MIĘDZYSZKOLNY KONKURS EKOLOGICZNY MOJA WIZJA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU Porzucona bateria problem zużytych baterii pracę wykonała: Marta Rudkowska Opiekun pracy: mgr Michał Szczepanik
Wstęp. Baterie i akumulatory, należą do produktów, które po zużyciu stają się odpadami niebezpiecznym dla środowiska i zdrowia ludzi. Zawierają w sobie metale szkodliwe takie jak ołów, kadm i rtęć. Każdy z nas w domu posiada wiele urządzeń korzystających z tego źródła zasilania, ale mało, kto wie, jaki negatywny wpływ na otoczenie wywiera porzucona bateria. W niniejszej pracy chcę zasygnalizować problem powstających odpadów zawierających baterie, sposoby ochrony środowiska przed odpadami, a w szczególności chcę opisać to na przykładzie gminy Poczesna. Aktualnie na rynku funkcjonują trzy podstawowe grupy zastępczych źródeł prądu, znajdujące zastosowanie prawie we wszystkich dziedzinach życia, są to akumulatory ołowiowe, akumulatory niklowo-kadmowe wielko i małogabarytowe baterie pierwotne i pozostałe baterie wtórne Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 roku w prawie katalogu odpadów baterie i akumulatory sklasyfikowano w jednej podgrupie, w której występują: Baterie i akumulatory ołowiowe Baterie i akumulatory niklowo-kadmowe Baterie zawierające rtęć Baterie alkaliczne Inne baterie i akumulatory Selektywnie gromadzony elektrolit z baterii i akumulatorów Wszystkie baterie i akumulatory, które stają się odpadami w myśl prawa powinny zostać poddane utylizacji, określa to ustawa z dnia 11 maja 2001 r o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej.
Ilość baterii w środowisku. Z danych producentów i importerów baterii wynika, iż z roku na rok zużywamy coraz większe ich ilości, są one obecne praktycznie w każdym współczesnym przedmiocie: od pilotów, zabawek, zegarków, sprzętu RTV, kamer - po specjalistyczne urządzenia używane w instrumentach pomiarowych czy ratujących życie. Mało, kto zdaje sobie sprawę, że we współczesnym modelu samochodu jest ich ok. dziesięciu. W roku 2001 sprzedano 79,8 mln sztuk najpopularniejszych baterii alkalicznych i cynkowo-węglowych. Rok później było to 89,6 mln a w roku 2003 już 95,3 mln. Przeciętnie w krajach starej Unii Europejskiej zużywa się rocznie 10 sztuk baterii na osobę. Rekordzistami w Europie są Szwajcarzy, którzy zużywają ich aż 13 sztuk na osobę. Dotychczas nikt w Polsce nie zbadał ile baterii zużywa statystyczny obywatel, w marcu i kwietniu w gimnazjum przeprowadzaliśmy badania, które miały nam pokazać ile baterii znajduje się w domu, co następnie się z nimi robi, niestety krótki okres czasu nie pozwolił nam stwierdzić ile nowych baterii kupuje się w ciągu roku w przeliczeniu na jedną osobę. Z przeprowadzonych badań na grupie 15 gospodarstw domowych w gminie Poczesna wynika, że na jedną osobę przypadają: - około 7 baterii typu paluszek - prawie 4 baterie typu R20 i R14-2 baterie typu zegarkowego Połowa z naszych respondentów wyrzuca zużyte baterie do pojemników z innymi odpadami nie prowadząc ich segregacji, a tylko ¼ nie zdaje sobie sprawy z tego, że porzucona bateria stanowi poważne zagrożenie dla człowieka i przyrody.
Problem zużytej baterii Zużyte baterie to problem towarzyszący nam praktycznie od bardzo dawna. Często wyrzucamy baterie na ulice, dzikie wysypiska. Zachodzi w nich szkodliwe dla otoczenia napięcie oraz różne skomplikowane reakcje chemiczne. W zależności od rodzaju i typu baterii w reakcji tej biorą udział różne pierwiastki. Wytwórca baterii używa do jej wyrobu substancji zapewniających ich funkcjonalność i bezpieczeństwo. Część tych substancji jest bardzo nieprzyjazna dla środowiska. Dlatego też jest to niewątpliwie jeden z powodów, mówiący nam o konieczności poddania takiej baterii selekcji a następnie oddania do recyklingu. Jedna tona zużytych baterii zawiera około: Dwutlenek Żelazo Cynk Miedź Rtęć Kadm Srebro manganu 270,0 kg 210,0 kg 160,0 kg 20,0 kg 3,0 kg 0,5 kg 0,3 kg OŁÓW- ma silne właściwości mutagenne, neurotoksyczne i kancerogenne. Przechodząc do krwi łączy się z białkami osocza. Odkłada się w kościach i tkankach miękkich. Obniża płodność i zaburza owulację. Powoduje przewlekłe choroby nerek, dysfunkcje przewodu pokarmowego oraz układu sercowo-naczyniowego. Jego przyczyną jest również niedokrwistość. KADM- toksyczne działanie kadmu polega na: zaburzeniu czynności nerek, chorobie nadciśnieniowej, zmianach nowotworowych, zaburzeniach funkcji rozrodczych, zaburza przemiany wapnia i fosforu w tkance kostnej. Wypiera cynk ze ścian tętnic, zmniejsza ich elastyczność przyśpiesza rozwój miażdżycy oraz prowadzi do nadciśnienia. RTĘĆ- wpływ rtęci dotyczy ośrodkowego układu nerwowego. Rtęć wywiera ujemny wpływ na błonę komórkowa, blokując ich przepuszczalność. Jest przyczyną: bezsenności, zawrotów głowy, zmęczenia, stanów depresyjnych, osłabienia pamięci i koordynacji ruchów, osłabienia ostrości wzroku i słuchu, labilności emocjonalnej, drżenia rąk. Powoduje uszkodzenie nerek, nadciśnienie, deformuje kości, powoduje zmiany nowotworowe.
Rozwiązanie problemu zużytej baterii. Polskie prawo regulujące zasady postępowania z zużytymi bateriami nie odbiega znacznie od prawa obowiązującego w krajach Europy Zachodniej, reguluje to ustawa o odpadach z 27 kwietnia 2001 r., nakazującą m.in. unieszkodliwianie wszystkich typów baterii i akumulatorów. Ważną rolę odgrywa tu także ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (z 11 maja 2001 roku). Wielkość utylizowanych baterii określa rozporządzenie Rady Ministrów z 30 czerwca 2001 roku w sprawie rocznych poziomów i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych. Tab.1 Ustawowe poziomy i recyklingu baterii w kolejnych latach Rodzaj baterii akumulatorki niklowokadmowe pozostałe ogniwa i baterie 2002 2003 2004 2005 10 10 15 15 25 25 35 35 5 5 7 7 10 10 15 15 Tab.2 Dane o osiągniętych poziomach i recyklingu baterii za rok 2002 Rodzaj opakowania lub produktu, z którego powstał odpad recyklingu Akumulatory niklowo-kadmowe małogabarytowe 5,4 5,3 Pozostałe baterie i ogniwa galwaniczne 1,0 0,0 Akumulatory niklowo-kadmowe i baterie razem 1,1 0,1 W gminie Poczesna zbiórką zużytych baterii zajmuje się Gimnazjum im. K. K. Baczyńskiego, Szkoła Podstawowa im. G. Morcinka, Gimnazjum we Wrzosowej, oraz Gminna Biblioteka Publiczna w Poczesnej i jej filie. W tych instytucjach znajdują się pojemniki na zużyte baterie które następnie są przekazywane organizacji REBA. W latach 2003-2005 w filiach biblioteki i w gimnazjum w Poczesnej zebraliśmy w sumie 250kg zużytych baterii. Rosnąca z roku na rok ilość oddawanych do recyklingu baterii napawa nas optymizmem i pokazuje że nasza akcja jest jak najbardziej sensowna. W planach mamy zamiar dotrzeć do każdego mieszkańca gminy z broszurą uświadamiającą znaczenie recyklingu baterii. Od dziś żadna zużyta bateria nie powinna trafić do kosza na śmieci!
rys.1 Pojemnik na zużyte baterie. rys.2 Naklejka z informacją o miejscu składania zużytych baterii.