ZATWIERDZAM Warszawa, 2005.12.29 Podsekretarz Stanu Szef Służby Celnej /-/Marian Banaś PROTOKÓŁ posiedzenia kadry kierowniczej Służby Celnej w dniach 15 16 grudnia 2005 r. OC-WK-002-14/05/8467 W posiedzeniu, któremu przewodniczyli Podsekretarz Stanu, Szef Służby Celnej Marian Banaś oraz Zastępca Szefa Służby Celnej Sławomir Pichor uczestniczyli dyrektorzy i zastępcy dyrektorów Departamentów DC, KC, OC i GL w Ministerstwie Finansów, dyrektorzy izb celnych oraz przedstawiciele trzech organizacji związkowych, zgodnie z listą obecności. Posiedzenie przebiegało zgodnie z porządkiem obrad (w załączeniu). Ad 1. Na wstępie Minister Marian Banaś zapoznał zebranych z programem posiedzenia, podkreślając, że przedmiotem dyskusji powinny być najważniejsze dla dobrego funkcjonowania Służby Celnej zagadnienia, tj. uproszczenie procedur postępowania i likwidacja zbędnej biurokracji, sprawny przekaz informacji, wzmożenie nadzoru służbowego oraz walka z korupcją. Ad 2. Zastępca Szefa Służby Celnej Sławomir Pichor podsumował funkcjonowanie Służby Celnej w 2005 r. podkreślając, że był to pierwszy pełny rok pracy w strukturach unijnych. Realizacja przez Służbę Celną zadań w poszczególnych dziedzinach przedstawia się następująco: - W zakresie spraw kadrowych i organizacyjnych kontynuowana była alokacja kadr z granicy południowej i zachodniej na granicę wschodnią i do jednostek organizacyjnych wewnątrz kraju. Dokończony został też proces zmian strukturalnych, związany m.in. z likwidacją części jednostek organizacyjnych. Ponadto w oparciu o analizę i ocenę zadań oraz ocenę struktury organizacyjnej Służby Celnej przygotowano docelową obsadę etatową izb celnych. W 2004 i 2005 roku w izbach celnych usytuowanych na granicy wschodniej i północnej nastąpiło wzmocnienie obsady etatowej o 1221 etatów, natomiast na granicy zachodniej i południowej obsada etatowa uległa zmniejszeniu o 1789 etatów. O 526 etatów wzmocniona została także obsada etatowa w Izbach Celnych w Poznaniu, Warszawie i Łodzi. Alokowani funkcjonariusze celni złożyli 94 skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, przy czym w większości rozpatrywanych dotychczas spraw sąd utrzymuje w mocy decyzje Szefa Służby Celnej.
- W zakresie kontroli celno-akcyzowej opracowana została koncepcja, a następnie dokument System Kontroli Prowadzonych przez Służbę Celną, oparty głównie na analizie ryzyka, którego pełne wdrożenie nastąpi w 2006 r. W obszarze zwalczania przestępczości celnej odnotowano w okresie do 12 grudnia br: zajęcie 312 mln szt. papierosów - w 2004 r. zajęto ponad 402 mln, zajęcie 123 tys. litrów wyrobów alkoholowych - w 2004 r. 126 tys. litrów, ujawnienie 503 prób przemytu narkotyków (ogółem ponad 100 kg) - w 2004 r. 396 takich prób, w tym jedno poważne ujawnienie 143 kg narkotyków w Koroszczynie.. - Dochody przekazane przez Służbę Celną do budżetu w 2005 r. wyniosą 56,8 mld zł, co stanowić będzie 32 % wszystkich wpływów budżetu państwa. Jest to mniej niż w roku 2004 r., w którym przekazano 71 mld zł, co stanowiło 45% budżetu państwa. Zmniejszenie dochodów spowodowane było m.in. nie pobieraniem podatku VAT w wymianie towarowej z krajami UE. Największy udział w dochodach ma podatek akcyzowy, który wyniesie 40,3 mld zł, tj. 95% planu (w 2004 r. 38 mld zł).. Przyczyną nie wykonania planu będzie brak zakładanych dodatkowych dochodów z tytułu zrównania stawek celnych olejów opałowych i napędowych. Dochody z ceł wyniosą 1,28 mld zł, co stanowi 82% planu (w 2004 r. - 2,8 mld zł). Przyczyną niższych niż zakładano wpływów z ceł jest niższy w stosunku do przyjętego w ustawie budżetowej kurs euro oraz niższa efektywna stawka celna. W roku bieżącym zadłużenie wobec Skarbu Państwa z tytułu podatku akcyzowego zmniejszyło się w stosunku do roku 2004 o 2,81 %. - Całkowite wydatki Służby Celnej w 2005 r. wyniosą 975 mln zł. W ramach tej kwoty wydatki na płace były większe o wskaźnik rewaloryzacyjny, wydatki bieżące kształtowały się na poziomie roku 2004 oraz nastąpił spadek wydatków majątkowych do 44 mln zł (61 mln zł w 2004 r.) Na świadczenia związane z alokacją wydatkowano w 2005 r. 8,6 mln zł, przy szacowanej kwocie na ten cel 20 mln zł. Dodatkowym pozabudżetowym źródłem finansowania Służby Celnej są fundusze unijne, w tym Fundusz Schengen na kwotę 3 mln euro. Środki te przeznaczone są na doposażenie w sprzęt specjalistyczny grup mobilnych (ok.12 mln zł). - W zakresie spraw międzynarodowych miała miejsce aktywna współpraca z administracjami celnymi innych państw, w szczególności usytuowanych na zewnętrznej granicy UE. Przedstawiciele Służby Celnej uczestniczyli na forum UE w pracach grup roboczych, niejednokrotnie przewodnicząc tym grupom, a także we wspólnych operacjach z administracjami celnymi Holandii, Niemiec oraz USA. Podsumowując Zastępca Szefa Służby Celnej Sławomir Pichor podkreślił m.in., że najważniejsze sprawy, jakich nie udało się przeprowadzić w 2005 r. to: zmiana ustawy o Służbie Celnej, zatwierdzenie Strategii działania Służby Celnej na lata 2005-2007. W dyskusji, jaka się następnie wywiązała poruszano następujące kwestie: - potrzebę wyodrębnienia z całości zadłużenia, przypisu zadłużenia powstałego w wyniku działania powtórnej kontroli celnej, która ujawnia nieprawidłowości trudne do wykrycia w toku zwykłej kontroli celnej. Stąd też zadłużenie takie należy rozpatrywać w inny sposób; - odmiennego niż np. w Niemczech sposobu prowadzenia powtórnych kontroli celnych, m.in. w przypadku zmiany stawki celnej lub zmianie stanu prawnego w wyniku wyroku NSA. W Polsce kontrola firmy w takich sytuacjach prowadzona jest za okres ostatnich 3 lat, co niejednokrotnie powoduje znaczne kłopoty finansowe, a nawet likwidację firmy. W krajach UE, jeżeli stan faktyczny był niezawiniony przez firmę to nie zostało 2
popełnione przestępstwo i skutki zmian interpretacji przepisów nie mogą obciążać firmy, a kontrole przeprowadzane są od momentu zmian stanu prawnego; - potrzebę ustanowienia przepisów prawnych umożliwiających negocjowanie zadłużenia; - konieczność prowadzenia kontroli ex ante, a nie ex post, przy jednoczesnym odpowiednim ustawieniu profili ryzyka w systemie Celina; - potrzebę wyodrębnienia na poziomie centralnym grupy analityków, do obowiązku których należałaby analiza zmian stawek taryfowych w następstwie komunikatów UE (wyszukiwanie kominów taryfowych) i odpowiednie ustawianie jednolitych dla wszystkich profili ryzyka; - powstawania zadłużenia w wyniku weryfikacji świadectw pochodzenia, dokonywanej często nawet w okresie dwóch lat; - podjęcia decyzji odnośnie wdrożenia modułu analizy ryzyka ds. akcyzy, opracowanego w systemie Zefir. Podsumowując dyskusję Minister Marian Banaś podkreślił, iż niezbędne jest podejmowanie wszelkich inicjatyw ułatwiających funkcjonowanie przedsiębiorstw. Ponadto poinformował o powołaniu w Ministerstwie Finansów trzech zespołów roboczych, których celem jest m.in. merytoryczne opracowywanie zgłaszanych propozycji ułatwień dla przedsiębiorców. Ad 3. Wyniki kontroli NIK w zakresie przygotowania Służby Celnej do wykonywania na północno - wschodnim i wschodnim odcinku granicy państwowej zadań związanych z akcesją Polski do UE w latach 2002 I kwartał 2005 przedstawił w formie prezentacji zastępca Dyrektora Departamentu Organizacji Służby Celnej Grzegorz Smogorzewski. NIK pozytywnie oceniła przygotowanie polskiej administracji celnej do akcesji do UE, podkreślając, iż zostało to osiągnięte głównie dzięki konsekwentnej realizacji strategii działania administracji celnej do roku 2002 - zatwierdzonej w 1999 r. i kolejnej do roku 2004+, będącej kontynuacją pierwszego dokumentu. W dokumentach tych określona była misja i wizja administracji celnej oraz działania służące osiągnięciu celu. Na niepełną realizację zadań w niektórych obszarach wpływ miały m.in. niedostateczne środki finansowe przyznawane w budżecie na konkretne potrzeby, zmiany organizacyjne związane z likwidacją GUC i pochodna tych zmian jaką był brak dostatecznego wsparcia i nadzoru ze strony kierownictwa Ministerstwa Finansów. W wydanych zaleceniach pokontrolnych NIK wskazywała na potrzebę: - opracowania i zatwierdzenia strategii działania administracji celnej na lata następne, zawierającej cele możliwe do zrealizowania przy uwzględnieniu realnie możliwych do pozyskania środków budżetowych; - osiągnięcia określonego w Strategii 2004 + wskaźnika, dotyczącego liczby powtórnych kontroli celnych przeprowadzanych u podmiotów gospodarczych; - dokończenie procesu uzyskiwania akredytacji Polskiego Centrum Akredytacji przez regionalne laboratoria celne, - dokończenie procesu alokacji kadr Służby Celnej i osiągnięcie stanu etatów stosownie do docelowej obsady etatowej, - monitorowania efektów porozumienia zawartego z MSWiA dot. badań lekarskich funkcjonariuszy celnych, kierowanych na badania w celu określenia stanu zdrowia oraz ustalenia zdolności do wykonywania służby, - zintensyfikowanie prac dotyczących uzupełnienia i weryfikacji danych zawartych w systemie Machina, dotyczących wyposażenia w specjalistyczny sprzęt do kontroli celnej i pozostałe składniki majątkowe jednostek organizacyjnych administracji celnej. 3
Ad 4. Realizację wykonania planu wydatków i dochodów budżetowych w 2005 r. omówił dyrektor Departamentu Organizacji Służby Celnej Leszek Jasiun. Omawiając kształtowanie się poziomu dochodów z ceł, podatku VAT od importu i z podatku akcyzowego dostarczanych do budżetu państwa w latach 2003 2005, dyrektor L. Jasiun podkreślił, że w 2003 r. było to 41 % całego budżetu, w 2004 r. 45 %, zaś w 2005 r. przewidywane jest odprowadzenie należności stanowiących 32 % budżetu. Przewidywane wykonanie w 2005 r. dochodów z ceł wyniesie 82,2 % w stosunku do planu. Niższe niż przewidywano dochody z ceł są przede wszystkim konsekwencją niższego od założonego w ustawie budżetowej średniego kursu EUR (o 8,48%) oraz niższej o 0,25 punktu procentowego efektywnej stawki celnej. Przewidywane wykonanie wydatków w roku 2005, szacowane na 935 622 tys. zł i jest zgodne z założeniami ustawy budżetowej na ten rok. Następnie dyrektor L. Jasiun omówił realizację wydatkowania środków z podziałem na świadczenia, wynagrodzenia, pochodne od wynagrodzeń, pozostałe wydatki bieżące i wydatki majątkowe, a także realizację wydatków inwestycyjnych finansowanych z budżetu i ze środków specjalnych na przestrzeni lat 2002 2005. Na zakończenie dyrektor L. Jasiun podkreślił, iż Służba Celna ma problemy z finansowaniem wydatków. Przyczyną tego są zarówno zbyt niskie kwoty wynikające z podziału środków budżetowych, jak też brak na początku roku wiedzy o całości środków finansowych do wykorzystania w danym roku. Ponadto przekazywane w IV kwartale środki finansowe bardzo często nie mogą być wydatkowane ze względu na tryb postępowania wynikający z ustawy o zamówieniach publicznych oraz możliwość blokowania każdego postępowania przetargowego. W dyskusji dyrektorzy izb celnych zwracali głównie uwagę na: - trudności z wydatkowaniem zbyt późno przekazywanych pieniędzy. Pomimo przygotowania wstępnych projektów i specjalistów do spraw zamówień publicznych, przeprowadzenie przetargu bardzo często jest niemożliwe, - konieczność zwiększenia skuteczności egzekucji i potrzebę korzystania ze szkoleń w tym zakresie organizowanych dla pracowników aparatu skarbowego. Ponadto wnioskowano o bieżące przekazywanie z Ministerstwa Finansów wszystkich informacji związanych z interpretacją przepisów dot. egzekucji, - potrzebę korzystania z różnych form zabezpieczeń, - wydłużenie czasu rozpoczęcia egzekucji do czasu ustalenia jednego poborcy w przypadku jeżeli są dwa tytułu wykonawcze wynikający z zadłużenia celnego i z zadłużenia podatkowego. Ustosunkowując się do tych wypowiedzi zastępca dyrektora Departamentu Organizacji Służby Celnej G. Smogorzewski poinformował, że budżet projektowany jest w oparciu o budżety z lat poprzednich i nie uwzględnia w całości potrzeb zgłaszanych przez Służbę Celną w kontekście jej zadań. Ponadto późne przekazywanie środków finansowych związane jest ze zbyt późno podejmowanymi w MF decyzjami o przekwalifikowaniu środków, lub zbyt późno przekazywanymi informacjami o zwolnieniu środków finansowych, np. w przypadku unieważnionych przetargów, również przez same izby celne. Ad 5. Jako następny, dyrektor Departamentu Organizacji Służby Celnej Leszek Jasiun przedstawił informację dotyczącą projektu budżetu Służby Celnej na 2006 rok. Dochody z ceł planowane są na poziomie 1 257 000 tys. zł, tj. o 1,8 % mniej od przewidywanej realizacji dochodów w roku 2005. Dochody z podatku akcyzowego w 2006 r. szacowane są na poziomie 42 687 100 tys. zł, tj. o 6,2 % więcej niż przewidywane wykonanie w roku 2005. 4
Wzrost planowanych na 2006 r. dochodów z tytułu akcyzy uzasadniany jest głównie wzrostem stawek na wyroby tytoniowe. Plan etatów przewiduje w 2006 r. 13 950 etatów funkcjonariuszy celnych, 1686 etatów pracowników służby cywilnej oraz 249 etatów nie objętych mnożnikowym systemem wynagrodzeń. Przewidywany wzrost uposażeń i wynagrodzeń w sferze budżetowej z tytułu waloryzacji wyniesie 1,5 %. Jednocześnie w projekcie budżetu nie zostały uwzględnione kwoty na wzrost uposażeń dla funkcjonariuszy celnych oraz na wyrównanie wynagrodzeń należne pracownikom, którzy w 2003 r. przeszli do administracji celnej z aparatu skarbowego. Zmniejszona została też o 51 etatów, liczba etatów funkcjonariuszy celnych. Planowane na rok 2006 środki na wydatki bieżące są na takim samym poziomie jak przewidywał plan na rok bieżący, przy czym kwota przeznaczona na świadczenia dla alokowanych funkcjonariuszy celnych jest niewystarczająca, bo wynosi zaledwie 6,5 mln zł. Na wydatki majątkowe (bez informatyzacji i współfinansowania) przewiduje się kwotę 12 150 tys. zł, co stanowi 45% wydatków planowanych na 2005 r.. Jednocześnie nakłady na ten cel mogą ulec zwiększeniu pod koniec roku, tak jak to ma miejsce w ostatnich latach. Następnie dyrektor L. Jasiun omówił możliwości zwiększenia efektywności i skuteczności poboru należności budżetowych. Działania w tym zakresie zostały wskazane przez dyrektorów izb celnych w informacjach nadesłanych do Bilansu funkcjonowania SC, a najważniejsze z nich to: - podejmowanie działań w powiązaniu z analizą ryzyka, przy czym system analizy ryzyka powinien być doskonalony, - zwiększenie skuteczności egzekucji poprzez zatrudnienie większej liczby odpowiednio wynagradzanych poborców podatkowych oraz efektywniejsze wyszukiwanie majątku, w tym i ruchomego, z którego mogą być dochodzone należności, - stosowanie skutecznych zabezpieczeń. Podjęcie powyższych działań będzie miało wpływ na ograniczanie zaległości, co jest istotne z punktu widzenia wielkości dochodów przekazywanych do budżetu. Zadłużenie z tytułu należności celnych wzrosło w ciągu 9 miesięcy br. o około 22% w stosunku do stanu na koniec roku 2004. Kwoty zadłużenia są głównie, bo aż w 60 % wynikiem przypisu należności po ustaleniach powtórnych kontroli celnych. Nie bez znaczenia są też uwarunkowania gospodarcze, w wyniku których następuje upadek firmy zobowiązanej i niemożność wyegzekwowania należności. Zaległości z tytułu podatku akcyzowego wynoszą na dzień 30.09.2005 r. 2 245 713 tys. zł i są o 2,8 % niższe niż na koniec 2004 r. Zaległości te w głównej mierze, bo wg danych na 30.06.br. - w 66,11%, są wynikiem wcześniejszego zadłużenia podmiotów wobec administracji skarbowej i pochodną działań kontrolnych aparatu skarbowego. Windykacja tych należności jest bardzo utrudniona lub wręcz niemożliwa, gdyż w większości przypadków zobowiązani nie prowadzą już działalności gospodarczej, lub działalność była rejestrowana na tzw. słupy. Dążąc do ograniczenia zadłużenia należałoby stworzyć pełną bazę wiedzy o podmiotach gospodarczych oraz rozwijać systemy informatyczne, w tym m.in. system analizy ryzyka. W dyskusji dyrektorzy izb celnych zwracali uwagę na dwie najistotniejsze przyczyny wysokiego zadłużenia z tytułu podatku akcyzowego. Są to: - decyzje wydawane przez pracowników urzędów kontroli skarbowej na nieistniejące firmy słupy, - wzrost zadłużenia powodowany procesem upadłościowym dużych przedsiębiorstw (zdarza się, że sąd ogłasza upadłość przed przekazaniem decyzji akcyzowej) lub też procesem prywatyzacji co wstrzymuje windykację należności. Wskazywali też na potrzebę odrębnego traktowania zadłużenia z tytułu deklaracji akcyzowych i zadłużenia z tytułu działań kontrolnych, szczególnie przy dokonywaniu wszelkiego typu analiz, ocen i porównań. 5
Ad 6. Podsumowania działalności sportowej Służby Celnej za rok 2005 dokonał przewodniczący Zespołu ds. Kultury Fizycznej i Sportu Piotr Krętkowski. Przedstawione zostały wyniki współzawodnictwa sportowego w 2005 r., a następnie Zastępca Szefa Służby Celnej Sławomir Pichor wręczył pamiątkowe puchary dyrektorom izb celnych, które zajęły trzy pierwsze miejsca, tj. Dyrektorom Izb Celnych we Wrocławiu, Przemyślu i Białej Podlaskiej. Pamiątkowe puchary przyznano też dwojgu najlepszych wśród celników sportowców oraz koordynatorom ds. sportu z Izb Celnych w Krakowie, Toruniu i Olsztynie. Ad 7. Problemy związane ze zwalczaniem nadużyć w obrocie paliwami przedstawił dyrektor Departamentu Kontroli Celno-Akcyzowej Artur Janiszewski. W związku z tym, iż dochody z tytułu podatku akcyzowego nałożonego na paliwa stanowią około 50% wszystkich dochodów z tytułu podatku akcyzowego, istotne jest dokonanie reorganizacji pracy komórek szczególnego nadzoru podatkowego celem skuteczniejszego zwalczania nadużyć. Proponowane zmiany przewidują przesunięcie większej liczby pracowników i funkcjonariuszy celnych szczególnego nadzoru podatkowego do kontroli procesu obrotu paliwami. W związku z powyższym dyrektor A. Janiszewski zaproponował: - zamianę stałego nadzoru podatkowego na nadzór sprawowany doraźnie w rozlewniach gazu w związku z małym prawdopodobieństwem wystąpienia nadużyć w tym obszarze, - odstąpienie od sprawowania stałego nadzoru podatkowego w kasynach gry, co jest uzasadnione niewielkimi rzędu kilku procent kwotami dochodów z tego tytułu, - zwolnienie z kontroli przesyłek zarejestrowanych handlowców, przy sprawowaniu kontroli w trybie doraźnym. Powyższe działania umożliwiłyby skoncentrowanie się na tak wrażliwych obszarach jak: - kontrola przez szczególny nadzór podatkowy wykorzystania wyrobów zwolnionych z podatku akcyzowego w związku z przeznaczeniem, - kontrola rodzaju paliwa w zatrzymywanych pojazdach samochodowych, - kontrola paliw żeglugowych. Ponadto dyrektor A. Janiszewski zauważył, iż istotne znaczenie dla zwalczania nadużyć w obrocie paliwami miałyby zmiany legislacyjne, zrównujące stawki podatku na olej opałowy i napędowy przy zapewnieniu odpowiedniego systemu zwrotów podatku akcyzowego. W dyskusji nad tym tematem poruszano następujące sprawy, przedstawiając jednocześnie propozycje: - potrzebę przygotowania propozycji zmian legislacyjnych dotyczących podniesienia stawki akcyzy na paliwa żeglugowe do poziomu ogólnie obowiązującego i zwrot zapłaconego podatku w związku z przeznaczeniem paliwa do żeglugi. Jednocześnie powinien zostać przygotowany odpowiedni system zwrotów podatku bez konieczności wydawania decyzji administracyjnej; - potrzebę objęcia kontrolą półproduktów w procesie rafinacji, które nie są objęte podatkiem akcyzowym, a stanowią częste źródło przestępstw akcyzowych oraz wprowadzenie dokumentu, potwierdzającego zwolnienie z akcyzy konkretnych komponentów; - rozważenie ewentualności nawanniania gazu w butlach. Gaz zwolniony z podatku akcyzowego stanowi 44% całościowego obrotu gazem. Odstąpienie od sprawowania stałego nadzoru w rozlewniach bez zabezpieczenia, może być przyczyną powstania nowych nieprawidłowości; - w związku z tym, iż przez małe przejście graniczne z Białorusią, przywożone jest legalnie przez podróżnych paliwo w ilości około 20 cystern miesięcznie, zaproponowane zostało 6
wprowadzenie przepisu w myśl, którego osoba gromadząca (skupująca) paliwo miałaby obowiązek zgłaszania właściwym organom faktu posiadania powyżej 200 l paliwa; - podjęcie ze stroną litewską rozmów na temat ograniczenia możliwości wwozu na teren Litwy paliwa. Ograniczyłoby to proceder powrotu polskich przewoźników z Białorusi przez Litwę do Polski celem przywożenia zapasów paliwa; - przejęcie przez Służbę Celną zadań związanych z monitorowaniem jakości paliw i biopaliw ciekłych. Obecnie robi to PIH, ale w zasadzie bez efektów, a Służba Celna posiada dużo większe możliwości i byłaby w tym zakresie skuteczniejsza; - stosowanie markerów pozwalających na dokładne określenie stężenia benzyn; - wprowadzenie legalizacji liczników paliwa i sprzężenie ich z kasami fiskalnymi; - wprowadzenie procedury nakazującej każdorazowe wysyłanie przez nadawcę powiadomienia do odbiorcy paliwa; - wyeliminowanie sprzedaży oleju opałowego w opakowaniach jednostkowych na stacjach benzynowych; - zrównanie stawek opłat za olej napędowy i opałowy sprzedawany w opakowaniach jednostkowych i wprowadzenie systemu zwrotu podatku akcyzowego za olej opałowy; - stworzenie pełnej bazy podmiotów, przewoźników i odbiorców paliw oraz stworzenie możliwości uczestniczenia w szkoleniach prowadzonych przez PKN Orlen na temat komponentów używanych do paliw nielegalnych; - zwracano też uwagę na potrzebę rozwiązania problemu związanego z przechowywaniem zajętych cystern z gazem i paliwami. W tym zakresie padła propozycja nawiązania współpracy z PKN Orlen. Na zakończenie dyskusji Przewodniczący Związku Zawodowego Pracowników Szczególnego Nadzoru Podatkowego Ryszard Adam poinformował, że wypracowane przez związkowców propozycje odnośnie ograniczenia nieprawidłowości w obrocie paliwami przedkładał dyrektorowi Departamentu Kontroli Celno Akcyzowej A. Janiszewskiemu. Uważa przy tym, że: - nie można rezygnować z nadzoru w kasynach gry, lecz należy szczegółowo określić sposób jego sprawowania, - całość kompetencji podatkowych w zakresie automatów o niskich wygranych powinna być w gestii naczelników urzędów celnych. Rozwiązanie takie wymaga wprowadzenia zmian w ustawie o grach i zakładach wzajemnych, lecz skutkować będzie szybszym wydawaniem decyzji i lepszymi wynikami finansowymi, pod warunkiem odpowiedniego zorganizowania kontroli automatów do gier; - istnieje potrzeba usprawnienia działań w obszarach nie objętych szczególnym nadzorem podatkowym, w tym m.in. dotyczącym skażonego spirytusu; - efektywność działań szczególnego nadzoru podatkowego w znacznym stopniu uzależniona jest od doprowadzenia do zrównania uprawnień i wynagrodzeń wszystkich służb kontrolnych w administracji celnej. Na zakończenie Przewodniczący R. Adam zapewnił, że w najbliższym czasie przekaże Szefowi Służby Celnej materiał zawierający konkretne propozycje rozwiązań. Ustosunkowując się do problematyki wynikającej z ustawy o grach i zakładach wzajemnych dyrektor Departamentu Gier Losowych i Zakładów Wzajemnych Marek Oleszczuk zauważył, iż całkowita rezygnacja ze sprawowania szczególnego nadzoru w kasynach jest niewskazana, gdyż nadzorowi nadal powinny podlegać różne czynności z przebiegu gier. Stąd też wszelkie ograniczenia, w tym ewentualne zastąpienie stałego nadzoru nadzorem doraźnym należy bardzo rozważnie wprowadzać. Ponadto stwierdził, że jak najbardziej wskazane jest wzmocnienie nadzoru nad automatami do gier, celem dokumentowania wykorzystywania automatów do gier tzw. zręcznościowych do gier hazardowych. Istotna jest bowiem możliwość udowodnienia, iż gra na danym automacie powiązana jest z wygraną pieniężną, a więc jest grą hazardową. Dyrektor M. Oleszczuk poinformował też o wchodzącej w dniu 17 grudnia br. 7
nowelizacji kodeksu karnego skarbowego, zgodnie z którą urzędy celne stają się właściwe do prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe w zakresie gier hazardowych. Podsumowując dyskusję Minister M. Banaś poinformował, iż część z przedstawionych problemów jest już przedmiotem konkretnych działań i inicjatyw. Dotyczy to m.in. problemu przechowywania paliw i gazu, który być może uda się rozwiązać we współpracy z wojskiem. Minister oczekuje też szczegółowych propozycji odnośnie tematyki rozmów z przedstawicielami litewskiej administracji celnej oraz odnośnie systemu zwrotów akcyzy w przypadku paliw żeglugowych, a także monitorowania wykorzystywania wyrobów zwolnionych z akcyzy ze względu na przeznaczenie. Ad 8. W kolejnym porządku obrad dyrektor Departamentu Kontroli Celno-Akcyzowej Artur Janiszewski przedstawił w formie prezentacji analizę przyczyn naruszeń dyscypliny służbowej i propozycje działań w zakresie wzmocnienia nadzoru służbowego. W swoim wystąpieniu przekazał dane o liczbie i podstawach wszczynania postępowań dyscyplinarnych, liczbę zarzutów i rodzaje przestępstw najczęściej popełnionych przez funkcjonariuszy celnych, a także rodzaje stosowanych kar. Jako najistotniejsze działania prewencyjne dyrektor A. Janiszewski wskazał: - formalne umocowanie w ustawie o Służbie Celnej,,Kodeksu etyki funkcjonariusza Służby Celnej, - rozbudowę baz danych dotyczących popełnionych przestępstw przez funkcjonariuszy Służby Celnej oraz postępowań wyjaśniających i dyscyplinarnych prowadzonych wobec funkcjonariuszy Służby Celnej, - propagowanie przykładów godnych naśladowania w mediach i w publikatorach wewnętrznych, - wdrożenie systemu nadzoru i kontroli wewnętrznej w Służbie Celnej, w tym: kontroli zależnych i niezależnych od procesów pracy. W dyskusji podkreślano następujące kwestie: - korumpowanie funkcjonariuszy celnych wynika z zapotrzebowania środowiska zewnętrznego, stąd też należy bardzo rozważnie podchodzić do upubliczniania w mediach ujawnionych przypadków, gdyż może to być jednocześnie sygnałem dot. możliwości podejmowania prób skorumpowania, - potrzebę prowadzenia właściwego naboru do Służby Celnej, poprzedzonego sprawdzaniem i badaniem kandydatów, - silne oddziaływanie grup przestępczych na funkcjonariuszy celnych i wynikającą stąd potrzebę stworzenia systemu ochrony przed zagrożeniem (kilkadziesiąt zawiadomień do prokuratury o zastraszeniu skierowano w IC w Olsztynie), - oddziaływanie małych środowisk lokalnych na funkcjonariuszy celnych, - potrzebę powołania ukierunkowanego na Służbę Celną Inspektoratu Kontroli Wewnętrznej, - możliwość łatwego wyeliminowania uczciwych funkcjonariuszy celnych poprzez złożenie donosu, który w związku z zapisami ustawy o Służbie Celnej obliguje do wydalenia danej osoby ze służby. Stąd też istnieje potrzeba współpracy z innymi służbami, - potrzebę posiadania uprawnień w zakresie stosowania prowokacji, co ułatwiłoby ujawnianie przypadków korupcji w Służbie Celnej, - potrzebę przywrócenia prawa wglądu dyrektorów izb celnych w oświadczenia majątkowe podległych im funkcjonariuszy, - przywracania do służby wyrokami sądowymi funkcjonariuszy celnych wydalonych za zachowanie korupcjogenne, z uzasadnieniem, iż kara była niewspółmierna do czynu. 8
Przewodnicząca FZZSC Iwona Fołta w swojej wypowiedzi wskazała m.in. na potrzebę określenia przyczyn korupcji, a następnie przygotowanie i wdrożenie programu działań antykorupcyjnych. Federacja ZZSC przygotowała stosowne propozycje w tym zakresie związane między innymi z wprowadzeniem zmian legislacyjnych w ustawie o Służbie Celnej. Ponadto stwierdziła, że w walce z korupcją nie można tylko dyscyplinować, ale należy podejmować również działania chroniące funkcjonariuszy celnych, którzy powinni wiedzieć, że Służba Celna ich chroni. Jest to ważne ze względu na brak zabezpieczeń, niedostateczne wyposażenie i częste przypadki zastraszenia. Przewodnicząca zwróciła też uwagę, iż system kar w Służbie Celnej powinien być stopniowany. Podsumowując dyskusję Minister Marian Banaś podkreślił, że: - przy naborze do służby niezbędna jest weryfikacja kandydatów; - rozważenia wymaga rozwiązanie dające możliwość centralnej rekrutacji do Służby Celnej; - ze względu na długi proces legislacyjny zmiany przepisów mające na celu lepsze funkcjonowanie Służby Celnej należy w pierwszej kolejności wprowadzać Decyzjami Ministra, a najpilniejsze zmiany ustawowe - kierować na szybką ścieżkę legislacyjną; - dyrektorzy izb celnych poprzez sprawowanie nadzoru służbowego i surowego karania za przewinienia powinni skutecznie przeciwdziałać korupcji; - oświadczenia majątkowe funkcjonariuszy celnych będą sprawdzane w Centralnym Biurze Antykorupcyjnym. Ad 9. Informację na temat możliwości wykorzystania i trybu postępowania przy ubieganiu się o środki pomocowe, przedstawił w formie prezentacji zastępca dyrektora Departamentu Organizacji Służby Celnej Grzegorz Smogorzewski. Programy, w których partycypowała Służba Celna, to Phare 2001 (nie zostały wydatkowane środki na współfinansowanie), Phare 2002 (będzie zrealizowany do końca 2005 r.) i Phare 2003 (termin kontraktacji upłynął 30.11.2005 r.). W ramach Phare 2003 środki nie zostały w całości zakontraktowane m. in. z uwagi na liczne protesty w fazie składania ofert. Polska Służba Celna korzysta też z takich programów, jak: Transition Facility 2004, Transition Facility 2005, Projekt Schengen, Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweski Mechanizm Finansowy. Na zakończenie dyrektor G. Smogorzewski zwrócił się do dyrektorów izb celnych o wyznaczenie w terminie do 15.01.2006 r. w każdej izbie celnej osoby (najlepiej z komórki prawno-organizacyjnej) odpowiedzialnej za kwestie funduszy pomocowych, która w I kw. 2006 r. uczestniczyć będzie w specjalnie organizowanych szkoleniach. W dyskusji dyrektorzy izb celnych wskazywali na konieczność wypracowania na szczeblu centralnym procedury postępowania w zakresie przygotowywania na szczeblu Ministerstwa Finansów oświadczeń o zachowaniu trwałości finansowej w trakcie realizacji projektu oraz o zapewnieniu środków finansowych na pokrycie wymaganego współfinansowania. Podnoszono też problem dotyczący trudności w pozyskiwaniu środków pomocowych w związku z brakiem strategii Służby Celnej, gdyż zgodność z celami dokumentu strategicznego jest jednym z formalnych wymogów przy ubieganiu się o pozyskanie środków finansowych z funduszy pomocowych. Ad 10. Tryb postępowania z zatrzymaniem, przechowywaniem i likwidacją towarów akcyzowych przedstawił Janusz Zielenkiewicz, zastępca dyrektora Departamentu Ceł, informując o zmianach w kodeksie karnym skarbowym. Zmiana ustawy kodeks karny skarbowy oraz niektórych 9
innych ustaw, które wchodzą w życie z dniem 17 grudnia br. dotyczą m.in. obligatoryjnego zarządzania przez sąd niszczenia wyrobów tytoniowych w przypadku orzeczenia przepadku tych wyrobów na rzecz Skarbu Państwa W przypadku innych wyrobów akcyzowych (napojów alkoholowych, kosmetyków, produktów leczniczych, itp.), które nie mogą być dopuszczone do obrotu, sąd może zarządzić ich zniszczenie na wniosek organu celnego uzasadniający potrzebę zniszczenia. Dyrektor J. Zielenkiewicz podkreślił, że wprowadzenie tego przepisu zakończyło 2- letnie starania o zmianę przepisów ww. ustawy nakazującej dotychczas spieniężenie przedmiotów przestępstwa - wykroczenia karnego skarbowego. Zmiana jest bardzo ważna szczególnie w przypadku wyrobów tytoniowych, których ogromna ilość jest przechowywana w magazynach izb celnych. W dalszej części wypowiedzi poinformował, że również z dniem 17 grudnia br. wchodzi w życie rozporządzenie wykonawcze do ww. ustawy, określające tryb niszczenia przedmiotów, których przepadek orzeczono na rzecz Skarbu Państwa Ponadto zwrócił uwagę, że obowiązywanie od 17 grudnia br. znowelizowanego kodeksu karno skarbowego nie rozwiązuje problemu towarów akcyzowych znajdujących się aktualnie w magazynach izb celnych, które muszą być likwidowane na podstawie starych przepisów. Następnie zastępca dyrektora Departamentu Ceł Jolanta Dąbrowska przypomniała o powołaniu w 2005 r. zespołu do spraw regulowania sytuacji towarów. Zespół ustalił m.in., że po wymierzeniu kary grzywny w drodze mandatu karnego towary powinny być zatrzymywane w celu regulowania sytuacji na płaszczyźnie celnej. W tym zakresie należało występować do sądów z wnioskiem o orzeczenie przepadku, co jednak napotykało na liczne utrudnienia w realizacji. Ustalenia zespołu po wejściu w życie znowelizowanego kodeksu karnego skarbowego są w tym zakresie nieaktualne, ponieważ kks w nowym brzmieniu określa, że postępowanie mandatowe można prowadzić w sytuacji, kiedy przewiduje się przepadek towaru pod warunkiem, że sprawca wyrazi zgodę na przepadek. Kks wprowadza obligatoryjny przepadek przedmiotów wykroczeń skarbowych, tak więc po wymierzeniu kary grzywny w drodze mandatu karnego należy równocześnie występować do sądu o orzeczenie przepadku, co w aktualnym stanie prawnym jest formalnością, nie wymagającą specjalnego uzasadnienia. Aktualne pozostają w dalszym ciągu wytyczne zespołu z listopada br. w sprawie nie wydawania decyzji określającej kwotę należności celnych i nie księgowania należności w sytuacji przepadku towaru. Słuszność zajętego stanowiska potwierdziła Komisja Europejska. Ponadto dyrektor J. Dąbrowska poinformowała, że na przełomie listopada i grudnia br. Departament Ceł zorganizował szkolenia dla ponad 100 funkcjonariuszy celnych - głównie kierowników komórek karnych skarbowych. Przewidziane są też dalsze szkolenia. Zabierający głos w dyskusji dyrektorzy izb celnych poruszali m.in. następujące sprawy: - potrzebę wystąpienia do Ministra Sprawiedliwości w sprawie przyspieszenia trybu orzekania przepadku towarów akcyzowych w związku ze skierowanymi do sądu wnioskami dot. mandatów karnych; - potrzebę podjęcia działań legislacyjnych w celu wprowadzenia zmiany przepisów, która umożliwiałaby udzielanie mandatów gotówkowych, zamiast kredytowych, obywatelom polskim. Tym sposobem uległaby zmniejszeniu ilości spraw kierowanych do bezskutecznej najczęściej egzekucji; - możliwość skorzystania z pomocy deklarowanej przez konsorcja Imperial Tabacco i Philips Moritz w zakresie niszczenia wyrobów tytoniowych za niewielką odpłatnością; - w związku z bardzo dużymi ilościami wyrobów tytoniowych znajdujących się w magazynach, w stosunku do których obowiązuje poprzedni stan prawny, zaproponowano ogłaszanie przetargu na sprzedaż papierosów z banderolowaniem. W związku z wysokimi cenami banderol, na oferowane na przetargach towary nie znaleźliby się nabywcy, w związku z czym towar po trzech nieudanych próbach sprzedaży mógłby podlegać niszczeniu. 10
Podsumowując dyskusję Minister M. Banaś stwierdził, że przedstawione problemy i propozycje będą analizowane i w miarę możliwości będą podejmowane stosowne działania. Ad 11. Projekt zmian przepisów wykonawczych do nowelizacji Kodeksu celnego przedstawiła w formie prezentacji dyrektor Departamentu Ceł Anna Dubielak. W dniu 11.05.2005 r. weszła w życie w ograniczonym zakresie zmiana Wspólnotowego Kodeksu Celnego, wprowadzająca regulacje dotyczące bezpieczeństwa i ochrony na zewnętrznych granicach Unii Europejskiej. Wynikający z tego zakres zmian w Kodeksie celnym dotyczy: - wcześniejszego informowania administracji celnej o przywozie towarów na obszar celny UE i ich wywozie z obszaru celnego UE, - statusu upoważnionego przedsiębiorcy (AEO), - ujednoliconych kryteriów wspólnotowych dla analizy ryzyka, - podstaw dla systemu kontroli eksportu (ECS). W swojej prezentacji dyrektor Anna Dubielak omówiła szczegółowo zasady i tryb uzyskania statusu upoważnionego przedsiębiorcy oraz zasady stosowania zgłoszenia wyprzedzającego w wywozie i przywozie różnymi środkami transportu. W związku z tym, iż szczegółowe regulacje prawne zaproponowane w projekcie zmian przepisów wykonawczych mogą budzić wiele wątpliwości co do możliwości stosowania ich w praktyce, dyrektor Anna Dubielak zaapelowała do dyrektorów izb celnych o wnikliwą analizę przesyłanych w ramach konsultacji projektów aktów prawnych oraz o zgłaszanie uwag, które przyczynią się do powstania transparentnych, jednoznacznych i ułatwiających funkcjonowanie przepisów. Ad 12. Problemy związane z funkcjonowaniem systemów informatycznych w Służbie Celnej omówił, przedstawiając jednocześnie prezentację Pełnomocnik Szefa Służby Celnej ds. Informatyzacji Administracji Celnej, zastępca dyrektora Departamentu Organizacji Służby Celnej Grzegorz Smogorzewski. Na wstępie poinformował, iż wszystkie problemy zgłaszane w ankietach do Bilansu funkcjonowanie S.C. zostały przekazane do Departamentu ds. Informatyzacji Resortu, który powinien się ustosunkować do zgłaszanych wniosków i uwag. W trakcie prezentacji zostały przedstawione działania podejmowane w obszarze informatyki cła w 2005 r., przygotowane m.in. w oparciu o propozycje przedstawione przez izby celne Ad 13. Naczelnik Wydziału Rozwoju Zawodowego S.C. w Departamencie Organizacji Służby Celnej Krystyna Drezińska przedstawiła w formie prezentacji informację na temat szkoleń organizowanych centralnie, omawiając szczegółowo szkolenia z zakresu szczególnego nadzoru podatkowego i akcyzy oraz wdrożenie b-learningu w Służbie Celnej. W 2005 r. w 273 kursach tradycyjnych uczestniczyły ogółem 6092 osoby. Priorytetowym zagadnieniem, któremu poświęcono najwięcej szkoleń były tematy dotyczące szczególnego nadzoru podatkowego i akcyzy przeszkolono ogółem 847 osób, Należy przy tym podkreślić, że zarówno program kursów jak i wykładowcy oceniani są bardzo wysoko. Równolegle ze szkoleniami tradycyjnymi realizowany jest w systemie ATENA proces szkolenia metodą e-learningu. Za pośrednictwem systemu można uczestniczyć w różnych szkoleniach z 11
zakresu przepisów prawa celnego, szkoleniach językowych oraz obsługi podstawowych programów komputerowych i systemu CELINA. Szkolenia te ukończyło w 2005 r. 4156 osób, co tylko z tytułu eliminacji dojazdów i kosztów pobytu na szkoleniu dało możliwość zaoszczędzenia przez izby celne kwoty wynoszącej 937 935 zł. W roku przyszłym wprowadzony zostanie nowy typ szkoleń metodą b-learningu. Metoda ta wykorzystuje mocne strony e-learningu, szkoleń tradycyjnych i praktyki. Ad 14. W sprawach różnych poruszano następujące tematy: 1. Zastępca dyrektora Departamentu Organizacji Służby Celnej Bożena Górnik poinformowała, iż istnieje możliwość skorzystania z programów dotyczących pomocy w poszukiwaniu pracy, finansowanych z funduszu PHARE. Z pomocy takiej mogliby skorzystać pozostający bez pracy byli funkcjonariusze celni, którzy nie przyjęli propozycji przeniesienia do służby na granicy wschodniej. Zwróciła przy tym uwagę, iż na uczestnictwo w programie potrzebna jest zgoda osoby zainteresowanej, co m.in. wynika z przepisów o ochronie danych osobowych. 2. Dyrektor Departamentu Ceł Anna Dubielak przekazała pisemne wyjaśnienia w związku z problemami zgłaszanymi przez dyrektorów izb celnych w ankiecie do Bilansu funkcjonowania SC. Poinformowała przy tym, iż większość zagadnień wyjaśniona jest w podręczniku celnym, dostępnym na stronach systemu Corintia, zaś w pozostałych przypadkach pracownicy Departamentu Ceł chętnie przyjadą do danej izby celnej i przeprowadzą odpowiednie szkolenie. Konkretne problemy i zapotrzebowanie na szkolenie należy zgłaszać do Departamentu Ceł. 3. Dyrektor Izby Celnej w Białymstoku Mirosław Sienkiewicz zwrócił uwagę, iż w niektórych obszarach funkcjonowania Służby Celnej istnieje potrzeba wypracowania na szczeblu centralnym jednolitego trybu postępowania dla całej Służby. Zobowiązał się też do przekazania do Departamentu Ceł konkretnych przykładów, gdzie tryb jednolity należałoby wypracować i wdrożyć, natomiast dyrektor Anna Dubielak zapewniła, że prace w tym zakresie zostaną podjęte. Dyrektor Departamentu Organizacji Służby Celnej /-/Leszek Jasiun Protokół sporządzono w Wydziale Wsparcia Kierownictwa Departamentu Organizacji Służby Celnej 12