redakcja naukowa Monika Michalska-Marciniak S
! Currenda Sp. z o.o. al. Niepodległości 703A 81-853 Sopot tel./faks: 58 550 38 75 www.sklep.currenda.pl Copyright by Currenda Spółka z o.o. ISBN: Sopot 2015
Spis treści Noty o autorach... 13 Wykaz skrótów... 17 Przedmowa... 19 Część pierwsza. Zagadnienia ogólne... 21 Rozdział I. M. Michalska-Marciniak Konstytucyjne podstawy środków zaskarżenia w prawie polskim... 23 1. Pojęcie środki zaskarżenia... 23 2. Klasyfikacja ustawowa środków zaskarżenia... 24 3. System środków zaskarżenia... 25 4. Istota i funkcje instancyjności postępowania cywilnego... 26 5. Podstawy prawne instancyjności postępowania cywilneg... 28 6. Dwuinstancyjność postępowania w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjneg... 31 7. Zaskarżalność orzeczeń nieobjętych zakresem art. 176 ust. 1 Konstytucji RP... 34 Streszczenie... 35 Rozdział II. K. Flaga-Gieruszyńska System środków zaskarżenia wobec prawa do sądu na gruncie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (zagadnienia wybrane)... 37 1. Uwagi ogólne... 37 2. System środków zaskarżenia zagadnienia podstawowe... 40 3. Wybrane problemy dotyczące środków odwoławczych... 45 4. Problematyka nadzwyczajnych środków zaskarżenia... 50 5. Wnioski... 55 Streszczenie... 57 J
"# $#% &# Rozdział III. Robert Kulski Środki zaskarżenia orzeczeń w federalnym postępowaniu cywilnym Stanów Zjednoczonych... 59 Streszczenie... 81 Rozdział IV. M. Michalska-Marciniak Zasady zaskarżania orzeczeń... 83 1. Wprowadzenie... 83 2. Zasady zaskarżania orzeczeń w systemie zasad prawa... 84 3. Zasada jednolitości... 88 4. Zasada wyłączności... 90 Streszczenie... 93 Rozdział V. R. Flajszer Zasada dyspozycyjności a środki zaskarżenia... 95 1. Wprowadzenie... 95 2. Zasada dyspozycyjności i zasada kontradyktoryjności jako przejawy autonomii woli stron w procesie... 96 3. Dyspozycyjność materialna i dyspozycyjność formalna... 99 4. Dysponowanie wszczęciem, przedmiotem i zakończeniem postępowania... 103 5. Rozporządzalność dotycząca przedmiotu sporu oraz rozporządzalność dotycząca środków procesowych... 105 6. Pojęcie środki zaskarżenia i ich klasyfikacja... 106 7. Wniesienie środka zaskarżenia... 111 8. Cofnięcie środka zaskarżenia... 115 9. Zrzeczenie się środka zaskarżenia... 119 10. Podsumowanie... 124 Streszczenie... 127 Część druga. Postępowanie rozpoznawcze. Proces... 129 Rozdział I. Joanna Studzińska Należyte opłacenie sprzeciwu od wyroku zaocznego a wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych... 131 1. Wprowadzenie... 131 2. Opłacenie sprzeciwu od wyroku zaocznego... 132 3. Skutki złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych dla wniesienia środka zaskarżenia... 136 6
Spis treści 4. Zwrot wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych a wezwanie do uiszczenia opłaty... 140 5. Wezwanie do uzupełnienia wniosku o zwolnienie od kosztów... 144 6. Nieopłacenie sprzeciwu i jego skutki... 148 7. Wnioski... 150 Streszczenie... 152 Rozdział II. Joanna Studzińska Zażalenie na orzeczenie kasatoryjne i zakres jego rozpoznania... 153 1. Wprowadzenie... 153 2. Ratio legis zażalenia w trybie art. 3941 11 k.p.c.... 154 3. Zakres kognicji Sądu Najwyższego... 156 4. Pojęcie nierozpoznanie istoty sprawy i jego zakres... 166 5. Nieprzeprowadzenie postępowania dowodowego w całości... 172 6. Znaczenie rozstrzygnięć w przedmiocie zażaleń na orzeczenia kasatoryjne. Podsumowanie... 177 Streszczenie... 180 Rozdział III. Kamila Czekaj Zaskarżalność postanowienia sądu w przedmiocie zabezpieczenia dowodu w polskim i europejskim prawie procesowym cywilnym... 181 1. Uwagi ogólne... 181 2. Kwestionowanie postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia dowodu według Kodeksu postępowania cywilnego... 182 3. Niezaskarżalność postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia dowodu w międzynarodowym postępowaniu cywilnym... 188 4. Zażalenie na zabezpieczenie dowodów w przepisach szczególnych... 189 5. Niedopuszczalność kwestionowania odmowy zabezpieczenia dowodu na gruncie rozporządzenia nr 1206/2001... 190 6. Podsumowanie... 193 Streszczenie... 194 Rozdział IV. Andrzej Szereda Zażalenie na odmowę dokonania czynności notarialnej... 195 1. Wprowadzenie... 195 2. Uwagi historyczne... 196 3. Odmowa dokonania czynności notarialnej... 199 e7
"# $#% &# 4. Zażalenie na odmowę dokonania czynności notarialnej w orzecznictwie... 201 5. Charakter prawny zażalenia na odmowę dokonania czynności notarialnej w świetle poglądów doktryny... 214 6. Przebieg postępowania zainicjowanego zażaleniem na odmowę dokonania czynności notarialnej w opinii przedstawicieli nauki... 220 7. Podsumowanie... 223 Streszczenie... 227 Rozdział V. Tadeusz Zembrzuski Komplementarność nadzwyczajnych środków zaskarżenia skarga kasacyjna a skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku... 229 1. Wprowadzenie... 229 2. Nadzwyczajne środki zaskarżenia w systemie środków prawnych... 230 3. Nadzwyczajne środki zaskarżenia a postępowanie w sprawie cywilnej... 234 4. Nadzwyczajne środki zaskarżenia a ingerencja w treść skarżonego orzeczenia... 235 5. Zakres dopuszczalności nadzwyczajnych środków zaskarżenia... 239 6. Skuteczność nadzwyczajnych środków zaskarżenia skarga kasacyjna... 243 7. Skuteczność nadzwyczajnych środków zaskarżenia skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku... 246 8. Komplementarność nadzwyczajnych środków zaskarżenia wnioski i propozycje... 252 Streszczenie... 259 Rozdział VI. Karol Świtaj Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (de lege lata i de lege ferenda)... 261 Streszczenie... 295 Rozdział VII. Justyna Sadowska Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia wojewódzkiej komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych... 297 8
Spis treści 1. Wprowadzenie... 297 2. Dopuszczalność skargi... 298 2.1. Przedmiot zaskarżenia... 298 2.2. Legitymacja... 298 2.3. Termin do złożenia skargi... 299 3. Właściwość i skład komisji... 299 4. Treść skargi... 301 5. Załatwienie skargi bez jej rozpoznania... 304 5.1. Odrzucenie skargi... 304 5.2. Odmowa przyjęcia skargi do rozpoznania... 305 6. Rozpoznanie skargi... 305 6.1. Przebieg postępowania... 305 6.2. Rodzaje rozstrzygnięć... 307 6.3. Skutki stwierdzenia niezgodności z prawem orzeczenia... 307 Streszczenie... 308 Rozdział VIII. Justyna Sadowska Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez wojewódzką komisję do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych... 311 1. Wprowadzenie... 311 2. Zaskarżalność orzeczeń wojewódzkiej komisji... 313 3. Dopuszczalność wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy... 316 3.1. Przedmiot zaskarżenia... 316 3.2. Legitymacja... 316 3.3. Termin... 319 3.4. Uzasadnienie wniosku... 320 4. Charakter prawny wniosku... 321 5. Przebieg ponownego rozpoznania sprawy... 322 6. Wydanie orzeczenia po ponownym rozpoznaniu sprawy... 325 7. Zawiadomienie o niezłożeniu wniosku... 327 Streszczenie... 328 Część trzecia. Postępowanie rozpoznawcze. Postępowanie nieprocesowe... 329 Rozdział I. Józef Jagieła Dopuszczalność skargi kasacyjnej w postępowaniu nieprocesowym (zagadnienia wybrane)... 331 1. Uwagi ogólne... 331 h
"# $#% &# 2. Dopuszczalność skargi kasacyjnej ze względu na rodzaj sprawy... 334 3. Dopuszczalność skargi kasacyjnej a zrzeczenie się doręczenia postanowienia... 344 Streszczenie... 349 Rozdział II. Joanna Bodio Podmioty legitymowane do zaskarżania postanowień w sprawach z zakresu prawa osobowego... 351 1. Wprowadzenie... 351 2. Kilka uwag na temat zaskarżalności postanowień w sprawach nieprocesowych z zakresu prawa osobowego... 354 3. Legitymacja do zaskarżania postanowień w sprawach z zakresu prawa osobowego... 361 4. Podmioty legitymowane do wnoszenia zwyczajnych i nadzwyczajnych środków zaskarżenia w sprawach nieprocesowych z zakresu prawa osobowego... 365 4.1. Apelacja... 365 4.2. Zażalenie... 369 4.3. Skarga kasacyjna... 371 4.4. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia... 373 4.5. Wznowienie postępowania 374 5. Podmioty legitymowane do złożenia wniosku o uchylenie lub zmianę postanowień w sprawach z zakresu prawa osobowego... 379 6. Podsumowanie 384 Streszczenie 385 Rozdział III. Agnieszka Góra-Błaszczykowska Zaskarżanie postanowień w postępowaniu wieczystoksięgowym... 387 1. Uwagi ogólne... 387 2. Odpowiednie stosowanie przepisów o procesie i postępowaniu nieprocesowym w postępowaniu wieczystoksięgowym... 387 3. Postaci orzeczeń, wydawanych w postępowaniu wieczystoksięgowym... 389 4. Zaskarżalność orzeczeń sądu wieczystoksięgowego... 399 5. Podsumowanie... 405 Streszczenie... 405 10
Spis treści Część czwarta. Postępowanie egzekucyjne... 407 Rozdział I. Andrzej Marciniak System środków zaskarżenia w sądowym postępowaniu egzekucyjnym...409 I. Uwagi ogólne... 409 2. Doktrynalna systematyka środków zaskarżenia... 412 3. Ocena doktrynalnej systematyki środków zaskarżenia... 417 4. Wnioski... 419 5. Środki odwoławcze... 420 6. Szczególne środki zaskarżenia... 423 7. Nadzwyczajne środki zaskarżenia... 426 Streszczenie... 428 Rozdział II. Arkadiusz Cudak Skarga na czynności komornika w systemie środków nadzoru judykacyjnego... 429 1. Wprowadzenie... 429 2. Ewolucja przedmiotowej dopuszczalności skargi... 430 3. Relacja pomiędzy skargą a środkami nadzoru judykacyjnego... 433 4. Dopuszczalność działań nadzorczych w wypadku odrzucenia skargi... 438 5. Interpretacja przepisu art. 7673 k.p.c. w orzecznictwie... 440 6. Interpretacja przepisu art. 7673 k.p.c. w piśmiennictwie... 443 7. Rozgraniczenie pomiędzy skargą a nadzorem z art. 759 2 k.p.c.... 446 8. Uwagi końcowe... 449 Streszczenie... 450 Rozdział III. Przemysław Telenga Skarga na czynności komornika (zagadnienia wybrane związane z rozstrzyganiem skargi przez sąd rejonowy)... 453 Streszczenie... 468 Rozdział IV. Joanna Misztal-Konecka Koszty postępowania wywołanego wniesieniem skargi na czynności komornika... 471 1. Wprowadzenie... 471 jj
"# $#% &# 2. Koszty sądowe w sprawach ze skargi na czynności komornika... 473 3. Pozostałe koszty postępowania skargowego... 478 4. Podstawa prawna orzekania o kosztach postępowania skargowego... 481 5. Obciążenie kosztami postępowania skargowego... 485 6. Zaskarżalność rozstrzygnięcia co do kosztów postępowania skargowego... 487 7. Podsumowanie... 488 Streszczenie... 489 Rozdział V. Ireneusz Kunicki Środki zaskarżania planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji przez zarząd przymusowy... 491 1. Wielość planów podziału sum uzyskanych z egzekucji przez zarząd przymusowy... 491 2. Środki zaskarżenia poszczególnych planów podziału... 497 3. Niedopuszczalność zaskarżenia zaniechania sporządzenia planu podziału... 500 4. Skutki niedopuszczalności sporządzenia perspektywicznego planu podziału... 501 Streszczenie... 503 Bibliografia... 505 12
Noty o autorach Joanna Bodio dr, adiunkt w Katedrze Postępowania Cywilnego i Międzynarodowego Prawa Handlowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Radca prawny. Ekspert w Ośrodku Badań, Studiów i Legislacji KRRP. Autorka kilkudziesięciu publikacji z zakresu postępowania cywilnego, prawa cywilnego i ustroju organów ochrony prawnej. U()*+,-./ 0-+*) 1 dr, sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie, orzekający w Izbie Finansowej, adiunkt w Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania w Warszawie. K*2,3* 0/4)*5 1 mgr, Doktorant w Katedrze Postępowania Cywilnego II Uniwersytetu Łódzkiego Wydziału Prawa i Administracji, aplikant adwokacki przy Okręgowej Radzie Adwokackiej częstochowsko-piotrkowskiej. Kinga Flaga-Gieruszyńska dr hab., prof. US, Kierownik Katedry Postępowania Cywilnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego, radca prawny, członek Rady Naukowej Ośrodka Naukowo-Szkoleniowego przy Krajowej Radzie Komorniczej, arbiter stałych sądów polubownych. Zajmuje się problematyką postępowania cywilnego, postępowania upadłościowego i naprawczego, a także alternatywnych metod rozwiązywania sporów cywilnych. Radosław Flejszar dr, adiunkt w Zakładzie Postępowania Cywilnego na Wydziale Prawa i Administracji UJ, radca prawny, członek Centrum Alternatywnego Rozwiązywania Sporów na Wydziale Prawa i Administracji UJ. j'
"# $#% &# Agnieszka Góra-Błaszczykowska dr hab. nauk prawnych, prof. SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego, kierownik Katedry Prawa Cywilnego i Prawa Pracy, sędzia. Specjalizuje się w postępowaniu cywilnym. Autorka wielu publikacji na temat zasad tego postępowania, wydawanych w nim orzeczeń oraz środków ich zaskarżania. Józef Jagieła dr hab. prof. nadzw. UŁ, pracownik Katedry Postępowania Cywilnego II na Wydziale Prawa i Administracji UŁ. Autor kilkudziesięciu prac naukowych z zakresu postępowania cywilnego oraz współautor Komentarza do kodeksu postępowania cywilnego pod red. K. Piaseckiego i A. Marciniaka. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół postępowania zabezpieczającego i egzekucyjnego. Robert Kulski dr, adiunkt w Katedrze Postępowania Cywilnego II Uniwersytetu Łódzkiego. Odbywał staże naukowe w Stanach Zjednoczonych, gdzie prowadził badania z zakresu amerykańskiego prawa postępowania cywilnego; stypendysta Fundacji Kościuszkowskiej z siedzibą w Nowym Jorku. Ireneusz Kunicki dr hab. prof. nadzw. UŁ, pracownik Katedry Postępowania Cywilnego II na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, członek Rady Naukowej Ośrodka Naukowo-Szkoleniowego przy Krajowej Radzie Komorniczej. Autor wielu publikacji naukowych z zakresu prawa postępowania cywilnego, poświęconych zwłaszcza problematyce postępowania egzekucyjnego. Andrzej Marciniak prof. zw. dr hab. Uniwersytetu Łódzkiego, kierownik Katedry Postępowania cywilnego II na Wydziale Prawa i Administracji, przewodniczący Rady Naukowej Ośrod- 14
Noty o autorach ka Naukowo-Szkoleniowego przy Krajowej Radzie Komorniczej. Autor wielu publikacji z zakresu postępowania cywilnego, w tym zwłaszcza postępowania egzekucyjnego. Monika Michalska-Marciniak dr hab. prof. nadzw. UŁ, pracownik Katedry Postępowania Cywilnego II na Wydziale Prawa i Administracji. Autorka szeregu prac naukowych z zakresu postępowania cywilnego, w szczególności dotyczących środków zaskarżenia oraz postępowania egzekucyjnego, współautorka Komentarza do kodeksu postępowania cywilnego pod red. K. Piaseckiego i A. Marciniaka. Joanna Misztal-Konecka dr hab., profesor KUL Jana Pawła II w Lublinie, Kierownik Katedry Postępowania Cywilnego, sędzia sądu rejonowego delegowana do Sądu Okręgowego w Lublinie, przewodnicząca wydziału cywilnego. Justyna Sadowska mgr, doktorantka w Katedrze Postępowania Cywilnego II na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Aplikantka notarialna w Izbie Notarialnej w Łodzi. Autorka publikacji naukowych przede wszystkim z zakresu postępowania cywilnego w sprawach medycznych. Joanna Studzińska dr, adiunkt w Katedrze Postępowania Cywilnego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, od 2010 r. członek Oddziału Lubelskiego Polskiej Akademii Nauk, asystent sędziego w Izie Cywilnej Sądu Najwyższego. Autorka publikacji z zakresu postępowania cywilnego. Andrzej Jan Szereda dr nauk prawnych; notariusz w Łodzi. Autor publikacji z zakresu prawa procesowego cywilnego i prawa o notariacie jj 15
"# $#% &# Karol Świtaj dr nauk prawnych, radca prawny. Wieloletni asystent sędziego w sądach apelacji warszawskiej oraz w Sądzie Najwyższym. Zajmuje się problematyką dochodzenia odszkodowania od państwa za niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie w Departamencie Studiów i Analiz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Przemysław Telenga dr, adiunkt w Katedrze Postępowania Cywilnego i Międzynarodowego Prawa Handlowego WPiA UMCS, sędzia Sądu Rejonowego Lublin Zachód w Lublinie orzekającym w Sekcji Egzekucyjno-Zabezpieczającej w VIII Wydziale Cywilnym. Autor i współautor publikacji przede wszystkim z zakresu postępowania cywilnego, w tym postępowania egzekucyjnego. Tadeusz Zembrzuski dr nauk prawnych; radca prawny; adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego Katedra Postępowania Cywilnego; członek Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego; członek zespołu problemowego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego powołanego do spraw postępowania cywilnego; wykładowca Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie. Autor kilkudziesięciu publikacji z zakresu postępowania cywilnego. 16