WPHI Ambasady RP w Mińsku Mińsk, dnia 25.01.2016 r. Istotne informacje gospodarcze z białoruskiego rynku 1. ANALITYKA: Przegląd realnego sektora gospodarki RB za styczeń-listopad 2015 r. W białoruskiej gospodarce utrzymuje się niepewność, prognoza na 2016 rok nie jest pocieszająca Dynamika PKB i produkcji przemysłowej w listopadzie zachowała się na poziomie okresu styczeń-październik br., wartość inwestycji spadła jeszcze niżej. Nieznacznie zwolniła inflacja, jednak wskaźnik ten w ostatnim czasie znajduje się pod kontrolą administracyjną, co może nie odzwierciedlać rzeczywistej oceny sytuacji. Władze RB nadal milczą odnośnie konkretów dot. możliwych reform. Tabela. Główne prognozowane wskaźniki makroekonomiczne w 2015 r. na Białorusi Rzeczywisty za styczeń-październik Styczeń-październik 2015 r., bln BYR (mld Oficjalna prognoza 2015, 2015/Styczeńpaździernik 2014, % Wskaźnik USD wg kursu % średniego za styczeńpaździernik 2015 r.) PKB 791,2 (51,16 mld USD) Minus 3,9 +0,2-0,7 Produkcja 664,0 (42,94 mld USD) Minus 7,1 +0,4-0,8 przemysłowa Inwestycje w środki 181,0 (11,7 mld USD) Minus 14,8 brak prognozy trwałe Inflacja, % 10,7 0,5* 12 (prognoza sprecyzowana 15-18) Saldo HZ towarami i +2,3 (+1,055 mld - minus 3,5-3,3 usługami, % PKB USD)** Średnia płaca, mln BYR Rzeczywiste pieniężne dochody ludności, % w stosunku do odpowiedniego okresu poprzedniego roku * listopad 2015 r. ** styczeń- październik 2015 r. 6,749* (436,43 USD) -2,4 (w rzeczywistym znaczeniu w stosunku do listopada 2014 r.) brak prognozy minus 5,4** - +1,1-1,5 1
WŁADZE NIE CZEKAJĄ NA CUD ZE STRONY GOSPODARKI 18 grudnia 2015 r. Prezydent podpisał dwa rozporządzenia: nr 504 "O realizacji zadań społeczno-gospodarczego rozwoju Republiki Białoruś na 2016 rok" oraz nr 505 w sprawie zatwierdzenia Podstawowych kierunków rozwoju polityki pieniężnej na rok 2016. Oba dokumenty świadczą o tym, że obrany kurs polityki gospodarczej w 2015 r. nie zmieni się w 2016 r. Zgodnie z prognozami władz, PKB musi wzrosnąć nie mniej niż o 0,3%, eksport towarów i usług - o 3,5%, przyrost realnych dochodów pieniężnych ludności przewiduje się na poziomie nie mniej niż 0,5%. Innymi słowy, rząd albo nie spodziewa się istotnych zmian wewnętrznych lub zewnętrznych czynników, które mogłyby pozytywnie (lub negatywnie) wpłynąć na skuteczność działania białoruskiej gospodarki, albo spodziewa się, że ich wpływ będzie zrównoważony. Na razie nawet najskromniejsze prognozy na rok 2015 pozostają nieosiągalne - przy zakładanej prognozie wzrostu na poziomie 0,2-0,7% już widzimy, że wg wyników jedenastu miesięcy (wg Narodowego Komitetu Statystycznego) spadł o 3,9% do 791,2 bln BYR. Wielkość produkcji przemysłowej w styczniu-listopadzie spadła o 7,1%, osiągając 664 bln BYR. Należy zauważyć, że tempo spadku produkcji przemysłowej nie zmienia się już czwarty miesiąc z rzędu. Produkcja rolna, wg Belstatu, spadła o 3,9% do 128,6 bln BYR. Ilość inwestycji w środki trwałe w okresie styczeń-listopad 2015 r. wyniosła 181 bln BYR, innymi słowy zwiększyła spadek wobec analogicznego okresu ubiegłego roku o 14,8%. W tym ilość inwestycji w roboty budowlano-montażowe (w tym prace instalacyjne maszyn i urządzeń) wyniosła 99,4 bln BYR (minus 7,9%), koszty zakupu maszyn, urządzeń, pojazdów 60,7 bln BYR (minus 26,3%). Słabą pozytywną dynamikę nadal wykazywała sprzedaż detaliczna. Wg Belstatu, wolumen handlu detalicznego w ciągu jedenastu miesięcy br. wzrósł o 0,5% w porównaniu do analogicznego okresu ubiegłego roku do 312,5 bln BYR. Przy tym wielkość sprzedaży w handlu detalicznym w listopadzie zmniejszyła się w porównaniu z październikiem 2015 roku o 6,1% do 28,7 bln BYR. Intencja władz zachowania sztywnej polityki walutowo-kredytowej w przyszłym roku na pewno przyczyni się do dalszego pogorszenia sytuacji w handlu detalicznym. ZYSK NETTO SPADA, PRZETERMINOWANE ZADŁUŻENIA ROSNĄ Wskaźniki finansowe białoruskich przedsiębiorstw, choć są publikowane z małym opóźnieniem, ale przy tym są bezpośrednim dowodem trwającego w gospodarce kryzysu. Sytuacja pogarsza się nie tylko w wyniku narastających przez ostatnie lata nierównowag, ale i bardzo niekorzystną dla Białorusi sytuacją w gospodarce Rosji, jak również dewaluacją walut narodowych krajów partnerów handlowych Białorusi. Wg Belstatu za styczeń-październik 2015 roku wskaźniki jakości pracy białoruskich firm pogorszyły się, mimo wzrostu przychodów ze sprzedaży produktów, towarów, prac, usług o 10% w porównaniu z analogicznym okresem 2014 r. do 1299,5 bln BYR, a także wzrostu rentowności sprzedawanych produktów, towarów, prac, usług (z 9,6% do 10,2%). Zysk netto spadł w styczniu-październiku 2015 roku o 19,9% do 39,2 bln BYR, liczba nierentownych organizacji wzrosła 1,5 krotnie do 1559 (lub z 13,5% do 19,8% ogółu organizacji) - suma ich strat netto 2,4 krotnie do 24,6 BYR. 2
Ciekawe zjawisko zaobserwowano w październiku 2015 roku w rozliczeniach białoruskich organizacji. Przy zmniejszeniu ogólnego zadłużenia wg wszystkich danych, ich przeterminowana część wykazywała odwrotną dynamikę. Wg Belstatu, na dzień 1 listopada 2015 r. łączne zadłużenie wyniosło 876,9 bln BYR, czyli zmniejszyło się w październiku o 0,9% (+32,3% od 1 stycznia 2015 r.). Z kolei przeterminowane zaległości w opłatach na początek listopada wyniosły 69,2 bln BYR, co oznacza wzrost w ciągu miesiąca o 3% (+54,2% od początku roku). Różnica w dynamice wynika z jednej strony ze zwiększonej kontroli nad stanem rozliczeń, a z drugiej z aktywnego "pozbywania się" zapasów przedsiębiorstw w poprzednich miesiącach. Można przypuszczać, że w najbliższych miesiącach ta dynamika się utrzyma. INFLACJA POD KONTROLĄ ADMINISTRACYJNĄ Przed Świętami Noworocznymi białoruskie władze postanowiły nie ryzykować i wzmocniły i tak już twardą politykę monetarno-kredytową administracyjnym naciskiem na handel w celu nie dopuszczenia tradycyjnego sezonowego przyspieszenia wzrostu cen. Tymczasem oczywistym jest, że poziom oficjalnej inflacji na koniec roku nie przekroczy nie tylko sprecyzowanych wskaźników prognozy, sformułowanych po dewaluacji białoruskiego rubla na początku 2015 roku (18% +/-2%), ale i pierwotnej prognozy - 12%. Wg Belstatu, po wrześniowym skoku o 1,3% w ciągu miesiąca i wzroście o 0,8% w październiku, w listopadzie inflacja jeszcze bardziej zwolniła i wyniosła 0,5% w porównaniu z poprzednim miesiącem. Od początku 2015 r. inflacja na Białorusi wyniosła 10,7%. W ujęciu rocznym (miesiąc br. w stosunku do analogicznego miesiąca ubiegłego roku) inflacja konsumencka na Białorusi w listopadzie spadła do 11,3% wobec 11,5% w październiku oraz 11,9% we wrześniu. Dla porównania, w Rosji wzrost cen konsumpcyjnych w listopadzie 2015 roku, w porównaniu z poprzednim miesiącem, wyniósł 0,8% (12,1% od początku roku), w Kazachstanie 3,7% (12,3%). Kraje te, a także Białoruś aktywnie stosują administracyjne środki regulacji cen, aby zminimalizować skutki dewaluacji walut narodowych. Bazowa inflacja na Białorusi, nie obejmująca zmian cen na poszczególne towary i usługi, regulowane przez państwo, a także na towary sezonowe, w listopadzie 2015 roku wyniosła 0,5% wobec 0,7% miesiąc wcześniej. W porównaniu z grudniem 2014 r. inflacja bazowa wyniosła 10,4%. GWAŁTOWNIE WZROSŁY ZALEGŁOŚCI W WYNAGRODZENIACH Na podstawie wyników stycznia 2015 roku na Białorusi gwałtownie wzrosły zaległości w wynagrodzeniach. Według Belstatu, na dzień 1 grudnia 2015 r. zaległe należności w wynagrodzeniach wykazało 405 organizacji na łączną kwotę 241,4 mld BYR (1,2% od funduszu płac w kraju za październik 2015 r.) wobec 111 organizacji na kwotę 52,4 mld BYR na dzień 1 listopada 2015 roku i 20 organizacji na kwotę 22,1 mld BYR na dzień 1 stycznia 2015 roku (0,1% od funduszu płac w kraju za listopad 2014 roku). Najbardziej dotkliwym jest problem niewypłaconych pensji w rolnictwie, gdzie zaległości w wynagrodzeniach na dzień 1 grudnia wykazało 338 organizacji na kwotę 179,7 mld BYR. W przemyśle odnotowano 26 takich organizacji (kwota zadłużenia wynosi 38,9 mld BYR), w budownictwie 31 firma (19,1 mld BYR). Oprócz wzrostu ilości zaległych wynagrodzeń jeszcze jedną niepokojącą tendencją jest ograniczanie poziomu średniego wynagrodzenia. Według Belstatu, naliczona średnia płaca 3
pracowników w listopadzie 2015 roku wyniosła 6,749 mln BYR, czyli spadek w porównaniu z październikiem 2015 roku wyniósł 1,8%. W porównaniu z analogicznym okresem 2014 roku średnia płaca nadal zachowuje pozytywną dynamikę, co stanowi wzrost o 8,6% w listopadzie 2015 roku, w porównaniu z listopadem 2014 r. Realne płace w tym samym okresie zmniejszyły się o 2,4%. REFORMY NA BIAŁORUSI BEZ WSPARCIA Z ZEWNĄTRZ Tak więc, nagromadzone w białoruskiej gospodarce nierównowagi w dalszym ciągu obciążają cały kraj. Oświadczenia białoruskich władz, a także przedstawicieli MFW i EaFSR (Euroazjatyckiego Funduszu Stabilizacji i Rozwoju) dają podstawy, by sądzić, że Białorusi nie udało się przekonać wierzycieli o zamiarze realizacji programu reform. Najprawdopodobniej, Białoruś nie zrezygnuje z częściowej realizacji poszczególnych działań na rzecz zreformowania gospodarki, jednak odbywać się to będzie bez zewnętrznego wsparcia finansowego. To znacznie skomplikuje osiągnięcie celu, pogorszając warunki działalności przedsiębiorstw i obniżając poziom życia ludności. 2. Elektroniczna rejestracja wyjazdu z Białorusi Stosowne przepisy są zawarte w Rozporządzeniu Rady Ministrów, zamieszczonym na Narodowym portalu prawnym (http://www.pravo.by/main.aspx?guid=12551&p0=c21501130&p1=1&p5=0). Zgodnie z Rozporządzeniem opłata za rezerwację w e-systemie będzie pobierana od osób fizycznych i prawnych, będących właścicielami pojazdów, za każdy pojazd. Wysokość opłaty za rezerwację kolejki na wjazd na przejścia graniczne Republiki Białoruś będzie zależała od rodzaju transportu oraz dnia tygodnia. Każdy dzień Dni świąteczne, przedświąteczne, przedweekendowe, weekendowe Samochody ciężarowe, Autobusy, Traktorzy Samochody osobowe, 1 kwota bazowa 1 kwota bazowa 0,8 kwoty 1 kwota bazowa bazowej motocykli Kwota bazowa od 1 stycznia br. wynosi 210 tys. BYR (co stanowi 44,5 PLN wg kursu Narodowego Banku RB z dnia 8 stycznia 2016). Zarejestrować się w kolejce elektronicznej można będzie na stronie internetowej https://belarusborder.by/ Elektroniczna kolejka nie obowiązuje: osób fizycznych, posiadających paszporty dyplomatyczne; szefów i pracowników przedstawicielstw dyplomatycznych i organizacji międzynarodowych, urzędów konsularnych, a także członków ich rodzin podczas jazdy pojazdami z dyplomatycznymi (konsularnymi) numerami rejestracyjnymi RB; osób fizycznych, okazujących dokumenty o śmierci lub ciężkiej chorobie krewnych osób; osób fizycznych, 4
posiadających przepustki na prawo bezkolejkowego wjazdu na teren przejść granicznych - wydane przez Państwowy Komitet Graniczny, a także wjeżdżających zgodnie z decyzją Przewodniczącego Państwowego Komitetu Granicznego lub jego zastępcy; pojazdów przewożących ładunki niebezpieczne, towarów szybkopsujących się lub zwierząt, w przypadku posiadania dokumentów potwierdzających przewóz w/w towarów lub zwierząt; pojazdów przewożących trumny z ciałami (resztkami) zmarłych. Niniejsza decyzja wchodzi w życie z dniem 8 stycznia 2016 r. Rozporządzenie także określa terminy wprowadzenia systemu kolejek elektronicznych na drogowych przejściach granicznych. Przejście graniczne Termin wprowadzenia systemu Obwód Brzeski Brześć do 29 lutego 2016 r. Domaczewo do 31 grudnia 2017 r. Kozłowicze do 31 grudnia 2018 r. Mokrany do 31 grudnia 2018 r.. Piesczatka do 31 grudnia 2018 r. Obwód Witebski Grigorowsczina do 31 grudnia 2017 r. Urbany do 31 grudnia 2018 r. Obwód Gomelski Nowaja Guta do 31 grudnia 2017 r. Nowaja Rudnia do 31 grudnia 2016 r. Obwód Grodzeński Bieniakoni do 31 grudnia 2017 r. Berestowica do 31 grudnia 2017 r. Bruzgi do 31 grudnia 2017 r. Kamiennyj Log do 31 grudnia 2018 r. 5
Kotlowka do 31 grudnia 2017 r. Priwalka do 31 grudnia 2017 r. 3. Białoruś wprowadziła czasowy zakaz eksportu skór Białoruś przedłuża czasowy zakaz eksportu skór bydlęcych (kod CN 4101) oraz surowców garbarskich (kod CN 4104 11) z jej terytorium. Zakaz dotyczy okresu od 25 stycznia do 21 marca 2016 r. Taka decyzja została przyjęta w Rozporządzeniu Rządu nr 34 z dnia 20 stycznia 2016 r: http://www.government.by/ru/solutions/2361 Zgodnie z treścią Rozporządzenia Ministerstwo Spraw Zagranicznych Białorusi zostało zobligowano do poinformowania o tym Euroazjatyckiej Komisji Gospodarczej, a także włączenia do agendy EKG propozycji ustanowienia tego zakazu przez inne państwa członkowskie Unii Celnej. Przypomnijmy, że analogiczny zakaz ten obowiązywał przez cały 2014 r. z przerwą od 16 lipca do 7 września 2014 r. Ponownie ten zakaz władze Białorusi wprowadziły w marcu 2015 r. Miał on obowiązywać do 16 września 2015 r., jednak został przedłużony do 21 marca 2016 r. Opracowanie WPHI w Mińsku I połowa stycznia 2016 r. 6