Klucz odpowiedzi a b Badania przyrodnicze. Chemiczne podstawy życia 1. liczba komórek zmienna zależna czas zmienna niezależna czas zmienna niezależna liczba komórek zmienna zależna za prawidłowe określenie obu zmiennych 1 p. 2. za prawidłowe uzupełnianie B A F B schematu 1 p. F C E G D E C D A G 3. np.: Czy stan zanieczyszczenia wód rzeki ma wpływ na skład gatunkowy bezkręgowców wodnych? np.: zanieczyszczenie wód wpływa na skład gatunkowy bezkręgowców wodnych. za prawidłowe sformułowanie problemu badawczego / hipotezy badawczej 1 p. 4. glukoza, aminokwasy, mocznik, fosfolipidy węglany, woda, dwutlenek węgla, fosforany za prawidłowe podkreślenie nazw wszystkich związków 1 p. 5. B, E C, E za każde prawidłowe uzupełnienie 6. A III, B II, C I A I, B II, C III za każde prawidłowe przyporządkowanie 7. A. glukoza + fruktoza = sacharoza B. glukoza + galaktoza = laktoza C. glukoza + glukoza = maltoza 8. funkcja budulcowa celuloza, chityna funkcja odżywcza laktoza, maltoza funkcja zapasowa skrobia, glikogen A. glukoza + glukoza = maltoza B. glukoza + fruktoza = sacharoza C. glukoza + galaktoza = laktoza funkcja zapasowa skrobia, glikogen funkcja budulcowa celuloza, chityna funkcja odżywcza laktoza, maltoza każdego schematu 1 p.; każdej kolumny 1 p.; 9. F, P, F, P P, F, P, F za dwie prawidłowe oceny 10. A, D B, D za każde prawidłowe zaznaczenie 11. A. białko + cukier = glikoproteina B. białko + reszta fosforanowa = fosfoproteina C. białko + atomy metalu = metaloproteina A. białko + barwniki = hemoproteina B. białko + cukier = glikoproteina C. białko + kwas nukleinowy = nukleoproteina każdego schematu 1 p.; 12. Denaturacja. Koagulacja. 13. a) adenina, deoksyryboza, reszta fosforanowa(v) b) uracyl, ryboza, reszta fosforanowa(v) a) cytozyna, deoksyryboza, reszta fosforanowa(v) b) guanina, ryboza, reszta fosforanowa(v) za prawidłowy wybór 1 p. ; razem 2 p. 14. B, IV D, IV za prawidłowe zaznaczenie zestawu 1 p.; za prawidłowe uzupełnienie 1 p.; razem 2 p.
Klucz odpowiedzi a b Komórka podstawowa jednostka życia 1. A błona komórkowa B mitochondrium C aparat Golgiego D siateczka śródplazmatyczna A siateczka śródplazmatyczna B mitochondrium C błona komórkowa D aparat Golgiego 1 p.; razem 4 p. 2. B A 3. np.: obecność ściany komórkowej i brak chloroplastów 4. np.: A fosfolipidy B białko powierzchniowe C białko integralne (białko transbłonowe) np.: obecność ściany komórkowej i chloroplastów np.: A białko integralne (transbłonowe) B białko powierzchniowe C fosfolipidy za prawidłowe podanie dwóch cech 1 p. 5. Roztwór hipertoniczny. Roztwór hipotoniczny. 6. np.: Jak zachowują się komórki roślinne w roztworze hiperosmotycznym? 7. A. wtórna, pierwotną B. kutykula i suberyna, transportowej np.: Jak zachowują się erytrocyty w roztworze hipoosmotycznym? A. wtórna, pierwotną B. lignina i krzemionka, transportowej za dwa prawidłowe skreślenia 8. A 2, B 3, C 1 A 3, B 2, C 1 za prawidłowe przyporządkowanie 9. Transport bierny dyfuzja ułatwiona przez białko nośnikowe. Transport bierny dyfuzja ułatwiona przez białko kanałowe. 10. D B 11. Własny materiał genetyczny w postaci DNA. Występowanie rybosomów. Własny materiał genetyczny w postaci DNA. Występowanie rybosomów. za podanie dwóch prawidłowych cech 1 p. 12. F, P, P, F. P, P, F, F za dwie prawidłowe oceny 13. C B 14. Mitoza 2, taka sama jak w komórce macierzystej, komórki budujące ciało Mejoza 4, o połowę mniejsza niż w komórce macierzystej, gamety Mejoza 4, o połowę mniejsza niż w komórce macierzystej, gamety Mitoza 2, taka sama jak w komórce macierzystej, komórki budujące ciało każdego wiersza 1 p.;
Klucz odpowiedzi a b Różnorodność wirusów, bakterii, protistów i grzybów 1. P, P, F, P P, F, P, P za dwie prawidłowe oceny 1 p.; razem 2 p. 2. C, D B, D za zaznaczenie dwóch prawidłowych odpowiedzi 1 p. 3. B D 4. Cykl lityczny w krótkim czasie kończy się rozpadem (lizą) zainfekowanej komórki, w cyklu lizogenicznym nie dochodzi do lizy komórek. Cykl lityczny w krótkim czasie kończy się rozpadem (lizą) zainfekowanej komórki, w cyklu lizogenicznym nie dochodzi do lizy komórek. 5. A 2, B 1, C 4 A 3, B 1, C 4 za każde prawidłowe przyporządkowanie 6. C; Uzasadnienie: Strefa zahamowania wzrostu wokół krążka z tym antybiotykiem jest największa, co oznacza, że badany szczep bakterii jest na niego najbardziej wrażliwy. 7. np.: zachodzenie rekombinacji genetycznej materiału genetycznego B; Uzasadnienie: Strefa zahamowania wzrostu wokół krążka z tym antybiotykiem jest największa, co oznacza, że badany szczep bakterii jest na niego najbardziej wrażliwy. np.: nie zwiększa się liczba komórek za prawidłową odpowiedź 1 p., za prawidłowe uzasadnienie 8. A 1, B 2, C 4 A 4, B 1, C 2 za każde prawidłowe przyporządkowanie 9. Ze względu na zawarte substancje protisty te są wykorzystywane jako cenny nawóz naturalny. 10. Porosty rozmnażają się bezpłciowo przez rozmnóżki. Ze względu na zawarte substancje protisty te są wykorzystywane jako cenny nawóz naturalny. Porosty wytwarzają dwa typy rozmnóżek: urwistki i wyrostki. 11. A B 12. Pieczarki to heterotrofy, dlatego do rozwoju potrzebują podłoża zawierającego związki organiczne. Pieczarki to heterotrofy, dlatego do rozwoju potrzebują podłoża zawierającego związki organiczne. 13. izogamia anizogamia 14. F, P, P, P P, F, P, P za każdą prawidłową ocenę
Klucz odpowiedzi a b Różnorodność roślin 1. B D 2. np.: W cewkach brak zgrubień spiralnych, które są obecne w naczyniach. Cewki zwężają się na końcach, a naczynia są cylindryczne. 3. Zdanie jest fałszywe. W korzeniu układ wiązek jest naprzemianległy, w łodydze naprzeciwległy. np.: W cewkach brak zgrubień spiralnych, które są obecne w naczyniach. Cewki zwężają się na końcach, a naczynia są cylindryczne. Zdanie jest fałszywe. W korzeniu układ wiązek jest naprzemianległy, w łodydze naprzeciwległy. za każdą prawidłowo podaną różnicę 1 p., za prawidłową ocenę 1 p.; za prawidłowe uzasadnienie 1 p.; 4. włośnik, ryzodermy, korzenia włosek, epidermy, pędu za każde prawidłowe skreślenie 1 p.; razem 3 p. 5. a) Tkanka miękiszowa asymilacyjna. b) Tkanka miękiszowa spichrzowa. a) Tkanka miękiszowa spichrzowa. b) Tkanka miękiszowa asymilacyjna. 6. za każde prawidłowe zaznaczenie i podpisanie 1 p., merystem wierzchołkowy pędu fellogen kambium merystem wierzchołkowy korzenia 7. D B 8. A tkanka okrywająca B tkanka miękiszowa A tkanka miękiszowa B tkanka okrywająca 9. A, C B, D za zaznaczenie dwóch prawidłowych odpowiedzi 1 p. 10. A B 11. A B. 12. A. Gametofit stanowi samodzielne pokolenie. B. Ruch gamet zaopatrzonych w organelle ruchu odbywa się w obecności wody. C. Gatunki rozprzestrzeniają się za pośrednictwem roznoszonych przez wiatr spor. A. Gametofit jest całkowicie zależny od rodzicielskiego sporofitu. B. Plemniki są dostarczane do rodni za pomocą łagiewki pyłkowej. C. Gatunki rozprzestrzeniają się za pośrednictwem nasion. za każde prawidłowe skreślenie 13. A 4, B 3, C 2, D 5 A 4, B 5, C 3, D 1 za każde prawidłowe przyporządkowanie 1 p.; razem 4 p. 14. Podwójne zapłodnienie polega na tym, że jedna z komórek plemnikowych łączy się z komórką jajową, w wyniku czego powstaje zygota, natomiast druga komórka plemnikowa łączy się z komórką centralną woreczka zalążkowego, dając początek bielmu.
Klucz odpowiedzi a b Funkcjonowanie roślin 1. za prawidłowe opisanie osi wykresu 1 p., za prawidłowe przedstawienie wartości 1 p., 2. bezchmurna pogoda, silny wiatr, duże natężenie światła przejściowe zachmurzenie, niska temperatura powietrza, susza za prawidłowe podkreślenie trzech czynników 1 p. 3. B A 4. D B 5. Gutacja to wydzielanie kropli płynu na brzegach i wierzchołkach liści przez specjalne otwory hydatody. Wiosenny płacz roślin to wypływanie wodnistego płynu z pni drzew naciętych wczesną wiosną. 6. P, P, F, F P, F, P, F za każde dwie prawidłowe oceny 7. Spoczynek względny nasion jest to stan spoczynku uwarunkowany brakiem odpowiednich do kiełkowania warunków środowiska zewnętrznego. Spoczynek bezwzględny nasion jest to stan spoczynku wynikający z braku gotowości nasienia do kiełkowania. 8. D C 9. Wzrost i rozwój zarodkowy 2, 5 Kiełkowanie nasion 4 Wzrost wegetatywny 1, 3 10. Rośliny RKD to rośliny krótkiego dnia. Kwitną, kiedy okres nieprzerwanej ciemności jest dłuższy lub równy pewnej krytycznej wartości, czyli jesienią. Wzrost i rozwój zarodkowy 1, 4 Kiełkowanie nasion 2 Wzrost wegetatywny 3, 5 RDD to rośliny długiego dnia. Kwitną, kiedy okres nieprzerwanej ciemności jest równy lub dłuższy niż wartość krytyczna, czyli latem. 11. A, 3 B, 2 za każde prawidłowe zaznaczenie 12. partenokarpiczne, auksyny, gibereliny partenokarpiczne, auksyny, gibereliny zdania 1 p. 13. B A 14. tropizmy Przykład: wzrost korzenia w kierunku działania siły grawitacji (geotropizm dodatni) nastie Przykład: składanie liści mimozy pod wpływem dotyku zdania 1 p., za prawidłowy przykład 1 p.; razem 2 p.
Klucz odpowiedzi a b Różnorodność bezkręgowców 1. I A, 1; II B, 3 I B, 2; II A, 3 za prawidłowe przyporządkowanie do każdego z opisów 2. A, C, D, B, F, E B, D, C, A, F, G za zaznaczenie dwóch prawidłowych odpowiedzi 1 p.; 3. np.: błona presynaptyczna, błona postsynaptyczna, szczelina synaptyczna np.: dendryty, akson, ciało komórki za wymienienie trzech elementów 1 p. 4. B, D, G A, C, E 5. 1, 3, 6, 2, 7, 4, 5 żywiciel pośredni błotniarka moczarowa żywiciel ostateczny krowa, człowiek 1, 7, 4, 5, 3, 6, 2 żywiciel pośredni błotniarka moczarowa żywiciel ostateczny krowa, człowiek za prawidłowe uporządkowanie 1 p.; za prawidłowe podanie żywicieli 1 p.; razem 2 p. 6. C A 7. np.: aparat czepny, produkowanie ogromnej liczby jaj np.: aparat czepny, produkowanie ogromnej liczby jaj za podanie prawidłowego przystosowania 8. P, F, P, F F, P, P, P za dwie prawidłowe oceny 9. C A 10. A. partenogeneza B. niezupełnym C. dymorfizm A. zupełnym B. partenogeneza C. dymorfizm za każde prawidłowe uzupełnienie 11. F, F, P, F F, P, P, P za dwie prawidłowe oceny 12. A. kłująco-ssący, 3, np. komar B. liżący, 2, np. mucha A. gryząco-liżący, 4, np. pszczoła B. ssący, 1, np. motyl za prawidłowe podanie typu aparatu 1 p.; za podanie prawidłowej funkcji i przykładu 1 p.; razem 4 p. 13. mątwy pospolitej mątwy pospolitej 14. włośnia krętego glisty ludzkiej 15. A 4, B 1, C 2 A 4, B 2, C 1 za każde prawidłowe przyporządkowanie
Klucz odpowiedzi a b Różnorodność strunowców 1. układ nerwowy naczynie krwionośne 2. P, F, F, P P, F, P, F za dwie prawidłowe oceny 1 p.; 3. A C 4. D A 5. śródmózgowie; B móżdżek; A za podanie prawidłowej nazwy odcinka mózgowia 1 p.; za prawidłowe dokończenie zdania 6. strzemiączkiem, prostyl, pranerczy, modzele strzemiączkiem, prostyl, pranerczy, modzele za każde prawidłowe uzupełnienie 1 p.; razem 4 p. 7. móżdżek móżdżek 8. za prawidłowe zaznaczenie dwóch elementów 1 p.; 1 2 3 4 2 3 1 4 9. A. gady; np. płuca gąbczaste i rozciągliwe B. ssaki; np. płuca zbudowane z pęcherzyków 10. np.: Budowa ta zwiększa ruchomość głowy, co zapewnia lepszą orientację w środowisku i ułatwia np. polowanie. A. płazy; np. płuca workowate B. gady; np. płuca gąbczaste i rozciągliwe np.: Wytwarzanie kwasu moczowego zapewnia oszczędną gospodarkę wodną i jest przystosowaniem do życia na lądzie. każdego wiersza 1 p.; razem 2 p. za prawidłową odpowiedź 1 p. 11. P, F, P, F P, F, P, P za dwie prawidłowe oceny 12. zrośnięte kręgi piersiowe, występowanie grzebienia mostka, kończyny przednie przekształcone w skrzydła 13. A chorągiewka B stosina C dutka brak zębów, obecność pneumatycznych kości, brak pęcherza moczowego A dutka B stosina C chorągiewka za każde prawidłowe przystosowanie za prawidłowe podpisanie każdego elementu 1 p.; 14. A 2, B 1, C 3 A 3, B 2, C- 1 za każde prawidłowe przyporządkowanie 15. D C 16. Podgromada ssaków 3; 6 Cechy 4, 9; 2, 5; 2, 8 Przykłady 1; 7 Podgromada ssaków 3; 6 Cechy 4, 9; 2, 5; 2, 8 Przykłady 1; 7 każdej kolumny 1 p.;
Klucz odpowiedzi Funkcjonowanie zwierząt a b 1. A 2; B 1; C 4 A 1; B 2; C 4 za każde prawidłowe przyporządkowanie 2. P, P, F, P P, F, P, P za dwie prawidłowe oceny 3. B C 4. a) gardziel, przełyk, jelito cienkie b) wątroba, trzustka, ślinianki c) wątroba i trzustka dwunastnica, ślinianki jama gębowa 5. Grupa zwierząt 9, 2 Rodzaj pokarmu 4, 6, 7, 8 Przykład zwierzęcia 5, 3, 1 6. np.: a) rak, sercówka b) mucha, pszczoła c) pająk, skorpion 7. a) gady b) U krokodyla występuje całkowita przegroda w sercu. 8. A żyły, B otwarty, C naczynia włosowate 9. Neotenia zjawisko osiągania dojrzałości płciowej i zdolności do rozrodu w stadium larwalnym. a) gardziel, żołądek, jelito cienkie b) wątroba, trzustka, ślinianki c) wątroba i trzustka dwunastnica, ślinianki jama gębowa Grupa zwierząt 3, 2 Rodzaj pokarmu 7, 6, 9, 8 Przykład zwierzęcia 4, 1, 5 np.: a) pająk, skorpion b) mucha, pszczoła c) rak, sercówka a) ssaki b) Dzięki przegrodzie międzykomorowej krew utlenowana i odtlenowana nie mieszają się ze sobą. A tętnice, B otwarty, C naczynia włosowate Heterogonia występowanie w cyklu rozwojowym pokolenia rozmnażającego się z udziałem samców i pokolenia rozmnażającego się partenogenetycznie. schematu 1 p.; za prawidłowe podanie nazw gruczołów 1 p., za prawidłowe podanie odcinków przewodu pokarmowego 1 p.; każdej kolumny 1 p.; za podanie dwóch prawidłowych przykładów do każdego podpunktu każdego zdania 1 p.; 10. A B 11. A. układ łańcuszkowy B. układ drabinkowy A. układ rozproszony B. układ łańcuszkowy 12. C D 13. A organogeneza, B bruzdkowanie A bruzdkowanie, B organogeneza każdego zdania 1 p.; 14. A B 15. Barwnik oddechowy hemocyjanina, chlorokruoryna Cechy zawiera żelazo, ma czerwony kolor; zawiera miedź, ma szaroniebieski kolor Przykłady zwierząt kręgowce, pierścienice; wieloszczety Barwnik oddechowy hemoglobina, hemocyjanina Cechy zawiera żelazo, ma czerwony kolor; zawiera miedź, ma zielony kolor Przykłady zwierząt wieloszczety; mięczaki i stawonogi każdej kolumny 1 p.;