ROZDZIAŁ X 1 Śląski Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach Zakład Promocji Zdrowia i Pielęgniarstwa Środowiskowego Medical University of Silesia, School of Health Sciences in Katowice Department of Health Promotion and Community Nursing 2 Śląski Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach Katedra Zdrowia Kobiety, Zakład Propedeutyki Położnictwa Medical University of Silesia School of Health Sciences in Katowice Midwifery Propaedeutics Department Women Health Institute KATARZYNA LESZCZYŃSKA 1, EWA BORKOWSKA 1, TOMASZ IRZYNIEC 1, IZABELA PAŁKA 1, KATARZYNA STAWICKA 2, MONIKA MAZUREK 2, BEATA PODSIADŁO 2 Postawa rodziców wobec szczepień ochronnych Parents attitudes towards vaccinations Słowa kluczowe: szczepienia, częstość, postawa Key words: vaccination, incidence, attitude Obecna sytuacja w Polsce powoli staje się niekorzystna dla częstości szczepień ochronnych oraz tradycyjnych metod szczepienia. Narastająca niechęć do szczepień może doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Przykładem jest Wielka Brytania i spadek ilości szczepionych dzieci. Przyczyną wstrzymywania się od szczepień była fałszywa publikacja dotycząca negatywnych konsekwencji po szczepionce przeciwko krztuścowi. Wynikiem tego artykułu był kilkudziesięciotysięczny wzrost zachorowań na krztuśca, co w konsekwencji spowodowało 40 przypadków zgonów wśród małych dzieci [8]. Nie istnieją szczepionki, które są całkowicie pozbawione działań niepożądanych. Jednak szczepionki w chwili obecnej są wysoce bezpieczne, biorąc po uwagę powikłania choroby, którym zapobiegają [12]. Wprowadzenie nowej szczepionki jest to proces długotrwały, związany z przeprowadzeniem dużej ilości badań. Dane zdobywa się stopniowo poprzez kilka faz. Do nadzoru, przebiegu i rejestracji szczepionek w Unii Europejskiej została powołana Europejska Agencja ds. Oceny Leków (European Medicines Evaluation Agency-EMA).
Wraz z wynalezieniem szczepionki pojawili się także przeciwnicy szczepień. W Polsce ruch ten wznowił się z większą aktywnością od 2008 r. [1] i spowodował nieznaczne zwiększenie dzieci nieszczepionych. W 2013 r. zgłoszono ok. 5000 odmów, co stanowi ok. 1-1,5 % względem dzieci szczepionych, gdzie w 2001 r. wystąpiła podobna ilość nie wykonania szczepienia [14]. Celem pracy była analiza stanu wiedzy badanych w zakresie szczepień ochronnych oraz uzyskanie informacji czy szczepienia są przestarzałą profilaktyką czy uzasadnionym działaniem na rzecz ochronny społeczeństwa. Cele szczegółowe: 1) analiza stanu wiedzy respondentów w zakresie szczepień obowiązkowych i zalecanych, 2) opinia rodziców na temat słuszności szczepień, 3) analiza częstości szczepień zalecanych, 4) motywacja rodziców, co do szczepień zalecanych, 5) wpływ szczepień na organizm dziecka w opinii badanych, 6) wiedza i źródła wiedzy rodziców na temat szczepień, MATERIAŁ W badaniu wzięło udział 96 rodziców, których dzieci były w wieku od 2 miesięcy do 38 lat. Ankiety zostały rozdane do szkół, domów oraz przedszkoli. Odpowiedzi można było udzielać również za pomocą internetowego kwestionariusza. Rodzice wypełniali kwestionariusz dobrowolnie i anonimowo. METODA W przeprowadzonym badaniu użyto metodę sondażu diagnostycznego. Posłużono się kwestionariuszem wykorzystując sposób gromadzenia danych przez wypełnienie ankiety. Kwestionariusz zawierał 26 pytań zamkniętych lub otwartych. WYNIKI Większość badanych to kobiety, które stanowią 92% ankietowanych, a mężczyźni to 8% grupy badanej. Wśród osób badanych wszyscy mężczyźni są żonaci. U kobiet zdecydowana większość 87,5% to kobiety zamężne, a 12,5 % to kobiety pozostające w stanie wolnym jako panny. 158
Katarzyna Leszczyńska, Ewa Borkowska, Tomasz Irzyniec, Izabela Pałka, Katarzyna Stawicka, Monika Mazurek, Beata Podsiadło Postawa rodziców wobec szczepień ochronnych Poziom wykształcenia rodziców deklaruje się różnie. Ok. 48 % to osoby posiadające wyższe wykształcenie. Rodzice z wykształceniem średnim to 45%, a z podstawowym to 7 % ankietowanych. Przedział wiekowy ankietowanych to: 22-58 lat. Respondentów w wieku od 22-30 lat było 30%, w wieku 31-40 lat 46%, w wieku 41-50 lat 18%, w wieku 51-58 lat 5%. 1% osób nie podało wieku. Ponad połowa osób (57%) zamieszkuje wieś, a pozostała część 43% zamieszkuje miasto Aż 58% ankietowanych posiada dwójkę i więcej dzieci, zaś 42% posiada tylko jedno dziecko. Najwięcej dzieci było w wieku od 3 do 10 lat - 39%. Najmniejszą grupą wiekową były osoby dorosłe w wieku od 31 do 38 lat, stanowiące 3% dzieci rodziców ankietowanych. 120% 100% 100% 80% 60% 40% 20% 0% zaszczepione niezaszczepione Dzieci Rycina 1. Ilość dzieci zaszczepionych i niezaszczepionych Pośród 201 dzieci wszystkie były szczepione. Dzieci te były szczepione różnymi rodzajami szczepienia (Ryc. 1). 159
70% 60% 59% 50% 40% 30% 20% 10% 19% 13% 9% 0% obowiązkowe nieodpłatne obowiązkowe płatne tzw. 5 w 1 obowiązkowe płatne tzw. 6 w 1 obowiązkowe Rycina 2. nieodpłatne Rodzaj wykonanego obowiązkowe szczepienia płatne tzw. 5 w 1 obowiązkowe płatne tzw. 6 w 1 Najczęstsze szczepienie wybierane przez rodziców to obowiązkowe nieodpłatne finansowane z budżetu Ministra Zdrowia (59%). Kolejnym szczepieniem było obowiązkowe płatne tzw. 5w1 (19%), następnie płatne szczepienie tzw. 6w1 (13%), 9% stanowiły inne - ankietowani posiadający więcej niż jedno dziecko decydowali się na różne rodzaje szczepień u swoich dzieci np. u pierwszego zdecydowali się na płatną, a u drugiego bądź kolejnego na niepłatną szczepionkę. inne inne 60,00% 57,00% 50,00% 40,00% 43,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% tak nie tak nie Rycina 3. Wybór szczepień zalecanych (płatnych) przez respondentów Czterdzieści trzy % respondentów zdecydowało się na szczepienie zalecane u swoich dzieci. 57% rodziców nie wykonało szczepienia zalecanego. 160
Katarzyna Leszczyńska, Ewa Borkowska, Tomasz Irzyniec, Izabela Pałka, Katarzyna Stawicka, Monika Mazurek, Beata Podsiadło Postawa rodziców wobec szczepień ochronnych 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 68,00% 54,00% 42,00% 42,00% 29,00% 3,00% 3,00% 2% Rycina 4. Najczęściej wybierana szczepionka zalecana w opinii rodziców Najczęstszym szczepieniem zalecanym była szczepionka przeciw pneumokokom pneumokokom meningokokom (68%). Kolejno szczepionka przeciw meningokokom 54%. Szczepionka przeciw biegunce rotawirusowej ospie wietrznej i ospie wietrznej wybierana wirusowemu była zapaleniu przez 42% wątroby ankietowanych. typu A Na szczepienie grypie przeciwko WZW typu A decydowało kleszczowemu się zapaleniu 29% rodziców. mózgu Najrzadziej respondenci biegunce decydowali rotawirusowej się szczepionkę przeciw brak odpowiedzi grypie (4%) i kleszczowemu zapaleniu mózgu (3%). Tabela I. Postawa rodziców wobec szczepień zalecanych Przyczyny decydowania się na szczepienie zalecane Liczba osób % odpowiedzi Ochrona przed zachorowaniem 8 20 Ochrona przed powikłaniami 5 12 Bezpieczeństwo dziecka 5 12 Większe prawdopodobieństwo zachorowania na skutek 5 12 styczności z dużą ilością ludzi Namowa lekarza 3 7 Posiadanie odpowiedniej wiedzy na temat sczepień 3 7 Dobro/zdrowie dziecka 3 7 Wcześniactwo 1 2 Strach przed zachorowaniem dziecka 1 2 Ważność szczepień 1 2 Brak refundacji 1 2 Brak odpowiedzi 7 17 Najczęstszym powodem decydowania się na szczepienia zalecane dziecka była ochrona przed zachorowaniem z wynikiem 20%. Na drugim miejscu plasują się odpowiedzi: ochrona przed ciężkimi powikłaniami, troska o bezpieczeństwo i styczność z źródłem zakażenia (12%). Trzecie miejsce to posiadanie pełnej wiedzy, z polecenia lekarza, dla dobra/zdrowia dziecka. Strach, ważność szczepień, brak re- 161
fundacji i wcześniactwo to powody, dla których rodzic najrzadziej podejmuje decyzję o szczepieniu zalecanym. 90,00% 80,00% 83,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 13,00% 4,00% tak nie jestem do dzisiaj nie zastanawiałam się nad tym przekonana tak nie jestem do dzisiaj przekonana nie zastanawiałam się nad tym Rycina 5. Ocena słuszności wykonania szczepień obowiązkowych w opinii respondentów Aż 83% ankietowanych ocenia, że szczepienia są uzasadnione i potrzebne. Niewielka ilość respondentów jest nieprzekonana, co do słuszności szczepień (13%), a 4% nie zastanawiało się nad tą tematyką. 80% 60% 40% 69% 25,00% 31% 25% 12,00% 0% 0% bałam się kary bałam się kary finansowej jest to za namową za namową inne obowiązek rodziny,osób personelu bliskich medycznego brak odpowiedzi Rycina obawiałam 6. Decyzja się o ankietowanych, przyszłość dziecka (zachorowanie co do szczepień na chorobę pomimo na którą negatywnej jest szczepionka) postawy jest to obowiązek Obawa przed zachorowaniem dziecka (68%) była najistotniejszym elementem w podejmowaniu decyzji o szczepieniach przez ankietowanych. 31% zaszczepiło za namową za lekarza, namową rodziny,osób a 25% z obowiązku. bliskich za namową personelu medycznego 162 inne
Katarzyna Leszczyńska, Ewa Borkowska, Tomasz Irzyniec, Izabela Pałka, Katarzyna Stawicka, Monika Mazurek, Beata Podsiadło Postawa rodziców wobec szczepień ochronnych 80% 76% 60% 40% 20% 0% utwierdziła się Pan/i w przekonaniu, że postąpił/a słusznie szczepiąc dziecko 0% nie zaszczepił/abym kolejnego dziecka 24% nie mam zdania utwierdziła się Pan/i w przekonaniu, że postąpił/a słusznie szczepiąc dziecko Rycina 7. Słuszność szczepień w opinii rodziców nie zaszczepił/abym kolejnego dziecka nie mam zdania Aż 76% ankietowanych deklaruje pozytywną ocenę wykonanych szczepień z perspektywy czasu. Wszystkie osoby badane deklarują chęć zaszczepienia kolejnego dziecka/dzieci. 80% 75% 70% 60% 50% 40% 30% 24% 20% 10% 0% 1% pozytywny wpływ negatywny wpływ nie miało wpływu pozytywny wpływ negatywny wpływ nie miało wpływu Rycina 8. Subiektywna ocena wpływu szczepienia na rozwój dziecka Aż 75% ankietowanych uważa, że szczepienie nie miało żadnego wpływu na rozwój dziecka/ci. Jednak prawie ¼ sądzi, że wpłynęło pozytywnie. 163
120% 97% 80% 60% 20% 27% 27% 24% 19% 9% 4% 0% lekarz książki, artykuły medyczne czasopisma Internet znajomi rodzina inne lekarz książki, artykuły medyczne czasopisma Internet znajomi rodzina inne Rycina 9. Źródło wiedzy respondentów o szczepieniach ochronnych Głównym źródłem wiedzy dla rodziców był lekarz (97%). Książki, artykuły medyczne oraz Internet znajdują się na drugim miejscu (27%). Znajomi (24%) i rodzina (19%) zajmują drugie miejsce. 9% rodziców czerpało wiedzę z czasopism. 60% 55% 50% 30% 30% 13,00% 10% 2% 0% jest wystarczająca nie wystarczająca nie uzyskanie brak odpowiedzi inforamcji Rycina 10. Informacje otrzymane od personelu medycznego na temat szczepień jest wystarczająca nie wystarczająca nie uzyskanie inforamcji brak odpowiedzi w opinii badanych Ponad połowa ankietowanych (55%) uważa, że personel medyczny przekazał rzetelną wiedzę odnośnie szczepień ochronnych i jest ona dla nich satysfakcjonująca. 30% rodziców było zmuszonych skorzystać z innych źródeł wiedzy, ponieważ sądzi, że informacje zostały przekazane niedostatecznie. 164
Katarzyna Leszczyńska, Ewa Borkowska, Tomasz Irzyniec, Izabela Pałka, Katarzyna Stawicka, Monika Mazurek, Beata Podsiadło Postawa rodziców wobec szczepień ochronnych Tabela II. Powody szczepienia dzieci przez rodziców Powody szczepienia dzieci przez rodziców Ilość odpowiedzi Ochrona (zabezpieczenie) przed chorobą i powikłaniami 32 Z obowiązku szczepienia 15 Strach przed zachorowaniem dziecka na chorobę i jej powikłaniami 9 Łatwiejsze przebycie choroby po szczepionce 9 Dla zdrowia dziecka 7 Wzmocnienie odporności 7 Sama byłam szczepiona i brak widocznych skutków ubocznych 5 Mniejsza zapadalność na choroby 5 Szczepionka wyeliminowała lub zmniejszyła występowanie ciężkich 4 chorób jak np. odra Bezpieczeństwo dziecka 4 Przekonanie o słuszności, skuteczności szczepień 4 Mam zaufanie do lekarza 3 Dobro dziecka 3 Posiadanie niezbędnej wiedzy 3 Większość osób tak robi 2 Presja państwa, społeczeństwa; personelu groźby, wezwania, kary 2 Zmniejszenie przenoszenia chorób 2 Są bezpłatne 2 Zdecydowanie najczęstszym argumentem za szczepieniem była profilaktyka i ochrona przed poważnymi konsekwencjami chorób. Kolejnym argumentem, dlaczego rodzice szczepią dzieci była obowiązkowość szczepień. Częstym powodem szczepienia jest strach przed chorobą i jej powikłaniami oraz lżejszy przebieg choroby w przypadku zachorowania. Dla innych rodziców ważne było wzmocnienie odporności oraz dbanie o zdrowie dziecka. OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WŁASNYCH Choroby zakaźne to ciągle ważny problem dla całego społeczeństwa. Stosując szczepienia ochronne dochodzi do stabilizacji i zmniejszenia ognisk zachorowań w danym regionie. W przeprowadzonym badaniu rodzice odpowiedzieli, że zaszczepili swoje dzieci szczepionką obowiązkową. Wynik podobny jest z danymi Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny (NIZP- PZH), gdzie stan szczepień wśród dzieci szczepieniami obowiązkowymi wynosi 96-98% [5]. Według danych WHO i UNICEF stan niemowląt zaszczepionych w Ameryce Północnej i Południowej, Europie i Pacyfiku wynosi ponad 90% [2]. Z przeprowadzonego badania wnioskujemy, iż coraz częściej rodzice decydują się na szczepionkę obowiązkową płatną tzw. 5w1 (19%) bądź 6w1 (13%). W badaniach Pomniak-Osiak A. i wsp. 76% rodziców zaszczepiło swoje dzieci szczepionką 5w1 bądź 6w1, zaś bezpłatną wybrało 21% ankietowanych [13]. Wybór szczepionek 165
skojarzonych związany jest zapewne z mniejszą ilością wkłuć w porównaniu z obowiązkową nieodpłatną, gdzie ukłuć jest 16, oraz z mniejszą ilością powikłań poszczepiennych. Warto zwrócić uwagę na stosowanie szczepień zalecanych u dzieci, które wyniosło 43%. Jest to prawie połowa ankietowanych zważywszy, że większość pochodzi ze środowiska wiejskiego. W badaniu Gawlik K. i wsp. rodzice zaszczepili 39,8% dzieci szczepieniem zalecanym [7]. Świadomość ważności szczepień zalecanych jest coraz większa, a co za tym idzie zwiększa się ilość tych szczepień. Najczęściej realizowanym szczepieniem zalecanym (68% przypadków) było szczepienie przeciwko Streptococcus pneumoniae. Według Gawlik K. i wsp. oraz w badaniu Jackowskiej T. i wsp. także szczepienie Streptoccocus pneumoniae było najczęstszym wybieranym szczepieniem. Szczepienie przeciwko tej chorobie jest realizowane bezpłatnie, gdy dziecko znajdzie się w podanej grupie ryzyka np. jako wcześniak. Duży wpływ na wybór tej szczepionki miała jej promocja poprzez media pod hasłem stop pneumokokom [9]. W przeprowadzonym badaniu 20% przypadków za powód wykonania szczepienia zalecanego podaje ochronę przed zachorowaniem. Według Lipskiej K i wsp. 57% rodziców zdecydowało się na szczepienie zalecane w wyniku porady lekarza. U 16% ankietowanych na podjęcie decyzji wpłynęła kampania medialna. 11% badanych, jako przyczynę wskazało wcześniejsze choroby dziecka, a 6% osób przypadki zachorowań w rodzinie [11]. Brak realizacji szczepień zalecanych wynika głównie z wysokiego kosztu [9]. Niezwykle ważna jest opinia rodziców na temat skuteczności szczepień. Badania pokazały, że 4/5 rodziców było przekonanych o ich słuszności i potrzebie ich podania. 1/5 ankietowanych szczepiła swoje dzieci, choć nie była przekonana do szczepień lub nie posiadała zdania (szczepiła z powodu obaw, że dziecko może zachorować). Należy podkreślić, że rodzice decydujący się na szczepienia w dalszym ciągu są przekonani, co do ich słuszności i dostrzegają ich pozytywny wpływ na zdrowie dziecka (25%). Powszechnym źródłem wiedzy dotyczącej szczepień jest lekarz (97%), który nie przekazuje w pełni informacji. Respondenci czerpią wiedzę także z książek i artykułów medycznych (27%) oraz z Internetu (27%), gdzie nie zawsze znajdują się sprawdzone treści. W badaniach Gawlik K i wsp. 71,5% rodziców zdobywało informację dotyczącą szczepień głównie z rozmowy z lekarzem. Na drugim miejscu była pielęgniarka i przekaz internetowy z wynikiem 43,5%. Według Wróbleskiej I. i wsp. personel medyczny przekazuje wystarczającą wiedzę u 64% rodziców [16]. Warto podkreślić, że w innych krajach europejskich autorytetem w dziedzinie szczepień jest pielęgniarka [10]. Korzystnym działaniem byłoby doszkalanie i angażowanie w szczepienia średni personel medyczny. Według Jaroszewskiej K i wsp. wielu rodziców, bo aż 71,6% styka się z negatywnymi opiniami o szczepieniu zwłaszcza w Internecie, lecz te informacje nie wpływają na podjęcie decyzji [9]. W przeprowadzonym badaniu 51% respondentów uznało, iż media nie miały wpływu na decyzję, co do szczepień. Uruchomienie i propagowanie rzetelnych stron prowadzonych przez osoby posiadające naukową, aktualną wiedzę np. przez Polskie Towarzystwo Wakcynologiczne byłoby dobrym 166
Katarzyna Leszczyńska, Ewa Borkowska, Tomasz Irzyniec, Izabela Pałka, Katarzyna Stawicka, Monika Mazurek, Beata Podsiadło Postawa rodziców wobec szczepień ochronnych posunięciem w rozwiązywaniu wątpliwości, negatywnych opinii dotyczących szczepień. Takim przykładem jest strona prowadzona przez NIZP-PZH www.szczepienia.pl. Kolejnym krokiem jest zapraszanie do programów telewizyjnych osób posiadających kompetentną wiedzę na temat szczepień, a także promocja ze strony znanych celebrytów. Kierując się decyzją o szczepieniu dziecka wielu ankietowanych podawało powody, które są ważnymi argumentami w sporze o szczepieniach. Przede wszystkim to ochrona przed ciężkimi chorobami i ich skutkami, lżejszy przebieg choroby z powodu wcześniejszego wytworzenia przeciwciał przez szczepionkę, troska o zdrowie, dobro, bezpieczeństwo dziecka oraz obowiązek rodzica. W badaniach Gawlik i wsp. większość rodziców (61%) uważała, że szczepionki są bezpieczne, a niewielki procent badanych (7,3%) wyraził swoją opinię, że szczepienia mogą szkodzić dziecku. U Jaroszewskiej K. i wsp 79% badanych miało kontakt z nieprzychylnymi opiniami podważającymi bezpieczeństwo i słuszność szczepień [10]. Zapobieganie to jedno z ważniejszych działań medycyny, a szczepienie to najefektywniejsze i ekonomiczne postępowanie [4]. Z analizy odpowiedzi wynika, że w społeczeństwie jest duża świadomość i odpowiedzialność za zdrowie i bezpieczeństwo swoich dzieci. Skuteczność szczepionki ocenia się biorąc pod uwagę ochronę przed chorobami, przed którymi ma strzec. W kraju, gdzie są przeprowadzane szczepienia spada zachorowalność i śmiertelność. W Polsce w 1952 r. rozpoznano błonicę u 40654 osób, a w 1995 r. odnotowano tylko dziewięć takich przypadków. 2814 osób zachorowało na poliomyelitis w 1957 r., a w 1996 r. tylko dwie osoby [4]. W latach 2003-2008 w Wielkiej Brytanii zarejestrowano 4000 zachorowań na odrę na skutek głoszenia błędnych argumentów, a przez to wykazano spadek wskaźnika szczepionych dzieci do 80%. W tym czasie w Polsce zachorowało 374 dzieci [3]. Szczepienie przeciwko ospie prawdziwej doprowadziło do eradykacji tej choroby w 1980r. [15]. Są nadzieje, że w przyszłości dojdzie do eradykacji choroby poliomyelitis. Nieszczepienie lub niepełne szczepienie dzieci skutkuje większą zapadalnością na te choroby. Przykładem jest praca holenderskich lekarzy, dotycząca niemowląt, u których rozpoznano krztusiec. 73% dzieci, które zachorowały były nieszczepione. 18% otrzymało jedną dawkę szczepionki. Dwie dawki przyjęło 8% dzieci chorujących na krztusiec. Trzy dawki przyjęło 1% dzieci [6]. Obecnie uznaje się, że szczepienie jest skuteczne i ma ogromną rolę w ochronie całego społeczeństwa. Oceniając przedstawione dane i wyniki, społeczeństwo realizuje PSO, bo uważa, że jest to słuszne i potrzebne działanie na rzecz ochrony zdrowia. Uczestnictwo i świadomość w realizacji szczepień ma bez wątpienia wpływ na stan odporności w Polsce [16]. Dobrym posunięciem byłoby zwiększenie listy refundowanych szczepionek, co przyczyniłoby się do wzrostu osób zaszczepionych i spadku chorób zakaźnych. Stan wiedzy społeczeństwa wymaga rozszerzenia poprzez edukację osobistą, jak i personelu medycznego. 167
WNIOSKI 1. Wszystkie dzieci były poddane szczepieniom obowiązkowym wg kalendarza szczepień. Najczęstszym sposobem szczepień wybieranym przez rodziców była metoda 16 wkłuć. 2. Szczepienia zalecane realizowane były u 43% dzieci. Największym zainteresowaniem cieszyło się szczepienie zalecane przeciwko Streptococcus pneumoniae. 3. Motywacjami do wykonania szczepień zalecanych była ochrona przed zachorowaniem i powikłaniami choroby, dbanie o bezpieczeństwo dziecka, przebywanie dziecka w większych grupach ludzi. 4. Zdaniem rodziców, szczepienie to słuszne narzędzie w profilaktyce chorób zakaźnych. W 94% skutkowało niezachorowaniem dzieci w przyszłości na choroby zakaźne. 5. Najczęstszą i ważną przyczyną podawania dzieciom i młodzieży szczepionek w opinii respondentów była profilaktyka przed chorobą i powikłaniami. 6. Ankietowani uzyskiwali wiedzę na temat szczepień od lekarza, a braki uzupełniali o wiadomości znalezione w Internecie, z książek medycznych, od rodziny i znajomych. Wskazane jest szerzenie i tworzenie w Internecie naukowych stron dla rodziców i pacjentów. PIŚMIENNICTWO 1. Andrzejewska D.: Odmowa szczepień ochronnych. Aspekty zdrowotne, etyczne i prawne. Magazyn Pielęgniarki i Położnej 2013; (9): 9-10 2. Bedford H., Elliman D.: Współcześni przeciwnicy szczepień. Today s antivaccinationists how do they act and how should we respond? Medycyna Praktyczna Szczepienia 3. Bernatowska E.: Nieswoisty wpływ szczepień - czy szczepionki są szkodliwe dla dzieci? Standardy Medyczne 2009; 6: 10-17 4. Bernatowska E., Pac M.: Fakty o Mitach czy szczepionki są bezpieczne. Standardy Medyczne, Pediatria 2011; 8 (5): 711-718 5. Biuletyn Szczepienia ochronne w Polsce w 2012 roku, Dostępne: http://www.pzh.gov.pl 6. Czajka H.: Nowości w szczepieniach. Standardy Medyczne, Pediatria 2010; 7 (1): 120-123 7. Gawlik K., Woś H., Waksymańska W., Łukasik R.: Opinie rodziców na temat szczepień ochronnych u dzieci. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2014; tom 20, 4: 360-364 8. Gerber J., Offit P.: Szczepienia a autyzm: historia zmieniających się hipotez. Medycyna Praktyczna, Pediatria 2010; (2): 56-59 168
Katarzyna Leszczyńska, Ewa Borkowska, Tomasz Irzyniec, Izabela Pałka, Katarzyna Stawicka, Monika Mazurek, Beata Podsiadło Postawa rodziców wobec szczepień ochronnych 9. Jackowska T., Kłyszewska M.: Realizacja szczepień zalecanych u dzieci i ocena świadomości ich rodziców. Pediatria Polska 2010; 85 (3): 201-206 10. Jaroszewska K., Marciniak A., Pawlak M., Życińka K., Wardyn K., Nitsch- Osuch A.: Postrzeganie aktywności ruchów antyszczepionkowych przez rodziców małych dzieci. Postępy Nauk Medycznych 2014; 27 (9): 617-621 11. Lipska E., Lewińska M., Górnicka G.: Realizacja szczepień zalecanych u dzieci i opinie rodziców na temat tych szczepień. Nowa Medycyna 2013; 2:43-48 12. Matkowska-Kocjan A., Szenborn L.: Bezpieczeństwo szczepień w świetle najnowszej wiedzy medycznej. Przewodnik Lekarza 2010; (5): 23-28 13. Pomian-Osiak A., Owłasiuk A., Gryko A., Bielska A., Chlabicz S.: Szczepienia dzieci w wieku 0 2 lat szczepionkami skojarzonymi i zalecanymi ocena częstości stosowania i wiedzy rodziców. Problemy Medycyny Rodzinnej 2014; XV, 3 :18-27 14. Tymiński R., Grzesiowski P.: Rodzic omawiający szczepienia dziecka. Pediatria Po Dyplomie 2014; 18 (2): 60-61 15. World Health Organization. The Global Eradication of Smallpox: Final Report of the Global Commission for the Certification of Smallpox Eradication. Geneva. Switzerland, 1980 16. Wróblewska I., Baran A., Sochocka L., Steciwko A.: Analiza świadomości prozdrowotnej rodziców dzieci i młodzieży objętych Programem Szczepień Ochronnych. Family Medicine Primary Care Review 2011; 13 (3): 530-53 STRESZCZENIE Choroby zakaźne to ciągle ważny problem dla całego społeczeństwa. Zapobieganie im to jedno z ważniejszych działań medycyny. W kraju, gdzie są przeprowadzane szczepienia spada zachorowalność i śmiertelność. Społeczeństwo, które realizuje Program Szczepień Ochronnych uważa, że jest to słuszne i potrzebne działanie na rzecz ochrony zdrowia. W Polsce uczestnictwo i świadomość realizacji szczepień ma bez wątpienia wpływ na wzrost stanu odporności całego społeczeństwa. Dobrym posunięciem byłoby zwiększenie listy refundowanych szczepionek, co przyczyniłoby się do wzrostu osób zaszczepionych i spadku chorób zakaźnych. Stan wiedzy społeczeństwa wymaga rozszerzenia poprzez edukację osobistą i personelu medycznego. Z dostępnych danych wynika, że w społeczeństwie jest duża świadomość i odpowiedzialność za zdrowie i bezpieczeństwo swoich dzieci. ABSTRACT Infectious diseases are continuously crucial issue for societies. One of the most essential actions of medicine is prevention. Incidents and mortality are decreased in countries where vaccinations are conducted. Realisation of Vaccination Programme is believed to be right and necessary to protect the health. Participation and awareness of vaccination process in Poland has, undoubtedly, an impact on the increase in 169
immunity of a population as a whole. An enhancement of the list of reimbursed vaccines would be a good move, which would contribute to the growth of a total number of vaccinated people, as well as the decline in number of infectious diseases. It is needed to broaden the knowledge of the society throughout personal as well as medical staff education. The available data suggests that society is highly aware and responsible for the health and the safety of their children. Artykuł zawiera 21997 znaków ze spacjami + grafika 170