Miejsce zamieszkania autonomiczność i aktywizacja seniorów Boleslaw Meluch Członek Rady Instytutu Doradca Zarządu Związku Banków Polskich Gospodarka Senioralna potencjał rozwoju regionu Bielsko-Biała 9 czerwca 2016 r.
Podsumowanie
Otoczenie przyszłości przyszłość otoczenia (1) przedsiębiorczość i finansowanie rozwój, testowanie i skalowanie pod kątem wspierania aktywnego i zdrowego starzenia się, (2) mieszkania jako ośrodek kreatywnego i socjalnego środowiska centrum interaktywności, kreatywności, produktywności i działań socjalnych (3) tworzenie kreatywnych umiejętności wykorzystanie technologii cyfrowych do rozwijania zainteresowań, uczenia się i udziału w życiu społecznym, zarówno w domu, jak i we własnym środowisku (4) dynamicznie rozwijająca się cyfryzacja umiejętne połączenie różnych elementów rozwoju cyfrowego w zintegrowany projekt, jakim jest mieszkanie w celu wykorzystania różnych usługodawców, technologii i usług, (5) wykorzystanie rozwoju konsumenta pokolenie baby-boomers powinno być wykorzystane do inwestowania w projekty lokali mieszkalnych autonomicznych, co pozwoli na wykorzystanie tej generacji jako siły napędowej gospodarki senioralnej, - przedstawienie instrumentów inwestycyjnych z wykorzystaniem aktywów seniorów (w tym monetyzacji nieruchomości), ich rodzin, wsparcia samorządów i instytucji pozarządowych, (6) bezpieczeństwo przestrzeni cybernetycznej istotnym jest budowanie zaufania i zapewnienie maksymalnej prywatności obywateli przy korzystaniu z sieci internetowych, (7) kryteria i instrumenty oceny przystępności i dostępności rozwiązań opracowanie technologii i urządzeń pozwalających oceniać efektywność, skalę i dostępność -.
Otoczenie przyszłości przyszłość otoczenia 1. Konstrukcyjnie i architektonicznie dostosowanie mieszkania do wieku i potrzeb seniora a. Opracowanie założeń modelu mieszkalnictwa dla seniora w oparciu o skalę (obecną i przyszłą) potrzeb mieszkaniowych seniora oraz ich charakteru, b. Ocena uwarunkowań przestrzennych, określenie koniecznych zmian konstrukcyjnych, opracowanie projektów ergonomicznych mebli do pokoju, kuchni, łazienki, sypialni, c. Możliwości dostosowania mieszkania do zasobów finansowych i potrzeb seniora, d. Wybranie i przedstawienie przykładowego specjalnego mieszkania niezależnego, o pełnym programie funkcjonalno-instalacyjnym, dostosowanego do potrzeb i możliwości osób starszych i niepełnosprawnych, rozproszonego w naturalnej strukturze mieszkaniowej przedsięwzięcia deweloperskiego, e. Wybranie i przedstawienie przykładowego budynku z mieszkaniami specjalnymi, złożonego z niezależnych mieszkań i zawierającego w swojej strukturze funkcjonalno-przestrzennej pewną liczbę mieszkań specjalnych, f. Wybranie i przedstawienie zespołu mieszkaniowego, złożonego z budynków jedno- lub kilkumieszkaniowych najczęściej o architekturze ogrodowo-apartamentowej, z centralnie usytuowanym zespołem usługowo-kulturalnym i serwisem pielęgniarskim,
2. Innowacyjne rozwiązania techniczne i technologiczne Otoczenie przyszłości przyszłość otoczenia a. Prezentacja wypracowanych zasad i kryteriów oceny innowacyjności w świadczeniu usług teleopieki i telemedycznych w miejscu zamieszkania seniora, b. Przedstawienie istniejących rozwiązań technicznych i technologicznych w teleopiece i telemedycynie na tle potrzeb i oczekiwań świadczących usługi i ich beneficjentów, c. Ocena wymogów wprowadzenia na rynek unikalnych i innowacyjnych rozwiązań teleopieki i telemedycyny w domu ze szczególnym uwzględnieniem ich dostępności i realizacji w układzie międzynarodowym, d. Ocena warunków pokonywania ograniczeń w zwiększaniu skali dostępności innowacyjnych usług teleopieki i telemedycyny. 3. Certyfikacja usług i produktów, w tym mieszkań a. Zapoznanie z wypracowanym wspólnie z TüV Rheinland standardami certyfikacji, b. Określenie wymogów poddawania certyfikacji usług, produktów, w tym mieszkań, c. Określenie warunków prawnych i zgodności rozwiązań z obowiązującymi normami prawnymi świadczenia usług opiekuńczych i zdrowotnych, d. Określenie wymogów ochrony danych osobowych, e. Określenie warunków użytkowania i użyteczności produktów/usług przez seniorów, f. Opracowanie procedur świadczenia usług,
3. Kadry Otoczenie przyszłości przyszłość otoczenia a. Wymogi prowadzenia rekrutacji, szkolenia i wdrażania kadry przygotowywanej do świadczeń usług opiekuńczych i medycznych z wykorzystaniem nowoczesnych technologii i rozwiązań nowe podejście opieki środowiskowej, b. Tworzenie systemów zdobywania umiejętności posługiwania się nowoczesnymi urządzeniami wykorzystywanymi w teleopiece i telemedycynie przez opiekunów i beneficjentów tej opieki niezbędne zmiany w systemie edukacyjnym, c. Porównanie standardów, procedur i zakresu świadczenia usług opiekuńczych i medycznych w doświadczeniach polskich i niemieckich. 4. Model biznesowy a. Kryteria wyłaniania lidera operacyjnego dla poszczególnych przedsięwzięć inwestycyjnych w obszarze mieszkań senioralnych, b. Opracowanie, przyjęcie i wdrażanie lokalnej polityki senioralnej, uwzględniającej aktualny i przyszły popyt na określony rodzaj mieszkania, określenie celów i ich hierarchizacji, terminów realizacji, potencjalnych środków, c. Wskazanie i skonsultowanie partnerów społecznych i prywatnych do realizacji lokalnej polityki mieszkaniowej, wskazanie zasobów mieszkaniowych, których adaptacja (modernizacja) uzasadniona byłaby ekonomicznie, d. Oczekiwane efekty - wprowadzenie na rynek oferty mieszkań, których funkcjonalność gwarantowałaby maksymalne wydłużenie samodzielnego funkcjonowania seniorów, e. Kreowanie miasta przyjaznemu wiekowi, a jednocześnie generującemu powstawanie miejsc pracy dla mikro, małych i średnich firm oferujących produkty i usługi na rynku senioralnym.
POZWÓL SENIOROM PODJĄĆ WŁAŚCIWĄ DECYZJĘ
Znak Jakości OK SENIOR Znak Jakości OK SENIOR* to krajowy system certyfikacji personelu, dóbr i usług skierowanych do osób starszych. Idea Certyfikatu wpisuje się w najważniejsze strategie polityki senioralnej i srebrnej gospodarki Polski oraz krajów Unii Europejskiej. Procesem certyfikacji oraz nadaniem Znaku Jakości OK SENIOR może pochwalić się podmiot, który świadczy właściwe usługi lub produkuje dobra przeznaczone dla Klienta Seniora. Wprowadzenie znaku OK SENIOR pozwoli Seniorom i ich rodzinom na szybką identyfikację tych ofert, które zostały sprawdzone i podlegają nadzorowi, jak również widnieją w ogólnopolskim wykazie certyfikowanych dóbr i usług. System certyfikacji Znak Jakości OK SENIOR został opracowany przez spółkę Healthy Ageing we współpracy z Krajowym Instytutem Gospodarki Senioralnej, Fundacją Na Rzecz Zdrowego Starzenia Się, Public Consulting Group, TÜV Akademia Polska oraz TÜV Rheinland Polska. Projekt objęty jest patronatem honorowym Fundacji Polskiego Godła Promocyjnego Teraz Polska. *w trakcie rejestracji
Geneza OK SENIOR Odpowiedź na zmiany demograficzne w polskim społeczeństwie Krajowy Instytut Gospodarki Senioralnej oraz Fundacja Na Rzecz Zdrowego Starzenia Się diagnozują i przygotowują rekomendacje w obszarach świadczenia usług dla osób starszych, zarówno w ochronie zdrowia, mieszkalnictwie, sektorach ubezpieczeń i finansów, jak również w wielu innych, gdzie Senior jest beneficjentem dóbr i usług. Już na wczesnym etapie współpracy z organizacjami Seniorów oraz z przedstawicielami wymienionych powyżej branż okazało się, że podstawową potrzebą identyfikującą usługę i produkty skierowane do osoby starszej jest zbadanie jej jakości, bezpieczeństwa, przydatności oraz zastosowania zdefiniowanego systemu mierzenia tych kryteriów. Wprowadzenie systemu oceny nazwanego OK SENIOR pozwoli na pozytywne wyróżnienie i pokazanie potencjału polskiego rynku usług senioralnych nie tylko wobec rodzimych uczestników, ale również za granicą, a Seniorom pomoże w dokonywaniu wyborów konsumenckich. Na bazie opracowanego przez zespół naukowców Systemu Jakości powstały kryteria mierzalności i przyznawania certyfikatu OK SENIOR w następujących obszarach: Senior konsumentem dóbr i usług, System zarządzania jakością w opiece długo i krótkoterminowej, Asystent Seniora szkolenia i certyfikaty dla opiekunów.
OK SENIOR Ułatwiamy wybór Znak jakości OK SENIOR ułatwia Seniorom dokonanie wyboru usługi czy produktu dostosowanego do ich potrzeb oraz wyróżniającego się jakością BEZPIECZNY Gwarantuje, że spełnia najwyższe standardy bezpieczeństwa dla osób starszych. ZROZUMIAŁY Jest łatwy w odbiorze dla osób z ograniczonym funkcjonowaniem zmysłów (wzroku, słuchu) oraz przyjazny w użytkowaniu. POTRZEBNY Odpowiada na rzeczywiste potrzeby osób starszych, chroni przed nadużyciami. Usługa/produkt oznaczony logotypem OK SENIOR PRZYSTĘPNY Jest łatwo dostępny oraz wyróżnia się najlepszym stosunkiem jakości certyfikowanych produktów i lub usług do ich ceny.
GŁÓWNE TEZY: JAK FINANSOWAĆ MIESZKALNICTWO DLA SENIORÓW, ABY ZAMOŻNI I MNIEJ ZAMOŻNI KORZYSTALI SOLIDARNIE? AKTYWNE STARZENIE SIĘ POPRZEZ NIEZALEŻNOŚĆ, DOBRE SAMOPOCZUCIE ORAZ WYBÓR
Warunki powstawania projektów mieszkalnictwa senioralnego Aktywność społeczna ludzi w wieku senioralnym oznacza szczególnie duże oszczędności wydatków na leczenie, zwłaszcza chorób przewlekłych, najbardziej kosztownych. Utrzymanie aktywności społecznej nie jest kosztem dla społeczeństwa, a więc powinno być podstawowym działaniem wszystkich. Utrzymanie autonomii finansowej jest wyzwaniem w świetle dochodów seniorów i obciążeń ich budżetu kosztami utrzymania mieszkania, w tym związanymi z opieką program finansowania remontów i głębokiej termomodernizacji jest szansą dla seniorów, inwestorów i banków, wykorzystując możliwość adaptacji mieszkania do potrzeb osoby starszej. Zwiększanie wartości aktywów mieszkaniowych seniora stwarza możliwość wzmocnienia pozycji finansowej w okresie senioralnym. Poprawa jakości życia wymaga pozyskania do współdziałania ekspertów specjalizujących się w budownictwie dla seniorów. Poprawa jakości życia powinna wynikać z chęci realizacji zwiększających się aspiracji ludzi starszych, którzy chcą mieszkać w domach o wysokiej jakości i przyjaznym środowisku. Poprawa jakości życia powinna wynikać ze zrozumienia możliwości tworzonych dzięki stosowaniu innowacyjnych rozwiązań architektonicznych przy budowie domów i kształtowaniu ich otoczenia.
Warunki powstawania projektów mieszkalnictwa senioralnego Oczekiwania inwestora komercyjnego co do dochodowości inwestycji nie muszą spotkać się oczekiwaniami innych uczestników rynku, w tym zwłaszcza samorządu, instytucji porządku publicznego organizujących takiego rodzaju przedsięwzięcia, czy też samych seniorów. Powinno się poszukiwać rozwiązań, które uwzględniają apetyt na zyski oraz możliwość realizacji tych projektów, w których uczestnikami są zainteresowani różni interesariusze: gminy, deweloperzy, organizacje non-profit, fundusze emerytalne, fundusze ubezpieczeniowe na życie, fundusze inwestycyjne. Budownictwo dla seniorów nie musi być oparte wyłącznie o dopłaty lub inwestycje bezzwrotne i obejmować tylko domy pomocy społecznej dla osób potrzebujących opieki 24/7. Może i powinno być budownictwem mieszkaniowym wychodzącym naprzeciw oczekiwaniom osób w wieku senioralnym.
Rodzaje modeli projektów mieszkalnictwa senioralnego Model projektu zależy od inwestora: gmina, instytucje charytatywne, inwestorzy komercyjni. Model projektu zależy od warunków wsparcia: eksperckiego, finansowego, podatkowego. Model projektu zależy od warunków rynkowych: preferencje miejsca zamieszkania przez seniora (opiekunów), popyt na dostosowanie nieruchomości do potrzeb seniora, istniejąca infrastruktura, do kogo kierowany jest projekt (rodzaj beneficjentów, warunki ponoszenia kosztów), konkurencja istniejących projektów komercyjnych, warunki świadczeń opieki zdrowotnej przez placówki zdrowia i pokrywania kosztów przez NFZ. Model projektu zależy od pozycji finansowej seniora.
MIESZKANIA BEZ BARIER* (1) Rodzaje modeli projektów mieszkalnictwa senioralnego Nowopowstałe mieszkania przystosowane do funkcjonowania osób starszych oraz niepełnosprawnych. Wszelkie bariery architektoniczne, już w fazie początkowej zostają zlikwidowane aby usprawnić funkcjonowanie. MIESZKANIA DOPASOWANE (2) Grupa mieszkań, urządzonych w oparciu o zasadę bez barier, dających mieszkańcom możliwość funkcjonowania w ich dotychczasowym otoczeniu bez konieczności przeprowadzki. Dostosowanie mieszkania do zmieniających się potrzeb polepsza standard życia i minimalizuje zagrożenia, szczególnie związane z codziennym funkcjonowaniem. MIESZKANIA SERWISOWANE(3) Połączenie form mieszkalnictwa przyjaznego seniorom ze wsparciem dostosowanym do indywidualnych potrzeb każdego z mieszkańców. W idealnym przypadku są to przystosowane mieszkania, najczęściej na obszarze specjalnego osiedla lub grupy budynków. Lokatorom oferuje się pakiet usług (pielęgnacyjnych, zdrowotnych, mobilnych, gastronomicznych itp.), a stopień korzystania z serwisu definiuje sam odbiorca. MIESZKANIA SERWISOWANE- SERWIS W DOMU (4) Takie rozwiązanie pozwala seniorowi pozostać w domu. Poprzez usługi zewnętrzne, mobilne, ma możliwość uzyskania potrzebnych świadczeń. Odpowiednie służby np. pielęgnacyjne, medyczne, transportowe, gastronomiczne itp. po zawarciu umowy ze zleceniodawcą- osobą starszą, oferują swoje usługi świadcząc je w miejscu zamieszkania seniora (odwiedziny domowe). Jest to oferta skierowana do osób, których warunki mieszkaniowe pozwalają na swobodne funkcjonowanie. Taki rodzaj ageing in place z serwisem może być określany jako Mieszkanie z plusem lub mieszkaniem serwisowanym. Źródło: Marzena Rudnicka, Prezes Krajowego Instytutu Gospodarki Senioralnej www.kigs.org.pl
Rodzaje modeli projektów mieszkalnictwa senioralnego WSPÓLNOTY MIESZKANIOWE (5) oraz WSPÓLNOTY SERWISOWANE (6) Formy mieszkaniowe obejmujące tylko osoby starsze, lub formy międzypokoleniowe gdzie osoby starsze mieszkają w jednym budynku, mieszkaniu z osobami młodszymi. Każdy z mieszkańców posiada własną przestrzeń mieszkaniową, może to być pokój lub całe mieszkanie lecz dodatkowo korzysta z pomieszczeń wspólnych (sale integracyjne, spotkań, sportowe, pokoje wspólne itp.). Mieszkańcy sami organizują sobie życie we wspólnocie, a w razie konieczności mają możliwość skorzystania z serwisu zewnętrznego. MIESZKANIA ZINTEGROWANE (7) Są to mieszkania w otoczeniu zamieszkiwanym przez zróżnicowane grupy lokatorów. Ich głównym celem jest sąsiedzka, wzajemna pomoc pomiędzy pokoleniami. WSPÓLNOTY OSIEDLOWE (8) W związku ze starzeniem się osiedli mieszkaniowych, ta inicjatywa przedstawia mieszkańcom ofertę wsparcia, integracji, wspólnoty. W konfrontacji z problemem starzenia się mieszkańców osiedli, proponuje się tworzenie grup wzajemnej pomocy- z naciskiem na pomoc osobom starszym, wspólnot oraz sieci wzajemnej aktywności wśród mieszkańców. Centralnym punktem jest rozwijanie międzypokoleniowego życia we wspólnocie, połączonego z opieką oraz wsparciem sąsiedzkim. WIOSKI/ APARTAMENTOWCE SENIORA (9) Jest to zabudowa mieszkaniowa na wyodrębnionym obszarze, skierowana jedynie do osób starszych. Oprócz dostosowanych mieszkań i całych budynków, mamy tutaj do czynienia z wyposażeniem w infrastrukturę zewnętrzną, komunikację, obszary zielone oraz usługi. Oferta opiekuńcza, pielęgnacyjna, zdrowotna, organizacja czasu wolnego oraz wszelkie aktywności, są tutaj kierowane do seniorów- jednej, zamkniętej grupy docelowej- seniorów. Wszelkie potrzeby mieszkańców zaspokajane są lokalnie bez konieczności opuszczania wioski. Funkcję wielu odrębnych obiektów mieszkalnych (wioski) może przejąć jeden duży apartamentowiec.
Rodzaje modeli projektów mieszkalnictwa senioralnego WSPÓLNOTY MIESZKANIOWO- OPIEKUŃCZE (10) Forma zaawansowanej pod względem opieki wspólnoty mieszkaniowej. Skupia małą grupę osób o zaawansowanej potrzebie opieki stałej. Każdy z mieszkańców posiada prywatną sferę mieszkalną, sypialną, jednak większość czynności odbywa się w pomieszczaniach wspólnych. Domy takie zapewniają całodobową opiekę porównywalną z ofertą domów opieki, jednak zachowują poczucie samodzielności i domowego komfortu. Specjalistyczny personel zapewnia organizację dnia oraz opiekę swoim podopiecznym w odpowiednim stopniu zapotrzebowania. DOMY OPIEKI (11) Jest to forma zinstytucjonalizowana. Służy osobom starszym, które z powodów zdrowotnych, socjalnych bądź bytowych nie mogą przebywać w dotychczasowym środowisku. Domy oferujące opiekę nad osobami starszymi w różnym zakresie, w zależności od potrzeb: pobyt długoterminowy, dla seniorów wymagających całodobowej i stałej opieki medycznej. W Polsce ta forma nosi nazwę Domu Pomocy Społecznej krótkoterminowy, dla osób wymagających opieki pod nieobecność rodziny dzienny, dla seniorów potrzebujących stałej opieki pielęgniarskiej. W Polsce forma ta ma nazwę Domu Dziennego Pobytu. Domy opieki posiadają najczęściej własne gabinety lekarskie i rehabilitacyjne, sale ćwiczeń oraz pomieszczenia integracyjne.
Warunki inwestowania w projekty mieszkalnictwa senioralnego Z punktu widzenia seniora i zapewnienia sobie godnych warunków mieszkaniowych istotne jest, aby taki projekt zapewniał możliwość realizacji oczekiwań związanych z aktywnością społeczną, realizacją aspiracji kulturalnych, towarzyskich i rodzinnych, a także możliwości finansowych. Z punktu widzenia inwestora istotne jest znalezienie partnerów, których kontrybucja w projekcie będzie wpływała na obniżenie obciążeń budżetu seniora, czyli zwiększy dostępność takich mieszkań. Jednocześnie będą mogły być realizowane projekty społecznie istotne. Ważne jest określenie potencjalnego popytu na tego rodzaju mieszkania przy określonych kosztach realizacji inwestycji oraz kosztach związanych z zapewnieniem opieki w zależności od potrzeb każdego seniora. Z punktu widzenia instytucji finansującej istotna jest ocena projektu pod kątem generowania wystarczających przychodów, gwarantujących albo spłatę kredytu, albo zyski na zakładanym poziomie.
Warunki inwestowania w projekty mieszkalnictwa senioralnego Z punktu widzenia samorządu istotnym jest uwzględnienie następujących kwestii: o Niezbędny jest udział zarówno samorządów, jak i organizacji pozarządowych w kształtowaniu środowiska mieszkaniowego dla osób starszych, szczególnie biorąc pod uwagę przywiązanie seniorów do miejsca zamieszkania. o Niektóre samorządy w Polsce rozwiązują swoje (na skalę możliwości) problemy mieszkaniowe, tworząc partnerstwo albo ze spółkami gminnymi (funkcjonującymi np. w formule towarzystwa budownictwa społecznego), albo z partnerami prywatnymi fundacjami o charakterze non-profit. o Poprawa jakości życia powinna iść w kierunku przeprojektowania i przebudowy budynków dla osób o ograniczonej sprawności fizycznej i biologicznej, a także infrastruktury (miejsca odpoczynku), komunikacji (warunki przemieszczania się osób starszych). Taki program promowany jest przez Światową Organizację Zdrowia - Miasto przyjazne wiekowi.
Proponowane instrumenty finansowania projektów mieszkalnictwa senioralnego Lokalizacja: Wartość nieruchomości seniora I. Założenia ogólne Katowice 200 000.00 Średnia cena 1 m2 3 268.00 Wielkość (m2) 61.20 Koszty finansowania (prognoza 0.49% Koszty kredytu (szacowane) 6.56% Roczny wzrost wartości nieruchomości 1.50% II. Koszty miesięczne Miesięczne opłaty 327.42 Miesięczne koszty opieki 3 500.00
Oczekiwany okres dożycia = okres opłat (lata) III. Wyniki Płeć Kobieta Meżczyzna Wiek 80 80 9.18 7.48 Wysokość średniej emerytury 1 996.64 1 996.64 Miesięczne korzyści z tytułu posiadania nieruchomości Instrument Powierniczy OKH REIT Powierniczy OKH REIT Fundusz Solidarności Senioralnej 1 648.28 915,20 0.00 2 005.45 1 114,87 0.00 164.83 91,52 0.00 200.54 111,49 0.00 Dochód rozporządzalny 3 480.10 2 820,32 4 014,96 3 801.54 3 000,02 4 058,64 Razem płatności w okresie dożycia 179 662.94 99 757,05 30 163,58 180 490.18 100 338,38 28 610,02 Koszty finansowe 4 079.58 33 084,56 7 444,33 3 355.65 35 776,03 6 033,88 Wykorzystana wartość 183 742.52 132 841,61 180 000.0 183 845.83 136 114,41 180 000.0 nieruchomości seniora Wartość rezydualna 0.00 86 952,38 232 160,93 0.00 102 400,14 226 294,69
Dziękuję za uwagę Bolesław Meluch Doradca Zarządu Związku Banków Polskich boleslaw.meluch@zbp.pl