinom co najmniej przeciętnego standardu życia i ich prawie do stałego polepszania warunków życia. Z takiego właśnie punktu widzenia ten fragment sprawozdania należałoby rozwinąć, z uwzględnieniem niezbędnego zwiększenia kosztów utrzymania w integracji, które wynikają z niepełnosprawności. Zarekomendowania wymaga wypracowanie mechanizmu powodującego, że podstawową odpowiedzialność za sytuację bytową i jakość życia ON ponosić będzie władza i społeczność lokalna. Ważny element tej odpowiedzialności powinna stanowić troska o zapewnienie rodzinom z ON niezbędnych źródeł utrzymania, które gwarantują przeciętny standard życia. Artykuł 29. Udział w życiu politycznym i publicznym W opisie rzeczywistości pomięto punkt (b) Artykułu 29. Opis powinien stwierdzać brak warunków prawnych i finansowych dla szerszego angażowania się organizacji ON oraz pełnego uczestnictwa ON w kierowaniu sprawami publicznymi, bez dyskryminacji, na zasadzie równości z innymi osobami. Rozwój tych organizacji i ich zdolności do wypełnienia nakładanej przez KPON roli wymaga przemyślanego wsparcia ze strony władzy i administracji publicznej. Środowiska ON powinny uzyskać sprzyjające warunki działania 10

11 na swoją rzecz i wypowiadania się w swoim imieniu. Należy dodać rekomendację dotyczącą konieczności zapewnienia organizacjom osób niepełnosprawnych prawnych i finansowych warunków rozwoju oraz budowy potencjału dla reprezentowania interesów i prowadzenia działalności na rzecz ich środowisk. Artykuł 30. Udział z życiu kulturalnym, rekreacji, wypoczynku i sporcie Opis rzeczywistości całkowicie pomija rozwój twórczości kulturalnej i artystycznej ON, jaka miała miejsce w ciągu ostatnich 25 lat i o ten wątek powinno zostać sprawozdanie uzupełnione (m.in coroczne konkursy plastyczne PFRON, regionalne konkursy teatralne itp.). Celowym wydaje się także szersze potraktowanie rozwoju ruchu sportowego i osiągnięć olimpijskich niepełnosprawnych sportowców. Należy dodać rekomendację dotyczącą konieczności dostrzegania i uwzględniania przez politykę utrzymujących się zróżnicowań w dostępie do dóbr kultury w zależności od rodzaju niepełnosprawności i miejsca zamieszkania. 11