TRIGGER Nazwa NAZWA Programu PROGRAMU prawdziwa historia Główne segmenty ryzyka, np.: Ubezpieczenie mienia odpowiedzialności. Główne segmenty ryzyka, np.: Ubezpieczenie mienia i odpowiedzialności. 22-02-2013 26-02-2013 NAZWA NAZWA FIRMY, FIRMY, Autor: DLA DLA Urszula KTÓREJ KTÓREJ Stoińska SPORZĄDZONO SPORZĄDZONO OPRACOWANIE OPRACOWANIE Ciągle nieznane historie o niepamięci w zakresie okresu ochrony. W pogodni za składką, czy jesteśmy informowani o tym jakie znaczenie ma dla nas trigger i jakie są konsekwencje jego zmiany? Jaki trigger jest dla nas i jak rozpoznać, który jest stosowany?
Pojęcie trigger jest stosowane w terminologii techniczno-ubezpieczeniowej w odniesieniu do ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC). W tym kontekście triggery oznaczają tzw. zapadki czasowe definiujące czasowy zakres ochrony ubezpieczeniowej na tle umów ubezpieczeń OC. Ściślej, odpowiadają one na pytanie: kiedy w ramach tego ubezpieczenia istnieje ochrona ubezpieczeniowa z punktu widzenia "realizacji" określonych stadiów wypadku ubezpieczeniowego. Wypadek ten na tle ubezpieczenia OC jest bowiem stadialny, złoŝony i "rozciągliwy" w czasie. Podstawowymi ogniwami tak pojętego wypadku ubezpieczeniowego są: a) nastąpienie zdarzenia (faktu) będącego przyczyną szkody u osoby poszkodowanej (np. wyprodukowanie bądź wprowadzenie do obrotu "wadliwego", czyli szkodliwego leku, wadliwe wykonanie przez wykonawcę budowli itp.). Najlepszym przykładem - na tle ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu - jest tu nastąpienie czy raczej spowodowanie wypadku komunikacyjnego przez ubezpieczonego sprawcę. Jeśli warunki ubezpieczenia OC uzaleŝniają istnienie ochrony ubezpieczeniowej od warunku, aby w czasie obowiązywania umowy (czyli w okresie materialnym ubezpieczenia) nastąpiło tak właśnie pojęte zdarzenie, będące przyczyną szkody albo z którego szkoda wynikła - to mamy do czynienia z konstrukcją wypadku zwaną act committed lub inaczej causation principle; b) druga moŝliwa formuła wypadku jako warunku ochrony ubezpieczeniowej w ramach ubezpieczenia OC wymaga, aby w okresie ubezpieczenia wystąpiła (powstała) szkoda. Konstrukcja ta bywa określana jako loss occurrence principle lub w skrócie loss occur; Posługując się podanymi uprzednio przykładami wadliwego leku bądź wadliwie wykonanej budowli, powiemy, Ŝe warunkiem ochrony ubezpieczeniowej z tytułu zawartej przez sprawcę umowy ubezpieczenia OC jest to, aby w czasie obowiązywania umownego okresu ochrony nastąpiło np. uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia u pacjenta wskutek zaŝycia wadliwego leku. W dru- Polska Kancelaria Brokerska Sp. z o.o. 2
gim przykładzie momentem takim będzie zawalenie się wadliwie wykonanego budynku. c) trzecia konstrukcja wypadku, zwana loss manifestation principle (lub loss discovery), wymaga, aby w okresie objętym umową ubezpieczenia nastąpiło ujawnienie (odkrycie) szkody. Konstrukcja ta uwzględnia zwłaszcza takie sytuacje, w których pomiędzy samym powstaniem szkody (np. uszkodzeniem organu wewnętrznego u pacjenta, któremu zaaplikowano wadliwy lek) a momentem jej ujawnienia przez poszkodowanego (odkrycia lub zauwaŝenia) moŝe zachodzić pewien - często stosunkowo długi - odstęp czasowy. Pacjent w omawianym przykładzie moŝe odkryć swoje dolegliwości, czyli swoją szkodę na osobie, dopiero w jakiś czas po zaaplikowaniu wadliwego leku czy wadliwie przeprowadzonej operacji; d) wreszcie czwarta konstrukcja trigger warunkuje istnienie ochrony z tytułu zawartego przez sprawcę ubezpieczenia OC od tego, aby w okresie ubezpieczenia nastąpiło zgłoszenie roszczenia odszkodowawczego (tzw. claimu) do ubezpieczyciela. Koncepcja ta bywa określana jako claims made principe. Klasycznie umowa ubezpieczenia OC obejmuje szkody będące następstwem przewidzianego w umowie zdarzenia, które miało miejsce w okresie ubezpieczenia. Przepis art. 822 2 k.c. przyjmuje konstrukcję act committed jako zasadę do stosowana przy ocenie umowy ubezpieczenia OC, w braku odmiennej woli stron. Zgodnie z treścią omawianego przepisu umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody, będące następstwem przewidzianego w umowie wypadku, który miał miejsce w okresie ubezpieczenia. Artykuł 822 k.c. 3 wprowadza jednak moŝliwość wyboru przez strony umowy dobrowolnego ubezpieczenia OC odpowiedniego triggera. Zgodnie z jego treścią strony mogą postanowić, Ŝe umowa będzie obejmować szkody powstałe, ujawnione lub zgłoszone w okresie ubezpieczenia. Wolność ta zostaje w znacznym stopniu ograniczona w ubezpieczeniach obowiązkowych. Zgodnie z treścią uchwalonego art. 9a ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Pol- Polska Kancelaria Brokerska Sp. z o.o. 3
skim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody będące następstwem zdarzenia, które miało miejsce w okresie ubezpieczenia. Treść artykułu wyraźnie nawiązuje do act committed jako koncepcji wprowadzającej najdłuŝszy w czasie zakres ochrony ubezpieczeniowej i jednocześnie najkorzystniejszej dla potencjalnych poszkodowanych. W tym ujęciu zakład ubezpieczeń odpowiada od chwili zaistnienia zdarzenia, które jest źródłem szkody aŝ do upływu terminu przedawnienia. Trigger w postaci act committed nie powinien być jednak wybierany przez podmioty, których działalność moŝe prowadzić do powstania szkody, na którą moŝe składać się szereg róŝnych, rozłoŝonych w czasie przyczyn. MoŜna przywołać tu przykład produkcji leków, gdzie rezultat (efekt) działalności ubezpieczającego musi zostać najpierw wytworzony (wadliwy lek), następnie wprowadzony na rynek, nabyty przez poszkodowanego i zastosowany (przyjęcie leku) przez ten podmiot. Wszystkie te elementy muszą się zrealizować, a pomiędzy wytworzeniem leku a jego przyjęciem moŝe upłynąć długi okres. W umowach ubezpieczenia często zaznaczane jest przez ubezpieczycieli, Ŝe wypadek ubezpieczeniowy (zdarzenie) musi nastąpić w okresie ubezpieczenia, aby był objęty ochroną. W praktyce jednak klauzule umowne odnoszą się do róŝnych okresów (triggerów). Często zdarza się, Ŝe w ramach tej samej umowy ubezpieczeniowej zmieszane są róŝne triggery. Ubezpieczyciele definiują wypadek ubezpieczeniowy lub zdarzenie ubezpieczeniowe objęte przez nich ochroną jako przyczynę szkody lub jako zdarzenie powodujące szkodę, powstanie szkody, ujawnienie lub zgłoszenie roszczenia. Jeśli wszystkie te elementy wystąpią w czasie obowiązywania jednej umowy ubezpieczenia OC, wtedy nie pojawiają się większe wątpliwości interpretacyjne. Jednak jeśli którekolwiek z tych zdarzeń zrealizuje się po wygaśnięciu stosunku ubezpieczenia, wówczas mogą wyłonić się problemy. W przypadku, gdy umowa będzie kontynuowana u tego samego ubezpieczyciela to powstanie kwestia ustalenia, która z umów stanowi podstawę do wypłaty odszkodowania. W sytuacji, gdy ubezpieczający zmienił dotychczasowego ubezpieczyciela w czasie realizowania się poszczególnych etapów ryzyka, moŝe dojść do nieja- Polska Kancelaria Brokerska Sp. z o.o. 4
sności. Wyłoni się bowiem tu kwestia rozdzielenia zakresów odpowiedzialności dwóch lub więcej zakładów ubezpieczeń. Z punktu widzenia przedsiębiorcy istotne jest, aby zmieniając ubezpieczycieli, nie zmieniać pochopnie triggerów. Takie nieprzemyślane zmiany, pomimo sukcesywnego zawierania umów OC, mogą doprowadzić do powstania luki czasowej w ochronie ubezpieczeniowej, a w konsekwencji utraty moŝliwości zaspokojenia roszczeń z polisy OC. Ubezpieczyciel będzie odpowiadał w razie wyrządzenia szkody przez ubezpieczonego sprawcę, ale w granicach określonych w umowie ubezpieczenia OC. Zakres udzielonej przez ten podmiot ochrony wyznaczają nie tylko przedmiotowe, podmiotowe czy kwotowe granice, ale takŝe wskazane w umowie i związane pośrednio z pojęciem wypadku ramy czasowe. W razie przekroczenia zakresu obowiązującego triggera ubezpieczyciel nie jest zobowiązany do wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego. Odpowiedzialność konkretnego ubezpieczyciela zaleŝy zatem wyłącznie od treści zawartej z nim umowy, a dokładniej od brzmienia klauzuli przewidującej zakres odpowiedzialności takiego ubezpieczyciela. Kwestia zapadki czasowej w umowach odpowiedzialności cywilnej (trigger) dotyczy odpowiedzi na pytanie, który zakład ubezpieczeń jest odpowiedzialny za powstałą szkodę, jeśli ujawni się ona dopiero po kilku latach od wystąpienia zdarzenia ją wywołującego. W przypadku konstruowania ochrony odnowieniowej bardzo waŝna jest zatem analiza treści aktualnych i wcześniejszych umów ubezpieczenia pod względem triggera. Pozwoli to zapewnić ciągłość ochrony ubezpieczeniowej. Polska Kancelaria Brokerska Sp. z o.o. 5