LKA /2014 P/14/073 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

LKA 4101-010-05/2014 P/14/073 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę Kontroler P/14/073 Zapewnienie bezpieczeństwa obywateli w związku z wytwarzaniem, transportem, przechowywaniem i stosowaniem materiałów wybuchowych do użytku cywilnego. Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Katowicach Katarzyna Kozieł, specjalista k.p., upoważnienie do kontroli nr 89104 z dnia 14 kwietnia 2014 r. (dowód: akta kontroli str. 1-2) Jednostka kontrolowana Komenda Wojewódzka Policji w Katowicach, ul. Lompy 19, 40-038 Katowice 1, Kierownik jednostki kontrolowanej Nadinspektor Krzysztof Jarosz 2, Śląski Komendant Wojewódzki 3 (dowód: akta kontroli str. 99) Ocena ogólna Uzasadnienie oceny ogólnej II. Ocena kontrolowanej działalności Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie 4 działalność kontrolowanej jednostki w zbadanym zakresie. Komendant prawidłowo realizował zadania związane z wydawaniem opinii sporządzanych na potrzeby postępowań administracyjnych dotyczących udzielania koncesji i pozwoleń na prowadzenie działalności związanej z wytwarzaniem, transportem, przechowywaniem i stosowaniem materiałów wybuchowych 5 i materiałów wybuchowych do użytku cywilnego 6. W sposób prawidłowy realizowane były przez Komendanta obowiązki kontroli przedsiębiorców w zakresie przestrzegania określonych w przepisach prawa i decyzjach administracyjnych zasad wytwarzania, transportu, przechowywania i stosowania MW i MWc. Współpraca Policji z Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego 7 w zakresie dbałości o bezpieczeństwo działań związanych z MW i MWc została sformalizowana i polegała na wzajemnym powiadamianiu się o zaistniałych zdarzeniach. Komendant gromadził i wykorzystywał informacje na temat zdarzeń z udziałem MW i MWc. Wpływające do Komendanta informacje o transakcjach sprzedaży MW i MWc przekazywane były organom, które wydały dokumenty uprawniające do ich nabycia. W sposób prawidłowy realizowane przez Komendanta były kontrole prowadzenia ewidencji MW przez podmioty działające w oparciu o koncesję na obrót tymi materiałami. Obejmowały one swoim zakresem przestrzeganie przez przedsiębiorców zasad określonych w wydanym na podstawie art. 29 ust. 3 ustawy z 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym 8, rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 22 sierpnia 2012 r. w sprawie sposobu ewidencjonowania 1 Zwana dalej KWP. 2 W okresie od 24 maja 2013 r. Poprzednio funkcję tą pełnili: nadinsp. Dariusz Biel w okresie od 9 kwietnia 2008 r. do 8 lutego 2012 r.; nadisp. Dariusz Działo od 9 lutego 2012 r. do 21 kwietnia 2013 r.; mł. Insp. Zbigniew Klimus p.o. od 22 do 25.kwietnia 2013 r.; insp. Roman Rabsztyn p.o. od 26 kwietnia do 23 maja 2013 r. 3 Zwany dalej Komendantem. 4 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. 5 Zwanych dalej MW. 6 Zwanych dalej MWc. 7 Zwaną dalej ABW. 8 Dz. U. z 2012 r., poz. 1017 j.t., zwana dalej ustawą o wytwarzaniu. 2

wprowadzonych do obrotu materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów i technologii o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym 9. Najwyższa Izba Kontroli zwraca jednak uwagę, że: brak w KWP uregulowań dotyczących sposobu i trybu wydawania przez komendantów powiatowych i miejskich Policji 10 opinii o osobach mających dostęp do MW i MWc, może negatywnie wpływać na poziom zabezpieczenia materiałów wybuchowych przed dostępem osób nieuprawnionych; obowiązujący w KWP wzór protokołu kontroli przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w zakresie obrotu, przechowywania i ewidencjonowania MW, w tym przestrzegania przez przedsiębiorców obowiązków wynikających z przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z 27 października 2010 r. w sprawie pomieszczeń magazynowych i obiektów do przechowywania materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym 11, wymaga - w ocenie NIK - uzupełnienia o elementy dotyczące zabezpieczenia magazynów MW przed kradzieżą oraz dostępem do nich osób nieuprawnionych. III. Opis ustalonego stanu faktycznego 1. Wydawanie opinii sporządzanych na potrzeby decyzji administracyjnych pozwalających na prowadzenie działalności związanej z wytwarzaniem, transportem, przechowywaniem i stosowaniem materiałów wybuchowych i materiałów wybuchowych do użytku cywilnego Opis stanu faktycznego 1.1. Regulacje wewnętrzne i gromadzenie danych o osobach i podmiotach mających dostęp do MW i MWc W latach 2012-2013 zagadnienia związane w prowadzeniem przez przedsiębiorców działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania, przechowywania i stosowania MW i MWc 12 realizowane były w KWP przez pracowników Wydziału Postępowań Administracyjnych 13, Sztabu Policji w zakresie prowadzenia prac sztabowych i organizacyjnych z zakresu zarządzania kryzysowego oraz przez Wydział Ruchu Drogowego 14 w zakresie przewozu materiałów niebezpiecznych i zdarzeń drogowych. Nadzór nad realizacją powyższych zadań należał do Zastępców Komendanta insp. Jarosława Szymczyka 15 i insp. Romana Rabsztyna 16. (dowód: akta kontroli, str. 16-17, 52, 99-102, 229-230) Prowadzenie postępowań administracyjnych w sprawach o udzielenie koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu MW oraz w sprawach o udzielenie pozwolenia na nabywanie i przechowywanie MWc, w tym opracowywanie opinii, o których mowa w art. 7 ust. 2 ustawy o wytwarzaniu oraz w art. 10 ust. 4 ustawy z 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego 17 należało do obowiązków pracowników - działającego w ramach WPA 18 - Zespołu Postępowań w Sprawach Cudzoziemców 19. Rozstrzygnięciem takiego postępowania było wydanie przez Komendanta postanowienia w sprawie opinii do wniosku 9 Dz. U. z 2012 r., poz. 1008; zwane dalej rozp. MG ws. ewidencjonowania. 10 Zwanych dalej odpowiednio KPP lub KMP. 11 Dz. U. Nr 222, poz. 1451, zwanego dalej rozp. MG w sprawie magazynowania. 12 Zadania określono w Regulaminie Komendy Wojewódzkiej z 18 lutego 2009 r. ze zmianami i z 19 września 2013 r. 13 Zwanego dalej WPA. 14 Zwany dalej WRD. 15 Do 13.02.2012 r. 16 Pełniący obowiązki w okresie od 1 marca 2012 r. do 4 kwietnia 2012 r., a następnie powołany na to stanowisko 11 kwietnia 2012 r. 17 Dz. U. z 2012 r., poz. 1329 ze zm., zwana dalej ustawą o MWc. 18 Określono w dokumencie pn. Szczegółowe zadania Wydziału Postępowań Administracyjnych będącym załącznikiem do Decyzji Śląskiego Komendanta Wojewódzkiego Policji nr 160/09 z 8 maja 2009 r. oraz nr 625/13 z 27 listopada 2013 r. 19 Według kart opisu pracy na stanowisku. 3

o wydanie lub zmianę koncesji, bądź przez upoważnionego przez Komendanta Naczelnika WPA o wydanie pozwolenia w sprawach MWc. (dowód: akta kontroli, str. 107-126, 200-209, 217, 225-226) W KWP nie wprowadzono odrębnych procedur regulujących zakres i sposób przeprowadzania działań mających być podstawą wystawienia ww. opinii. Potwierdził to Pierwszy Zastępca Śląskiego Komendanta Wojewódzkiego Policji mł. insp. Zbigniew Klimus, który dodatkowo wyjaśnił, że: W myśl art. 106 Kodeksu postępowania administracyjnego 20, określającego zasady i tryb współdziałania organów administracji publicznej przy wydawaniu decyzji, organ współdziałający, tj. Śląski Komendant Wojewódzki Policji, uczestniczy jedynie w czynnościach postępowania administracyjnego, biorąc udział w załatwieniu sprawy poprzez wyrażenie stanowiska w zakresie swojej właściwości. Nie jest on jednak organem prowadzącym postępowanie w samodzielnej, odrębnej sprawie administracyjnej. Stanowisko, jakie w formie postanowienia zajmie, nie rozstrzyga o istocie sprawy, ani nie kończy jej w instancji administracyjnej. Postępowanie przed Śląskim Komendantem Wojewódzkim Policji ma bowiem w istocie charakter pomocniczego stadium postępowania w sprawie załatwianej przez inny organu, tj. Ministra Spraw Wewnętrznych, w formie decyzji administracyjnej. Oznacza to, że ani przedmiot tego postępowania, ani też rozstrzygnięcia w nim podjęte nie mają samodzielnego bytu prawnego. Podkreślić należy, że zgodnie z art. 106 4 Kodeksu postępowania administracyjnego organ obowiązany do zajęcia stanowiska może w razie potrzeby przeprowadzić postępowanie wyjaśniające. W związku z powyższym, w toku prowadzonych postępowań wyjaśniających, w oparciu o obowiązujące przepisy ustawy z dnia 06 kwietnia 1990 r. o Policji 21 (tekst jednolity z 2011 r., nr 287, poz. 1687 z późniejszymi zmianami), podejmowane są czynności wyjaśniające mające na celu ustalenie, czy osoby lub podmioty ubiegające się o wydanie lub zmianę przedmiotowej koncesji dają rękojmię należytego wykonywania działalności gospodarczej. W ramach tych czynności, w każdej sprawie, bada się wszystkie okoliczności faktyczne i zbiera materiał dowodowy poprzez dokonywanie sprawdzeń w policyjnych bazach danych wszystkich osób fizycznych, jak również osób wchodzących w skład organów zarządzających podmiotów ubiegających się o udzielenie koncesji. Ponadto zwraca się z zapytaniem do Krajowego Rejestru Karnego o udzielenie informacji o takich osobach w zakresie danych zawartych w Kartotece Karnej oraz występuje się do właściwych komendantów miejskich/powiatowych Policji, o sporządzenie opinii z miejsca ich zamieszkania stałego i czasowego. Podejmowane są także inne czynności, które uzależnione są od uzyskanych informacji. Na podstawie zebranych w ten sposób materiałów, zgodnie z art. 106 5 Kodeksu postępowania administracyjnego, sporządza się postanowienie, które przekazywane jest do organu koncesyjnego oraz do strony postępowania ( ) Podkreślić należy, że zarówno w przepisach ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, jak i ustawy z 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego, nie podano przesłanek jakimi powinien kierować się właściwy organ Policji, opiniując zamiar udzielenia lub zmiany przedmiotowej koncesji, jak i udzielenia przedmiotowego pozwolenia. Mimo tego, organ opiniujący związany jest regułami rzetelnej procedury, wynikającymi z art. 7, art. 8, art. 11, art. 77 i art. 80 Kodeksu postępowania administracyjnego. Tym samym wydając przedmiotowe opinie, Śląski Komendant Wojewódzki Policji ma na względzie to, że osoby fizyczne, przedsiębiorcy, po otrzymaniu wskazanych powyżej koncesji i pozwoleń, uzyskają szczególne uprawnienia, jakim jest dostęp do materiałów wybuchowych. Tym samym, wydanie opinii poprzedzone jest zawsze, w oparciu o posiadane informacje, analizą pod kątem dawania rękojmi należytego wykonywania działalności gospodarczej objętej wnioskiem. (dowód: akta kontroli, str. 103-104) Stosowana w praktyce w KWP procedura wydawania opinii w powyższych sprawach przedstawiała się następująco: 20 Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz. U. z 2013, poz. 267); zwana dalej Kpa. 21 Zwana dalej ustawą o Policji. 4

a) po wpłynięciu do WPA pisma z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych 22 o wydanie opinii celem wydania lub zmiany koncesji 23, lub z Okręgowego Urzędu Górniczego 24 bądź od Wojewody Śląskiego o wydanie opinii niezbędnej do wydania pozwolenia 25 pracownicy WPA sprawdzają osoby fizyczne lub osoby wchodzące w skład zarządu danej firmy w Krajowym Systemie Informatycznym Policji 26 ; b) zwracają się z zapytaniem o udzielenie informacji o osobie do Krajowego Rejestru Karnego w zakresie danych w nim zawartych; c) w oparciu o art. 1 ust. 2 ustawy o Policji występują do komendantów powiatowych/miejskich Policji, o wydanie opinii o ww. osobach wg miejsca stałego i czasowego miejsca ich zamieszkania; d) w zależności od ww. ustaleń, występują do innych instytucji o dodatkowe informacje np. prokuratur, sądów lub wnioskodawcy; e) rozstrzygnięciem postępowania jest wydanie przez Komendanta postanowienia, które przesyłane jest do MSW lub właściwego urzędu oraz stronie postępowania; f) MSW, OUG oraz Wojewoda Śląski po wydaniu koncesji lub pozwolenia zawiadamiają o tym fakcie KWP, przesyłając kopię koncesji. (dowód: akta kontroli, str. 79-88) Dane podmiotów prowadzących działalność w oparciu o wydane koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi oraz w oparciu o pozwolenia Wojewody Śląskiego oraz OUG w Katowicach, Gliwicach oraz Rybniku na nabywanie, używanie i przechowywanie materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego, gromadzone były w aktach prowadzonych przez WPA. Przedsiębiorcy wpisywani byli do skorowidza rzeczowo-imiennego. Akta te przechowywane były w zamkniętych metalowych szafach, zabezpieczone przez dostępem osób trzecich. Dostęp do nich mieli wyłącznie pracownicy WPA. Dane te obejmowały swoim zakresem, przekazane przez MSW, na podstawie art. 7 ust. 3 ustawy o wytwarzaniu, informacje o udzieleniu lub zmianie koncesji oraz przekazane przez właściwy urząd na podstawie art. 16 ustawy o MWc, informacje o udzieleniu pozwolenia na nabywanie, magazynowanie i/lub używanie MWc. (dowód: akta kontroli, str. 80, 86, 104-105, 264) Komendant nie monitorował przestrzegania przez przedsiębiorców obowiązków, o których mowa w art. 15 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o wytwarzaniu, tj. podjęcia przez przedsiębiorców działalności gospodarczej w ciągu 6 miesięcy od daty wydania koncesji lub określonej w decyzji planowanej daty rozpoczęcia tej działalności oraz zawiadomienia Ministra Spraw Wewnętrznych w terminie 14 dni o fakcie podjęcia lub zaprzestania działalności. Komendant wyjaśnił, że przepisy ww. ustawy nie przewidują uprawnienia dla komendantów wojewódzkich Policji do monitorowania tego ww. terminów. (dowód: akta kontroli, str. 106) Komendant nie gromadził danych na temat osób mających dostęp do MW i/lub MWc. Wyjaśnił przy tym, że opiniowanie osób stanowi kompetencję ustawową komendantów KPP i KMP, a przepisy prawa nie przewidują uprawnień do gromadzenia tego rodzaju danych przez komendantów wojewódzkich Policji. (dowód: akta kontroli, str. 106) 22 Zwanego dalej MSW. 23 W trybie art. 7 ust. 2 ustawy o wytwarzaniu, wraz z wnioskiem i załącznikami do wniosku. 24 Zwanego dalej OUG. Pozwolenie wydawane jest dla przedsiębiorców wykonujących działalność w zakresie robót geologicznych, wydobywania kopalin ze złóż, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji podziemnego składowania odpadów oraz dwutlenku węgla, przedsiębiorców wykonujących powierzone im roboty strzałowe w ruchu zakładu górniczego albo zakładu. 25 W trybie art. 10 ust. 4 ustawy o MWc wraz z wnioskiem i załącznikami do wniosku. 26 Zwanym dalej KSIP 5

1.2. Wydawanie przez komendanta wojewódzkiego Policji opinii w sprawach związanych z koncesjami na wytwarzanie i/lub obrót MW W okresie objętym kontrolą z MSW wpłynęło 12 wniosków o wydanie opinii w sprawie wydania lub zmiany koncesji na prowadzenie działalności w zakresie wytwarzania i obrotu MW, w tym 4 w związku z wydaniem koncesji i 8 w związku z ich zmianą. (dowód: akta kontroli, str. 293) Przed wydaniem opinii w sprawie o wydanie lub zmianę koncesji weryfikowano w Krajowym Rejestrze Sądowym dane osobowe osób fizycznych i osób wchodzących w skład organów zarządzających podmiotów ubiegających się o udzielenie lub zmianę koncesji oraz przedsiębiorców oraz sprawdzano, czy osoby te: nie są objęte toczącym się przeciwko nim postępowaniem w sprawach o przestępstwo umyślne; nie były skazane prawomocnym orzeczeniem za przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo skarbowe lub umyślne wykroczenie skarbowe; nie będą stwarzać zagrożenia dla obowiązującego ładu i porządku publicznego oraz czy dają rękojmie należytego wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej, przy czym ustaleń w tym zakresie dokonywano za pośrednictwem jednostek terenowych Policji, które to wystawiały opinie na temat ww. osób. (dowód: akta kontroli, str. 276-277, 294-314) Wszystkie analizowane postępowania w sprawach o wydanie lub zmianę koncesji 27 przeprowadzone zostały zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o wytwarzaniu, a wydanie opinii zostało poprzedzone sprawdzeniem osób fizycznych lub wchodzących w skład organów spółek prowadzących działalność koncesjonowaną pod kątem dawania rękojmi należytego wykonywania działalności gospodarczej objętej wnioskiem o wydanie lub zmianę koncesji. (dowód: akta kontroli, str. 103, 294-314, 448-449, 451-452) Zastępca Naczelnika WPA Halina Kędzierska wyjaśniła, że W ramach prowadzonych czynności związanych z wydawaniem przez Śląskiego Komendanta Wojewódzkiego opinii w sprawach wydania koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobów i technologii o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, w oparciu o art. 1 ust. 2 ustawy o Policji, zwracamy się do właściwych komendantów miejskich/powiatowych Policji o wyrażenie opinii o osobach fizycznych oraz osobach wchodzących w skład organu zarządzającego danego przedsiębiorcy, pod kątem sprawdzenia czy dają rękojmię należytego wykonywania działalności gospodarczej. Powyższe opinie sporządzane są na podstawie aktualnie posiadanych przez Policję informacji. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, zwraca się również do właściwego komendanta wojewódzkiego Policji, o wydanie opinii przed wydaniem decyzji w sprawie udzielenia, odmowy udzielenia, ograniczenia zakresu działalności gospodarczej lub formy usług oraz cofnięcia koncesji na działalność gospodarczą w zakresie usług ochrony osób i mienia (zgodnie z art. 16 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (tekst jednolity Dz. U. z 2005, nr 145, poz. 122, z późn. zm.). W tych sprawach, podejmowane są czynności w takim samym zakresie, jak przy wydawaniu opinii w sprawach koncesji w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi. Tutaj również, w oparciu o art. 1 ust. 2 ustawy o Policji, zwracamy się do właściwych komendantów miejskich/powiatowych Policji o wyrażenie opinii o osobach fizycznych oraz osobach wchodzących w skład organu zarządzającego danego przedsiębiorcy, pod kątem sprawdzenia czy dają rękojmię należytego wykonywania działalności gospodarczej. Powyższe opinie sporządzane są na podstawie aktualnie posiadanych przez Policję informacji.( ) W związku z tym, że opinie komendantów miejskich/powiatowych Policji w sprawach koncesji dot. ochrony osób i mienia jak i koncesji dot. prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobów i technologii o przeznaczeniu wojskowym lub 27 Przenalizowano 100% wydanych opinii w sprawie o wydanie koncesji oraz 100 % jej o zmianę. 6

policyjnym, sporządzane są w oparciu o art. 1 ust. 2 ustawy o Policji, ich zakres w obu przedstawionych powyżej przypadkach jest taki sam, posiłkować można się wskazanym orzecznictwem. W obu przypadkach, właściwy organ współdziałający jest zobligowany w oparciu o posiadane informacje przeprowadzić analizę dawania rękojmi wykonywania zadań przez podmiot posiadający koncesję. Przed sporządzeniem opinii o przedsiębiorcy, zwracamy się z zapytaniem do Krajowego Rejestru Karnego o udzielenie informacji o takich osobach w zakresie danych zawartych w Kartotece Karnej oraz, jak już wskazano, występujemy do właściwych komendantów miejskich/powiatowych Policji, o sporządzenie opinii z miejsca zamieszkania osób fizycznych oraz osób wchodzących w skład organu zarządzającego danego przedsiębiorcy. Podejmowane są także inne czynności, które uzależnione są od uzyskanych informacji. Tak więc, nie pomijane jest sprawdzenie pod kątem bezpieczeństwa, zabezpieczenia przed dostaniem się w ręce osób nieuprawnionych materiałów wybuchowych - w przypadku posiadania koncesji, np. na ich wytwarzanie, pozwolenie na nabywanie, czy też broni - będącej na wyposażeniu formacji ochronnej. (dowód: akta kontroli, str. 520-521) Na pytanie, dlaczego przy wydawaniu opinii 28 brano pod uwagę jedynie dawanie rękojmi należytego wykonywania działalności gospodarczej przez ww. podmioty i osoby, a nie sprawdzono ich pod kątem bezpieczeństwa MW i MWc, a zwłaszcza ich zabezpieczenia przed dostępem osób nieuprawnionych, Komendant wyjaśnił, że: Przepisy prawa nie przewidują w tym zakresie uprawnień dla komendantów wojewódzkich Policji. Z tego też względu, w ramach postępowań opiniodawczych wykonywane są czynności ( ), których celem jest wydanie opinii w formie postanowienia. Mają one na celu zapewnienie prowadzenia ww. działalności gospodarczej prawidłowo, we wszystkich jej aspektach, także pod kątem zagwarantowania ładu i porządku publicznego, w tym bezpieczeństwa i odpowiedniego zabezpieczenia przed dostępem osób nieuprawnionych do materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym. (dowód: akta kontroli, str. 287) Odnosząc się do zagadnienia sprawdzania danych zawartych we wniosku o udzielenie bądź zmianę koncesji Komendant wyjaśnił, że W toku prowadzonych postępowań wyjaśniających, przed wydaniem opinii w sprawach związanych z koncesjami na wytwarzanie i/lub obrót materiałami wybuchowymi, w oparciu o obowiązujące przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, badane są wszystkie okoliczności faktyczne zawarte we wniosku, a mające znaczenie dla wydania opinii - stosownie do art. 106 4 Kpa, w związku z art. 7 i 77 1 Kpa ( ). (dowód: akta kontroli, str. 286) W każdej analizowanej sprawie dotyczącej zmiany koncesji, na podstawie art. 106 4 Kpa, przeprowadzono postępowanie wyjaśniające na potrzeby wydania opinii. (dowód: akta kontroli, str. 103, 286, 294-314) 1.3. Wydawanie przez komendanta wojewódzkiego Policji opinii w sprawach związanych z pozwoleniami na nabywanie, magazynowanie i/lub używanie MWc W okresie objętym kontrolą ze Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego oraz OUG w Katowicach, Gliwicach i Rybniku wpłynęły łącznie 24 wnioski o wydanie opinii, w związku z prowadzonymi postępowaniami administracyjnymi o udzielenie pozwolenia na nabywanie, magazynowanie i/lub używanie MWc, w tym 4 od Wojewody i 20 od dyrektorów OUG. (dowód: akta kontroli, str. 315-316) Przed wydaniem opinii w sprawach o wydanie pozwolenia na nabywanie, magazynowanie i/lub używanie MWc, weryfikowano w Krajowym Rejestrze Sądowym dane osób fizycznych lub osób wchodzących w skład organów zarządzających podmiotów ubiegających się o pozwolenie oraz sprawdzano, czy osoby te: 28 Dotyczących postępowań koncesyjnych i dotyczących pozwoleń na nabywanie, magazynowanie i/lub używanie MWc. 7

nie są objęte toczącym się przeciwko nim postępowaniem w sprawach o przestępstwo umyślne; nie były skazane prawomocnym orzeczeniem za przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo skarbowe lub umyślne wykroczenie skarbowe, nie będą stwarzać zagrożenia dla obowiązującego ładu i porządku publicznego oraz czy dają rękojmie należytego wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej, przy czym ustaleń w tym zakresie dokonywano za pośrednictwem jednostek terenowych Policji, które to wystawiały opinie na temat ww. osób. (dowód: akta kontroli, str. 316-327) Na 12 analizowanych spraw o sporządzenie opinii w sprawach o wydanie pozwolenia na nabywanie, magazynowanie i/lub używanie MWc 29, w ośmiu postępowaniach wydanie opinii zostało poprzedzone sprawdzeniem osób oraz podmiotów wchodzących w skład organów spółek pod kątem dawania rękojmi należytego wykonywania działalności gospodarczej objętej wnioskiem o wydanie pozwolenia, natomiast w czterech występowano o sporządzenie opinii o osobie reprezentującej spółkę. (dowód: akta kontroli, str. 316-327) Odnośnie sprawdzania osób i podmiotów na potrzeby wydania opinii pod kątem zabezpieczenia MW przed dostępem osób nieuprawnionych Komendant poinformował, że: Przepisy prawa nie przewidują w tym zakresie uprawnień dla komendantów wojewódzkich Policji. Z tego też względu, w ramach postępowań opiniodawczych wykonywane są czynności ( ), których celem jest wydanie opinii w formie postanowienia. Mają one na celu zapewnienie prowadzenia ww. działalności gospodarczej prawidłowo, we wszystkich jej aspektach, także pod kątem zagwarantowania ładu i porządku publicznego, w tym bezpieczeństwa i odpowiedniego zabezpieczenia przed dostępem osób nieuprawnionych do materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego (dowód: akta kontroli, str. 288) Odnośnie sprawdzania danych zawartych we wniosku o udzielenie pozwolenia Komendant wyjaśnił, że: Sprawdzenia przed wydaniem opinii w sprawach związanych z pozwoleniami na nabywanie, magazynowanie i/lub używanie MWc prowadzone są podobnie, jak w przypadku koncesji na wytwarzanie i/lub obrót materiałami wybuchowymi. Sprawdza się w szczególności dane osobowe osób fizycznych, jak również osób wchodzących w skład organów zarządzających podmiotów ubiegających się o udzielenie pozwolenia na nabywanie, przechowywanie lub używanie materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego, a także przedsiębiorców - w Krajowym Rejestrze Sądowym. (dowód: akta kontroli, str. 287) 1.4. Wydawanie opinii o osobach mających dostęp do MW i MWc Zasady i tryb wydawania przez komendantów powiatowych/miejskich Policji opinii o osobach, które ubiegają się o dostęp do MW i MWc, wskazanych w art. 19 pkt 5 i 19a ust. 1 pkt 2 ustawy o MWc oraz art. 22 ust. 1 pkt 4 i 28 ust. 1 pkt 3 ustawy o wytwarzaniu, nie zostały w Komendzie uregulowane. (dowód: akta kontroli, str. 280) Komendant wyjaśnił, że: W 2003 roku do KWP w Katowicach wpłynęła opinia prawna Biura Prawnego KGP w sprawie formy prawnej wydawania opinii przez komendantów powiatowych/ miejskich Policji opinii o których mowa w art. 19 pkt 5 Ustawy z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego oraz art. 22 ust. 1 pkt 4 i art. 28 ust. 1 pkt 3 Ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym. Z powyższymi informacjami zapoznano komendantów powiatowych/miejskich Policji woj. śląskiego Natomiast w związku z nowelizacją Ustawy z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego, w 2005 r. przypomniano komendantom 29 Tj. 50% prowadzonych w latach 2012-2013 postępowań o wydanie ww. pozwoleń. 8

powiatowym/miejskim Policji woj. śląskiego zasady sporządzania omawianych opinii, informując jednocześnie, iż zgodnie z art. 19a w/w Ustawy osoba mająca dostęp do materiałów wybuchowych zobowiązana jest do przedłożenia przedsiębiorcy, m.in. opinii komendanta powiatowego/miejskiego Policji (właściwego ze względu na miejsce zamieszkania pracownika). (dowód: akta kontroli, str. 280) Nadzór Komendanta nad przebiegiem opiniowania przez komendantów powiatowych/miejskich ww. osób ograniczał się do informowania komendantów o zmianach w obowiązujących przepisach. Komendant wyjaśnił, że: W październiku 2013 roku zwrócono się do zespołu prawnego o interpretację zapisów art. 19 i 19a przywoływanej Ustawy o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego. Uzyskano stanowisko, iż osobie wobec której komendant powiatowy/miejski Policji wydaje opinię w myśl w/w przepisów nie przysługuje środek zaskarżenia przewidziany w Kodeksie postępowania administracyjnego. Jednak możliwe jest skorzystanie przez taką osobę z przewidzianej w art. 3 2 pkt 4 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi możliwości złożenia skargi na akty (inne niż decyzje lub postanowienia) lub czynności z zakresu administracji publicznej dot. uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa. Ponadto, informowano komendantów powiatowych/miejskich Policji woj. śląskiego o zasadach/ przepisach dot. opiniowania osób.( ) Wydział Postępowań Administracyjnych KWP w Katowicach zapewnia ( ) możliwość uzyskania pomocy w rozwiązywaniu spraw realizowanych przez poszczególne jednostki terenowe Policji. Podkreślić jednak należy, że pomoc ta ma charakter sporadyczny. Realizacja zadań w powyższym zakresie jest właściwa, a jednostki terenowe nie zgłaszają trudności w ich realizacji. W Wydziale Postępowań Administracyjnych także nie odnotowano nieprawidłowości w wykonawstwie zadań z tego zakresu przez komendantów miejskich i powiatowych Policji województwa śląskiego. Nadmienić należy, że weryfikacja wydanych, przez jednostki terenowe Policji, opinii z miejsca zamieszkania, następuje podczas kontroli przeprowadzanych u przedsiębiorców posiadających koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania broni w ramach usług rusznikarskich oraz obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym. (dowód: akta kontroli, str. 280-281, 338) Zgodnie z 1 pkt 3 Szczegółowych zadań WPA 30, wydział ten w stosunku do KPP i KMP spełnia funkcje koordynacyjne i kontrolne, w zakresie wykonywania niektórych obowiązków wynikających m.in. z ustawy o wytwarzaniu i ustawy o MWc. (dowód: akta kontroli, str. 214, 222) Komendant poinformował, że: Realizacja funkcji koordynacyjnych, jak i kontrolnych realizowanych przez Wydział Postępowań Administracyjnych KWP w Katowicach, w stosunku do Komend Powiatowych (Miejskich) Policji, dotyczy także ustawy o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym. Tutaj także udzielane jest wsparcie jednostkom terenowym Policji w zakresie realizacji nałożonych na nie zadań wynikających z Ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym. Dotyczy to, m. in. rozstrzygania wątpliwości związanych z opiniowaniem osób zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji, czy też obrocie materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym. (dowód: akta kontroli, str. 338-339) Informacje, dotyczące wyników działań stanowiących podstawę wydawania przez komendantów powiatowych/miejskich ww. opinii nie były przekazywane do KWP. W aktach 30 Zał. Nr 13 do Decyzji Komendanta Wojewódzkiego Policji w Katowicach nr 160/09 z 8.05.2009 r. 9

prowadzonych przez WPA znajdowały się wyłącznie przedmiotowe opinie. Komendant wyjaśnił, że przepisy nie nakładają obowiązku gromadzenia powyższych dokumentów. (dowód: akta kontroli, str. 281, 294-314, 316-327) Analiza spraw związanych z wydawaniem przez Komendanta opinii w sprawach związanych z koncesjami na wytwarzanie i obrót MW oraz w sprawach o wydanie pozwolenia na nabywanie, przechowywanie i używanie MWc wykazała, że opinie wydawane przez komendantów KPP i KMP o osobach ubiegających się o dostęp do MW i MWc sporządzane były w sposób niejednolity i wskazujący na różny zakres wykonanych czynności rozpoznawczych. (akta kontroli, str. 294-314, 316-327, 422-456) Komendant, w złożonych wyjaśnieniach stwierdził: Zasadnym jest unormowanie zasad wystawiania przedmiotowych opinii w przepisach, które mówią o sporządzaniu opinii. Dotyczą one uprawnień wynikających z przepisów prawa, warunkują dostęp osoby do pracy z materiałami wybuchowymi oraz istnieje możliwość złożenia na nie skargi do sądu, co uzasadnia potrzebę określenia procedury ich sporządzania. (dowód: akta kontroli, str. 508) Komendant nie dysponował wiedzą na temat realizacji przez komendantów powiatowych/miejskich Policji obowiązku opiniowania osób, które nie miały obywatelstwa polskiego, lecz zamieszkiwały na terytorium RP. Komendant wyjaśnił, że Informacje z KPP/KMP woj. śląskiego o osobach wobec których wydawane są w/w opinie nie są przekazywane do KWP w Katowicach. (dowód: akta kontroli, str.281) Odnośnie wydawania opinii dopuszczających pracowników do MWc w przedsiębiorstwach działających w oparciu o pozwolenie wydane przez dyrektora OUG 31, Komendant poinformował, że Art. 19 Ustawy z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego wskazuje, że przedsiębiorca umożliwia dostęp do materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego osobie, która posiada m.in. nienaganną opinię wydaną przez komendanta powiatowego/miejskiego Policji właściwego do jej miejsca zamieszkania. Zatem, uważam, iż każda osoba zatrudniona w przedsiębiorstwie działającym w oparciu o pozwolenie wydane przez dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego - na nabywanie, używanie i przechowywanie materiałów wybuchowych do użytku cywilnego - winna posiadać w/w opinię. (dowód: akta kontroli, str. 281) 1.5. Uczestniczenie w procesach budowlanych z użyciem MWc Informacje dotyczące prac budowlanych, w tym rozbiórkowych 32, z użyciem MWc realizowanych na terenie podległym KPP/KMP woj. śląskiego nie były przekazywane do KWP w Katowicach. Zadania z tym związane realizowane były przez komendantów miejskich lub powiatowych. (dowód: akta kontroli, str. 281) W latach 2012-2013 jednostki Policji były informowane o pracach budowlanych (rozbiórkowych) z użyciem materiałów wybuchowych do użytku cywilnego: KMP w Częstochowie dwukrotnie. Oba przedsięwzięcia były realizowane na terenie zamkniętym koksowni w Częstochowie, KMP w Piekarach Śląskich jednokrotnie. Prace rozbiórkowe na terenie zamkniętym kopalni Andaluzja (KWP Piekary ), 31 Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze( Dz. U. Nr 163, poz. 981 ze zm.) nie stawia takiego wymogu w stosunku do wydawców środków strzałowych, górników strzałowych oraz instruktorów strzałowych. 32 Zgodnie z 8 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie rozbiórek obiektów budowlanych wykonywanych metodą wybuchową (Dz. U. Nr 120, poz.1135) inwestor zawiadamia pisemnie, na siedem dni przed planowanym rozpoczęciem, o terminie wykonania robót strzałowych komendanta Policji właściwego dla miejsca rozbiórki. 10

Uwagi dotyczące badanej działalności KMP w Jaworznie dwukrotnie. Prace na terenach kolejowych zostały zabezpieczone przez funkcjonariuszy Straży Ochrony Kolei. (dowód: akta kontroli, str. 608) Komendant wyjaśnił, że Informacje przekazywane przez podmioty realizujące prace budowlane z wykorzystaniem materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego analizowane są przez Komendantów Powiatowych/Miejskich Policji, pod kątem konieczności podjęcia działań służbowych zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa oraz sprawnego przeprowadzenia prac. W razie potrzeby do zabezpieczenia miejsca kierowani są policjanci. Wyjątek stanowią prace budowlane, które prowadzone są na terenie zamkniętym, strzeżonym. Wtedy dokumentacja nie jest analizowana, nie są także kierowane służby do zabezpieczenia miejsca. W razie wątpliwości dokonywane są dodatkowe ustalenia. (dowód: akta kontroli, str. 281, 292) Komendant wyjaśnił, że: Informacje przekazywane przez podmioty realizujące prace budowlane z wykorzystaniem materiałów wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego analizowane są przez Komendantów Powiatowych/Miejskich Policji, pod kątem konieczności podjęcia działań służbowych zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa oraz sprawnego przeprowadzenia prac. W razie potrzeby do zabezpieczenia miejsca kierowani są policjanci. Wyjątek stanowią prace budowlane, które prowadzone są na terenie zamkniętym, strzeżonym. Wtedy dokumentacja nie jest analizowana, nie są także kierowane służby do zabezpieczenia miejsca. W razie wątpliwości dokonywane są dodatkowe ustalenia. (dowód: akta kontroli, str. 281, 292, 607) Komendant wyjaśnił również, że Na podstawie informacji uzyskanych od komendantów powiatowych/miejskich Policji woj. śląskiego stwierdzono, że przedsiębiorcy realizujący prace budowlane z użyciem materiałów wybuchowych do użytku cywilnego w latach 2012-2013 - informowali o planowanych pracach, właściwe miejscowo jednostki Policji. Na tej podstawie podejmowano czynności służbowe związane z analizą ewentualnych zagrożeń związanych z tego typu przedsięwzięciami i w razie konieczności udzielano pomocy przy zabezpieczeniu prac. ( ) Każdorazowo analizowano ewentualną potrzebę udzielenia pomocy przy zabezpieczeniu miejsca prac budowlanych (rozbiórkowych) jednak udział policjantów nie był konieczny - prace odbywały się na terenie zabezpieczonym we własnym zakresie przez zlecającego ich wykonanie. ( ) Analizy dot. informacji o użyciu MWc - przekazywanych przez podmioty realizujące prace budowlane z wykorzystaniem materiałów wybuchowych - nie były dokumentowane i opierały się na danych przekazanych do jednostki Policji. Polegały na przeglądzie posiadanych informacji i określeniu (wnioskowaniu), czy dodatkowe działania policjantów są wymagane dla zapewnienia bezpieczeństwa prac uwzględniano przy tym, m.in. lokalizację prac budowlanych (rozbiórek). Stwierdził także, iż: Zgodnie z informacjami uzyskanymi od komendantów powiatowych/miejskich Policji woj. śląskiego, pozwolenia na użytkowanie MWc - posiadane przez podmioty realizujące prace budowlane z wykorzystaniem materiałów wybuchowych do użytku cywilnego - nie zawsze były weryfikowane ( ) ponieważ policjanci nie posiadali informacji, aby podmiot wykonujący prace budowlane (rozbiórkowe) przy ich użyciu wykonywał te zadania z naruszeniem przepisów prawa. Niezależnie od powyższego, w przypadku prac na terenie KWP Piekary posiadanie stosownych pozwoleń na użytkowanie MWc przez przedsiębiorcę, któremu zlecono wykonanie prac - było potwierdzane (weryfikowane) w rozmowie z kierownictwem kopalni. Podkreślić należy, że obowiązujące przepisy nie nakładają na Policję obowiązku weryfikacji przedmiotowych pozwoleń na wykorzystanie MWc. (dowód: akta kontroli, str. 281-282, 607-608) Zdaniem NIK, brak w KWP uregulowań określających sposób i tryb wydawania przez komendantów KPP i KMP opinii o osobach ubiegających się o dostęp do MW i MWc ma istotny wpływ na zabezpieczenie materiałów wybuchowych przed dostępem osób nieuprawnionych. Wprowadzenie takiej regulacji wydaje się tym bardziej zasadne, że przy 11

wydawaniu opinii komendanci powiatowi/miejscy, na prośbę pracowników WPA, koncentrowali się głównie na faktach i okolicznościach związanych z dawaniem rękojmi należytego wykonywania działalności gospodarczej, a nie na zapewnieniu bezpieczeństwa MW i MWc przed dostaniem w ręce osób nieuprawnionych, a co za tym idzie zapewnieniu bezpieczeństwa państwa i obywateli. Ocena cząstkowa Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność w badanym obszarze. 2. Kontrola i nadzór nad przestrzeganiem określonych w przepisach prawa i decyzjach administracyjnych zasad wytwarzania, transportu, przechowywania i stosowania MW i MWc Opis stanu faktycznego 2.1. Nadzór komendanta wojewódzkiego Policji nad podmiotami działającymi w oparciu o koncesję na wytwarzanie i/lub obrót MW Zgodnie z art. 34 pkt 4 ustawy o wytwarzaniu, kontroli realizowanej przez komendantów wojewódzkich Policji podlegają przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie obrotu materiałami wybuchowymi, w tym ich przechowywania i ewidencjonowania. Przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie wytwarzania MW i MWc podlegają zgodnie z art. 34 pkt 2 ww. ustawy - kontroli ministra właściwego do spraw gospodarki. Przeprowadzanie kontroli podmiotów prowadzących działalność w zakresie obrotu MW, ich przechowywania i ewidencjonowania należało do obowiązków dwóch pracowników Zespołu Postępowań w Sprawach Cudzoziemców w WPA. Przeprowadzanie kontroli podmiotów posiadających pozwolenia na nabywanie, przechowywanie i używanie MWc, należało do zadań Wojewody Śląskiego. W skład powoływanego przez niego 33 zespołu kontrolnego wchodził pracownik WPA. (dowód: akta kontroli, str. 76-77, 88, 94-95, 201, 207, 225, 523) W okresie objętym kontrolą przeprowadzono 5 kontroli obrotu, przechowywania i ewidencjonowania MW i MWc 34. W związku z brakiem uregulowań prawnych 35 w zakresie przeprowadzania kontroli przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi od 11 marca 2012 r. do 28 marca 2013 r. kontrole przeprowadzono wyłącznie w roku 2013. (dowód: akta kontroli, str. 290-291) Przedmiotem przeprowadzonych kontroli 36 było: sprawdzenie faktycznego zakresu prowadzonej działalności i jego zgodności z koncesją, oznakowanie siedziby i miejsca prowadzenia działalności, dokonywanie przez przedsiębiorcę zawiadomień organu koncesyjnego o podjęciu działalności, jej zaprzestaniu oraz o zmianach stanu faktycznego prawnego zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o wytwarzaniu, spełnianie przez przedsiębiorcę w sposób nieprzerwany wymogów art. 8 ust. 1 pkt 1 lit. e, f i g ustawy o wytwarzaniu; zatrudnianie przy obrocie pracowników spełniających wymagania art. 22 i 28 ww. ustawy; 33 W trybie art. 22 ust. 2 ustawy o MWc. 34 Zgodnie z wytycznymi KGP Biura Prewencji z 19 listopada 2010 r. kontrole firm zajmujących się tzw. obrotem specjalnym powinny być przeprowadzane nie rzadziej niż co dwa lata. 35 Z dniem 11 marca 2012 r. utraciło moc rozporządzenie Ministra Gospodarki oraz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 września 2002 r. w sprawie warunków sprzedaży materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów i technologii o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym oraz zakresu i trybu kontroli przestrzegania tych warunków (Dz. U. Nr 156, poz. 1303 ze zm.). Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 6 marca 2013 r. w sprawie sprzedaży materiałów wybuchowych, broni, amunicji, wyrobów i technologii o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym oraz kontroli przestrzegania warunków sprzedaży (Dz. U. z 2013 r., poz. 343) weszło w życie w dniu 28 marca 2013 r. 36 Zgodnie ze wzorem protokołu kontroli sporządzonym przez Biuro Prewencji i Ruchu Drogowego KGP w 2006 r. oraz pismem z 19.11.2010 r., w którym Dyrektor Biura Prewencji KGP daje możliwość wprowadzania zmian do wzoru i traktowania go jako materiał pomocniczy. 12

wypełnianie obowiązków wynikających z przepisów rozp. MG ws. ewidencjonowania; zapewnienie przez przedsiębiorców zgodności stanów ewidencyjnych i faktycznych MW, tj. sprawdzenie dokumentów przychodu i rozchodu oraz porównanie stanu ewidencyjnego z faktycznie zastanym w magazynie, gdzie przechowywane były MW; wypełnianie przez przedsiębiorców obowiązków wynikających z przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki i Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 6 marca 2013 r. w sprawie sprzedaży materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów i technologii o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym oraz kontroli przestrzegania warunków sprzedaży 37, w tym terminowość przesyłania informacji o dokonanych transakcjach sprzedaży MW do organu wydającego uprawnienie; wypełnianie przez przedsiębiorcę obowiązków wynikających z przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z 27 października 2010 r. w sprawie pomieszczeń magazynowych i obiektów do przechowywania materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym 38. Kontrola przechowywania materiałów wybuchowych polegała na sprawdzeniu, czy przedsiębiorca posiadał opinię instytucji uprawnionej do stwierdzenia, czy pomieszczenia magazynowe spełniają wymagania. Jak poinformował pracownik przeprowadzający kontrole ( ) Dopytujemy się o zabezpieczenia typu instalacje alarmowe oraz o dane firmy ochraniającej obiekt. Dokonujemy wpisu do ewidencji osób wchodzących do magazynu bazowego, co pozwala nam na sprawdzenie prawidłowości nadzoru nad wejściem do obiektu. (dowód: akta kontroli, str. 89-95,330-333,499-501,522,524) W wyniku przeprowadzonych kontroli pracownicy WPA nie stwierdzili nieprawidłowości w powyższym zakresie. Nie wydali zaleceń pokontrolnych w zakresie obrotu, przechowywania i ewidencjonowania MW i MWc. W trzech przypadkach zobowiązali przedsiębiorców do sporządzania informacji o dokonanych transakcjach sprzedaży na druku określonym w rozp. MG w sprawie sprzedaży, a w jednym - do zaktualizowania posiadanych przez przedsiębiorcę orzeczeń lekarskiego i psychologicznego, których termin ważności upłynął w 2013 r. 39 (dowód: akta kontroli, str. 330-333) Komendant poinformował, że Wszystkie czynności kontrolne mają na celu ustalenie, czy przedsiębiorca w sposób zgodny z prawem wykonuje działalność gospodarczą w zakresie obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym ( ). Wykonywane w obszarze podlegającym kontroli czynności są ściśle powiązane ze sobą i umożliwiają sprawdzenie, czy dostęp do materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym mogą mieć osoby nieupoważnione, czy są one skutecznie zabezpieczone przed kradzieżą. W związku z powyższym, podczas kontroli przeprowadzanych przez uprawnionych funkcjonariuszy KWP sprawdza się, czy przedsiębiorca posiada opinię potwierdzającą spełnienie wymagań technicznych i organizacyjnych do magazynowania materiałów wybuchowych, broni, amunicji oraz wyrobów o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, wydaną przez uprawnioną instytucję. Sprawdza się także, czy pomieszczenia magazynowe posiadają odpowiednie zabezpieczenie techniczne lub objęte są bezpośrednią ochroną fizyczną. (dowód: akta kontroli, str. 391-393) 37 Dz. U. z 2013 r., poz. 343, zwanego dalej rozp. MG i MSW w sprawie sprzedaży. 38 Dz. U. Nr 222, poz. 1451, zwanego dalej rozp. MG w sprawie magazynowania. 39 Aktualne orzeczenia przekazano do KWP w terminie wskazanym w zaleceniach pokontrolnych. 13

2.2. Plany postępowania w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia, mienia oraz środowiska naturalnego przy wytwarzaniu MW oraz plany ochrony transportu MW Na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy o wytwarzaniu przedsiębiorca wykonujący działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania materiałów wybuchowych jest obowiązany opracować plan postępowania na wypadek zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego. Plan ten powinien być aktualizowany go stosownie do zmieniających się okoliczności oraz na podstawie 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 8 listopada 2002 r. w sprawie wymagań jakim powinien odpowiadać plan postępowania na wypadek zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego 40, uzgadniany z Komendantem Powiatowym Państwowej Straży Pożarnej i przekazywany do wiadomości właściwemu terytorialnie komendantowi powiatowemu Policji. Komendant poinformował, że Plany postępowania w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia, mienia oraz środowiska naturalnego przy wytwarzaniu materiałów wybuchowych nie były przekazywane do KPP/KMP woj. śląskiego w latach 2012 i 2013. 41 (dowód: akta kontroli, str. 282) Odnosząc się do procesu uzgodnień ww. planów wyłącznie z komendantami powiatowymi Państwowej Straży Pożarnej, Komendant stwierdził, że: Uwzględniając zapisy przedstawionych powyżej przepisów oraz charakter zadań realizowanych przez Wydział Postępowań Administracyjnych KWP w Katowicach, nie jest zasadny udział funkcjonariuszy w/w wydziału w pracach związanych z uzgadnianiem tego rodzaju planów. Rozważyć jednak należy potrzebę udziału przedstawicieli jednostek terenowych i komórek organizacyjnych Policji w uzgadnianiu takich planów, które to jednostki/komórki w przypadku zaistnienia zdarzeń związanych z zagrożeniem życia lub zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego byłyby zaangażowane w działania związane z prowadzeniem szeroko rozumianych działań ratowniczych. Poprzez udział Policji na etapie budowy przedmiotowych planów możliwe będzie również odpowiednie przygotowanie służb na wypadek zaistnienia w/w zdarzeń. (dowód: akta kontroli, str. 336-337, 507) Zgodnie z art. 2 pkt 3a ustawy z 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia 42, transport materiałów wybuchowych podlega obowiązkowej ochronie, gdy jest wysyłany z obszarów i obiektów podlegających takiej ochronie 43. Plan ochrony tego transportu powinien być przez kierownika jednostki, która zarządza obszarami, obiektami podlegającymi ochronie, uzgodniony z właściwym terytorialnie, ze względu na miejsce rozpoczęcia transportu, komendantem wojewódzkim Policji na trzy dni przez planowanym transportem. Na terenie województwa śląskiego do obiektów podlegających obowiązkowej ochronie, z których wysyłane były transporty materiałów wybuchowych zaliczała się wyłącznie spółka Nitroerg SA posiadająca zakłady w Bieruniu i Krupskim Młynie. Przedłożone do kontroli dwa plany ochrony transportu materiałów wybuchowych z powyższych zakładów zawierały wszystkie informacje wymagane w art. 7 ust. 2 ustawy o ochronie, w tym analizę stanu potencjalnych zagrożeń i aktualnego stanu bezpieczeństwa jednostki. Stwierdzono również, że każdorazowo, na co najmniej trzy dni przed planowanym transportem, kierownik ww. jednostki uzgadniał z Komendantem termin rozpoczęcia i zakończenia transportu oraz jego plan ochrony. (dowód: akta kontroli, str. 457-498, 521-511) Przy uzgadnianiu planów ochrony obszarów i obiektów, a także transportu z obszarów podlegających obowiązkowej ochronie WPA kierował się wytycznymi zawartymi w opracowanej przez Wydział Nadzoru nad Specjalistycznymi Uzbrojonymi Formacjami 40 Dz. U. Nr.194, poz. 1632. 41 Przedsiębiorca wytwarzający MW na terenie woj. śląskiego przekazał plan do właściwej terytorialnie KPP w roku 2009. 42 Dz. U. z 2005 r., Nr 145, poz. 1221 ze zm., zwana dalej ustawą o ochronie. 43 Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o ochronie, obowiązkowej ochronie podlegają obszary, obiekty, urządzenia i transporty ważne dla obronności, interesu gospodarczego państwa i bezpieczeństwa publicznego, natomiast zgodnie z art. 7 ust. 1 i 1a tej ustawy, kierownik jednostki zarządzającej takimi obszarami lub obiektami, ma obowiązek opracowania dla nich - w uzgodnieniu z właściwym terytorialnie komendantem wojewódzkim Policji - planu ochrony. 14

Ochronnymi Biura Prewencji i Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji w Warszawie "Metodyce uzgadniania planów ochrony obszarów, obiektów i urządzeń podlegających obowiązkowej ochronie". Metodyka nie zawierała jednakże wskazówek dotyczących sporządzania planów ochrony transportów oraz zasad postępowania przy ochronie transportów podlegających obowiązkowej ochronie. (dowód: akta kontroli, str. 505, 509-510, 610-721) Zastępca Naczelnika WPA podinsp. Halina Kędzierska poinformowała, że: Zważywszy na wagę zagadnienia, istnieje potrzeba określenia szczegółowych zasad ochrony transportów podlegających obowiązkowej ochronie, np. poprzez wydanie stosownego rozporządzenia (po wcześniejszym znowelizowaniu, w tym zakresie ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia). Przepisy takie winny określać zasady ochrony fizycznej i technicznej transportów podlegających obowiązkowej ochronie w zależności, np. od rodzaju przewożonego ładunku, jego wielkości itp. (na wzór rozporządzenia MSWiA z dnia 7 września 2010 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać ochrona wartości pieniężnych przechowywanych i transportowanych przez przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne - Dz.U. Nr 166, poz.1128 z późn. zm.). (dowód: akta kontroli, str. 534) Zgodnie z art. 5 ust. 1 i art. 43 ust. 1 ustawy o ochronie, ochronę transportu materiałów wybuchowych wykonują specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne 44, nad którymi nadzór sprawuje Komendant Główny Policji. W sprawie prowadzonych przez KWP kontroli SUFO Komendant poinformował, że: (...) W wytycznych L.dz. EN-2822/07/RG z dnia 13 lipca 2007 r. Komenda Główna Policji opracowała procedury dotyczące przeprowadzania przez policjantów komend wojewódzkich Policji kontroli działalności specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych oraz kontroli działalności gospodarczej prowadzonej w zakresie ochrony osób i mienia. W załącznikach do wytycznych określono wzory protokołów kontroli działalności specjalistycznych uzbrojonych formacji ochronnych, w tym odrębny protokół kontroli w obiekcie podlegającym obowiązkowej ochronie. W związku z powyższym informuję, że każdorazowo w przypadku poddania kontroli specjalistycznej uzbrojonej formacji ochronnej, wykonującej ochronę osób i mienia na rzecz obiektu podlegającego obowiązkowej ochronie, który posiada także uzgodniony plan ochrony transportów podlegających obowiązkowej ochronie - tematyka transportów również jest objęta kontrolą. (dowód: akta kontroli, str. 506) Sprawowanie nadzoru oraz przeprowadzanie kontroli działalności SUFO należało w KWP do obowiązków Zespołu ds. Nadzoru nad Specjalistycznymi Uzbrojonymi Formacjami Ochronnymi WPA. W 2012 r. Zespół przeprowadził 73, a w 2013 r. - 58 kontroli wewnętrznych służb ochrony oraz przedsiębiorców, którzy uzyskali koncesję na prowadzenie SUFO, posiadających pozwolenie na broń na okaziciela, wydane na podstawie odrębnych przepisów. Kontrole dotyczyły zasad i sposobów realizacji zadań ochrony osób i mienia, sposobów użycia przez pracowników ochrony środków przymusu bezpośredniego lub broni palnej oraz posiadania przez pracowników ochrony niezbędnych kwalifikacji. W wyniku kontroli stwierdzono, że wytyczne KGP z 13 lipca 2007 r. dotyczące przeprowadzania kontroli działalności SUFO oraz wzór protokołu kontroli nie uwzględniały kontroli planów ochrony transportów podlegających obowiązkowej ochronie oraz usług konwojowania towarów niebezpiecznych. (dowód: akta kontroli, str. 204, 211, 506, 535-574) W latach 2012-2013 nie przeprowadzano kontroli transportów materiałów wybuchowych. (dowód: akta kontroli, str. 506) Komendant poinformował również, że: Kontrolę kompleksową specjalistycznej uzbrojonej formacji ochronnej, tj. obejmującą również zagadnienie dotyczące konwojów materiałów wybuchowych - przeprowadzono w bieżącym roku. Obejmowała ona okres od 2012 r. do dnia przeprowadzenia kontroli i dot. realizacji usługi ochrony osób i mienia na rzecz NITROERG S.A. ( ). W/w spółka na terenie woj. śląskiego jest jedynym obiektem 44 Zwane dalej SUFO. 15