1. Rozk³ad materia³u nauczania historii i spo³eczeñstwa dla klasy VI szko³y podstawowej (2 godz. tygodniowo)

. Rozk³ad materia³u nauczania historii i spo³eczeñstwa dla klasy VI szko³y podstawowej (2 godz. tygodniowo) Nr lekcji. Temat Zajêcia organizacyjne. Zapoznanie z kryteriami oceniania. I. U PROGU CZASÓW NOWO YTNYCH 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 0.. 2. 3. 4. Wielkie podró e i odkrycia geograficzne. Wp³yw odkryæ geograficznych na przemiany cywilizacyjne. Humanizm nowy styl patrzenia na œwiat i cz³owieka. Twórcy sztuki renesansowej i ich dzie³a. Roz³am w Koœciele katolickim powstanie wyznañ protestanckich. Konflikty religijne XVI-wiecznej Europy, a wspó³czesny ruch ekumeniczny. Architektura i sztuka w Polsce z³otego wieku. Wybitni przedstawiciele polskiego renesansu i ich wp³yw na rozwój kultury narodowej. Zwiedzamy zabytki architektury renesansowej wycieczka. Spo³eczeñstwo polskie w XVI w. W czasach z³otej wolnoœci szlacheckiej. Lekcja powtórzeniowa Epoka renesansu nowy obraz œwiata i cz³owieka. Pisemny sprawdzian wiadomoœci. II. BAROK PE EN KONTRASTÓW 5. 6. 7. 8. Filozofia, nauka i sztuka w epoce baroku. Konflikty zbrojne z Rosj¹ w czasach Stefana Batorego. Wojny Rzeczypospolitej ze Szwecj¹ i Turcj¹ w XVII stuleciu. Sarmatyzm ideologia i styl ycia szlachty polskiej epoki baroku. III. MYŒLICIELE PROPONUJ ZMIANY 9. 20. 2. 22. 23. 24./25. 26. 27. Przemiany w kulturze i yciu codziennym epoki oœwiecenia. Osi¹gniêcia nauki i filozofii XVIII w. Powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki. Rzeczpospolita w czasach ostatniego króla. Próby naprawy pañstwa w XVIII w. Rzeczpospolita w okresie rozbiorów. Lekcja powtórzeniowa Wybitni myœliciele XVII-XVIII w. i ich wp³yw na kszta³towanie siê nowego wizerunku spo³eczeñstwa. Pisemny sprawdzian wiadomoœci. 65

Nr lekcji Temat IV. WIELKIE ZMIANY CYWILIZACYJNE XIX W. 28. 29. 30. 3./32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. Przemiany gospodarcze i ich wp³yw na tworzenie siê nowej struktury spo³eczeñstwa. Rewolucja naukowo-techniczna. Kultura XIX stulecia. ycie codzienne Polaków pod zaborami. Polacy walcz¹ o wolnoœæ u boku Napoleona. Walka narodowowyzwoleñcza Polaków na przyk³adzie wybranych epizodów. Walka Polaków o utrzymanie jêzyka i ziemi ojczystej. Kultura polska XIX w. na stra y obrony jêzyka i tradycji narodowych. Lekcja powtórzeniowa: Dwie drogi do niepodleg³oœci. Pisemny sprawdzian wiadomoœci. V. MIÊDZY DEMOKRACJ A DYKTATUR 39. 40. Przyczyny wybuchu i dzia³ania zbrojne w I wojnie œwiatowej. Nowy kszta³t Europy zmiany terytorialne i polityczne po I wojnie œwiatowej. 4. Dzia³ania Polaków zmierzaj¹ce do odzyskania niepodleg³oœci w latach I wojny œwiatowej. 42. 43. Kszta³towanie siê granic pañstwa polskiego. Rz¹dy komunistyczne w Zwi¹zku Radzieckim w okresie miêdzywojennym. 44. W³ochy i Niemcy pod rz¹dami dyktatorów. 45. Wybuch II wojny œwiatowej. 46. Spo³eczeñstwo polskie w latach II wojny œwiatowej. 47. Europa i œwiat w okresie zimnej wojny. 48. ycie codzienne w krajach demokracji ludowej po II wojnie œwiatowej. 49. Upadek komunizmu w Europie w 989 r. 50. Lekcja powtórzeniowa: Demokratyczne i totalitarne formy rz¹dów w XX w. 5. Pisemny sprawdzian wiadomoœci. VI. DOBRODZIEJSTWA I PRZEKLEÑSTWA CYWILIZACJI XX W. 52. Osi¹gniêcia naukowo-techniczne i kulturalne okresu miêdzywojennego. 53. Sukcesy II Rzeczypospolitej na polu gospodarki, nauki i oœwiaty. 54. Kultura polska okresu miêdzywojennego. 55. Cz³owiek wobec wielkich przemian cywilizacyjnych drugiej po³owy XX w. 56. Odbudowa kraju po zniszczeniach II wojny œwiatowej. 57. Lekcja powtórzeniowa: ycie codzienne w Polsce Ludowej. 58. Pisemny sprawdzian wiadomoœci. 66

Nr lekcji Temat VII. W STRONÊ DEMOKRACJI I DOBROBYTU 59. Po³o enie, obszar, ludnoœæ, symbole Rzeczypospolitej Polskiej. 60. Prawa i obowi¹zki obywateli w œwietle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. 6. Struktura w³adz w naszym pañstwie. 62. Gmina podstawow¹ jednostk¹ samorz¹du terytorialnego. 63. Czas wielkich przemian gospodarczych. 64. Zagro enia wynikaj¹ce z rozwoju gospodarki. 65. Polska droga do Unii Europejskiej i NATO. 66. Unia Europejska g³ówna organizacja jednocz¹cej siê Europy. 67. Godnoœæ i prawa cz³owieka we wspó³czesnym œwiecie. 68. Przejawy ³amania praw cz³owieka we wspó³czesnym œwiecie. 69. Kim jestem? Dok¹d zmierzam? 70. Lekcja powtórzeniowa: Europa podzielona czy zjednoczona? Do dyspozycji nauczyciela pozostawiono 3 godziny, w tym godzinê na zajêcia organizacyjne. 67

68 Dzia³ I. U PROGU CZASÓW NOWO YTNYCH Nr lekcji Temat, g³ówne zagadnienia Cele lekcji Metody. Œrodki dydaktyczne Daty, pojêcia, postaci. Zajêcia organizacyjne. Zapoznanie z kryteriami oceniania. 2. Wielkie podró e Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, karawela, i odkrycia geograficzne. przyczyny odkryæ geograficznych, wybrane elementy cywilizacji Indian Ameryki Œrodkowej i Po³udniowej pojêcia: karawela, astrolabium, busola, daty: 2 X 492 r., 59-522, postaci: Krzysztof Kolumb, Vasco da Gama, Ferdynand Magellan, Amerigo Vespucci; przyczyny podejmowania przez Europejczyków dalekich podró y, znaczenie wp³ywu nowoœci nawigacyjnych dla rozwoju eglarstwa; wskazaæ na mapie: trasy podró y: Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana, pañstwa, które podejmowa³y najwiêcej wypraw (Hiszpaniê, Portugaliê, Angliê, Francjê), zaznaczyæ na taœmie czasu daty wypraw: Krzysztofa Kolumba, Ferdynanda Magellana, analizowaæ Ÿród³a historyczne i na ich podstawie opowiedzieæ o warunkach podró y dalekomorskich. mapa Wielkie odkrycia geograficzne, atlasy, album z serii Tak yli ludzie. W okresie wielkich odkryæ, taœma czasu, wydawnictwo multimedialne Optimus Pascal Historia œwiata prezentuj¹ce cywilizacje Indian Ameryki Œrodkowej i Po³udniowej, rozmowa nauczaj¹ca, æwiczenia z taœm¹ czasu, praca z map¹, podrêcznikiem, materia³em ilustracyjnym i tekstami Ÿród³owymi prezentuj¹cymi wielkich odkrywców i ich podró e, praca w grupach napisanie fragmentu dziennika pok³adowego, wykreœlenie trasy eglugi jednego ze znanych podró ników, pokaz, æwiczeñ astrolabium, kompas 2 X 492 r., 59-522, Krzysztof Kolumb, Ferdynand Magellan, Amerigo Vespucci, Vasco da Gama 3. Wp³yw odkryæ geograficznych na przemiany cywilizacyjne. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, plantacja, 492 r. pojêcie: plantacja, datê: 492 r., e rok 492 uznawany jest przez mapa Wielkie odkrycia geograficzne, mapa polityczna wspó³czesnego œwiata, atlasy, album z serii Tak Czas

69 I. U PROGU CZASÓW NOWO YTNYCH wybrane elementy cywilizacji Indian Ameryki Œrodkowej i Po³udniowej, zmiany w yciu codziennym bêd¹ce skutkiem odkryæ geograficznych 4. Humanizm nowy styl patrzenia na œwiat i cz³owieka. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia; humanizm, has³a g³oszone przez humanistów, niektórych historyków za umowny koniec œredniowiecza i pocz¹tek czasów nowo ytnych; wp³yw odkryæ na zmiany gospodarcze w Europie; wskazaæ na mapie: pañstwa, które uzyska³y najwiêcej zdobyczy terytorialnych (Hiszpaniê, Portugaliê, Angliê, Francjê), gdzie znajdowa³y siê pañstwa Inków, Azteków, Majów, opowiedzieæ o wybranych osi¹gniêciach cywilizacyjnych Indian, oceniæ postêpowanie kolonizatorów wzglêdem ludnoœci podbitej, klasyfikowaæ konsekwencje odkryæ geograficznych na pozytywne i negatywne, zaznaczyæ na taœmie czasu datê przyjmowan¹ umownie za koniec œredniowiecza i pocz¹tek czasów nowo ytnych. pojêcia: humanizm, jakie pogl¹dy g³osili humaniœci; na czym polega³a ró nica w pogl¹dach humanistów i filozofów œredniowiecza; yli ludzie. W okresie wielkich odkryæ, taœma czasu, wydawnictwo multimedialne Optimus Pascal Historia œwiata prezentuj¹ce cywilizacje Indian Ameryki Œrodkowej i Po³udniowej, rozmowa nauczaj¹ca, burza mózgów Najwa niejsze skutki odkryæ geograficznych, æwiczenia z taœm¹ czasu, praca z map¹, pokaz, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia, drama inscenizacja Na plantacji atlasy, przeÿrocza, filmy, albumy, ilustracje, zdjêcia pocztówki przedstawiaj¹ce sceny z ycia epoki renesansu, taœma czasu, z map¹, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia, pokaz

70 Dzia³ I. U PROGU CZASÓW NOWO YTNYCH Nr lekcji Temat, g³ówne zagadnienia zmiany w yciu codziennym 5. Twórcy sztuki Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia; humanizm, renesansowej i ich dzie³a. sztuka renesansu, twórcy renesansu Cele lekcji wskazaæ na mapie: W³ochy, opowiedzieæ o zmianach w yciu codziennym, jakie wyst¹pi³y w XIX w. pojêcia: renesans, odrodzenie, postaci: Leonardo da Vinci, Micha³ Anio³ Buonarotti, Rafael Santi, g³ówne dzie³a twórców renesansu; e sztuka renesansu nawi¹zywa³a do antyku; wskazaæ na mapie miasta w³oskie, stanowi¹ce centra kultury renesansu, podaæ przyk³ady dzie³ wybitnych twórców renesansu, zaznaczyæ na taœmie czasu epokê renesansu, wskazaæ charakterystyczne elementy architektury renesansu. Metody. Œrodki dydaktyczne mody z XVI w., drama dialog Rozmowa dwóch humanistów atlasy, przeÿrocza, filmy, albumy, ilustracje, zdjêcia pocztówki przedstawiaj¹ce zabytki, sztuki i architektury renesansu, taœma czasu, rozmowa nauczaj¹ca, æwiczenia z taœm¹ czasu, praca z map¹, pokaz, krzy ówka obrazkowa, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia Daty, pojêcia, postaci renesans, odrodzenie, Leonardo da Vinci, Micha³ Anio³ Buonarroti, Rafael Santi Czas

7 I. U PROGU CZASÓW NOWO YTNYCH 6. Roz³am w Koœciele katolickim powstanie wyznañ protestanckich. roz³am w Koœciele katolickim powstanie wyznañ protestanckich, podobieñstwa i ró nice miêdzy katolicyzmem a protestantyzmem 7. Konflikty religijne XVI wiecznej Europy a wspó³czesny ruch ekumeniczny. konflikt miêdzy chrzeœcijanami w Europie w XVI w., Po zakoñczonych zajêciach uczeñ pojêcia: reformacja, protestantyzm, daty: 57 r., postaci: Marcin Luter, Jan Kalwin, Henryk VIII, nazwy wyznañ powsta³ych w wyniku reformacji: kalwinizm, anglikanizm, luteranizm; dlaczego Marcin Luter wyst¹pi³ przeciwko Koœcio³owi katolickiemu; wskazaæ na mapie pañstwa, w których rozwinê³a siê reformacja, wskazaæ podobieñstwa i ró nice miêdzy katolicyzmem a protestantyzmem. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ pojêcia: ekumenizm, czym by³ Indeks ksi¹g zakazanych; wy ej wymienione pojêcia; wskazaæ na mapie: pañstwa, w których mia³y miejsce wojny religijne, religijny podzia³ Europy, jaki wyst¹pi³ w XVI w., podrêcznik, zeszyt ucznia, tekst Ÿród³owy, taœma czasu, rozmowa nauczaj¹ca, æwiczenia z taœm¹ czasu, praca z map¹, tekstem Ÿród³owym, ucznia, drama Og³oszenie tez przez Marcina Lutra podrêcznik, zeszyt ucznia, tekst Ÿród³owy, z map¹, tekstem Ÿród³owym, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia, debata za i przeciw Czy chrzeœcijanie maj¹ szansê na zjednoczenie? protestantyzm, reformacja, 57 r., Marcin Luter, Jan Kalwin, Henryk VIII ekumenizm, Indeks ksi¹g zakazanych

72 Dzia³ I. U PROGU CZASÓW NOWO YTNYCH Nr lekcji Temat, g³ówne zagadnienia ekumenizm pojednanie i porozumienie miêdzy chrzeœcijanami 8. Architektura Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, Wawel, arras, i sztuka w Polsce z³otego wieku. najs³ynniejsze zabytki polskiego renesansu, tolerancja religijna w Polsce Cele lekcji oceniæ skutki reformacji, wyjaœniæ ideê ekumenizmu. pojêcia: Wawel, arras, tolerancja, postaci: Bona, Zygmunt I Stary, Zygmunt II August; istotê wk³adu ostatnich w³adców z dynastii Jagiellonów w rozwój kultury; wskazaæ na mapie Polski miejsca, gdzie znajduj¹ siê zabytki architektury renesansu, wyjaœniæ, na czym polega³a zasada tolerancji religijnej. przeÿrocza, filmy, albumy, ilustracje, zdjêcia, pocztówki przedstawiaj¹ce zabytki sztuki i architektury renesansu w Polsce, tekst Ÿród³owy, s³owniki, encyklopedie, z map¹, projekcja filmu, pokaz, ucznia, praca w grupach przygotowanie planszy, albumów, prezentuj¹cych zabytki sztuki i architektury renesansu w Polsce oraz regionie, opracowanie mapek przedstawiaj¹cych lokalizacjê zabytków architektury renesansu w Polsce tolerancja, Bona, Zygmunt I Stary, Zygmunt II August 9. Wybitni przedstawiciele polskiego renesansu i ich wp³yw na rozwój kultury narodowej. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, Jan Kochanowski, Miko³aj Rej, Miko³aj Kopernik postaci: Jan Kochanowski, Miko³aj Rej, Miko³aj Kopernik; istotê wk³adu wymienionych postaci w rozwój kultury i nauki polskiej, Metody. Œrodki dydaktyczne przeÿrocza, s³owniki, encyklopedie, z map¹, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia, praca w grupach przygotowanie Daty, pojêcia, postaci Czas

zas³ugi dla kultury polskiej Jana Kochanowskiego, Miko³aja Reja, Miko³aja Kopernika na czym polega³o prze³omowe znaczenie odkrycia Kopernika; wskazaæ na mapie Polski miejsca zwi¹zane z Miko³ajem Kopernikiem Frombork, Toruñ, dostrzec wp³yw twórczoœci Miko³aja Reja na rozwój jêzyka polskiego. planszy, prezentuj¹cych sylwetki wybitnych przedstawicieli polskiego renesansu I. U PROGU CZASÓW NOWO YTNYCH 0. Zwiedzamy zabytki architektury renesansu wycieczka.. Spo³eczeñstwo polskie w XVI w. granice Rzeczypospolitej Obojga Narodów, po³o enie mieszczan i ch³opów, rola szlachty i magnatów Po zakoñczonych zajêciach uczeñ pojêcia: szlachta, magnat, go³ota, stan, datê: 569 r., z jakich stanów sk³ada³o siê spo³eczeñstwo polskie; ró nice w po³o eniu ekonomicznym i prawnym poszczególnych stanów; wskazaæ na mapie granice Rzeczypospolitej w XVI w. i jej s¹siadów, scharakteryzowaæ podstawowe ró nice miêdzy stanami, dotycz¹ce zajêæ, trybu ycia, strojów. podrêcznik, zeszyt ucznia, mapa Rzeczpospolita w XVI w., tablica genealogiczna Jagiellonów, tekst Ÿród³owy opisuj¹cy np. mieszczañstwo, ilustracje prezentuj¹ce stroje szlachty, mieszczan i ch³opów, z map¹, podrêcznikiem, tekstem Ÿród³owym, ucznia, æwiczenia dramowe Rozmowa miêdzy panem, ch³opem i mieszczaninem szlachta, magnat, go³ota, stan, 569 r. 73

74 Dzia³ I. U PROGU CZASÓW NOWO YTNYCH Nr lekcji Temat, g³ówne zagadnienia 2. W czasach z³otej Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, sejm walny, wolnoœci wolna elekcja, szlacheckiej. przywilej szlachta jej przywileje, udzia³ w rz¹dach pojêcia: przywilej, sejm walny, wolna elekcja, z jakich stanów sejmuj¹cych sk³ada³ siê sejm walny; proces kszta³towania siê sejmu walnego, wp³yw przywilejów na umocnienie siê pozycji szlachty; na podstawie tablicy genealogicznej odczytaæ imiona ostatnich w³adców z dynastii Jagiellonów, wyjaœniæ, na czym polega³y rz¹dy szlachty. mapa Rzeczpospolita w XVI w., tablica genealogiczna Jagiellonów, tekst Ÿród³owy opisuj¹cy obrady sejmu walnego, z podrêcznikiem, tekstem Ÿród³owym, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia, drama stop klatka Sejm walny, inscenizacja Pierwsza wolna elekcja 3. Lekcja powtórzeniowa: Epoka renesansu nowy obraz œwiata i cz³owieka. 4. Pisemny sprawdzian wiadomoœci. 5. Filozofia, nauka Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, barok, opera, i sztuka w epoce baroku. odmienne postawy yciowe religijnoœæ Cele lekcji pojêcia: barok, opera, misteria, przedstawicieli filozofii XVII w.: Galileusz, Isaac Newton, Kartezjusz, wybitnych kompozytorów: Jan Sebastian Bach, Claudio Monteverdi, Georg Friedrich Haendel, Metody. Œrodki dydaktyczne przeÿrocza, filmy, albumy, ilustracje, zdjêcia pocztówki przedstawiaj¹ce zabytki, sztuki i architektury barokowej w Polsce, nagrania z fragmentami utworów barokowych, albumy Daty, pojêcia, postaci misteria, Galileusz, Isaac Newton, Kartezjusz, Jan Sebastian Bach, Claudio Monteverdi, Czas

75 II. BAROK PE EN KONTRASTÓW i asceza obok korzystania z uciech ycia, sztuka barokowa, kontrasty ycia codziennego, myœliciele XVII w. 6. Konflikty zbrojne z Rosj¹ w czasach Stefana Batorego. s¹siedzi Rzeczypospolitej i zagro enia z ich strony, Stefan Batory wojny z Moskw¹ twórców architektury i malarstwa: Giovanni Bernini, Peter Paul Rubens, Jan Vermeer van Delft, podstawowe cechy sztuki i architektury baroku; na czym polega³y kontrasty w yciu codziennym w dobie baroku, g³ówne za³o enie sztuki barokowej oddzia³ywanie na uczucia religijne; analizowaæ Ÿród³a ikonograficzne, na ich podstawie wskazaæ zabytki architektury baroku i omówiæ podstawowe cechy, wskazaæ i zaprezentowaæ zabytek architektury barokowej w swoim regionie. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ pojêcia: husaria, piechota wybraniecka, daty: 582 r., postaci: Stefan Batory; dlaczego o Rzeczypospolitej w XVII w. mówimy, e by³a pañstwem wielonarodowoœciowym; przyczyny wojen Rzeczypospolitej z Rosj¹, z reprodukcjami malarstwa XVII w., s³owniki, encyklopedie, z map¹, projekcja filmu, pokaz, sporz¹dzenie karty zabytku architektury baroku znajduj¹cego siê w regionie, ucznia podrêcznik, zeszyt ucznia, mapa Rzeczpospolita w XVII w., atlasy, reprodukcja obrazu J. Matejki Batory pod Pskowem, ilustracje przedstawiaj¹ce uzbrojenie husarii, piechoty wybranieckiej, z map¹, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia, wykreœlenie mapki konturowej przedstawiaj¹cej kszta³t Georg Friedrich Haendel, Giovanni Bernini, Peter Paul Rubens, Jan Vermeer van Delft husaria, piechota wybraniecka, 582 r., Stefan Batory

76 Dzia³ II. BAROK PE EN KONTRASTÓW Nr lekcji Temat, g³ówne zagadnienia 7. Konflikty Rzeczypospolitej ze Szwecj¹ i Turcj¹ w XVII stuleciu. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, husaria, piechota potop szwedzki, Jan III Sobieski pogromca Turków Cele lekcji zaznaczyæ na taœmie czasu datê rozejmu, koñcz¹cego wojnê z Rosj¹ o Inflanty, wskazaæ na mapie: pañstwo moskiewskie, Inflanty, zmiany terytorialne, jakie nast¹pi³y w wyniku wojen z Rosj¹, na podstawie podrêcznika, ilustracji opowiedzieæ o uzbrojeniu husarii, piechoty wybranieckiej. daty: 655 r., 672 r., 683 r., postaci: Stefan Czarniecki, Jan III Sobieski; przyczyny wojen z s¹siadami, znaczenie zwyciêstwa Jana III Sobieskiego w bitwie pod Wiedniem, wp³yw wojen na sytuacjê polityczn¹ i gospodarcz¹ Rzeczypospolitej; zaznaczyæ na taœmie czasu daty najwa niejszych bitew, stoczonych przez Rzeczpospolit¹ w XVII w., wskazaæ na mapie: pañstwa, z którymi Rzeczpospolita w XVII w. Metody. Œrodki dydaktyczne terytorialny Rzeczypospolitej po wojnach z Rosj¹ przeÿrocza, fragmenty filmów Potop, Pan Wo³odyjowski, albumy przedstawiaj¹ce reprodukcje obrazów batalistycznych, s³owniki, encyklopedie. z map¹, projekcja fragmentów filmów, wykonanie zadañ w zeszycie æwiczeñ, drama wywiad z Janem III Sobieskim po bitwie pod Wiedniem, przygotowanie makiety bitwy pod Wiedniem Daty, pojêcia, postaci wybraniecka, 655 r., 672 r., 683 r., Stefan Czarniecki, Jan III Sobieski, Czas

77 II. BAROK PE EN KONTRASTÓW 8. Sarmatyzm ideologia i styl ycia szlachty polskiej epoki baroku. obyczajowoœæ i strój szlachecki, wybrane przyk³ady polskiej kultury barokowej prowadzi³a wojny, zmiany terytorialne, jakie nast¹pi³y w wyniku wojen. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ pojêcia: sarmata, sarmatyzm, kalwaria, jakie cechy przypisywali sobie sarmaci, przyk³ady literatury barokowej, np. ywoty œwiêtych Piotra Skargi, Pamiêtniki Jana Chryzostoma Paska; w jaki sposób szlachta podkreœla³a swoj¹ wy szoœæ i odrêbnoœæ w pañstwie, wp³yw sztuki barokowej na o ywienie uczuæ religijnych; wskazaæ zabytki architektury baroku w swoim regionie, na podstawie ilustracji opisaæ typowy dwór szlachecki z XVII w., rozpoznaæ i opisaæ strój szlachcica z XVII w., wykorzystuj¹c pojêcia upan, kontusz. podrêcznik, zeszyt ucznia, przeÿrocza, albumy, ilustracje, zdjêcia, pocztówki przedstawiaj¹ce zabytki sztuki i architektury baroku w Polsce, s³owniki, encyklopedie, rozmowa nauczaj¹ca, pokaz, sporz¹dzenie karty zabytku architektury baroku znajduj¹cego siê w regionie, ucznia, wystawa prezentuj¹ca stroje szlacheckie (miniatury dla lalek), konkurs Kartka z pamiêtnika Sarmaty sarmata, sarmatyzm, kalwaria 9. Przemiany w kulturze i yciu codziennym epoki oœwiecenia. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ pojêcia: oœwiecenie, klasycyzm, przedstawicieli filozofii: Jan Jakub Rousseau, Monteskiusz, Wolter, podrêcznik, zeszyt ucznia, mapa Europa w XVIII w., przeÿrocza, filmy, albumy, ilustracje, zdjêcia pocztówki przedstawiaj¹ce zabytki, oœwiecenie, klasycyzm, Jan Jakub Rousseau, Monteskiusz,

78 Dzia³ II. BAROK PE EN KONTRASTÓW Nr lekcji Temat, g³ówne zagadnienia nowy idea³ cz³owieka, osi¹gniêcia nauki doby oœwiecenia i ich zastosowanie w praktyce, sztuka klasycystyczna, zmiany w yciu codziennym w XVIII w. Cele lekcji przedstawicieli nauki: Karol Linneusz, Benjamin Franklin, James Watt, wybitnych kompozytorów: Wolfgang Amadeusz Mozart, Ludwig van Beethoven, Joseph Haydn, g³ówne za³o enia filozofii oœwiecenia; wp³yw odkryæ i wynalazków na poszerzenie wiedzy cz³owieka o œwiecie i przemiany w yciu codziennym; wskazaæ na mapie pañstwa, w których w XVIII w. rozwinê³a siê oœwiata, opisaæ budowlê reprezentuj¹c¹ styl klasycystyczny i wskazaæ elementy nawi¹zuj¹ce do antyku, opisaæ stroje noszone w Europie w XVIII w., na podstawie s³owników, encyklopedii uzupe³niæ informacje o wybitnych przedstawicielach epoki oœwiecenia. 20. Osi¹gniêcia Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, 4 VII 789 r., nauki i filozofii XVIII w. pojêcia: liberalizm, absolutyzm, rewolucja, postaæ: Monteskiusz, Metody. Œrodki dydaktyczne sztuki i architektury klasycystycznej, nagrania z fragmentami utworów wybitnych kompozytorów XVIII w., s³owniki, encyklopedie, z map¹, projekcja filmu, pokaz, sporz¹dzenie projektu zwiedzania zabytku klasycystycznego, konkurs M³ody meloman, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia, wystawa prezentuj¹ca stroje z XVIII w., (miniatury dla lalek), gra dydaktyczna (poker kryterialny) Wybitni przedstawiciele epoki oœwiecenia mapa œwiata w XVIII w., atlasy, taœma czasu, tekst Ÿród³owy, np. Monteskiusz o w³adzy, kaseta z nagraniem Marsylianki, Daty, pojêcia, postaci Wolter, Karol Linneusz, Benjamin Franklin, James Watt, Wolfgang Amadeusz Mozart, Ludwig van Beethoven, Joseph Haydn liberalizm, absolutyzm, rewolucja, Monteskiusz Czas

79 III. MYŒLICIELE PROPONUJ ZMIANY krytyka absolutyzmu przez filozofów, nowa koncepcja w³adzy zaproponowana przez Monteskiusza, realizacja zasad równoœci w rewolucyjnej Francji daty: 4 VII 789 r.; na czym opiera³ siê trójpodzia³ w³adzy wprowadzony przez Monteskiusza, znaczenie Deklaracji praw cz³owieka i obywatela dla wprowadzenia poszanowania podstawowych praw cz³owieka; zaznaczyæ na taœmie czasu datê rewolucji francuskiej, oceniæ wp³yw idei oœwiecenia na ustrój wspó³czesnych pañstw demokratycznych, przedstawiæ najwa niejsze konsekwencje rewolucji francuskiej. z map¹, taœm¹ czasu, tekstem Ÿród³owym, wykreœlenie schematu obrazuj¹cego koncepcjê w³adzy zaproponowan¹ przez Monteskiusza, praca w grupach wykonanie plakatu prezentuj¹cego has³a rewolucji francuskiej, æwiczenie dramowe Wehiku³ czasu uczestnik wydarzeñ z 789 r. sporz¹dza raport na temat wp³ywu idei rewolucji francuskiej na ustroje wspó³czesnych pañstw demokratycznych, wykonanie zadañ w zeszycie æwiczeñ 2. Powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, kolonia, Stany Zjednoczone Ameryki pierwsze pañstwo w œwiecie posiadaj¹ce konstytucjê, pojêcia: kolonia, konstytucja, kadencja, daty: 4 VII 776 r., postaæ: Jerzy Waszyngton, nazwiska Polaków walcz¹cych o wolnoœæ Stanów Zjednoczonych T. Koœciuszki i K. Pu³askiego, g³ówne has³a zawarte w Deklaracji niepodleg³oœci Stanów Zjednoczonych; przyczyny buntu kolonii, mapa Ameryki w XVIII w., atlasy, taœma czasu, tekst Ÿród³owy Deklaracja niepodleg³oœci Stanów Zjednoczonych, portrety Jerzego Waszyngtona, Tadeusza Koœciuszki i Kazimierza Pu³askiego, z map¹, taœm¹ czasu, tekstem Ÿród³owym, pokaz, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia konstytucja, kadencja, 4 VII 776 r., Jerzy Waszyngton

80 Dzia³ III. MYŒLICIELE PROPONUJ ZMIANY Nr lekcji Temat, g³ówne zagadnienia idea³y wolnoœci, równoœci praw cz³owieka we wspó³czesnym œwiecie wp³yw myœli oœwiecenia na wspó³czesne systemy polityczne; zaznaczyæ na taœmie czasu daty: uchwalenia Deklaracji niepodleg³oœci Stanów Zjednoczonych, analizowaæ Ÿród³a, podaæ przyk³ady ³amania praw cz³owieka we wspó³czesnym œwiecie. 22. Rzeczpospolita Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, liberum veto, w czasach ostatniego króla. najwa niejsze przejawy rozk³adu wewnêtrznego Rzeczypospolitej, koniecznoœæ przeprowadzenia reform, reforma szkolnictwa, sztuka czasów Stanis³awa Augusta Poniatowskiego Cele lekcji pojêcia: liberum veto, mecenat, obiady czwartkowe, daty: 764 r., 773 r., postaci: Stanis³aw August Poniatowski, Stanis³aw Staszic, Hugo Ko³³¹taj, Ignacy Krasicki, Stanis³aw Konarski; rolê króla w rozwoju oœwiaty i kultury w Polsce w XVIII w., znaczenie dzia³alnoœci Komisji Edukacji Narodowej; rozpoznaæ zabytki w stylu klasycystycznym, sporz¹dziæ kartê zabytku w stylu Metody. Œrodki dydaktyczne przeÿrocza, filmy np. Wideoteka MEN. Historia cz. 3. Architektura klasycystyczna w Polsce, albumy, ilustracje, zdjêcia pocztówki przedstawiaj¹ce zabytki architektury i sztuki klasycystycznej, s³owniki, encyklopedie, z map¹, pokaz, drama inscenizacja Obiady czwartkowe, opracowanie plansz prezentuj¹cych dorobek kulturalny epoki Stanis³awa Augusta Poniatowskiego, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia Daty, pojêcia, postaci mecenat, obiady czwartkowe, 764 r., 773 r., Stanis³aw August Poniatowski, Stanis³aw Staszic, Hugo Ko³³¹taj, Ignacy Krasicki, Stanis³aw Konarski Czas

8 III. MYŒLICIELE PROPONUJ ZMIANY 23. Próby naprawy Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, sejm pañstwa w XVIII w. próby reform Konstytucja 3 maja, dzieñ 3 maja œwiêtem pañstwowym we wspó³czesnej Polsce klasycystycznym, znajduj¹cego siê w regionie, zaznaczyæ na taœmie czasu daty: elekcji Stanis³awa Augusta Poniatowskiego, powo³ania Komisji Edukacji Narodowej, analizowaæ Ÿród³a historyczne. pojêcia: liberum veto, sejm skonfederowany, konstytucja, daty: 772 r., 788-792, 3 V 79 r., postaci: Stanis³aw Ma³achowski, Tadeusz Rejtan, Stanis³aw August Poniatowski, e Konstytucja 3 maja by³a pierwsz¹ w Europie, a drug¹ na œwiecie; e Konstytucja by³a donios³ym aktem zmierzaj¹cym do naprawy pañstwa; zaznaczyæ na taœmie czasu daty: I rozbioru Polski, Sejmu Wielkiego, uchwalenia Konstytucji 3 maja, analizowaæ Ÿród³o aktowe Konstytucja 3 maja i na jego podstawie wymieniæ najwa niejsze postanowienia dokumentu, opowiedzieæ, w jaki sposób wspó³czeœnie œwiêtujemy rocznicê uchwalenia Konstytucji 3 maja. mapa Rzeczpospolita w okresie rozbiorów, atlasy, reprodukcje obrazów Jana Matejki, np. Konstytucja 3 maja, Rejtan, s³owniki, encyklopedie, z map¹, pokaz, drama Og³oszenie Konstytucji 3 maja, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia skonfederowany, 772 r., 788-792, 3 V 79 r., Stanis³aw August Poniatowski, Tadeusz Rejtan, Stanis³aw Ma³achowski

82 Dzia³ III. MYŒLICIELE PROPONUJ ZMIANY Nr lekcji Temat, g³ówne zagadnienia 24/25 Rzeczpospolita Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, insurekcja, 2 w okresie rozbiorów. I rozbiór Rzeczypospolitej, walka zbrojna insurekcja koœciuszkowska, III rozbiór Polski Cele lekcji pojêcia: insurekcja, daty: 793 r., 24 III 794 r., 795 r., postaci: Tadeusz Koœciuszko, gen. Jan Henryk D¹browski, Wojciech Bartos, Jan Kiliñski; przyczyny wybuchu powstania koœciuszkowskiego; zaznaczyæ na taœmie czasu daty: II i III rozbioru Rzeczypospolitej, powstania koœciuszkowskiego, uzasadniæ, e upadek Rzeczypospolitej by³ procesem d³ugofalowym, na który mia³y wp³yw zarówno zewnêtrzne, jak i wewnêtrzne czynniki, analizowaæ Ÿród³a, np. Akt powstania, wskazaæ na mapie ziemie utracone przez Rzeczpospolit¹ w II i III rozbiorze. Metody. Œrodki dydaktyczne mapa Rzeczpospolita w okresie rozbiorów, atlasy, reprodukcje obrazów Jana Matejki, np. Bitwa pod Rac³awicami, s³owniki, encyklopedie, z map¹, pokaz, drama Przysiêga Koœciuszki na Rynku w Krakowie, ucznia, metaplan Czy musia³o dojœæ do upadku Rzeczypospolitej? Daty, pojêcia, postaci 793 r., 24 III 794 r., 795 r., Tadeusz Koœciuszko Wojciech Bartos, Jan Kiliñski 26. Lekcja powtórzeniowa: Wybitni myœliciele XVII XVIII w. i ich wp³yw na kszta³towanie siê nowego wizerunku spo³eczeñstwa. 27. Pisemny sprawdzian wiadomoœci. Czas

IV. WIELKIE ZMIANY CYWILIZACYJNE XIX W. 28. Przemiany gospodarcze i ich wp³yw na tworzenie siê nowej struktury spo³eczeñstwa. Mechanizacja produkcji, rozwój przemys³u, Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, fabryka, przewrót przemys³owy, p³odozmian, bur uazja, proletariat, urbanizacja, uw³aszczenie, powszechne prawo wyborcze, 848-849 r., James Watt postêp w rolnictwie, rozwój miast, przemiany spo³eczne zwiêkszenie zakresu swobód demokratycznych, walka o polepszenie warunków bytowych, ruch równouprawnienia kobiet pojêcia: fabryka, przewrót przemys³owy, p³odozmian, bur uazja, proletariat, urbanizacja, uw³aszczenie, powszechne prawo wyborcze, daty: 848-849 r., postaæ: James Watt; na czym polega³a rewolucja przemys³owa, g³ówne przyczyny Wiosny Ludów, jakich praw i dlaczego domaga³o siê spo³eczeñstwo, zwi¹zek miêdzy rozwojem przemys³u a procesem urbanizacyjnym; zaznaczyæ na taœmie czasu datê Wiosny Ludów, wskazaæ na mapie pañstwa, w których: dosz³o do wybuchu Wiosny Ludów, najszybciej rozwinê³a siê rewolucja przemys³owa, na podstawie Ÿróde³ historycznych (teksty, ilustracje) opowiedzieæ o: wygl¹dzie miasta XIX-wiecznego, pracy w fabryce, przedstawiæ zmiany, jakie wyst¹pi³y na wsi w XIX w. mapa œwiata w XIX w., atlasy, przeÿrocza, fragmenty filmów np. Ch³opi, Ziemia Obiecana, ilustracje, zdjêcia, pocztówki przedstawiaj¹ce wieœ i miasto w XIX w., przedmioty codziennego u ytku wykorzystywane w XIX w., s³owniki, encyklopedie, z map¹, projekcja fragmentów filmów, pokaz, kartka z pamiêtnika Jeden dzieñ z ycia robotnika, praca w grupach przygotowanie reporta u Œlady z przesz³oœci moja miejscowoœæ w XIX w., ucznia 83

84 Dzia³ IV. WIELKIE ZMIANY CYWILIZACYJNE XIX W. Nr lekcji Temat, g³ówne zagadnienia 29. Rewolucja Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, cywilizacja naukowo techniczna. cywilizacja naukowotechniczna, wp³yw wynalazków i odkryæ na polepszenie warunków ycia codziennego 30. Kultura XIX stulecia. ró nice w poziomie ycia poszczególnych warstw spo³eczeñstwa XIX w., kultura XIX w. Cele lekcji pojêcia: cywilizacja naukowo- -techniczna, wybitnych twórców nauki: Tomasz Edison, Aleksander Graham Bell, Wilhelm Roentgen, Ludwik Pasteur Maria Sk³odowska-Curie i ich osi¹gniêcia; wp³yw osi¹gniêæ naukowo- -technicznych na warunki ycia ludzi; wskazaæ i uzasadniæ, na które dziedziny ycia rewolucja naukowo- -techniczna mia³a najwiêkszy wp³yw. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ pojêcie: impresjonizm, realizm, wybitnych twórców kultury XIX w.; z czego wynika³y ró nice w poziomie ycia poszczególnych warstw spo³eczeñstwa XIX w.; Metody. Œrodki dydaktyczne s³owniki, encyklopedie, przedmioty prezentuj¹ce osi¹gniêcia nauki i techniki XIX w. ilustracje strojów z epoki, rozmowa nauczaj¹ca, projekcja filmu, pokaz, ucznia; realizacja jednego projektu: Œwiatowa wystawa nauki i techniki prezentacja dorobku i wybitnych przedstawicieli XIX stulecia, Maria Sk³odowska-Curie reporta o wielkiej kobiecie w szkolnej gazecie podrêcznik, zeszyt ucznia, s³owniki, encyklopedie, ilustracje strojów z epoki, albumy z reprodukcjami malarstwa impresjonistycznego i realistycznego, rozmowa nauczaj¹ca, pokaz, ucznia, realizacja projektu W XIX-wiecznym salonie prezentacja mody, obyczajów, kuchni Daty, pojêcia, postaci naukowo- -techniczna, Tomasz Edison, Aleksander Graham Bell, Wilhelm Roentgen, Ludwik Pasteur Maria Sk³odowska-Curie impresjonizm, realizm Czas

IV. WIELKIE ZMIANY CYWILIZACYJNE XIX W. rozpoznaæ wybitne dzie³a malarstwa okresu realizmu i impresjonizmu, wykazaæ na wybranych przyk³adach, e sztuka XIX w. nawi¹zywa³a do dawnych epok. 3./32. ycie codzienne Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, uw³aszczenie, Polaków pod p³odozmian zaborami. podzia³ ziem polskich miêdzy zaborców, ycie codzienne pod zaborami, blaski i cienie Galicji pojêcia: p³odozmian, uw³aszczenie; dlaczego gospodarka Galicji sta³a na bardzo niskim poziomie, z czego wynika³y ró nice w zagospodarowaniu i organizacji ziem w trzech zaborach; uzasadniæ, e Kraków w XIX w. by³ centrum ycia kulturalnego, wskazaæ na mapie i nazwaæ ziemie polskie, le ¹ce w zaborze austriackim, rosyjskim i pruskim, opowiedzieæ o warunkach ycia w trzech zaborach, wskazaæ, które ze wspó³czesnych du ych oœrodków przemys³owych maj¹ swój pocz¹tek w XIX w., okreœliæ, pod jakim zaborem znajdowa³a siê miejscowoœæ, w której mieszka. mapa Ziemie polskie w XIX w., atlasy, przeÿrocza, fragmenty filmów np. Ch³opi, Ziemia Obiecana, Nad Niemnem, ilustracje, zdjêcia, pocztówki przedstawiaj¹ce wieœ i miasto w XIX w., przedmioty codziennego u ytku wykorzystywane w XIX w., s³owniki, encyklopedie, z map¹, projekcja fragmentów filmów, pokaz, wywiad np. z galicyjskim ch³opem, ³ódzkim robotnikiem, wycieczka: Przez ulice i place naszego XIX-wiecznego miasteczka, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia 85

86 Dzia³ IV. WIELKIE ZMIANY CYWILIZACYJNE XIX W. Nr lekcji Temat, g³ówne zagadnienia 33. Polacy walcz¹ o wolnoœæ u boku Napoleona. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, emigrant, Legiony Polskie we W³oszech, powstanie Mazurka D¹browskiego 34. Walka narodowowyzwoleñcza Polaków na przyk³adzie wybranych epizodów. Cele lekcji pojêcia: emigrant, koalicja, Legiony Polskie, daty: 797 r., 807 r., 85 r., postaci: gen. Jan Henryk D¹browski, Napoleon Bonaparte, Józef Wybicki, ksi¹ ê Józef Poniatowski, w jakich okolicznoœciach powsta³ hymn narodowy; starania Polaków o odbudowê pañstwa i potrafi o nich opowiedzieæ, dlaczego Polacy wi¹zali nadzieje na odzyskanie niepodleg³oœci z Napoleonem; zaznaczyæ na taœmie czasu daty: utworzenia Legionów Polskich, powstania i likwidacji Ksiêstwa Warszawskiego, wskazaæ na mapie Ksiêstwo Warszawskie. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ pojêcia: wojna partyzancka, daty: 29/30 XI 830 r., 846 r., 848 r., 863 r., Metody. Œrodki dydaktyczne mapa Ziemie polskie w XIX w., atlasy, mapki konturowe, kaseta z nagraniem Mazurka D¹browskiego, s³owniki, encyklopedie, portrety: Napoleona Bonapartego, Józefa Wybickiego, ksiêcia Józefa Poniatowskiego, gen. Jana Henryka D¹browskiego, z map¹, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia podrêcznik, zeszyt ucznia, mapa Ziemie polskie w XIX w., atlasy, mapki konturowe, kaseta z nagraniem Warszawianki, s³owniki, Daty, pojêcia, postaci koalicja, Legiony Polskie, 797 r., 807 r., 85 r., Napoleon Bonaparte, Józef Wybicki, ksi¹ ê Józef Poniatowski, gen. Jan Henryk D¹browski wojna partyzancka, 29/30 XI 830 r., 846 r., 848 r., 863 r., Czas

87 IV. WIELKIE ZMIANY CYWILIZACYJNE XIX W. wybrane epizody i postaci powstañ narodowych, Polacy w walce o wolnoœæ innych narodów postaci: gen. Józef Bem, gen. Józef Sowiñski, miejsca bitew stoczonych w powstaniu listopadowym; dlaczego Polacy podejmowali w XIX w. walkê zbrojn¹, wp³yw niew³aœciwych decyzji na efekty walki, znaczenie has³a Za Wasz¹ i nasz¹ wolnoœæ ; zaznaczyæ na taœmie czasu daty powstañ narodowych, zanalizowaæ przyczyny klêski powstañ narodowych, wskazaæ na mapie obszary objête walkami powstañczymi. encyklopedie, portret: gen. Józefa Bema, reprodukcje obrazów prezentuj¹ce sceny z powstañ narodowych, z map¹, debata za i przeciw Walczyæ czy pogodziæ siê z niewol¹, pokaz, zaznaczenie na mapie konturowej obszarów objêtych przez powstania narodowe, drama wywiad z gen. Józefem Bemem w Gazecie Wêgierskiej : Za Wasz¹ i nasz¹ wolnoœæ, ucznia, metaplan: Dlaczego przegraliœmy powstania narodowe? gen. Józef Bem, gen. Józef Sowiñski 35. Walka Polaków o utrzymanie jêzyka i ziemi ojczystej. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, rugi pruskie, walka o ziemiê i polski stan posiadania, strajk dzieci wrzesiñskich pojêcia: rugi pruskie, germanizacja, praca organiczna, datê: 90 r., postaæ: Micha³ Drzyma³a; w jaki sposób zaborcy realizowali politykê wynarodowienia Polaków, cele polityki germanizacyjnej, mapa Ziemie polskie w XIX w., atlasy, teksty Ÿród³owe mówi¹ce o strajku we Wrzeœni, z map¹, list opisuj¹cy sytuacjê w wybranym zaborze, elementy dramy wejœcie w rolê: Zgadnij, gdzie mieszkamy, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia germanizacja, praca organiczna, 90 r., Micha³ Drzyma³a

88 Dzia³ IV. WIELKIE ZMIANY CYWILIZACYJNE XIX W. Nr lekcji Temat, g³ówne zagadnienia 36. Kultura polska XIX w. na stra y obrony jêzyka i tradycji narodowych. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, Adam Mickiewicz, wybitni artyœci polscy w XIX w. i ich rola w utrzymaniu polskoœci Cele lekcji dlaczego Polacy podejmowali próby ratowania to samoœci i bytu narodowego, dlaczego dosz³o do strajku szkolnego we Wrzeœni; dokonaæ oceny dzia³alnoœci Polaków, zmierzaj¹cej do utrzymania tradycji, jêzyka i kultury narodowej, przedstawiæ przyk³ady pracy organicznej, analizowaæ Ÿród³a historyczne i na ich podstawie omówiæ przyk³ady walki o polskoœæ, wskazaæ na mapie ziemie polskie, bêd¹ce pod zaborem Prus, Rosji i Austrii. twórców literatury: Adam Mickiewicz, Juliusz S³owacki, Maria Konopnicka, Eliza Orzeszkowa, Boles³aw Prus, Henryk Sienkiewicz, Stanis³aw Wyspiañski i tytu³y ich najwybitniejszych dzie³, twórców malarstwa i muzyki: Stanis³aw Wyspiañski, Jan Matejko, Artur Grottger, Józef Che³moñski, Stanis³aw Moniuszko, Feliks Nowowiejski; dlaczego Polacy podejmowali próby ratowania to samoœci i bytu narodowego, Metody. Œrodki dydaktyczne mapa Ziemie polskie w XIX w., atlasy, kaseta z nagraniem Roty, rozmowa nauczaj¹ca, poker kryterialny Którzy twórcy mieli najwiêkszy wp³yw na utrzymanie polskoœci?, ucznia Daty, pojêcia, postaci Juliusz S³owacki, Maria Konopnicka, Eliza Orzeszkowa, Boles³aw Prus, Henryk Sienkiewicz, Stanis³aw Wyspiañski, Jan Matejko, Artur Grottger, Józef Che³moñski, Stanis³aw Moniuszko, Czas

rolê literatury i sztuki w krzepieniu serc ; oceniæ dzia³alnoœci Polaków zmierzaj¹cej do utrzymania tradycji, jêzyka i kultury narodowej. Feliks Nowowiejski 37. Lekcja powtórzeniowa: Dwie drogi do niepodleg³oœci. 38. Pisemny sprawdzian wiadomoœci. 89 V. MIÊDZY DEMOKRACJ A DYKTATUR 39. Przyczyny wybuchu i dzia³ania zbrojne w I wojnie œwiatowej. I wojna œwiatowa, rewolucja w Rosji Po zakoñczonych zajêciach uczeñ pojêcia: pañstwa centralne, ententa, komunizm, bolszewizm, daty: 94 r., 97 r., postaci: Miko³aj II, Lenin; przyczyny wybuchu I wojny œwiatowej, przyczyny wybuchu rewolucji w Rosji, na jakich zasadach opiera³ siê ustrój wprowadzony w Rosji w 97 r.? zaznaczyæ na taœmie czasu daty: wybuchu wojny, rewolucji w Rosji, wskazaæ na mapie: pañstwa, które odgrywa³y dominuj¹c¹ rolê na pocz¹tku XX w., g³ówne pañstwa bior¹ce udzia³ w wojnie, obszary, na których toczy³y siê walki, na podstawie filmów i materia³ów ilustracyjnych opowiedzieæ o postêpie techniki wojskowej. podrêcznik, zeszyt ucznia, mapy: Europa w 2. po³owie XIX w., Pierwsza wojna œwiatowa, Europa 98-939, atlasy, teksty Ÿród³owe, taœma czasu, film dokumentalny prezentuj¹cy walki na frontach I wojny œwiatowej, z map¹, podrêcznikiem, taœm¹ czasu, projekcja filmu, ucznia, praca w grupach przygotowanie wywiadu, relacji, korespondencji, gazety, reporta u z pola bitwy pañstwa centralne, ententa, komunizm, bolszewizm, 94 r., 97 r., Miko³aj II, Lenin

90 Dzia³ V. MIÊDZY DEMOKRACJ A DYKTATUR Nr lekcji Temat, g³ówne zagadnienia 40. Nowy kszta³t Europy zmiany terytorialne i polityczne po I wojnie œwiatowej. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, rozejm, proklamacja, 94 r., 97 r., XI 98 r., 99 r., Miko³aj II, Lenin fina³ wojny nowa mapa Europy Cele lekcji pojêcia: rozejm, proklamacja, daty: XI 98 r., 99 r.; zmiany, jakie zasz³y w Europie po 99 r.; zaznaczyæ na taœmie czasu daty: zakoñczenia wojny, podpisania pokoju w Wersalu, wskazaæ na mapie: g³ówne pañstwa bior¹ce udzia³ w konferencji w Wersalu, pañstwa, które odrodzi³y siê i powsta³y po I wojnie œwiatowej, opowiedzieæ o zmianach, jakie nast¹pi³y w Europie po I wojnie œwiatowej. Metody. Œrodki dydaktyczne mapy: Europa w 2. po³owie XIX w., Europa 98-939, atlasy, teksty Ÿród³owe, taœma czasu, film dokumentalny prezentuj¹cy walki na frontach I wojny œwiatowej, z map¹, podrêcznikiem, taœm¹ czasu, projekcja filmu, ucznia, dyskusja punktowana Bilans I wojny œwiatowej Daty, pojêcia, postaci 4. Dzia³ania Polaków zmierzaj¹ce do odzyskania niepodleg³oœci w latach I wojny œwiatowej. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, XI 98 r., Józef Pi³sudski, Roman Dmowski, Ignacy Jan Paderewski daty: XI 98 r., postaci: Józef Pi³sudski, Roman Dmowski, Ignacy Jan Paderewski; znaczenie dzia³alnoœci i walki Polaków w latach I wojny œwiatowej dla odzyskania niepodleg³oœci, mapa Odbudowa pañstwa polskiego, atlasy, teksty Ÿród³owe, taœma czasu, film dokumentalny przedstawiaj¹cy wydarzenia zwi¹zane z odzyskaniem przez Polskê niepodleg³oœci np.... i zdrada cz., z map¹, podrêcznikiem, taœm¹ Czas

9 V. MIÊDZY DEMOKRACJ A DYKTATUR walka Polaków o wolnoœæ w czasie I wojny œwiatowej dzieñ listopada 98 r. dlaczego dzieñ: listopada obchodzony jest jako œwiêto pañstwowe; zaznaczyæ na taœmie czasu datê odzyskania przez Polskê niepodleg³oœci, opowiedzieæ o wydarzeniach, jakie mia³y miejsce w dniach 0- listopada 98 r. czasu, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia, projekcja filmu, praca w grupach wykonanie albumów prezentuj¹cych sylwetki Polaków zwi¹zanych z odzyskaniem niepodleg³oœci, przygotowanie akademii zwi¹zanej z obchodami dnia listopada 42. Kszta³towanie siê Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, plebiscyt, granic pañstwa polskiego. walka o granice powstanie wielkopolskie, powstania œl¹skie, wojna polsko-rosyjska pojêcia: plebiscyt, daty: 27 XII 98 r., 99 r., 920 r., 5 VIII 920 r., 92r., postaæ: Józef Pi³sudski; znaczenie dzia³alnoœci i walki Polaków dla kszta³tu terytorialnego pañstwa, przyczyny wybuchu powstañ: wielkopolskiego i œl¹skich, przyczyny wojny polsko-rosyjskiej, znaczenie cudu nad Wis³¹, dlaczego dzieñ 5 sierpnia obchodzony jest jako Œwiêto Wojska Polskiego; zaznaczyæ na taœmie czasu daty: wybuchu powstania wielkopolskiego, powstañ œl¹skich, bitwy warszawskiej, opowiedzieæ na podstawie mapy, jak ukszta³towa³y siê granice Polski. mapy Odbudowa pañstwa polskiego, atlasy, teksty Ÿród³owe, taœma czasu, film dokumentalny przedstawiaj¹cy wydarzenia zwi¹zane z odzyskaniem przez Polskê niepodleg³oœci np.... i zdrada cz., z map¹, podrêcznikiem, taœm¹ czasu, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia, projekcja filmu, praca w grupach wykonanie albumów prezentuj¹cych sylwetki Polaków zwi¹zanych z odzyskaniem niepodleg³oœci, zaznaczenie na mapie konturowej: obszarów objêtych przez powstania, wojnê polsko-rosyjsk¹, granic II Rzeczypospolitej, drama wywiad z powstañcem œl¹skim 27 XII 98 r., 99 r., 920 r., 5 VIII 920 r., 92 r., Józef Pi³sudski

92 Dzia³ V. MIÊDZY DEMOKRACJ A DYKTATUR Nr lekcji Temat, g³ówne zagadnienia 43. Rz¹dy komunistyczne w Zwi¹zku Radzieckim w okresie miêdzywojennym. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, dyktator, komunizm, policja polityczna, 922 r., Józef Stalin przywódca ZSRR Józef Stalin, ycie spo³eczeñstwa ZSRR w warunkach dyktatury, zagro enia ze strony ZSRR: dla pokoju œwiatowego, dla Polski Cele lekcji pojêcia: dyktator, komunizm, policja polityczna, datê: 922 r., postaæ: Józef Stalin; ró nice miêdzy pañstwem demokratycznym a rz¹dzonym przez dyktatora, zasady, na których opiera³ siê komunizm, zagro enia bezpieczeñstwa Polski wynikaj¹ce z agresywnej polityki ZSRR; zaznaczyæ na taœmie czasu datê utworzenia ZSRR, przedstawiæ dzia³ania Stalina zmierzaj¹ce do ograniczenia wolnoœci jednostki, wskazaæ na mapie ZSRR. Metody. Œrodki dydaktyczne mapa Europa 98-939, atlasy, teksty Ÿród³owe, taœma czasu, filmy dokumentalne przedstawiaj¹ce wydarzenia zwi¹zane z rz¹dami dyktatorów, np. Droga ku wojnie. Czêœæ ZSRR; Stalin demon zbrodni i z³a, z map¹, podrêcznikiem, taœm¹ czasu, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia, projekcja fragmentów filmów Daty, pojêcia, postaci 44. W³ochy i Niemcy Po zakoñczonych zajêciach uczeñ: podrêcznik, zeszyt ucznia, dyktator, pod rz¹dami dyktatorów. Pamiêta: pojêcia: dyktator, faszyzm, nazizm, kanclerz, swastyka, policja polityczna, obóz koncentracyjny, daty: 922 r., 933 r., 938 r., mapa Europa 98-939, atlasy, teksty Ÿród³owe, taœma czasu, filmy dokumentalne przedstawiaj¹ce wydarzenia zwi¹zane z rz¹dami faszyzm, nazizm, kanclerz, swastyka, policja polityczna, Czas

93 V. MIÊDZY DEMOKRACJ A DYKTATUR przywódca Niemiec Hitler, ycie spo³eczeñstwa Niemiec warunkach dyktatury, zagro enia ze strony Niemiec: dla pokoju œwiatowego, dla Polski postaci: Adolf Hitler, Benito Mussolini; ró nice miêdzy pañstwem demokratycznym a rz¹dzonym przez dyktatora, zagro enia bezpieczeñstwa Polski wynikaj¹ce z agresywnej polityki Niemiec; zaznaczyæ na taœmie czasu daty: objêcia funkcji kanclerza przez Adolfa Hitlera, zajêcia Austrii przez Adolfa Hitlera, przedstawiæ dzia³ania dyktatorów zmierzaj¹ce do ograniczenia wolnoœci jednostki, wskazaæ na mapie: Niemcy, W³ochy, obszary zajête przez Hitlera w latach 938-939. dyktatorów np. Droga ku wojnie. Czêœæ Niemcy, z map¹, podrêcznikiem, taœm¹ czasu, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia, projekcja fragmentów filmów obóz koncentracyjny, 922 r., 933 r., 938 r., Józef Stalin, Adolf Hitler, Benito Mussolini 45. Wybuch II wojny œwiatowej. najwiêksza wojna w dziejach ludzkoœci totalny charakter wojny i jej globalny zasiêg Po zakoñczonych zajêciach uczeñ pojêcia: koalicja antyhitlerowska, wojna totalna, daty: IX 939 r., 94 r., 945 r., 6 VIII 945 r.; przyczyny wybuchu II wojny œwiatowej; podrêcznik, zeszyt ucznia, mapa Œwiat podczas II wojny œwiatowej, atlasy, teksty Ÿród³owe, taœma czasu, filmy dokumentalne przedstawiaj¹ce wydarzenia zwi¹zane z dzia³aniami zbrojnymi na frontach II wojny œwiatowej, prezentuj¹ce jej totalny charakter, z map¹, podrêcznikiem, taœm¹ koalicja antyhitlerowska, wojna totalna, IX 939 r., 94 r., 945 r., 6 VIII 945 r.,

94 Dzia³ V. MIÊDZY DEMOKRACJ A DYKTATUR Nr lekcji Temat, g³ówne zagadnienia przedstawiæ najwa niejsze wydarzenia II wojny œwiatowej, zaznaczyæ na taœmie czasu daty: wybuchu II wojny œwiatowej, agresji Niemiec na ZSRR, zakoñczenia wojny w Europie, zrzucenia bomby atomowej, wskazaæ na mapie: kontynenty, na których trwa³y dzia³ania zbrojne, pañstwa bêd¹ce g³ównymi uczestnikami wojny. 46. Spo³eczeñstwo polskie w latach II wojny œwiatowej. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, okupant, 2 Polska pod rz¹dami okupantów, zag³ada ydów, o³nierze polscy na frontach II wojny œwiatowej Cele lekcji pojêcia: okupant, ³agier, daty: IX 939 r., 7 IX 939 r., VIII 944 r., postaæ: W³adys³aw Sikorski; przyczyny wybuchu powstania warszawskiego, cele dzia³alnoœci rz¹du emigracyjnego; omówiæ formy terroru stosowane wobec ludnoœci polskiej i ydowskiej, zaznaczyæ na taœmie czasu daty: ataku Niemiec na Polskê, agresji ZSRR na Polskê, wybuchu powstania warszawskiego, Metody. Œrodki dydaktyczne czasu, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia, projekcja fragmentów filmów mapy: Europa w latach II wojny œwiatowej, Polska w latach II wojny œwiatowej, atlasy, teksty Ÿród³owe, taœma czasu, fragmenty filmów dokumentalnych i fabularnych przedstawiaj¹cych wydarzenia zwi¹zane z okupacj¹ ziem polskich w latach II wojny œwiatowej, encyklopedie, s³owniki, z map¹, podrêcznikiem, taœm¹ czasu, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia, projekcja fragmentów filmów, przygotowanie kroniki powstania warszawskiego praca w grupach, wykonanie tabeli Dwie okupacje, Daty, pojêcia, postaci ³agier, IX 939 r., 7 IX 939 r., VIII 944 r., W³adys³aw Sikorski Czas

lokalizowaæ na mapie: miejsca bitew, w których wziêli udzia³ o³nierze polscy, ziemie polskie bêd¹ce pod okupacj¹ niemieck¹ i sowieck¹. drama wywiad z gen. W³adys³awem Sikorskim V. MIÊDZY DEMOKRACJ A DYKTATUR 47. Europa i œwiat w okresie zimnej wojny. podzia³ powojennej Europy na dwa bloki wojskowo polityczne, wyœcig zbrojeñ Po zakoñczonych zajêciach uczeñ pojêcia: elazna kurtyna, NATO, daty: 949 r., 955 r.; dlaczego nast¹pi³ podzia³ Europy, zagro enia wynikaj¹ce z wyœcigu zbrojeñ; podaæ przyk³ady wrogoœci miêdzy ZSRR a Stanami Zjednoczonymi, zaznaczyæ na taœmie czasu daty powstania NATO i Uk³adu Warszawskiego, wskazaæ na mapie: ZSRR, Stany Zjednoczone, liniê podzia³u Europy, pañstwa nale ¹ce do bloków NATO i Uk³ad Warszawski. podrêcznik, zeszyt ucznia, mapa Europa po II wojnie œwiatowej, Œwiat po II wojnie œwiatowej atlasy, teksty Ÿród³owe, taœma czasu, filmy dokumentalne, ilustracje przedstawiaj¹ce nowoczesne uzbrojenie i zagro enia wynikaj¹ce z jego u ycia, z map¹, podrêcznikiem, taœm¹ czasu, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia, projekcje fragmentów filmów NATO, elazna kurtyna, 949 r., 955 r. 95 48. ycie codzienne w krajach demokracji ludowej po II wojnie œwiatowej. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ daty: 956 r., 978 r., 3 XII 98 r., postaci: Jan Pawe³ II, Lech Wa³êsa; dlaczego w Polsce wielokrotnie dochodzi³o do wyst¹pieñ spo³eczeñstwa polskiego przeciwko w³adzy, podrêcznik, zeszyt ucznia, mapa: Europa po II wojnie œwiatowej, Polska po II wojnie œwiatowej, atlasy, teksty Ÿród³owe, taœma czasu, fragmenty filmów dokumentalnych, zdjêcia prezentuj¹ce wydarzenia z walk z systemem 956 r., 978 r., 3 XII 98 r., 989 r., Jan Pawe³ II, Lech Wa³êsa,

96 Dzia³ V. MIÊDZY DEMOKRACJ A DYKTATUR Nr lekcji Temat, g³ówne zagadnienia pod rz¹dami komunistów spo³eczeñstwo zniewolone, nieudane próby przywrócenia demokracji na Wêgrzech, w Czechos³owacji i Polsce dlaczego Jan Pawe³ II uznawany jest za autorytet; przedstawiæ wybrane przyk³ady z ycia codziennego w pañstwach komunistycznych, zaznaczyæ na taœmie czasu daty: wyst¹pieñ spo³eczeñstwa polskiego przeciwko w³adzy, wyboru Karola Wojty³y na papie a, wprowadzenia stanu wojennego, wskazaæ na mapie: Poznañ, Gdañsk, Radom, Czechos³owacjê, Wêgry, opowiedzieæ o próbach obalenia komunizmu. komunistycznym, fotografie postaci: Jan Pawe³ II, Lech Wa³êsa, z map¹, materia³em Ÿród³owym, podrêcznikiem, taœm¹ czasu, wykonanie zadañ w zeszycie ucznia, spotkanie z uczestnikiem wydarzeñ np. grudnia 970 r., projekcja fragmentów filmów 49. Upadek komunizmu w Europie w 989 r. Po zakoñczonych zajêciach uczeñ podrêcznik, zeszyt ucznia, 989 r., upadek komunizmu w 989 r. Cele lekcji datê: 989 r., postaci: Lech Wa³êsa, Michai³ Gorbaczow, Tadeusz Mazowiecki; okolicznoœci zwo³ania Okr¹g³ego Sto³u i znaczenie jego obrad, na czym polega³o prze³omowe znaczenie wydarzeñ 989 r., symbolikê zburzenia muru berliñskiego; zaznaczyæ na taœmie czasu daty: upadku rz¹dów komunistycznych w pañstwach europejskich, Metody. Œrodki dydaktyczne mapy: Europa po II wojnie œwiatowej, Polska po II wojnie œwiatowej, atlasy, teksty Ÿród³owe, fotografie postaci: Lech Wa³êsa, Michai³ Gorbaczow, Tadeusz Mazowiecki, z map¹, materia³em Ÿród³owym, podrêcznikiem, ucznia, wycieczka pod pomnik upamiêtniaj¹cy wydarzenia z walk z systemem Daty, pojêcia, postaci Lech Wa³êsa, Michai³ Gorbaczow, Tadeusz Mazowiecki Czas